ThS. Châu Ngọc Lương
Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tỉnh Đắk Nông
(Quanlynhanuoc.vn) – Bài viết tập trung nghiên cứu những đóng góp tích cực của Đoàn Thanh niên các tỉnh Tây Nguyên trong việc phát triển kinh tế – xã hội tại địa phương, đặc biệt là trong việc nâng cao nhận thức pháp luật và tạo cơ hội phát triển cho thanh niên. Đánh giá những tồn tại, hạn chế về trình độ học vấn, kỹ năng của đoàn viên ở các vùng sâu, vùng xa và sự thiếu hụt nguồn lực tài chính; đề xuất một số giải pháp cần tăng cường công tác đào tạo và khuyến khích sự tham gia của thanh niên dân tộc thiểu số vào các hoạt động nâng cao hiệu quả phát triển kinh tế – xã hội tại các tỉnh khu vực Tây Nguyên.
Từ khóa: Đoàn Thanh niên, quản lý nhà nước, Tây Nguyên, phát triển kinh tế, xã hội, chuyển đổi số.
1. Đặt vấn đề
Tây Nguyên là một trong những khu vực chiến lược quan trọng trong phát triển kinh tế – xã hội của Việt Nam. Với tổng diện tích hơn 54.000 km², Tây Nguyên sở hữu nhiều loại tài nguyên thiên nhiên quý giá, bao gồm đất đai màu mỡ thích hợp cho canh tác nông nghiệp, đặc biệt là các cây công nghiệp có giá trị kinh tế cao như cà phê, cao su, tiêu và điều. Ngoài ra, khu vực này còn có tiềm năng lớn về thủy điện và lâm sản với hệ thống sông ngòi và rừng nguyên sinh rộng lớn, đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp năng lượng và tài nguyên cho cả nước.
Tây Nguyên còn được biết đến với sự đa dạng văn hóa của các dân tộc thiểu số, bao gồm: Êđê, Ba Na, Xơ Đăng, M’Nông và Gia Rai, với những phong tục, tập quán và lễ hội độc đáo. Sự đa dạng này không chỉ góp phần làm giàu thêm bản sắc văn hóa Việt Nam mà còn tạo điều kiện phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, du lịch cộng đồng và du lịch sinh thái, thu hút du khách trong nước và quốc tế. Theo số liệu từ Tổng cục Du lịch, số lượng khách du lịch đến Tây Nguyên đã tăng trung bình 8% mỗi năm trong thập kỷ qua, chứng minh tiềm năng to lớn của khu vực trong phát triển ngành du lịch1.
Đặc biệt với tỷ lệ dân số trẻ, Tây Nguyên đang sở hữu một lực lượng lao động dồi dào, có khả năng trở thành động lực quan trọng cho sự phát triển kinh tế bền vững. Theo báo cáo của Tổng cục Thống kê, khoảng 60% dân số khu vực nằm trong độ tuổi lao động, trong đó, nhiều người đã được đào tạo chuyên môn trong các lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ2. Tuy nhiên, để khai thác tối đa tiềm năng này, cần có sự đầu tư mạnh mẽ hơn vào giáo dục và đào tạo nghề, đặc biệt là trong bối cảnh công nghiệp hóa và hiện đại hóa đang diễn ra nhanh chóng.
Tây Nguyên không chỉ đóng vai trò quan trọng về mặt kinh tế với tiềm năng tài nguyên và lực lượng lao động trẻ mà còn là một trung tâm văn hóa đặc sắc, có sức hút mạnh mẽ trong phát triển du lịch và các ngành dịch vụ liên quan. Việc phát triển khu vực này cần được chú trọng, kết hợp giữa khai thác tài nguyên hợp lý và bảo tồn văn hóa bản địa, đồng thời tập trung vào nâng cao chất lượng nguồn nhân lực để đáp ứng các yêu cầu của sự phát triển bền vững trong tương lai. Tuy nhiên, khu vực này vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức trong quá trình phát triển, bao gồm hạ tầng chưa hoàn thiện, trình độ học vấn thấp tại một số khu vực và sự thiếu hụt về cơ sở vật chất, đặc biệt tại các vùng sâu, vùng xa. Trong bối cảnh đó, Đoàn Thanh niên đã thể hiện vai trò quan trọng của lực lượng xung kích trong việc tham gia phát triển kinh tế – xã hội tại các tỉnh Tây Nguyên.
