ThS. Nguyễn Thị Xuân
Quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội
(Quanlynhanuoc.vn) – Quận Hoàng Mai được thành lập theo Nghị định số 132/2003/NĐ-CP ngày 06/11/2003 của Chính phủ. Cùng với sự phát triển của Thủ đô, sự nghiệp giáo dục và đào tạo của Quận đã có nhiều khởi sắc, chất lượng giáo dục học sinh ngày càng được nâng cao, kết quả năm sau cao hơn năm trước. Tuy vậy, Hoàng Mai cũng đối diện với nhiều khó khăn, thách thức lớn khác ảnh hưởng đến việc bảo đảm quyền học tập cho trẻ em do quy mô dân số đông và gia tăng cơ học nhanh. Do vậy, bảo đảm quyền học tập của trẻ em trên địa bàn quận Hoàng Mai là việc làm cấp thiết hiện nay.
Từ khóa: Bảo đảm quyền trẻ em; quyền học tập; quận Hoàng Mai; thành phố Hà Nội.
1. Đặt vấn đề
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và sự phát triển nhanh chóng của khoa học -công nghệ và toàn cầu hóa hiện nay, đòi hỏi phải gắn kết giữa phát triển giáo dục và đào tạo với phát triển kinh tế – xã hội, tạo bước chuyển mạnh mẽ trong bảo đảm quyền học tập cho trẻ em nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đồng thời phải đáp ứng với sự phát triển chung của Thủ đô Hà Nội. Là quận nội thành đông dân nhất Thành phố Hà Nội, tương ứng số trẻ trong độ tuổi đi học cũng đông nhất, Hoàng Mai cũng phải hướng tới những mục tiêu toàn diện, đồng bộ và chất lượng hơn thích ứng với những thay đổi của xã hội tương lai. Do đó, việc bảo đảm quyền học tập của trẻ em có ý nghĩa quan trọng, luôn được các cấp lãnh đạo đặc biệt quan tâm.
2. Thực trạng bảo đảm quyền học tập của trẻ em trên địa bàn quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội
Một là, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước.
Thực hiện quan điểm của Đảng về giáo dục và đào tạo, quận Hoàng Mai đã định hướng và triển khai thực hiện qua việc ban hành các nghị quyết, chương trình về giáo dục, như: Nghị quyết Đại hội Đảng bộ quận Hoàng Mai lần thứ III nhiệm kỳ 2015 – 2020; ban hành 6 chương trình công tác của Ban Chấp hành Đảng bộ quận Hoàng Mai thực hiện Nghị quyết Đại hội lần thứ III, đặc biệt là Chương trình số 05-CTr/QU ngày 12/5/2016 của quận ủy Hoàng Mai về việc phát triển văn hóa – xã hội, xây dựng nếp sống thanh lịch – văn minh quận Hoàng Mai giai đoạn 2016 – 2020” đã định hướng và là căn cứ để Ủy ban nhân dân (UBND) quận xây dựng và triển khai thực hiện.
Cùng với đó, Đảng ủy cơ quan UBND quận đã ban hành các văn bản để chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra việc tổ chức thực hiện của các tổ chức cơ sở đảng trực thuộc, các phòng, ban chuyên môn về việc quán triệt, tuyên truyền thực hiện bảo đảm quyền học tập của trẻ em. Cấp ủy, chính quyền các cấp và các ngành liên quan đã quan tâm đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động các tổ chức, cá nhân trong và ngoài quận ủng hộ tạo điều kiện cho trẻ em tham gia học tập đầy đủ. Công tác xây dựng Đảng trong trường học được quan tâm, công tác giáo dục chính trị tư tưởng được các cấp ủy thường xuyên lãnh đạo, tập trung giáo dục nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cán bộ, đảng viên, giáo viên trong thực hiện các mục tiêu bảo đảm quyền học tập của trẻ em.
Hai là, đầu tư cơ sở vật chất, trường học.
