ThS. Lê Hồ Vĩ
Học viện Hành chính Quốc gia
(Quanlynhanuoc.vn) – Trong những năm qua, thành phố Hà Nội xác định vai trò và tầm quan trọng của nguồn nhân lực chất lượng cao trong việc ổn định, phát triển kinh tế – xã hội. Tuy nhiên, chính sách thu hút công chức chất lượng cao của thành phố Hà Nội chưa thực sự phát huy được hiệu quả như mong muốn, còn hạn chế về trong thực hiện chính sách tuyển dụng cũng như khó khăn trong giữ chân nhân tài… Bài viết đánh giá thực trạng chính sách thu hút công chức chất lượng cao của thành phố Hà Nội, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách.
Từ khóa: Công chức chất lượng cao; chính sách thu hút nguồn nhân lực; thành phố Hà Nội
1. Nguồn nhân lực chất lượng cao trong khu vực công
Khái niệm nguồn nhân lực chất lượng cao là chỉ người lao động có sức khỏe thể chất, tinh thần tốt; có trình độ tay nghề cao, khả năng lao động giỏi và kỹ năng chuyên môn tốt trong nghề; có những phẩm chất xã hội tốt đẹp, như: tinh thần nhân văn, tập thể, hòa nhập, thích nghi làm việc trong môi trường đa văn hóa…1
Nguồn nhân lực trong khu vực công bao gồm: cán bộ, công chức, viên chức làm việc trong các cơ quan của Đảng Cộng sản Việt Nam, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Nhà nước, các tổ chức chính trị – xã hội và các đơn vị sự nghiệp công lập. Trong đó, đội ngũ công chức là một bộ phận quan trọng tham gia nghiên cứu, tư vấn, thực hiện các đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Do đó, nguồn nhân lực chất lượng cao là nhân tố quan trọng trong đội ngũ công chức, thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội đất nước.
Đặc điểm nguồn nhân lực chất lượng cao của khu vực công với các tiêu chí cơ bản sau:
Thứ nhất, là người có năng lực trí tuệ vượt trội, thể hiện ở khả năng tư duy logic, biện chứng, sáng tạo; có tầm nhìn; có kiến thức, kỹ năng cơ bản, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ; có bản lĩnh, ý chí để đạt được những khát vọng, hoài bão, cống hiến cho đất nước và phục vụ Nhân dân.
Thứ hai, có năng lực thực tiễn, thể hiện ở sự nỗ lực, quyết tâm, chủ động, sáng tạo trong thực hiện nhiệm vụ và có đóng góp tích cực, hiệu quả, có nhiều thành tích, cống hiến trong hoạt động công vụ.
Thứ ba, là người có phẩm chất, đạo đức tốt. Trong hoạt động công vụ hằng ngày, người công chức có phẩm chất đạo đức, nhân cách sẽ có thái độ làm việc tốt, nỗ lực, chủ động trong công việc.Thực tế cho thấy, một công chức có thể có kiến thức, kỹ năng tốt nhưng nếu thiếu những phẩm chất công vụ cần thiết thì không thể có được cam kết và cống hiến cho Nhà nước, cho xã hội.
Nguồn nhân lực chất lượng cao là đội ngũ mà mọi tổ chức cả khu vực công và tư đều mong muốn thu hút, tuyển dụng. Đặc biệt, đối với Khu vực công trước yêu cầu nâng cao chất lượng đội ngũ công chức đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của nhiệm vụ phát triển kinh tế – xã hội thì việc bổ sung nhân lựcvào các vị trí việc làm trong cơ quan, tổ chức nhà nước là công việc cần thiết, thường xuyên. Các chính sách tuyển dụng, trọng dụng, bồi dưỡng, đãi ngộ xứng đáng đối với nguồn nhân lực chất lượng cao cũng cần được hoàn thiện phù hợp với thực tiễn.
2. Thực trạng chính sách thu hút công chức chất lượng cao của thành phố Hà Nội
Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII xác định “Tạo đột phá trong đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, thu hút và trọng dụng nhân tài”2. Quyết định số 899/QĐ-TTg ngày 31/7/2023 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược quốc gia về thu hút, trọng dụng nhân tài đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đặt mục tiêu “Xây dựng và thực hiện có hiệu quả các chính sách, giải pháp mạnh, đột phá để thu hút và trọng dụng nhân tài (cả trong và ngoài nước) đến năm 2030, tầm nhìn đến 2050, đặc biệt trong các ngành, lĩnh vực mũi nhọn như: Khoa học và công nghệ; giáo dục và đào tạo; văn hóa; khoa học xã hội; y tế; thông tin và truyền thông, chuyển đổi số… Qua đó, góp phần đẩy nhanh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế, thực hiện mục tiêu đến năm 2030 Việt Nam trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao, đến năm 2050 trở thành nước phát triển, thu nhập cao, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”.