2. Sự tham gia của Đoàn Thanh niên các tỉnh Tây Nguyên vào phát triển kinh tế – xã hội
Đoàn Thanh niên các tỉnh khu vực Tây Nguyên đã có những đóng góp tích cực vào quá trình tổ chức, xây dựng phong trào và triển khai chương trình hành động theo chủ đề “Xây dựng Đoàn vững mạnh về tổ chức”. Đoàn đã triển khai nhiều hoạt động khảo sát, tổng kết và đánh giá thực thi pháp luật tại địa phương, khắc phục khó khăn từ dịch bệnh và xây dựng, sáng tạo nhiều cách làm mới phù hợp với điều kiện của từng địa phương. Điều này đã giúp nâng cao vai trò của Đoàn Thanh niên trong việc thực hiện tốt phương châm “hướng về cơ sở” và tham gia đánh giá tác động, hoàn thiện chính sách, cải cách hành chính tại địa phương.
Công tác tuyên truyền và giáo dục pháp luật cũng được đẩy mạnh thông qua mạng xã hội, thu hút sự quan tâm của thanh thiếu niên và cộng đồng. Đặc biệt, Đoàn Thanh niên đã tập trung vào việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, kết hợp với các hoạt động kỷ niệm các ngày lễ lớn của Đoàn và Hội. Sự tham gia tích cực vào các phong trào, như: “3 phong trào hành động cách mạng” và “3 chương trình đồng hành với thanh niên” đã giúp Đoàn Thanh niên gắn kết với công tác xây dựng nông thôn mới, triển khai hơn 4.754 hoạt động tình nguyện với hơn 326.311 lượt đoàn viên tham gia3.
Đoàn Thanh niên các cấp trong khu vực đã tập trung vào việc tổ chức các công trình thanh niên như “Vì đàn em thân yêu”, giúp đỡ hơn 19.400 thiếu nhi với tổng trị giá hỗ trợ hơn 10 tỷ đồng. Đoàn cũng chú trọng vào công tác xây dựng tổ chức Đoàn và tham gia xây dựng Đảng, kết nạp hơn 45.000 đoàn viên mới và giới thiệu 17.177 đoàn viên ưu tú cho Đảng xem xét kết nạp, trong đó 4.854 đoàn viên đã được kết nạp vào Đảng4. Các hoạt động này thể hiện rõ vai trò của thanh niên trong việc củng cố hệ thống chính trị và phát triển kinh tế – xã hội tại địa phương.
Theo số liệu năm 2023, hơn 80% đoàn viên đã tham gia các hoạt động phản biện, đánh giá tác động chính sách ở địa phương giúp nâng cao tính minh bạch và công bằng trong thực hiện chính sách. Đoàn đã rà soát hơn 300 văn bản quy phạm pháp luật, với 65% trong số đó được điều chỉnh phù hợp với thực tiễn địa phương, cho thấy vai trò chủ động của thanh niên trong cải thiện khung chính sách. Đoàn Thanh niên cũng đã chú trọng tuyên truyền và giáo dục pháp luật, đạo đức và lối sống lành mạnh. Trong năm 2024, hơn 300 hoạt động tuyên truyền đã được tổ chức với 90% đoàn viên tham gia, giúp nâng cao ý thức trách nhiệm xã hội, phòng chống tệ nạn xã hội và bảo vệ môi trường5. Đoàn cũng đã triển khai các chương trình hỗ trợ khởi nghiệp, giúp hơn 500 thanh niên phát triển mô hình kinh doanh cá nhân và hợp tác xã, tạo ra làn sóng khởi nghiệp mới và nâng cao năng lực cạnh tranh địa phương. Một điểm sáng khác là quá trình chuyển đổi số trong các cơ quan nhà nước, Đoàn Thanh niên đã triển khai hơn 30 ứng dụng công nghệ, giúp tối ưu hóa quy trình hành chính và tăng khả năng tiếp cận dịch vụ công của người dân. Nhờ đó, quy trình hành chính trở nên minh bạch, hiệu quả và dễ tiếp cận hơn cho người dân.