Hằng năm, quận dành khoảng 50% tổng chi ngân sách đầu tư xây dựng cơ bản cho các dự án xây dựng, cải tạo trường học. Công tác xây dựng trường chuẩn quốc gia tiếp tục được quan tâm đầu tư và triển khai thực hiện đúng tiến độ. Cụ thể: (1) Giai đoạn 2011 – 2015, thực hiện đầu tư 34 dự án xây dựng và cải tạo trường học, với tổng số vốn là 665,6 tỷ đồng, chiếm tỷ lệ 42,6%. Giai đoạn 2016 – 2020, đầu tư xây dựng mới và cải tạo 34 trường học với tổng mức đầu tư 903,8 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 52% tổng mức đầu tư kế hoạch trung hạn. Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 – 2025, Hội đồng nhân dân quận đã phê duyệt 40 dự án, tổng mức đầu tư 4.034 tỷ đồng, trong đó thực hiện giải ngân trong giai đoạn này là 2.959 tỷ đồng, riêng đầu tư cho giáo dục chiếm 43,05% tổng kế hoạch trung hạn1.
Bên cạnh đó, UBND quận đã quan tâm thực hiện các chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước về xã hội hóa giáo dục, có cơ chế tạo điều kiện phát triển mạnh các cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông, công lập. Đến nay, quận có 33 trường ngoài công lập, 372 nhóm lớp mầm non độc lập và 2 trường liên cấp mầm non đến hết trung học cơ sở (tăng 22 trường và 171 nhóm lớp mầm non độc lập so với năm 20132. Làm tốt công tác xã hội hóa giáo dục đã góp phần giảm áp lực cho trường mầm non, phổ thông công lập, huy động sự tham gia đóng góp của toàn xã hội, góp phần quan trọng vào việc nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo, bảo đảm quyền học tập của trẻ em trên địa bàn quận.
Ba là, về đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục.
Tính đến tháng 9/2024, toàn ngành Giáo dục quận có 7.358 cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên. Trong đó, công lập có 3.644 người (mầm non: 1.163 người; tiểu học là 1.358 người; trung học cơ sở: 1.123 người); có 1.445 cán bộ, giáo viên, nhân viên là đảng viên3. Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục của quận được đào tạo bài bản, có trình độ chuyên môn đạt chuẩn, có niềm say mê với sự nghiệp trồng người. Công tác bố trí sắp xếp, kiện toàn đội ngũ nhà giáo, bổ nhiệm mới, bổ nhiệm lại cán bộ quản lý các nhà trường được quận thực hiện theo quy định và phù hợp với tình hình thực tế của các trường, cơ bản bảo đảm về số lượng, cơ cấu và chất lượng theo hướng chuẩn hóa. Đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân viên đã thực hiện tốt các quy định về đạo đức nhà giáo gắn việc thực hiện cuộc vận động: “Dân chủ, kỷ cương, tình thương, trách nhiệm”, “Mỗi thầy cô giáo là một tấm gương về đạo đức, tự học và sáng tạo” với thực hiện chuẩn nghề nghiệp cán bộ quản lý, giáo viên.
Bốn là, đẩy mạnh cải cách hành chính, thúc đẩy chuyển đổi số, giáo dục STEM/STEAM.
Phòng Giáo dục quận đã tập trung chỉ đạo, hướng dẫn các trường tăng cường công tác truyền thông về tuyển sinh, đặc biệt việc tuyên truyền và hướng dẫn cha mẹ học sinh đăng ký tuyển sinh trực tuyến cho học sinh trên phần mềm hỗ trợ đạt kết quả cao. Tích cực thực hiện chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ -thông tin hiệu quả trong quản lý và giảng dạy, trong quản lý hồ sơ chuyên môn tích hợp chữ ký số cá nhân và quản lý các khoản thu không sử dụng tiền mặt trong trường học.
