NCS. ThS. Kiều Văn Nam
Trường Đại học FPT
NCS. ThS. Nguyễn Đình Cường
Trường Đại học Đồng Tháp
ThS. Vũ Thị Huyền Ngọc
Trường Đại học Điện Lực
(Quanlynhanuoc.vn) – Tham nhũng gây tổn hại nghiêm trọng tới kinh tế, xã hội và niềm tin vào hệ thống chính trị. Giáo dục đạo đức không chỉ cung cấp kiến thức lý thuyết mà cần gắn liền với thực tiễn, qua đó, rèn luyện tư duy phản biện, tinh thần trách nhiệm và ý thức thực hiện vai trò của thanh niên trong cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng. Bài viết đề xuất giải pháp giáo dục đạo đức cách mạng trong phòng, chống tham nhũng cho thanh niên hiện nay.
Từ khóa: Giáo dục; đạo đức cách mạng; phòng, chống tham nhũng; thanh niên; thời kỳ mới.
1. Đặt vấn đề
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, tham nhũng trở thành một trong những thách thức nghiêm trọng đối với sự phát triển của đất nước. Để xây dựng một xã hội trong sạch và vững mạnh, việc nâng cao ý thức phòng, chống tham nhũng cho thanh niên có ý nghĩa chiến lược, góp phần bảo vệ các giá trị cốt lõi của quốc gia. Giáo dục đạo đức cách mạng là giải pháp quan trọng giúp thanh niên thấm nhuần tinh thần liêm chính, trung thực và trách nhiệm xã hội. Tăng cường công tác giáo dục đạo đức cách mạng không chỉ xây dựng thế hệ thanh niên có phẩm chất đạo đức tốt, mà còn giúp họ trở thành lực lượng tiên phong trong cuộc đấu tranh chống tham nhũng, đặc biệt là trong giai đoạn hiện nay.
Nhận thức đầy đủ tầm quan trọng của việc tăng cường giáo dục đạo đức cách mạng cho thế hệ trẻ là một yếu tố then chốt trong việc nâng cao ý thức phòng, chống tham nhũng. Để đạt được điều này, cần có sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội, cùng với việc đổi mới phương pháp giáo dục phù hợp với bối cảnh hiện nay. Thanh niên, với vai trò là chủ nhân tương lai của đất nước cầnđược trang bị những giá trị đạo đức vững chắc để không chỉ trở thành những công dân gương mẫu mà còn là lực lượng tiên phong trong cuộc đấu tranh chống tham nhũng, góp phần xây dựng một xã hội công bằng, trong sạch và phát triển bền vững.
2. Vai trò của giáo dục đạo đức cách mạng trong phòng, chống tham nhũng
Giáo dục đạo đức cho thanh niên là một vấn đề cấp bách, thường xuyên và liên tục vì nó không chỉ là việc truyền đạt những kiến thức lý thuyết khô khan mà phải được tích hợp với các hoạt động thực tiễn để đảm bảo thanh niên không chỉ hiểu mà còn thấm nhuần các giá trị đạo đức một cách sâu sắc. Việc chỉ cung cấp lý thuyết về các nguyên tắc đạo đức, dù quan trọng, vẫn chưa đủ để xây dựng được một thế hệ thanh niên có trách nhiệm. Thanh niên cần được tạo cơ hội tham gia vào những hoạt động thực tế như tình nguyện, làm việc cộng đồng và đặc biệt là các chương trình có sự giám sát về minh bạch và liêm chính. Tham gia vào các hoạt động này giúp họ trực tiếp thấy được tác động tiêu cực của tham nhũng lên xã hội như sự suy thoái niềm tin, cản trở phát triển kinh tế và phá vỡ cấu trúc xã hội. Đặc biệt, “giáo dục đạo đức còn phải đi đôi với việc xây dựng tư duy phản biện và tinh thần tự giác”, thanh niên cần học cách tự đánh giá bản thân, phê bình và tự phê bình, để từ đó không ngừng rèn luyện phẩm chất đạo đức. Giáo dục đạo đức sẽ giúp thanh niên định hướng và giác ngộ lòng trung thực, ý thức trách nhiệm xã hội và tinh thần dũng cảm đấu tranh chống lại tham nhũng.
