ThS. Hồ Diệu Mai
Phân hiệu Học viện Hành chính Quốc gia tại TP. Hồ Chí Minh
(Quanlynhanuoc.vn) – Nhằm thực hiện thắng lợi kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội 5 năm (2021 – 2025), cùng với 63 tỉnh, thành phố của cả nước, ngay từ những tháng đầu năm 2024, tỉnh Sơn La xác định rõ công tác giải ngân vốn đầu tư là nguồn lực, động lực cho tăng trưởng kinh tế, theo đó đã có nhiều giải pháp đồng bộ để triển khai nhiệm vụ này. Tuy nhiên, do cả nguyên nhân khách quan và chủ quan, Sơn La đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, do đó tỷ lệ giải ngân nguồn vốn đầu tư công năm 2024 của tỉnh còn tương đối chậm so với kế hoạch đã đề ra, làm giảm hiệu quả của nguồn vốn đầu tư công.
Từ khóa: Vốn đầu tư công; kế hoạch giải ngân vốn; tăng trưởng kinh tế; hiệu quả nguồn vốn; tỉnh Sơn La.
1. Đặt vấn đề
Công tác giải ngân vốn đầu tư công được tỉnh Sơn La xác định là nguồn lực, động lực tăng trưởng kinh tế của địa phương. Kế thừa những kết quả đã đạt được của các năm trước, với sự chỉ đạo sát sao của các cấp ủy đảng, chính quyền, sự nỗ lực quyết tâm của các lực lượng và Nhân dân trên địa bàn tỉnh, Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh Sơn La đã đề ra mục tiêu cho năm 2024, quyết tâm bứt phá thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội giai đoạn 2021 – 2025. Trong đó, tiếp tục quan tâm đầu tư phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế – xã hội theo hướng đồng bộ, ứng dụng khoa học – công nghệ trên các lĩnh vực; đẩy mạnh cải cách hành chính, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, hỗ trợ doanh nghiệp và kinh tế tư nhân phát triển sẽ tiếp tục thúc đẩy sản xuất – kinh doanh; đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 – 2025 của tỉnh.
2. Thực trạng giải ngân vốn đầu tư công của Sơn La trong những tháng đầu năm 2024
Để thực hiện thành công kế hoạch đầu tư công năm 2024, Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La yêu cầu thủ trưởng các sở, ban, ngành, đơn vị trực thuộc UBND tỉnh, chủ tịch UBND các huyện, thành phố, các chủ đầu tư, ban quản lý dự án và cơ quan, đơn vị liên quan có trách nhiệm trong công tác giải ngân vốn đầu tư công và các chương trình mục tiêu quốc gia năm 2024; tập trung khắc phục ngay những hạn chế còn tồn tại của những năm trước, vượt qua khó khăn, thách thức. Đặc biệt, phải chủ động nghiên cứu, rà soát, lường trước các tình huống có thể phát sinh vướng mắc trong giải phóng mặt bằng, đề xuất các biện pháp xử lý phù hợp, kịp thời, không đợi đến khi dự án được phê duyệt, có những phương án tháo gỡ để thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công; nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, tạo động lực phát triển kinh tế – xã hội trên địa bàn tỉnh.
Tiếp tục triển khai các nhiệm vụ phát triển kinh tế – xã hội, tỉnh đã chú trọng và xác định công tác giải ngân vốn đầu tư công là động lực và tạo sức bật tăng trưởng kinh tế, trong những tháng đầu năm 2024, công tác này đã đạt nhiều kết quả tích cực, với tỷ lệ giải ngân đạt cao hơn mức bình quân chung của cả nước. Báo cáo thống kê của Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Sơn La, đến ngày 31/5/2024, tổng các nguồn vốn đầu tư công thực hiện trong năm 2024 của tỉnh là 4.338,962 tỷ đồng, trong đó kế hoạch vốn năm trước được phép kéo dài thời gian thực hiện sang năm 2024 là 499,637 tỷ đồng; kế hoạch vốn năm 2024 là 3.839,325 tỷ đồng; do vậy, đến hết tháng 5, toàn tỉnh đã giải ngân được hơn 1.000 tỷ đồng, bằng 27,14% tổng kế hoạch vốn năm. Trong khi đó, mức giải ngân bình quân chung của cả nước là 23,34%1.