Trong công tác đổi mới phương pháp dạy học, trong kiểm tra, đánh giá, các trường đã áp dụng công nghệ – thông tin tốt và hiệu quả, đặc biệt là ứng dụng các phần mềm trong tổ chức dạy học, kiểm tra đánh giá. Các trường trong quận tích cực đưa giáo dục STEM vào thực tế giảng dạy; sử dụng nguồn học liệu tại địa chỉ website https://stemtieuhoc.edu.vn; tổ chức Ngày hội Công nghệ thông tin và STEM cấp quận.
Năm là, bảo đảm quyền học tập của trẻ em theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học.
Quận Hoàng Mai luôn xác định việc bảo đảm quyền học tập của trẻ em phải đồng bộ các yếu tố tư duy, mục tiêu, hệ thống, chương trình giáo dục, phương pháp giáo dục, các điều kiện bảo đảm chất lượng giáo dục. Cụ thể:
(1) 100% các trường học xây dựng kế hoạch chiến lược phát triển nhà trường, phân kỳ theo từng giai đoạn. Trên cơ sở mục tiêu đổi mới giáo dục và đào tạo, điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức, từng trường học đã xác định mục tiêu chiến lược phát triển, xây dựng mục tiêu, sứ mệnh, hệ thống giá trị, tầm nhìn và các giải pháp khả thi thực hiện, làm cơ sở quan trọng cho các quyết sách, hoạt động của nhà trường. Thực hiện nghiêm túc công khai mục tiêu, chuẩn đầu ra từng cấp học, môn học, chương trình giáo dục.
(2) Chú trọng công tác giáo dục nhân cách, đạo đức, lối sống, tri thức pháp luật và ý thức công dân. Tăng cường giáo dục học sinh những giá trị cơ bản của văn hóa, truyền thống và đạo lý dân tộc, tinh hoa văn hóa nhân loại. Triển khai linh hoạt các nội dung giáo dục, tích hợp nội dung giáo dục địa phương vào dạy học các môn học, hoạt động trải nghiệm nhằm làm chuyển biến mạnh mẽ về hành vi, góp phần đào tạo, xây dựng các thế hệ người Hà Nội thanh lịch, văn minh.
(3) Đổi mới hình thức tổ chức dạy học theo hướng đa dạng hình thức học tập, chú trọng các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học phù hợp với đối tượng, tâm lý lứa tuổi, có sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình – nhà trường – xã hội trong giáo dục.
Sáu là, đổi mới căn bản hình thức, phương pháp thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục bảo đảm trung thực, khách quan.
Cùng với việc đổi mới nội dung, phương pháp dạy học, ngành Giáo dục và đào tạo quận đã chỉ đạo các trường học đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh theo hướng tiếp cận năng lực học sinh. Tăng cường công tác kiểm định chất lượng nhằm nâng cao chất lượng giáo dục của mỗi nhà trường, chất lượng của toàn ngành Giáo dục, tạo chuyển biến mới và hình thành “văn hóa chất lượng” trong mỗi cơ sở giáo dục. UBND quận xây dựng kế hoạch kiểm định theo từng giai đoạn, từng năm, đề ra chỉ tiêu cụ thể về số lượng trường được kiểm định và công nhận đạt chuẩn; dành sự quan tâm, chỉ đạo ưu tiên đầu tư nguồn lực để các nhà trường đạt mục tiêu.
Nhìn chung, công tác bảo đảm quyền học tập của trẻ em tại quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội đã đạt được nhiều kết quả tích cực: phổ cập giáo dục được duy trì vững chắc; chất lượng đại trà và chất lượng mũi nhọn giữ vững; đội ngũ cán bộ, giáo viên được chú trọng bồi dưỡng; các cuộc vận động và phong trào thi đua được tổ chức thiết thực; trường lớp, thiết bị dạy học được đầu tư xây dựng, cải tạo, nâng cấp; công tác quản lý, kiểm tra đánh giá có nhiều đổi mới, nhiều thủ tục hành chính được cải cách… Kết quả này khẳng định chất lượng giáo dục tại quận ngày càng nâng cao, quyền học tập của trẻ em ngày càng được bảo đảm.