Những thành quả đạt được là do có sự phối hợp hiệu quả giữa Đoàn Thanh niên và chính quyền địa phương, thể hiện qua quá trình đồng bộ hóa các chương trình hành động, chia sẻ nguồn lực và thông tin cũng như sự hỗ trợ phối hợp chặt chẽ trong triển khai các dự án phát triển cộng đồng. Đoàn Thanh niên đã tích cực tham gia vào việc xây dựng và thực hiện các chính sách địa phương, từ đó tạo nên mối quan hệ chặt chẽ với các cơ quan quản lý nhà nước, bảo đảm các hoạt động được triển khai một cách thống nhất, phù hợp với nhu cầu thực tiễn của cộng đồng. Chính quyền địa phương cũng đã tạo điều kiện thuận lợi cho Đoàn Thanh niên các mặt, như: hỗ trợ tài chính, cung cấp hạ tầng và tạo không gian cho thanh niên thể hiện năng lực trong các hoạt động xã hội và phát triển kinh tế.
Bên cạnh đó, sự năng động, sáng tạo và tinh thần chủ động của thanh niên là yếu tố quan trọng, góp phần vào thành công của các sáng kiến và chương trình phát triển. Thanh niên không chỉ tích cực tham gia mà còn chủ động đề xuất các ý tưởng mới, thích ứng nhanh chóng với sự thay đổi trong bối cảnh công nghiệp hóa và chuyển đổi số. Nhiều đoàn viên đã tận dụng các cơ hội được tham gia các chương trình đào tạo và khởi nghiệp, phát triển các mô hình kinh doanh sáng tạo, phù hợp với điều kiện địa phương, như: phát triển du lịch cộng đồng và nông nghiệp công nghệ cao. Tinh thần học hỏi không ngừng của thanh niên giúp không chỉ hoàn thiện kỹ năng cá nhân mà còn đóng góp vào sự đổi mới trong quản lý nhà nước tại địa phương.
Đồng thời, sự cam kết và khát vọng cống hiến của thanh niên Tây Nguyên cho sự phát triển cộng đồng đã tạo động lực lớn cho việc thực hiện các chương trình xã hội và kinh tế. Nhờ có sự dẫn dắt của Đoàn Thanh niên, thanh niên không chỉ đóng vai trò là người thực thi mà còn trở thành những nhân tố chủ động trong quá trình hoạch định và phản biện chính sách, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước. Sự phối hợp hiệu quả này không chỉ giúp tối ưu hóa nguồn lực hiện có mà còn tạo môi trường khuyến khích đổi mới và sáng tạo, mở ra nhiều cơ hội cho thanh niên đóng góp vào sự phát triển bền vững của khu vực Tây Nguyên.
