ThS. Nguyễn Phước Trọng
NCS. Trường Đại học Thủ Dầu Một
(Quanlynhanuoc.vn) – Xã hội hóa giáo dục là một chủ trương lớn mang tính chiến lược của Đảng và Nhà nước trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa được Đảng bộ tỉnh Đồng Nai quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo. Trong điều kiện các nguồn lực đầu tư cho giáo dục còn hạn chế, Đảng bộ tỉnh xác định công tác xã hội hóa là giải pháp quan trọng để nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học, góp phần bảo đảm chất lượng giáo dục, đào tạo, nhất là đối với các địa phương còn gặp nhiều khó khăn. Bài viết nghiên cứu kết quả xã hội hóa giáo dục ở tỉnh Đồng Nai dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh và đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo trên địa bàn tỉnh.
Từ khóa: Xã hội hóa giáo dục; lãnh đạo; chỉ đạo; Đảng bộ tỉnh Đồng Nai.
1. Đặt vấn đề
Đồng Nai là một trong những tỉnh phát triển công nghiệp hàng đầu của cả nước và cũng là một địa phương sớm thực hiện chủ trương xã hội hóa giáo dục. Ngay từ những năm đầu của công cuộc đổi mới đất nước, Đảng bộ tỉnh đã áp dụng chính sách huy động các nguồn lực xã hội tham gia vào công tác giáo dục, đào tạo. Việc chú trọng công tác xã hội hóa giáo dục đã góp phần tạo ra một môi trường giáo dục phong phú, đa dạng, tạo điều kiện cho học sinh, sinh viên có nhiều cơ hội tiếp cận với cơ sở vật chất, nền giáo dục tiên tiến, hiện đại đáp ứng yêu cầu của xã hội ngày nay.
2. Công tác xã hội hóa giáo dục ở tỉnh Đồng Nai
Giai đoạn 2015 – 2023, ngành Giáo dục và Đào tạo tỉnh Đồng Nai đã thực hiện nhiều chương trình và dự án quan trọng nhằm thực hiện hiệu quả các văn bản chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, nghị quyết của Tỉnh ủy, chỉ thị của Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh về lĩnh vực giáo dục, đào tạo, như: Kế hoạch số 11762/KH-UBND ngày 14/10/2019 của UBND tỉnh Đồng Nai về việc triển khai thực hiện đổi mới Chương trình giáo dục phổ thông trên địa bàn tỉnh Đồng Nai với mục tiêu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế; Đề án “Xây dựng xã hội học tập giai đoạn 2021 – 2030” nhằm thúc đẩy việc học tập suốt đời, trong đó mọi người luôn có cơ hội học hỏi và phát triển; Đề án “Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông giai đoạn 2018 – 2025” giúp học sinh hiểu rõ hơn về các lựa chọn nghề nghiệp, từ đó định hình được hướng đi cho tương lai của mình; Đề án dạy và học ngoại ngữ trong hệ thống giáo dục quốc dân giai đoạn 2017 – 2025 nhằm nâng cao trình độ ngoại ngữ của học sinh.
Trong giai đoạn này, tỉnh Đồng Nai đã tập trung vào việc đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo với mục tiêu chính là nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo nhân tài và tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Đồng thời, tỉnh cũng tập trung vào việc nâng cao chất lượng giảng dạy của đội ngũ nhà giáo và năng lực của cán bộ quản lý giáo dục cũng như nhân viên các cơ sở giáo dục, đào tạo. Ở cấp học phổ thông, tỉnh đã hoàn thành công tác bồi dưỡng cho gần 23.000 cán bộ quản lý, giáo viên trên địa bàn tỉnh nhằm đáp ứng được mục tiêu của Chương trình giáo dục phổ thông 20181.
Ngành Giáo dục và Đào tạo tỉnh Đồng Nai đã thực hiện nhiều hoạt động nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo và bảo đảm an toàn cho học sinh, giáo viên. Các cơ quan chức năng đã chỉ đạo, hướng dẫn triển khai nhiệm vụ từng năm học chủ động, linh hoạt, thích ứng với tình hình thiên tai, dịch bệnh, bảo đảm an toàn cho học sinh, giáo viên, vừa củng cố và nâng cao chất lượng giáo dục. Trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19, ngành Giáo dục và Đào tạo tỉnh Đồng Nai đã triển khai các giải pháp để tăng cường công tác phòng, chống dịch bệnh tạo điều kiện thuận lợi cho việc tổ chức dạy và học an toàn, bảo đảm chất lượng giáo dục.