Bên cạnh những kết quả đạt được, việc bảo đảm quyền học tập của trẻ em tại quận Hoàng Maiđang phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, như: số lượng học sinh khối công lập tiếp tục tăng; quỹ đất dành cho xây dựng trường học thiếu; ngân sách của địa phương dành cho giáo dục có hạn; dân cư đông lên, học sinh tăng, giáo viên thiếu trầm trọng mà chỉ tiêu tuyển dụng có hạn… Do đó, trước yêu cầu của hội nhập quốc tế về giáo dục và đào tạo, đòi hỏi quận Hoàng Mai cần có các giải pháp để bảo đảm hơn nữa quyền học tập cho trẻ em.
3. Một số giải pháp bảo đảm quyền học tập của trẻ em trên địa bàn quận Hoàng Mai
Thứ nhất, nâng cao nhận thức về quyền học tập của trẻ em. Tăng cường giáo dục về quyền học tập của trẻ em để nâng cao nhận thức của người dân và năng lực của các cơ quan thực thi pháp luật liên quan nhằm bảo đảm tốt hơn các quyền học tập của trẻ em trong khuôn khổ pháp luật. Vận dụng nhiều hình thức, phương pháp tuyên truyền, giáo dục kiến thức về quyền học tập của trẻ em. Kết hợp giữa tuyên truyền, giáo dục quyền học tập của trẻ em với các kỹ năng sống, tư vấn pháp luật, trợ giúp pháp lý… Khuyến khích tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về quyền học tập của trẻ em, quan điểm của Đảng, Nhà nước Việt Nam về quyền học tập của trẻ em cũng là một hình thức hấp dẫn, có thể đạt hiệu quả cao.
Thứ hai, ban hành các văn bản cụ thể hóa bảo đảm quyền học tập của trẻ em. Trước hết, quận Hoàng Mai cần tiếp tục quán triệt sâu sắc các chủ trương. chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về việc bảo đảm quyền học tập của trẻ em. Tiếp tục nghiên cứu, rà soát dựa trên tình hình thực tiễn của địa phương để có những quy định riêng của quận, đúng pháp luật và có hiệu quả thực thi đối với những vấn đề liên quan đến trẻ em. Kịp thời có các kiến nghị, đề xuất, bổ sung ý kiến chỉnh sửa, bổ sung đối với Luật Trẻ em năm 2016 cũng như các văn bản dưới luật, hướng dẫn luật và các văn bản liên quan để góp phần xây dựng hệ thống luật pháp liên quan đến quyền học tập của trẻ em ngày một đồng bộ và hoàn thiện hơn.
Thứ ba, tăng cường trách nhiệm của hệ thống chính trị đối với bảo đảm quyền học tập của trẻ em. Nâng cao trách nhiệm của các cấp, các ngành, nhất là trách nhiệm của người đứng đầu chính quyền, cơ quan, đơn vị trong việc chỉ đạo, quản lý và thực hiện công tác bảo đảm về quyền học tập của trẻ em, giải quyết các vấn đề về trẻ em. Sự tham gia của các tổ chức đoàn thể, tổ chức chính trị – xã hội, đơn vị sự nghiệp, mỗi gia đình, cá nhân và cả cộng đồng trong việc nâng cao hiệu quả bảo đảm quyền học tập của trẻ em và bảo vệ trẻ em.
Cùng với đó, tích cực phối hợp thực hiện trách nhiệm giám sát, phản biện xã hội của HĐND, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên về thực hiện quyền trẻ em nói chung, quyền học tập của trẻ em nói riêng Thực hiện và nhân rộng phong trào “Toàn dân chăm sóc, giáo dục, bảo vệ trẻ em” gắn với cuộc vận động “Xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”. Gắn tiêu chí về thực hiện quyền học tập của trẻ em, lồng ghép và triển khai thực hiện các chỉ tiêu về trẻ em, tiêu chuẩn đánh giá, công nhận phường phù hợp với trẻ em với đánh giá đô thị văn minh.