Thu hút, tuyển dụng, trọng dụng nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ xây dựng và phát triển Thủ đô là công tác trọng tâm luôn được thành phố Hà Nội quan tâm. Những năm qua, Ủy ban nhân dân (UBND) thành phố đã ban hành nhiều quyết định về công tác cán bộ, như: Quyết định số 167/2002/QĐ-UB ngày 19/7/2002 ban hành quy định tạm thời về ưu đãi, khuyến khích các nhà khoa học đầu ngành, chuyên gia giỏi, người có trình độ cao tham gia cống hiến cho sự nghiệp phát triển thủ đô; Quyết định số 168/2002/QĐ-UBND ngày 19/7/2002 ban hành quy định tạm thời về thu hút, sử dụng, đào tạo, bồi dưỡng tài năng trẻ và nguồn nhân lực chất lượng cao; Quyết định số 91/2009/QĐ-UBND ngày 22/7/2009 ban hành quy định về thu hút, sử dụng, đào tạo tài năng trẻ và nguồn nhân lực chất lượng cao của thành phố Hà Nội; Quyết định số 3724/QĐ-UBND ngày 17/8/2012 phê duyệt quy hoạch phát triển nhân lực thành phố Hà Nội giai đoạn 2011 – 2020; Quyết định số 2755/QĐ-UBND ngày 16/5/2023 ban hành kế hoạch tiếp tục và mở rộng thí điểm thi tuyển chức danh lãnh đạo, quản lý cấp phòng thuộc sở, ban, ngành; UBND quận, huyện, thị xã và đơn vị sự nghiệp công lập thuộc UBND Thành phố; Quyết định số 1698/QĐ-UBND ngày 19/5/2022 phê duyệt đề án đào tạo, bồi duỡng nâng cao chất lượng cán bộ, công chức, viên chức Thành phố Hà Nội giai đoạn 2022 – 2025 và định hướng đến năm 2030.
Nghị quyết số 14/2013/NQ-HĐND ngày 17/7/2013 của Hội đồng nhân dân (HĐND) thành phố Hà Nội về chính sách trọng dụng nhân tài trong xây dựng, phát triển thủ đô xác định đối tượng được thụ hưởng chính sách thu hút, trọng dụng nguồn nhân lực chất lượng cao gồm 6 nhóm cụ thể:
(1) Tốt nghiệp thủ khoa xuất sắc các cơ sở đào tạo đại học ngành, chuyên ngành Thành phố đang có nhu cầu.
(2) Tiến sĩ có công trình, đề án khoa học và chuyên ngành đào tạo đáp ứng các chương trình phát triển kinh tế – xã hội của Thủ đô.
(3) Bác sĩ nội trú, bác sĩ chuyên khoa cấp II, dược sĩ chuyên khoa cấp II.
(4) Giáo viên, giảng viên có thành tích huấn luyện học sinh, sinh viên đạt giải nhất, nhì trong các kỳ thi học sinh giỏi, sinh viên xuất sắc, thi tay nghề cấp quốc gia khu vực hoặc quốc tế; huấn luyện viên có thành tích huấn luyện vận động viên đoạt giải.
(5) Vận động viên, văn nghệ sỹ đoạt huy chương Vàng hoặc giải nhất tại các kỳ thi chuyên nghiệp quốc gia; huy chương Vàng, huy chương Bạc hoặc giải nhất, nhì tại các cuộc thi khu vực hoặc thế giới.
(6) Chuyên gia giỏi nhà khoa học đầu ngành, nghệ nhân, người được trao tặng danh hiệu vinh dự Nhà nước, có sáng kiến, công trình, giải pháp mang tính đột phá được ứng dụng phục vụ phát triển kinh tế – xã hội của Thủ đô.