Công tác xã hội hóa giáo dục dưới sự chỉ đạo của Tỉnh ủy bước đầu đã có những kết quả nhất định thời gian qua. Cụ thể:
(1) Đảng bộ tỉnh Đồng Nai đã xác định chủ trương xã hội hóa giáo dục nhằm phát huy tiềm năng và vật chất trong nhân dân, huy động toàn xã hội chăm lo sự nghiệp giáo dục góp phần quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Nhận thức được vai trò quan trọng của giáo dục trong việc phát triển toàn diện con người và xã hội, Đảng bộ tỉnh Đồng Nai đã đưa ra các chính sách nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, tạo cơ hội cho mọi người, đặc biệt là những người thuộc đối tượng chính sách và người nghèo, được tiếp cận với giáo dục, được thụ hưởng thành quả giáo dục. Điều này không chỉ giúp nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân mà còn góp phần vào sự phát triển toàn diện của xã hội.
(2) Từ năm 2015 – 2023, tỉnh đã chấp thuận chủ trương đầu tư cho nhiều dự án thuộc lĩnh vực giáo dục. Công tác đẩy mạnh xã hội hóa giáo dục đã góp phần quan trọng trong việc xây dựng các điều kiện phát triển giáo dục trên địa bàn tỉnh. Đội ngũ cán bộ, giáo viên không ngừng được xây dựng, củng cố với trình độ đào tạo cũng như chất lượng được nâng cao. Các trung tâm học tập cộng đồng, giáo dục thường xuyên, cơ sở giáo dục từ xa phát triển, góp phần tạo ra phong trào học tập sâu, rộng trong Nhân dân. Đồng thời, tăng cường trách nhiệm của các cấp ủy đảng, chính quyền, đoàn thể, doanh nghiệp đối với sự nghiệp giáo dục, đào tạo của tỉnh; nâng cao ý thức trách nhiệm và sự tham gia của toàn dân đối với sự nghiệp giáo dục nhằm phục vụ tốt hơn việc học tập của Nhân dân.
(3) Thực hiện Nghị quyết Đại hội IX, X của Đảng bộ tỉnh về xã hội hóa giáo dục, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Đồng Nai đã tăng cường phối hợp với UBND các huyện, thành phố để rà soát và xác định nhu cầu xã hội hóa trong lĩnh vực giáo dục. Tỉnh đã khuyến khích và tạo điều kiện để các cá nhân, doanh nghiệp, tổ chức xã hội đầu tư phát triển trường, lớp mầm non ngoài công lập; quy hoạch phát triển mạng lưới trường học mầm non, phổ thông giai đoạn 2022 – 2025 tầm nhìn 2030 để các địa phương triển khai rà soát, xác định số lượng đầu tư xây dựng trường học theo từng giai đoạn. Tính đến năm học 2022 – 2023, toàn ngành có tổng cộng 922 trường mầm non và phổ thông, bao gồm: 376 trường mầm non, 288 trường tiểu học, 181 trường trung học cơ sở và 77 trường trung học phổ thông2. Bên cạnh đó, còn có 972 nhóm trẻ tư thục với quy mô nhỏ đang từng bước được xem xét chuyển đổi lên thành trường mầm non tư thục3. Hệ thống các trường tư thục trên địa bàn tỉnh Đồng Nai đang đảm nhận một số lượng học sinh, sinh viên khá lớn so với hệ thống trường công lập trên địa bàn tỉnh. Trong số 740 ngàn học sinh các bậc học từ mầm non đến trung học phổ thông của tỉnh Đồng Nai, hiện hệ thống các cơ sở giáo dục ngoài công lập thu hút tới 92 ngàn học sinh4. Đồng thời, tỉnh cũng xác định nguồn lực đầu tư (ngân sách nhà nước, xã hội hóa giáo dục), tham mưu kêu gọi huy động các nguồn lực của xã hội đầu tư cho phát triển giáo dục và đào tạo phù hợp, hiệu quả nhất.