Cũng theo Sở Kế hoạch và Đầu tư cho biết, đã có 15 đơn vị có tỷ lệ giải ngân trên mức trung bình chung toàn tỉnh, ngoài ra, còn yêu cầu các chủ đầu tư ký cam kết tiến độ giải ngân chi tiết theo từng tháng, quý và cả năm. Nhiều công trình được các đơn vị đã tích cực triển khai và hoàn thành trước thời hạn. Đơn cử: tuyến đường Chiềng Khoi – Phiêng Khoài thuộc huyện Yên Châu (Sơn La) và được đưa vào sử dụng đầu tháng 5/2024, qua đó tạo thuận lợi cho người dân trong giao lưu phát triển kinh tế. Điều này, thể hiện rõ chủ trương của tỉnh khi thu hồi vốn của các dự án chậm tiến độ để bổ sung cho các dự án có khối lượng hoàn thành và có tiến độ tốt.
Theo Kho bạc Nhà nước tỉnh Sơn La, trong quá trình kiểm soát thanh toán vốn đầu tư công, đã kịp thời nắm bắt và xử lý các vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện giải ngân vốn của từng gói thầu, dự án theo đúng thẩm quyền, phối hợp chặt chẽ với chủ đầu tư, ban quản lý dự án trong việc đẩy mạnh giao dịch điện tử qua hệ thống dịch vụ công trực tuyến; đồng thời, cùng với các sở, ngành tham mưu tích cực cho UBND tỉnh trong việc giải ngân vốn đầu tư công các công trình cho ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn…
Tuy nhiên, trong quá trình giải ngân vốn đầu tư công của một số đơn vị vẫn còn chậm tiến độ, cụ thể là: Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình dân dụng công nghiệp và phát triển đô thị; Ban Quản lý rừng đặc dụng Tà Xùa; Ban Quản lý rừng đặc dụng Xuân Nha; Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch; Sở Lao động – Thương binh và Xã hội; Văn phòng Tỉnh ủy2… do chưa có sự phối hợp chặt chẽ với các sở, ngành để giải quyết các khó khăn, vướng mắc, nhất là trong công tác giải phóng mặt bằng, thu hồi đất.
Các chủ đầu tư còn chưa nghiêm túc trong ký cam kết về tiến độ thực hiện thi công theo từng tháng, quý đối với các công trình có ý nghĩa kết nối, tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội củatỉnh; còn một số trường hợp vi phạm của các nhà thầu về tiến độ xây dựng, chất lượng công trình, chậm giao nộp thủ tục thanh toán khối lượng hoàn thành và vi phạm các điều khoản hợp đồng đã ký kết.
3. Giải pháp đẩy mạnh công tác giải ngân nguồn vốn đầu tư công trong giai đoạn tiếp theo
Năm 2025 là năm cuối thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội giai đoạn 2021 – 2025. Các mục tiêu, định hướng và giải pháp đề ra phải bám sát, cụ thể hóa các quan điểm, mục tiêu, 3 khâu đột phá, 9 nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm theo Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Sơn La lần thứ XV, mang tính đột phá, đổi mới, mạnh mẽ quyết liệt, hiệu quả hơn. Các nhiệm vụ, giải pháp cầnđược huy động và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực, đặc biệt là công tác giải ngân nguồn vốn đầu tư. Cụ thể:
Thứ nhất, đối với UBND tỉnh.
Tập trung vào các nhiệm vụ trọng tâm, khơi thông nguồn lực, giải quyết các điểm nghẽn để đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công, góp phần phục hồi và phát triển kinh tế – xã hội, ổn định kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng, tạo công ăn việc làm, sinh kế cho người dân; thực hiện giải ngân 100% nguồn vốn đầu tư công trong từng năm. Theo đó, tỉnh tập trung cao cho việc tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong giải phóng mặt bằng; tăng cường các tổ công tác của tỉnh yêu cầu kiểm tra thi công tại thực địa, về tiến độ giải ngân vốn đầu tư công, rà soát thu hồi, điều chỉnh kịp thời các nguồn vốn đầu tư, trong đó có thu hồi vốn của các dự án chậm tiến độ để bổ sung ưu tiên cho các dự án có khối lượng hoàn thành và tiến độ tốt.
Bên cạnh đó, tăng cường kỷ luật, kỷ cương, nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu, của công chức trong thực hiện nhiệm vụ thanh tra, kiểm tra, giám sát thực hiện kế hoạch đầu tư công của tỉnh.Yêu cầu các cơ quan, đơn vị, địa phương khẩn trương hoàn thành các thủ tục đầu tư, trình phê duyệt dự án theo quy định làm cơ sở để trình cấp có thẩm quyền phân bổ, giao kế hoạch vốn; tập trung triển khai thực hiện dự án ngay sau khi được giao kế hoạch vốn. Xác định rõ việc đẩy mạnh giải ngân đi đôi với bảo đảm chất lượng công trình, chống tiêu cực, tham nhũng, lãng phí. Tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong giải ngân vốn đầu tư công; thực hiện cơ chế phân công, phối hợp rõ ràng, cụ thể về thẩm quyền, trách nhiệm giữa các cơ quan, đơn vị trong việc hoàn thiện thủ tục đầu tư dự án.