Năm 2020 là năm thứ 18 Hà Nội tổ chức tuyên dương thủ khoa xuất sắc tốt nghiệp các trường đại học, học viện trên địa bàn với 1.879 thủ khoa, nhưng mới chỉ tuyển dụng được 186 thủ khoa (chiếm khoảng 10%) về làm việc tại các cơ quan hành chính thuộc Hà Nội3. Từ năm 2017 – 2020, Hà Nội tuyển dụng được 32 bác sĩ nội trú, bác sĩ chuyên khoa cấp II, dược sĩ chuyên khoa cấp II. Trong khi đó, Thành phố đã tuyển dụng được 77 người trong giai đoạn 2018 – 2020 các vận động viên, văn nghệ sỹ đoạt Huy chương Vàng hoặc Giải Nhất tại các kỳ thi chuyên nghiệp quốc gia; Huy chương Vàng, Huy chương Bạc hoặc Giải nhất, Nhì tại các cuộc thi khu vực hoặc thế giới,. Chất lượng đội ngũ công chức, viên chức được tuyển dụng theo chính sách của Luật Thủ đô năm 2012, qua đánh giá của các cơ quan, đơn vị sử dụng cho thấy đa số chưa có thành tích vượt trội, nổi bật so với những công chức, viên chức được tuyển dụng theo những quy định chung. Kinh phí để thực hiện chính sách hỗ trợ một lần theo tinh thần của Nghị quyết số 14/2013/NQ-HĐND còn thấp. Ngoài ra, các đối tượng được tuyển dụng theo chính sách thu hút của Thành phố không được hưởng thêm chính sách ưu đãi nào khác về lương và thu nhập so với các cán bộ, công chức, viên chức khác4. Nguyên nhân của thực trạng trên có thể kể đến như:
Một là, thành phố chưa xây dựng được hệ thống các tiêu chí tuyển dụng và quy trình tuyển dụng nguồn nhân lực chất lượng cao một cách khoa học, bài bản mà việc tuyển dụng chủ yếu dựa vào tiêu chí trình độ chuyên môn (bằng cấp). Cách làm này có mặt tích cực là đã sàng lọc được ứng viên, chỉ chọn những thủ khoa đầu ngành, chuyên gia giỏi,… góp phần nâng cao chất lượng của nguồn thu hút. Song, nếu chỉ dựa vào bằng cấp thì chưa toàn diện, dễ làm bỏ sót nhiều người có tài năng khác và chưa đánh giá đúng được về năng lực làm việc của các đối tượng này, có người bằng cấp cao nhưng không phát huy được tác dụng.
Hai là, số lượng công chức được tuyển dụng rất khiêm tốn so với số người thực tế thuộc các nhóm đối tượng thu hút, cho thấy chính sách thu hút trọng dụng nguồn nhân lực chất lượng cao của thành phố đang chưa đủ sức thu hút và đáp ứng được nhu cầu của các nhóm đối tượng thành phố hướng đến để thu hút và trọng dụng.
Ba là, sau khi được tuyển dụng, thành phố chưa có những nội dung đánh giá riêng trong thực hiện nhiệm vụ đối với công chức chất lượng cao để thực hiện việc đánh giá thường xuyên về đối tượng này. Để có thể so sánh khả năng làm việc của nhóm đối tượng này có vượt trội hơn so với đội ngũ công chức được tuyển dụng theo quy định.
Bốn là, còn một số bộ phận công chức chất lượng cao được thu hút về làm việc chưa hài lòng với cách bố trí công việc và điều kiện công tác của cơ quan.
3. Một số giải pháp hoàn thiện chính sách thu hút công chức chất lượng cao của thành phố Hà Nội
Thứ nhất, thống nhất nhận thức của các cơ quan, người xây dựng chính sách, người thực thi,cán bộ, công chức, viên chức cũng như đối tượng hưởng lợi ích từ chính sách về vai trò, ý nghĩa của chính sách thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao của thành phố Hà Nội. Đây là nhân tố đặc biệt quan trọng, có vai trò then chốt để xây dựng nền công vụ vững mạnh, chuyên nghiệp, hiện đại và hiệu quả cũng như sự phát triển bền vững của thành phố.
Thứ hai, việc hoàn thiện chính sách thu hút, sử dụng nguồn nhân lực chất lượng cao nói chung và công chức chất lượng cao nói riêng cần phải được tiến hành thường xuyên theo sát sự phát triển của đời sống kinh tế – xã hội của thành phố. Đời sống kinh tế – xã hội trong những năm gần đây không ngừng phát triển và điều đó đặt các chế độ chính sách vào cuộc rượt đuổi với những yêu cầu của thực tiễn xã hội. Thành phố Hà Nội cần tổng kết, đánh giá lại những kết quả đạt được, những hạn chế và bất cập trong đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức và chính sách thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao của từng lĩnh vực, cơ quan, đơn vị và cả thành phố trong thời gian qua. Từ đó công tác hoàn thiện chính sách bám sát sự phát triển kinh tế – xã hội giúp cho các chính sách thu hút có tính thực tiễn và khả thi cao.
Thứ ba, chính sách phải mang tính chất toàn diện, đồng bộ, không trùng lặp, xung đột với các quy định khác, xây dựng được hệ thống tiêu chuẩn nhằm đánh giá công chức chất lượng cao sau khi thu hút và được sử dụng để có thể xác định chính xác mức độ cống hiến, những tồn tại cần khắc phục từ đó khuyến khích họ có những đóng góp xứng đáng khả năng, trình độ. Bên cạnh đó, cần thực hiện tốt việc truyền thông chính sách để các đối tượng của chính sách nắm rõ được quyền, nghĩa vụ của mình, qua đó thu hút được nguồn nhân lực chất lượng cao tham gia vào khu vực công.