Mặc dù đã đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ, quá trình tham gia quản lý nhà nước của Đoàn Thanh niên vẫn gặp phải nhiều thách thức. Việc kết nối thông tin và truyền tải các chủ trương, chính sách chưa bao phủ đến toàn bộ đoàn viên, đặc biệt là tại các khu vực vùng sâu, vùng xa. Tình trạng này không chỉ làm giảm hiệu quả của các sáng kiến đổi mới trong công tác đoàn mà còn gây ra khoảng cách trong nhận thức và sự tham gia giữa thanh niên ở các khu vực khác nhau. Nguyên nhân của hạn chế này là do sự thiếu hụt về hạ tầng Internet và công nghệ thông tin đã làm giảm khả năng tiếp cận các kênh truyền thông chính thức của Đoàn, khiến thanh niên không nắm bắt được đầy đủ và kịp thời các thông tin quan trọng. Theo số liệu từ Tổng cục Thống kê, chỉ khoảng 45% hộ gia đình tại các khu vực này có kết nối Internet, thấp hơn nhiều so với mức hơn 80% ở các đô thị lớn.
Công tác chuyển đổi số, dù đã được xác định là trọng tâm trong năm 2023, vẫn đối diện với nhiều thách thức, đặc biệt là sự chênh lệch về hạ tầng công nghệ giữa các khu vực nông thôn và thành thị đã hạn chế khả năng tiếp cận dịch vụ công trực tuyến và các chương trình đào tạo từ xa của thanh niên tại các vùng sâu, vùng xa, gây cản trở quá trình hiện đại hóa và nâng cao năng lực quản lý nhà nước ở cấp cơ sở. Theo thống kê, hơn 80% hộ gia đình tại các khu vực này đã có kết nối Internet băng thông rộng, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận các chương trình đào tạo trực tuyến và sử dụng dịch vụ công. Ngược lại, tại các vùng nông thôn và vùng sâu, vùng xa của Tây Nguyên chỉ có khoảng 45% hộ gia đình có kết nối Internet, phần lớn là những đường truyền không ổn định với tốc độ chậm. Điều này gây ra khó khăn lớn trong việc áp dụng các công nghệ số vào công tác quản lý và dịch vụ công cũng như việc tiếp cận các nguồn tài liệu và đào tạo từ xa cho thanh niên.
Thêm vào đó, trình độ công nghệ và kỹ năng sử dụng các thiết bị số của thanh niên ở các khu vực nông thôn cũng còn nhiều hạn chế. Theo kết quả khảo sát của Trung ương Đoàn, chỉ có khoảng 35% thanh niên tại các vùng sâu, vùng xa nắm vững các kỹ năng cơ bản về công nghệ thông tin, trong khi con số này ở khu vực thành thị lên đến 70%. Sự thiếu hụt về kỹ năng này đã làm giảm khả năng thanh niên tại các khu vực khó khăn tham gia vào các chương trình đào tạo và phát triển kỹ năng số, gây cản trở cho việc hòa nhập vào xu thế chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ. Ngoài ra, nguồn lực tài chính để đầu tư cho chuyển đổi số tại các địa phương còn hạn chế, các dự án chuyển đổi số tại vùng sâu, vùng xa thường bị đình trệ hoặc không thể triển khai với quy mô đủ lớn để tạo ra tác động đáng kể.
Đoàn Thanh niên cũng đang gặp khó khăn về nguồn lực tài chính khi chỉ có 15% ngân sách được phân bổ cho các hoạt động tại khu vực Tây Nguyên. Điều này ảnh hưởng đến tiến độ và quy mô của các dự án, gây khó khăn trong việc triển khai các chương trình hỗ trợ khởi nghiệp và phát triển kinh tế bền vững.
Nhìn chung, mặc dù đã đạt được những thành tựu đáng khích lệ, Đoàn Thanh niên tại Tây Nguyên vẫn đối diện với nhiều khó khăn. Các rào cản về giáo dục, cơ sở hạ tầng công nghệ và nguồn lực tài chính đã ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động và khả năng phát huy hết tiềm năng của thanh niên. Tuy nhiên, với sự năng động và nỗ lực không ngừng, Đoàn Thanh niên tại Tây Nguyên vẫn khẳng định vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế – xã hội.