Thứ hai, đối với các chủ đầu tư.
Tăng cường nghiệm thu từng giai đoạn dự án để giải ngân vốn kịp thời khi có khối lượng hoàn thành, khẩn trương hoàn thiện hồ sơ trong thời hạn 4 ngày kể từ ngày có khối lượng được nghiệm thu, làm thủ tục thanh toán với Kho bạc Nhà nước để đưa các công trình vào sử dụng theo đúng thời gian quy định. Các chủ đầu tư, đơn vị quản lý dự án tích cực giải ngân vốn đầu tư công ngay từ những tháng đầu năm, không để chậm trễ, ảnh hưởng đến tỷ lệ giải ngân chung của tỉnh.
Kiểm tra, rà soát và có biện pháp bảo đảm an toàn đối với con người và thiết bị tại công trường, trong đó, yêu cầu nhà thầu phải có biện pháp bảo vệ an toàn tuyệt đối người lao động và người dân; báo cáo UBND tỉnh (qua Sở Kế hoạch và Đầu tư) đối với những dự án được giao vốn đầu năm và trong thời hạn 10 ngày kể từ khi được cấp có thẩm quyền quyết định giao vốn đối với các dự án được phân khai, bổ sung vốn trong năm. Thường xuyên kiểm tra, giám sát tình hình thực hiện và giải ngân của từng dự án do đơn vị quản lý theo kế hoạch đã đề ra. Phân công lãnh đạo đơn vị trực tiếp phụ trách từng dự án và cử công chức, viên chức theo dõi tiến độ thực hiện các dự án; tổ chức giao ban định kỳ với các đơn vị liên quan để kịp thời nắm bắt tình hình thực tế. Đồng thời, đẩy nhanh công tác lựa chọn nhà thầu, thực hiện đấu thầu qua mạng theo quy định, bảo đảm công khai, minh bạch.
Thứ ba, đối với các đơn vị liên quan
Tiếp tục chủ động tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong giải ngân vốn đầu tư công; tăng cường công tác kiểm tra hiện trường thi công để chấn chỉnh ngay những hạn chế, bất cập. Đặc biệt, cần đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin trong việc xử lý thủ tục về đầu tư công, như: thẩm định dự án đầu tư có cấu phần xây dựng, triển khai kiểm soát chi vốn trong nước và đơn rút vốn của các nhà tài trợ bằng chứng từ điện tử, chữ ký số, đơn giản hóa quy trình kiểm soát chi và hồ sơ yêu cầu rút vốn; tăng cường công tác hậu kiểm trong giải ngân vốn đầu tư công. Trong đó:
(1) Đối với Sở Kế hoạch và Đầu tư. Hằng quý, chủ trì, phối hợp với cơ quan, đơn vị liên quan chuẩn bị đầy đủ nội dung và tham mưu UBND tỉnh tổ chức họp đánh giá công tác giải ngân vốn đầu tư công; trên cơ sở kế hoạch thực hiện và giải ngân của từng dự án do chủ đầu tư đăng ký, tổng hợp trình UBND tỉnh; theo dõi, đôn đốc tiến độ giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công của các cơ quan, đơn vị. Hằng tháng, tổng hợp báo cáo tình hình giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công, kịp thời báo cáo, đề xuất cấp có thẩm quyền chỉ đạo tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc.
Chủ động tham mưu với UBND tỉnh chỉ đạo hoặc báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, điều chỉnh, điều chuyển kế hoạch vốn đối với dự án có tỷ lệ giải ngân không đạt tiến độ; ưu tiên điều chuyển cho các dự án trọng điểm, cấp bách, các dự án có khả năng hoàn thành trước kế hoạch; thực hiện báo cáo định kỳ hằng tháng về tình hình thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công từng năm của tỉnh trên hệ thống thông tin về đầu tư sử dụng vốn nhà nước theo quy định.
(2) Đối với Sở Tài chính. Thực hiện kiểm tra công tác phân bổ theo quy định, khẩn trương thực hiện nhập dự toán trên hệ thống (TABMIS). Kịp thời nhập TABMIS từ nguồn thu tiền sử dụng đất, thu xổ số kiến thiết, thu từ sắp xếp lại, xử lý nhà, đất thuộc sở hữu nhà nước sau khi có ý kiến của Chủ tịch UBND tỉnh theo tiến độ thu thực tế cho các dự án.