Thứ tư, chính sách đãi ngộ cần tương xứng với mức độ đóng góp, đãi ngộ không chỉ là ban đầu mà cần phải có quá trình lâu dài. Cần coi tiền lương là nguồn đầu tư có hiệu quả nhất để thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao cho nền công vụ và khuyến khích cán bộ, công chức, viên chức yên tâm, tận tụy với công việc. Vì vậy, cần có những thay đổi cơ bản trong việc xây dựng chính sách tiền lương và chế độ đãi ngộ để thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao vào các cơ quan hành chính nhà nước theo hướng cần trả lương theo công trạng, căn cứ vào kết quả, hiệu quả công việc. Tiền lương phải bảo đảm cuộc sống ở mức trung bình khá của xã hội, ngang bằng hoặc cao hơn thu nhập của người có trình độ, năng lực tương đương đang làm việc ở khu vực tư. Ngoài ra, công chức có trình độ cao còn được hưởng phụ cấp đãi ngộ và khuyến khích tài năng, được xét nâng lương vượt bậc nếu đạt thành tích đặc biệt có tác động đến sự phát triển của ngành, lĩnh vực.
Thứ năm, tiếp tục đổi mới hình thức tuyển dụng nói chung và trình tự thu hút người có trình độ cao nói riêng theo hướng thiết thực, khoa học và minh bạch. Thành phố Hà Nội phải tập trung khảo sát, nghiên cứu một cách khoa học, hệ thống để xây dựng tiêu chí chi tiết về tuyển dụng các đối tượng cho từng loại hình cơ quan, từng loại chức danh cán bộ, công chức, viên chức. Sử dụng các phương pháp thu hút Nguồn nhân lực chất lượng cao phù hợp với khả năng, điều kiện của cơ quan và nhu cầu, nguyện vọng của đối tượng. Ngoài ra, cần có chính sách thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao là các chuyên gia, lãnh đạo đang làm việc ở các khu vực doanh nghiệp nhà nước, khu vực tư nhân, chuyên gia nước ngoài,… Cùng với đó hoàn thiện chính sách đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.
4. Kết luận
Để hoạt động thu hút công chức chất lượng cao đạt hiệu quả tốt, thành phố Hà Nội cần phải xác lập quan điểm hành động một cách rõ ràng dựa trên những đặc điểm của chế độ công vụ và lợi thế so sánh của địa phương mình để từ đó đưa ra những chính sách phát hiện, thu hút, trọng dụng và đãi ngộ xứng đáng đối với người có tài năng, góp phần ổn định, đẩy mạnh và phát triển nền kinh tế – xã hộicủa Thủ đô.
Chú thích:
1. Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao theo tinh thần Đại hội XIII của Đảng.https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/van_hoa_xa_hoi/-/2018/827302/phat-trien-nguon-nhan-luc-chat-luong-cao-theo-tinh-than-dai-hoi-xiii-cua-dang.aspx.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập II. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 329.
3. Hà Nội chỉ tuyển dụng được 10% số thủ khoa về làm việc tại các cơ quan hành chính.https://daibieunhandan.vn/ha-noi-chi-tuyen-dung-duoc-10-so-thu-khoa-ve-lam-viec-tai-cac-co-quan-hanh-chinh-post250957.html.
4. “Cú hích” cho Hà Nội hút nhân tài, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.https://nguoihanoi.vn/cu-hich-cho-ha-noi-hut-nhan-tai-phat-trien-nguon-nhan-luc-chat-luong-cao-84813.html.
Tài liệu tham khảo
1. Thu hút và giữ chân nguồn nhân lực chất lượng cao đối với khu vực công ở Việt Nam – từ kinh nghiệm cải cách tiền lương của Cộng hòa Pháp. https://www.quanlynhanuoc.vn/2024/09/05/thu-hut-va-giu-chan-nguon-nhan-luc-chat-luong-cao-doi-voi-khu-vuc-cong-o-viet-nam-tu-kinh-nghiem-cai-cach-tien-luong-cua-cong-hoa-phap/.
2. Giải pháp tăng cường hiệu quả thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao.https://www.quanlynhanuoc.vn/2024/05/14/giai-phap-tang-cuong-hieu-qua-thu-hut-nguon-nhan-luc-chat-luong-cao/.
3. Vai trò nguồn nhân lực chất lượng cao trong hiện đại hóa quân đội hiện nay.https://www.quanlynhanuoc.vn/2023/11/02/vai-tro-nguon-nhan-luc-chat-luong-cao-trong-hien-dai-hoa-quan-doi-hien-nay/.