(4) Dưới sự lãnh đạo của Tỉnh ủy Đồng Nai, công tác xã hội hóa giáo dục đã được triển khai mạnh mẽ, thu hút nhiều nguồn lực đầu tư góp phần phát triển các loại hình trường, lớp; hỗ trợ học sinh có hoàn cảnh khó khăn, giúp các em có thêm điều kiện tới trường, đáp ứng nhu cầu học tập của người dân trên địa bàn tỉnh. Với mục tiêu đẩy mạnh xã hội hóa giáo dục, tỉnh đã tham mưu, đề xuất trong quy hoạch tỉnh Đồng Nai giai đoạn 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050 nhằm khuyến khích, tạo điều kiện để các cá nhân, doanh nghiệp, tổ chức xã hội đầu tư phát triển trường, lớp, đặc biệt là ở cấp học mầm non ngoài công lập trên địa bàn tỉnh.
(5) Quy hoạch mạng lưới xây dựng trường chuẩn quốc gia là một trong những mục tiêu quan trọng của giáo dục nhằm nâng cao chất lượng công tác giáo dục, đào tạo giai đoạn 2022 – 2025, theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018; thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Để thực hiện mục tiêu trên, hằng năm, tỉnh đã cử đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục đi đào tạo, bồi dưỡng nhằm nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ năng sư phạm đạt chuẩn theo Luật Giáo dục năm 2019. Công tác quản lý giáo dục được đổi mới từng bước, phát huy tốt mối quan hệ nhà trường, gia đình và xã hội; thực hiện đầy đủ, kịp thời chế độ, chính sách về giáo dục. Hoạt động khuyến học, khuyến tài và xây dựng xã hội học tập được triển khai tích cực, tạo ra một môi trường giáo dục hoàn thiện, tạo động lực cho phát triển xã hội.
Bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác xã hội hóa giáo dục ở tỉnh Đồng Nai vẫn còn những hạn chế, bất cập, như:
Một là, công tác xã hội hóa giáo dục của tỉnh Đồng Nai phát triển không đồng đều giữa các địa phương, chủ yếu tập trung vào khu vực thành thị do có cơ sở hạ tầng tốt, dễ dàng tiếp cận hơn cho các dự án đầu tư. Ở khu vực nông thôn, mặc dù cơ sở vật chất, thiết bị trường học được đầu tư xây dựng nhưng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu, chưa thu hút được các dự án đầu tư lớn tạo bước đột phá nhằm nâng cao chất lượng dạy và học.
Hai là, cơ chế, chính sách xã hội hóa giáo dục còn hạn chế, thiếu đồng bộ. Việc thực hiện xã hội hóa giáo dục còn gặp khó khăn do thiếu quy hoạch về sử dụng đất đai hoặc không bảo đảm diện tích theo tiêu chuẩn quy mô trường, lớp cho mục đích xã hội hóa. Những vấn đề về thuê đất, giao đất đã được giải phóng mặt bằng, thuê cơ sở vật chất… chưa đáp ứng được yêu cầu về điều kiện quy hoạch, nhất là về quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch xây dựng theo pháp luật về đất đai và pháp luật quản lý, sử dụng tài sản công. Bên cạnh đó, vấn đề ưu đãi tín dụng triển khai chậm do nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân về khả năng cân đối ngân sách của địa phương…
Ba là, công tác quản lý chất lượng giáo dục, đào tạo và nguồn nhân lực chưa đáp ứng được nhu cầu. Hệ thống quản lý giáo dục hiện nay còn có nhiều hạn chế, dẫn đến sự khác biệt về chất lượng giáo dục giữa các cấp học, ngành học và giữa các địa phương trên địa bàn tỉnh. Đặc biệt, việc quản lý và đánh giá chất lượng giáo dục còn gặp nhiều khó khăn do chưa có bộ tiêu chuẩn chung. Công tác quản lý đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục còn hạn chế cũng là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục. Cơ chế xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục còn nhiều bất cập về chất lượng, số lượng và cơ cấu; một bộ phận chưa theo kịp yêu cầu về đổi mới giáo dục, còn thiếu tâm huyết, thậm chí vi phạm đạo đức nghề nghiệp.