Tăng cường đôn đốc, kiểm tra và hướng dẫn việc thực hiện quyết toán vốn dự án hoàn thành, đặc biệt là các nguồn vốn phân cấp cho cấp huyện quản lý và các dự án tồn đọng, chậm phê duyệt quyết toán. Hướng dẫn các chủ đầu tư hoặc đề xuất UBND tỉnh theo thẩm quyền để giải quyết các vướng mắc phát sinh trong quá trình quyết toán dự án hoàn thành. Định kỳ hằng quý, trước ngày 10 tháng đầu tiên của quý tiếp theo, Sở Tài chính tổng hợp danh sách các chủ đầu tư có dự án chậm nộp báo cáo quyết toán, cấp thẩm quyền chậm thẩm tra, phê duyệt quyết toán báo cáo UBND tỉnh. Thực hiện báo cáo năm theo quy định của Bộ Tài chính. Thực hiện công khai trên Cổng thông tin điện tử của tỉnh và trang thông tin điện tử của Sở Tài chính. Định kỳ 6 tháng và hằng năm, trên cơ sở đề xuất của Kho bạc Nhà nước tỉnh, báo cáo UBND tỉnh biện pháp xử lý số dư tạm ứng vốn đầu tư quá hạn chưa thu hồi. Hằng tháng, phối hợp với Sở Kế hoạch và Đầu tư, Kho bạc nhà nước tỉnh tham mưu UBND tỉnh báo cáo Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Kho bạc nhà nước về tình hình thực hiện và thanh toán vốn đầu tư công.
(3) Đối với Kho bạc nhà nước tỉnh. Chỉ đạo hệ thống kho bạc nhà nước các huyện, thị xã, thành phố thanh toán vốn cho các dự án khi có đủ điều kiện giải ngân; phối hợp chặt chẽ với chủ đầu tư xử lý các vướng mắc phát sinh, rút ngắn thời gian kiểm soát chi. Tiếp tục đổi mới quy trình kiểm soát chi rút ngắn thời gian thanh toán đúng thời hạn quy định; đẩy mạnh điện tử hóa hồ sơ thủ tục của các đơn vị sử dụng ngân sách. Tạo điều kiện thuận lợi cho các chủ đầu tư trong việc giải ngân thanh toán và hoàn ứng vốn đầu tư. Lập báo cáo đánh giá tình hình tạm ứng và thu hồi tạm ứng vốn gửi Sở Tài chính, trong đó phân loại cụ thể số dư tạm ứng quá hạn chưa được thu hồi đến thời điểm báo cáo, nêu rõ lý do, khó khăn, vướng mắc trong quá trình thu hồi số dư tạm ứng quá hạn (nếu có) và đề xuất biện pháp xử lý.Đồng thời, cập nhật tình hình giải ngân vốn đầu tư công trên Trung tâm điều hành thông minh của tỉnh (IOC) theo quy định.
(4) Các sở quản lý xây dựng chuyên ngành. Thực hiện rút ngắn tối đa thời gian thẩm định dự án, thẩm định thiết kế kỹ thuật thi công – dự toán theo nhiệm vụ được phân công, hướng dẫn thực hiện và tạo mọi điều kiện hỗ trợ cho các đơn vị bảo đảm tiến độ triển khai dự án.
(5) Sở Tài nguyên và Môi trường. Chủ trì nâng cao chất lượng xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai; đề xuất thành lập tổ công tác của UBND tỉnh để kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong bồi thường, giải phóng mặt bằng đối với các dự án trọng điểm, liên quan đến nhiều địa bàn, liên quan đến đất đai có nguồn gốc đất nông, lâm trường. Tăng cường kiểm tra, đôn đốc và tháo gỡ khó khăn, vướng mắc theo thẩm quyền trong công tác thu hồi đất, giải phóng mặt bằng, thủ tục liên quan đến môi trường.
(6) Sở Xây dựng, Tài nguyên và Môi trường, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Tập trung rà soát các quy hoạch: xây dựng, sử dụng đất, quy hoạch 3 loại rừng… có liên quan tới triển khai các dự án, nhất là các dự án có ý nghĩa kết nối, tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội.