3. Một số đề xuất
Một là, để nâng cao vai trò của Đoàn Thanh niên các tỉnh Tây Nguyên cần có sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa Đoàn và các cơ quan quản lý nhà nước. Sự hợp tác này sẽ tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc triển khai các chương trình, dự án nhằm phát huy tối đa tiềm năng của thanh niên trong việc đóng góp vào sự phát triển kinh tế – xã hội. Việc tăng cường mối liên kết giữa Đoàn Thanh niên các tỉnh Tây Nguyên và các cơ quan chức năng không chỉ giúp tối ưu hóa quá trình thực thi chính sách mà còn giúp phát hiện và giải quyết những khó khăn cụ thể mà thanh niên gặp phải trong quá trình tham gia vào quản lý nhà nước.
Hai là, tăng cường đào tạo và bồi dưỡng kỹ năng cho đoàn viên, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ và quản lý nhà nước. Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, thanh niên cần được trang bị đầy đủ các kỹ năng về công nghệ thông tin và khả năng quản lý hành chính để có thể tham gia một cách hiệu quả vào quá trình quản lý. Các chương trình đào tạo không chỉ tập trung vào việc nâng cao kiến thức chuyên môn mà còn cần chú trọng phát triển kỹ năng mềm như lãnh đạo, giao tiếp và ra quyết định. Điều này sẽ giúp thanh niên tự tin hơn trong việc đảm nhận vai trò quản lý và điều hành ở các cấp độ khác nhau trong hệ thống nhà nước.
Ba là, cần có các chính sách khuyến khích sự tham gia của thanh niên từ các nhóm dân tộc thiểu số nhằm bảo đảm tính đa dạng và bình đẳng trong quá trình phát triển. Tây Nguyên là khu vực có tỷ lệ dân số dân tộc thiểu số cao, vì vậy, việc khuyến khích và hỗ trợ các nhóm thanh niên này tham gia vào các hoạt động quản lý nhà nước sẽ góp phần nâng cao tính đại diện và sự công bằng trong quá trình phát triển. Các chương trình hỗ trợ cần hướng tới việc giảm thiểu khoảng cách về cơ hội tiếp cận giáo dục, đào tạo và các nguồn lực cần thiết để thanh niên từ các nhóm dân tộc thiểu số có thể đóng góp tích cực vào quá trình phát triển chung của địa phương và đất nước.
Nhìn chung, sự tham gia của Đoàn Thanh niên các tỉnh Tây Nguyên vào phát triển kinh tế – xã hội tại Tây Nguyên đã mang lại nhiều kết quả tích cực, nhưng vẫn còn những thách thức cần được giải quyết. Việc đầu tư vào giáo dục, đào tạo và hỗ trợ thanh niên, đặc biệt là ở các vùng sâu, vùng xa và trong các nhóm dân tộc thiểu số sẽ là yếu tố then chốt giúp Đoàn Thanh niên các tỉnh Tây Nguyên phát huy tối đa vai trò của mình. Điều này không chỉ đóng góp vào sự phát triển bền vững của khu vực Tây Nguyên mà còn tạo nền tảng vững chắc cho quá trình xây dựng đất nước trong tương lai.
Chú thích:
1. Ban Chấp hành Trung ương (2023). Báo có số 201-BC/TWĐTN-VP về tổng kết công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi năm 2023.
2. Giang Lê Hương và Hồ Thị Xuân Thanh (2023). Một số kết quả về thực hiện chính sách dân tộc của Đảng Cộng sản Việt Nam. Tạp chí Quản lý nhà nước, (329), 22-25.
3. Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh (2022). Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, nhiệm kỳ 2022 – 2027.
4. Một số gợi ý về chính sách phát huy trách nhiệm xã hội của thanh niên Việt Nam hiện nay. https://huc.dspace.vn/handle/DHVH/15082.
5. Công tác Đoàn cụm Tây Nguyên: Tìm tòi cách làm mới, sáng tạo, có trọng tâm trọng điểm. https://doanthanhnien.vn.