Xây dựng một môi trường giáo dục lành mạnh, trong đó gia đình, nhà trường và xã hội đều tham gia tích cực, đóng vai trò quyết định trong việc hình thành và củng cố đạo đức cách mạng cho thanh niên. Gia đình, với vai trò là nơi đầu tiên giáo dục, không chỉ truyền đạt các giá trị về tình thương yêu, trung thực và trách nhiệm, mà còn giúp thanh niên nhận thức được tầm quan trọng của sự liêm chính và lòng trung thành với Tổ quốc. Nhà trường cần kết hợp giảng dạy kiến thức lý thuyết với các hoạt động ngoại khóa, tình nguyện và các chương trình giáo dục thực tiễn để học sinh, sinh viên không chỉ hiểu rõ về nguyên tắc chống tham nhũng mà còn có cơ hội rèn luyện bản thân trong những tình huống thực tế. Việc đưa ra những tình huống giả định về tham nhũng, tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về liêm chính và khuyến khích học sinh tham gia vào các hoạt động giám sát, đóng góp ý kiến về các vấn đề công bằng xã hội sẽ giúp thanh niên không chỉ nhận thức mà còn có ý thức chống tham nhũng mạnh mẽ. Các phương tiện truyền thông, tổ chức xã hội và cộng đồng đều có vai trò quan trọng trong việc định hướng cho thế hệ trẻ, tạo nên một môi trường không khoan nhượng với các hành vi sai trái. Đặc biệt, thanh niên cần được khuyến khích tham gia vào các hoạt động mang tính xã hội cao, từ đó rèn luyện kỹ năng phê bình, tự phê bình và có ý thức rõ ràng về vai trò của mình trong việc bảo vệ công lý. Tất cả các yếu tố trên khi kết hợp với nhau sẽ tạo ra một môi trường giáo dục toàn diện, giúp thanh niên phát triển một cách toàn diện về phẩm chất và năng lực. Đạo đức cách mạng không chỉ là lý thuyết mà còn phải được thực hành và môi trường giáo dục này sẽ giúp thanh niên nhận thức sâu sắc về tầm quan trọng của liêm chính và chống tham nhũng. Một thế hệ trẻ được giáo dục đầy đủ và toàn diện về đạo đức cách mạng sẽ là nền tảng vững chắc để xây dựng một xã hội trong sạch, công bằng và phát triển bền vững. Nhờ sự đóng góp tích cực của gia đình, nhà trường và xã hội, ý thức chống tham nhũng của thế hệ trẻ sẽ được củng cố, trở thành một phần không thể thiếu trong hành trang của họ để xây dựng đất nước.
3. Thực trạng giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên hiện nay
Nghị quyết số 25-NQ/TW ngày 25/7/2008 Hội nghị lần bảy Ban Chấp hành Trung ương Đảng(khóa X) đã khẳng định: “Một trong những thành tựu của công cuộc đổi mới đất nước là đã xây dựng được thế hệ thanh niên thời kỳ mới có đạo đức, nhân cách, tri thức”1. Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng tiếp tục nhấn mạnh cần chú trọng giáo dục phẩm chất, năng lực sáng tạo và các giá trị cốt lõi, trong đó “khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc”2. Công tác giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên được quan tâm, chú trọng và đã đạt được những kết quả đáng khích lệ. Qua đó, thanh niên đã nhận thức rõ ràng hơn về tác động tiêu cực của tham nhũng và tầm quan trọng của đạo đức cách mạng trong phòng, chống tham nhũng. Các chương trình giáo dục được tổ chức thông qua nhà trường, các tổ chức Đoàn Thanh niên và truyền thông đại chúng, giúp lan tỏa các giá trị trung thực, liêm chính. Trung ương Đoàn tổ chức hội nghị trực tuyến toàn quốc học tập, quán triệt Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và Chương trình hành động của Đoàn thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng tại 17.206 điểm cầu từ Trung ương đến cơ sở với 73.206 cán bộ Đoàn chủ chốt các cấp tham gia3. Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh đã phát huy vai trò tiên phong trong việc triển khai các phong trào thi đua gắn với giáo dục đạo đức cách mạng, như: “Thanh niên làm chủ tương lai”, “Sống đẹp, sống có ích”, góp phần định hướng lối sống lành mạnh; Các hoạt động thực tiễn, chiến dịch tình nguyện, tọa đàm, hội thảo về phòng, chống tham nhũng được tổ chức triển khai hiệ quả, giúp thanh niên hiểu rõ hơn về ý nghĩa và cách thức thực hiện liêm chính trong cuộc sống hằng ngày.
Mặc dù đã đạt được nhiều kết quả tích cực, tuy nhiên công tác giáo dục đạo đức cách mạng để nâng cao ý thực phòng, chống tham nhũng cho thanh niên vẫn còn một số hạn chế, như: ở một số khu vực, đặc biệt là nông thôn và vùng sâu vùng xa, nhận thức của thanh niên về tham nhũng và đạo đức cách mạng còn hạn chế, do thiếu các chương trình giáo dục phù hợp và sự quan tâm của địa phương; việc giáo dục đạo đức cách mạng đôi khi còn nặng về lý thuyết, thiếu tính thực tiễn và sự sáng tạo, chưa thực sự hấp dẫn với thanh niên; sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức trong việc triển khai giáo dục đạo đức cách mạng chưa đồng bộ, dẫn đến hiệu quả giáo dục chưa đạt được như mong đợi.