(7) Sở Nội vụ. Tham mưu với Ban cán sự đảng, UBND tỉnh xem xét, có ý kiến đối với trách nhiệm của các tập thể, cá nhân thuộc diện Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Ban Cán sự đảng UBND tỉnh quản lý để xem xét, đánh giá, xếp loại mức độ hoàn thành nhiệm vụ trong năm. Triển khai thực hiện nghiêm túc, hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp đẩy mạnh giải ngân đi đôi với bảo đảm chất lượng công trình, phòng, chống tham nhũng, lãng phí; thường xuyên giao ban, kiểm tra, bám sát nhiệm vụ giải ngân vốn đầu tư công của sở, ngành và địa phương; kịp thời báo cáo và đề xuất UBND tỉnh, Chủ tịch UBND tỉnh về những vấn đề phát sinh, vượt thẩm quyền. Chịu trách nhiệm trước UBND tỉnh và Chủ tịch UBND tỉnh về kết quả giải ngân các nguồn vốn đầu tư của cơ quan, đơn vị mình quản lý.
(8) Các cơ quan thường trực chương trình mục tiêu quốc gia. Khẩn trương cập nhật, chủ động nghiên cứu, rà soát nội dung, nhiệm vụ, tham mưu với cấp có thẩm quyền ban hành các quy định hoặc hướng dẫn triển khai các nội dung thuộc thẩm quyền. Thường xuyên tổng hợp, đôn đốc, kiểm tra các cơ quan, đơn vị, các huyện, thành phố, các chủ đầu tư về tình hình thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn chocác chương trình mục tiêu quốc gia.
(9) UBND các huyện, thành phố. Phối hợp với các chủ đầu tư, đơn vị quản lý dự án có cam kết cụ thể về tiến độ hoàn thành công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng từng khu vực của dự án phù hợp và đồng bộ với tiến độ thi công. Kịp thời báo cáo và đề xuất UBND tỉnh các khó khăn, vướng mắc vượt thẩm quyền; phối hợp tổ chức triển khai thực hiện quyết liệt trong công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng; bảo đảm tiến độ giải ngân cho các dự án. Chủ động chỉ đạo xử lý quyết liệt, giải quyết dứt điểm những khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình triển khai các dự án khai thác quỹ đất trên địa bàn; công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, tái định cư để kịp thời triển khai tổ chức đấu giá quyền sử dụng đất, bảo đảm thu, nộp tiền sử dụng đất theo đúng tiến độ.
Những trường hợp do nguyên nhân chủ quan không giải ngân hết kế hoạch vốn được giao, tỉnh sẽ không bố trí lại và các địa phương tự chịu trách nhiệm bố trí từ ngân sách cấp huyện để bù vào phần ngân sách tỉnh bị thu hồi. Đặc biệt, UBND các huyện, thành phố Sơn La cần tiếp tục rà soát, hoàn thiện phương án phân bổ, giao kế hoạch vốn đầu tư công, chuẩn bị dự án từ khâu khảo sát, đề xuất chủ trương đầu tư, nâng cao chất lượng lựa chọn đơn vị tư vấn, triển khai công tác thẩm tra, thẩm định. Đồng thời,chủ động phối hợp với các sở, ban, ngành, các cơ quan thường trực, ban chỉ đạo cấp tỉnh, các chủ đầu tư trong công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng các dự án đầu tư công triển khai trên địa bàn.
Chú thích:
1, 2. Nguyễn Hạnh (2024). Sơn La giải ngân vốn đầu tư công đạt 956,264 tỷ đồng. https://sonla.gov.vn/tin-kinh-te/son-la-giai-ngan-von-dau-tu-cong-dat-956-264-ty-dong-778154.
Tài liệu tham khảo:
1. Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La (2024). Chỉ thị số 04/CT-UBND ngày 02/3/2024 về việc đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công năm 2024.
2. Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La (2024). Chỉ thị số 08/CT-UBND ngày 05/6/2024 về việc xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội và dự toán ngân sách nhà nước năm 2025.
3. Đảng bộ tỉnh Sơn La (2020). Nghị quyết số 15-NQ/ĐH ngày 24/9/2020 Đại hội Đại biểu Đảng bộ tỉnh Sơn La, nhiệm kỳ 2020 – 2025.
4. UBND tỉnh Sơn La (2024). Quyết định số 78/QĐ-UBND ngày 16/01/2024 về nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội và Dự toán ngân sách nhà nước năm 2024.
5. Giải ngân vốn đầu tư công ở tỉnh Bình Thuận: Lý luận và thực tiễn. https://www.quanlynhanuoc.vn/2023/04/06/giai-ngan-von-dau-tu-cong-o-tinh-binh-thuan-ly-luan-va-thuc-tien.
6. Một số biện pháp đẩy mạnh tiến độ giải ngân đầu tư công từ vốn ODA trong năm 2024. https://www.quanlynhanuoc.vn/2024/07/09/mot-so-bien-phap-day-manh-tien-do-giai-ngan-dau-tu-cong-tu-von-oda-trong-nam-2024.