Thứ tư, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm trong bảo đảm thực hiện quyền học tập của trẻ em. Thường xuyên kiểm tra, giám sát việc thực hiện quyền học tập của trẻ em, kịp thời phát hiện và xử lý triệt để các vụ việc vi phạm. Tuyên truyền, giáo dục công dân, phát hiện tố giác những hành vi xâm phạm đến quyền học tập của trẻ em. Định kỳ tổ chức sơ kết, tổng kết việc thực hiện nghị quyết, chương trình và phong trào; qua đó, phát hiện những đơn vị, cá nhân điển hình tiên tiến để có biểu dương, khen thưởng kịp thời, thỏa đáng. Đồng thời, xử lý nghiêm đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân, kể cả cha mẹ, người chăm sóc trẻ em khi có hành vi vi pháp pháp luật về trẻ em với phương châm “đúng người, đúng việc, đúng thẩm quyền, đúng trách nhiệm”.
Thứ năm, củng cố và phát huy vai trò, trách nhiệm của các thiết chế bảo đảm quyền học tập của trẻ em. Trong đó:
(1) Nâng cao vai trò, trách nhiệm của gia đình bởi chính mái ấm gia đình, trách nhiệm của cha mẹ sẽ là những điều kiện tốt nhất cho sự phát triển của trẻ em.
(2) Đầu tư cho hệ thống nhà trường bằng cách huy động mạnh hơn nữa các nguồn lực để bảo đảm đủ trường, lớp cho tất cả trẻ em; đủ các điều kiện về vật chất, trang thiết bị dạy học… để bảo đảm tốt nhất quyền học tập của trẻ.
(3) Nâng cao chất lượng hoạt động của các tổ chức. Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Đội thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh không chỉ hướng vào các đối tượng là học sinh ở trường học mà phải mở rộng đối với trẻ em toàn xã hội.
(4) HĐND và UBND các cấp cần chỉ đạo các cơ quan chức năng xây dựng và đưa chương trình hành động vì trẻ em nói chung và trong lĩnh vực giáo dục nói riêng vào kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm sự phù hợp với điều kiện thực tế của từng địa phương. Chính sách ở địa phương phải rõ ràng, công tác quản lý theo phân cấp với từng bậc học cần có sự phối hợp chặt chẽ bảo đảm tính liên hoàn của hệ thống giáo dục.
4. Kết luận
Trẻ em là hạnh phúc của mỗi gia đình, là tương lai của đất nước. Bảo vệ quyền học tập của trẻ em là trách nhiệm của toàn xã hội. Tuy nhiên, để quyền học tập của trẻ em được tôn trọng và được thực hiện một cách nghiêm chỉnh tuyệt đối thì cấp ủy, chính quyền quận Hoàng Mai và toàn hệ thống chính trị cần phải nhận thức rõ ràng, nhất quán công tác bảo vệ quyền học tập của trẻ em là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của địa phương; nâng cao ý thức của toàn thể cộng đồng cũng như ý thức của chính trẻ em về quyền học tập của mình và các biện pháp cần thiết để chống lại những hành vi xâm hại quyền học tập của trẻ em; hoàn thiện các chế tài và xử lý kịp thời, nghiêm minh những đối tượng xâm hại quyền học tập của trẻ em.
Chú thích:
1, 2, 3. Tác giả sử dụng số liệu do Phòng Giáo dục, Ủy ban nhân dân quận Hoàng Mai cung cấp, tháng 9/2024.
Tài liệu tham khảo:
1. Quốc hội (2013). Hiến pháp năm 2013.
2. Quốc hội (2016). Luật Trẻ em năm 2016.
3. UBND quận Hoàng Mai (2023). Báo cáo số 117/BC-UBND ngày 05/4/2023 tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về “Đổi mới căn bản, toàn diện về giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”.
4. Bảo đảm quyền được giáo dục của trẻ em theo quy định của pháp luật hiện nay.https://www.quanlynhanuoc.vn/2021/08/05/bao-dam-quyen-duoc-giao-duc-cua-tre-em-theo-quy-dinh-cua-phap-luat-hien-nay/