Thời gian qua, tỉnh Đồng Nai đã có những bước tiến vượt bậc về phát triển kinh tế – xã hội, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của giáo dục, đào tạo trong thời gian tới. Tuy nhiên, tỉnh cũng đang đối mặt với những thách thức lớn, như: tốc độ đô thị hóa nhanh chóng, áp lực dân số ngày càng tăng… kéo theo nhiều vấn đề cần giải quyết về giáo dục, đào tạo; đặc biệt, ở các khu đô thị đã tạo ra áp lực lớn về đầu tư xây dựng trường, lớp, về sĩ số học sinh/lớp học và tình trạng lớp học ca 3. Điều này đòi hỏi cần có sự đầu tư lớn về cơ sở vật chất nhưng nguồn lực đầu tư cho xã hội hóa giáo dục, nhất là về quỹ đất vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Đối mặt với những thách thức trên, Đồng Nai cần phải tìm ra những giải pháp nhằm đáp ứng yêu cầu về giáo dục và công tác xã hội hóa giáo dục đạt hiệu quả cao.
3. Một số giải pháp
Thứ nhất, rà soát, sửa đổi, bổ sung để hoàn thiện các văn bản, chính sách liên quan đến xã hội hóa giáo dục; tạo hành lang pháp lý đầy đủ, thuận lợi để khuyến khích các nhà đầu tư trong và ngoài nước đầu tư phát triển giáo dục, đào tạo. Để duy trì những kết quả đã đạt được và khắc phục hạn chế, Đảng bộ tỉnh cần đổi mới cơ chế quản lý, tập trung vào công tác quy hoạch, ưu tiên các mục tiêu và chương trình quốc gia về phát triển giáo dục, đào tạo. Nêu cao vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền trong thực hiện đẩy mạnh việc hoàn thiện chính sách để thu hút xã hội hóa giáo dục, đào tạo; tăng cường phân cấp quản lý, thanh tra, kiểm tra; đổi mới mạnh mẽ công tác thi đua khen thưởng trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo. Đồng thời, tiếp tục khuyến khích thành lập các cơ sở giáo dục, đào tạo và dạy nghề ngoài công lập; khuyến khích hợp tác, liên kết đào tạo với các cơ sở đào tạo có chất lượng cao trong và ngoài nước; khuyến khích mở các cơ sở giáo dục, đào tạo có chất lượng cao, có uy tín từ 100% vốn đầu tư nước ngoài.
Thứ hai, đẩy mạnh đổi mới công tác quản lý giáo dục, đào tạo; chú trọng đổi mới dạy học, kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo bảo đảm tính trung thực, khách quan theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học. Đồng thời, coi trọng việc phát triển hợp lý, bình đẳng giữa giáo dục công lập và ngoài công lập nhằm tạo ra môi trường giáo dục đa dạng và công bằng. Tiếp tục mở rộng và nâng cao hiệu quả nghiên cứu, ứng dụng khoa học – công nghệ và nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế phục vụ đổi mới giáo dục, đào tạo. Thực hiện lộ trình đề án của Chính phủ về đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục nhằm bảo đảm sự đồng bộ và có chất lượng, hợp lý giữa đào tạo và sử dụng nguồn nhân lực. Nghiên cứu, bổ sung quy định tạo điều kiện và môi trường thuận lợi thu hút người làm công tác giáo dục, đào tạo, các nhà khoa học trong và ngoài nước tham gia đào tạo, nghiên cứu tại các cơ sở đào tạo trên địa bàn.
Thứ ba, để phát triển đồng bộ và nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo, Đảng bộ tỉnh cần thực hiện nhiều biện pháp quan trọng, như: chỉ đạo đa dạng hóa các loại hình đào tạo; thực hiện tốt công tác khuyến học, khuyến tài; thúc đẩy xây dựng xã hội học tập mở, học tập suốt đời… Chỉ đạo xây dựng lộ trình quy hoạch, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục gắn với nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm quốc phòng – an ninh và hội nhập quốc tế. Có biện pháp hỗ trợ, khuyến khích, vận dụng các cơ chế, chính sách của Trung ương nhằm huy động nguồn lực xã hội đầu tư phát triển các cấp học, ngành học và các địa phương trên địa bàn tỉnh. Tránh tình trạng chỉ tập trung đầu tư tại các khu vực thành thị, nơi có cơ sở hạ tầng phát triển mà thiếu đầu tư tại các khu vực nông thôn gây nên tình trạng thiếu đồng bộ về giáo dục, đào tạo ảnh hưởng đến quá trình phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh. Bên cạnh đó, Đảng bộ tỉnh cần khuyến khích và tạo điều kiện cho các tổ chức, cá nhân đầu tư phát triển các cơ sở đào tạo về công nghệ thông tin, ngoại ngữ; các ngành đòi hỏi có trình độ công nghệ cao, dịch vụ cao cấp, nông nghiệp kỹ thuật cao, nông nghiệp sinh học… nhằm đáp ứng yêu cầu về nguồn nhân lực cho sự phát triển chung của tỉnh.
Thứ tư, để thực hiện hiệu quả công tác xã hội hóa giáo dục, Đảng bộ tỉnh Đồng Nai cần chú trọng chỉ đạo tuyên truyền, phổ biến và thực hiện nghiêm túc các văn bản chỉ đạo của các cấp, các nghành về quản lý, sử dụng các nguồn lực xã hội hóa từ các cá nhân và doanh nghiệp tại các cơ sở giáo dục. Tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng các chính sách ưu đãi nhằm huy động các nguồn lực tài chính, trong đó có nguồn ngân sách kết hợp với đẩy mạnh huy động các nguồn vốn khác thông qua công tác xã hội hóa. Đồng thời, tỉnh Đồng Nai cần đẩy mạnh các chương trình, dự án hỗ trợ từ các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp trên địa bàn tham gia bố trí hợp lý quỹ đất để đầu tư xây trường chuẩn quốc gia, trường học tiên tiến, hiện đại cả về cơ sở vật chất, thiết bị dạy và học.
Đảng bộ tỉnh Đồng Nai lãnh đạo, chỉ đạo các cơ quan chức năng của tỉnh tạo cơ chế, chính sách ưu đãi để thu hút các nhà đầu tư, các doanh nghiệp nước ngoài hợp tác phát triển các cơ sở đào tạo nghề chất lượng cao, như: ngoại ngữ, công nghệ thông tin, nông nghiệp kỹ thuật cao, nông nghiệp sinh học… nhằm đáp ứng yêu cầu nguồn nhân lực chất lượng cao cho địa phương. Điều này góp phần hoàn thành mục tiêu giáo dục và nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đáp ứng các yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay theo nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh đã đề ra.
4. Kết luận
Xã hội hóa giáo dục ở tỉnh Đồng Nai không chỉ là một nhu cầu cấp thiết mà còn là một giải pháp hiệu quả để nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo và đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của xã hội. Đây là một phần trong chiến lược xã hội hóa giáo dục nhằm huy động mọi nguồn lực của xã hội tham gia vào sự nghiệp giáo dục, đào tạo để mọi người dân được thụ hưởng thành quả do giáo dục mang lại được xem là một trong những chỉ tiêu nhằm phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh theo tinh thần của Nghị quyết số 35/NQ-CP ngày 04/6/2019 của Chính phủ về tăng cường huy động các nguồn lực của xã hội đầu tư cho phát triển giáo dục và đào tạo giai đoạn 2019 – 2025.
Chú thích:
1. Báo cáo Chính trị của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh (khóa X) tại Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Đồng Nai lần thứ XI, nhiệm kỳ 2020 – 2025.
2. Báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ năm học 2022 – 2023 và phương hướng, nhiệm vụ trọng tâm năm học 2023 – 2024 của Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Đồng Nai, 2023.
3, 4. Báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ năm học 2022 – 2023 và phương hướng, nhiệm vụ trọng tâm năm học 2023 – 2024 của Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Đồng Nai, 2023.
Tài liệu tham khảo:
1. Nghị quyết Đại hội Đại biểu Đảng bộ tỉnh Đồng Nai lần thứ XI nhiệm kỳ 2020 – 2025.
2. Nguyễn Thị Huyền Trang, Trần Thị Hoài. Huy động nguồn lực xã hội để đẩy mạnh xã hội hóa giáo dục của Việt Nam. Tạp chí Khoa học Đại học Quốc gia Hà Nội: Nghiên cứu giáo dục. Tập 34 (số 01/2018), tr. 29 – 37.
3. Nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo trên địa bàn quận Hà Đông, thành phố Hà Nội. https://www.quanlynhanuoc.vn, ngày 24/8/2023.
4. Vai trò của nhân tố chủ quan trong xã hội hóa giáo dục ở Việt Nam. https://www.quanlynhanuoc.vn, ngày 19/8/2022.
5. Vai trò của nhà nước trong xã hội hóa giáo dục ở Việt Nam. https://www.quanlynhanuoc.vn, ngày 08/6/2021.
6. Xã hội hóa giáo dục đại học qua góc nhìn kết quả của trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội. https://www.quanlynhanuoc.vn, ngày 21/12/2021.