4. Giải pháp giáo dục đạo đức cách mạng nhằm nâng cao ý thức phòng, chống tham nhũng cho thanh niên
Một là, giáo dục, hình thành tư duy trung thực và liêm chính cho thanh niên. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nhấn mạnh: “Thực hành cần, kiệm, liêm, chính, là những người tôi trung của nhân dân, con hiếu của Tổ quốc”4. Thanh niên cần được khơi dậy tinh thần trung thực ngay từ gia đình, trường học và cộng đồng thông qua những câu chuyện thực tiễn, bài học lịch sử về những tấm gương sáng ngời về đạo đức và trách nhiệm. Truyền đạt các giá trị đạo đức không chỉ là lý thuyết mà còn cần được triển khai thông qua các hoạt động thực tiễn, giúp thanh niên hiểu rõ bản chất và hậu quả nghiêm trọng của tham nhũng đối với quốc gia và cá nhân.
Hai là, giáo dục về trách nhiệm xã hội cho thanh niên. Thanh niên cần hiểu rằng, tham nhũng không chỉ là hành vi cá nhân mà còn là một vấn đề xã hội, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống của mỗi người. Các chương trình học tập cần lồng ghép nội dung về tác hại của tham nhũng, kết hợp với những hoạt động thực tế như tham gia các chiến dịch tuyên truyền phòng, chống tham nhũng, qua đó, giúp thanh niên nhận thức sâu sắc hơn về trách nhiệm của mình đối với xã hội. Giáo dục về trách nhiệm xã hội không chỉ tạo ra những công dân có phẩm chất tốt mà còn khơi dậy tinh thần trách nhiệm và ý thức chống tham nhũng trong thế hệ trẻ, góp phần xây dựng một xã hội minh bạch và công bằng hơn.
Thứ ba, tăng cường ứng dụng công nghệ và đổi mới phương pháp giáo dục thanh niên. Trong thời đại chuyển đổi số, giáo dục đạo đức cách mạng không thể chỉ dừng lại ở những bài giảng lý thuyết khô khan, cần tận dụng công nghệ để xây dựng các bài học tương tác, video truyền cảm hứng hoặc ứng dụng trò chơi mô phỏng những tình huống thực tế. Từ đó, thanh niên không chỉ học mà còn được trải nghiệm và rút ra bài học cho chính mình. Việc lồng ghép giáo dục đạo đức với các hoạt động ngoại khóa, tình nguyện và thực tiễn đời sống giúp thanh niên không chỉ hiểu sâu hơn về giá trị của đạo đức cách mạng mà còn rèn luyện được tinh thần liêm chính, trách nhiệm trong mọi hành động.
Thứ tư, nêu cao vai trò của phong trào, tổ chức thanh niên, như: Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Sinh viên Việt Nam. Các tổ chức này cần tiên phong trong việc phát động những phong trào thi đua về thực hành liêm chính, xây dựng lối sống trong sạch và tuyên truyền giá trị đạo đức cách mạng đến từng nhóm nhỏ trong cộng đồng thanh niên. Bên cạnh đó, cần phát huy trách nhiệm nêu gương, đặc biệt là từ các nhà lãnh đạo, giáo viên và cha mẹ. Một khi thanh niên nhìn thấy sự gương mẫu từ những người xung quanh, họ sẽ có niềm tin và động lực mạnh mẽ hơn để tự rèn luyện đạo đức và ý thức phòng, chống tham nhũng. Khi thấy được những tấm gương về các giá trị đạo đức cách mạng, thanh niên sẽ hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của liêm chính và trách nhiệm cá nhân trong việc duy trì sự công bằng và minh bạch. Hơn nữa, những người có đạo đức vững vàng thường có khả năng truyền cảm hứng và ảnh hưởng tích cực đến những người xung quanh, tạo thành một phong trào mạnh mẽ trong cộng đồng nhằm phản đối tham nhũng.
5. Kết luận
Thực hiện có hiệu quả công tác giáo dục đạo đức cách mạng để nâng cao ý thức phòng, chống tham nhũng cho thanh niên là một nhiệm vụ chiến lược và cấp thiết trong giai đoạn hiện nay. Giáo dục đạo đức không chỉ đơn thuần là truyền đạt kiến thức mà còn là sự đầu tư vào tương lai của xã hội, nơi mà những giá trị như chính trực và liêm chính được xem trọng và phát huy. Tăng cường giáo dục đạo đức cách mạng không chỉ giúp thanh niên hình thành những giá trị cốt lõi về liêm chính, trung thực và trách nhiệm xã hội, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn và đẩy lùi tham nhũng. Việc phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội trong giáo dục không chỉ giúp thanh niên hình thành phẩm chất đạo đức vững vàng mà còn trang bị cho họ khả năng phê phán, tự giác và tinh thần trách nhiệm. Đổi mới phương pháp giáo dục theo hướng gắn lý thuyết với thực tiễn là yếu tố cần thiết để thế hệ trẻ nhận thức sâu sắc về tác động tiêu cực của tham nhũng và phát huy vai trò của mình trong cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, góp phần xây dựng đất nước Việt Nam công bằng, dân chủ và văn minh.
Chú thích:
1. Hồ Chí Minh toàn tập (2021). Tập 12. H. NXB Chính trị quốc gia, 2011, tr. 257.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 34.
3. 12 sự kiện, hoạt động tiêu biểu của Đoàn năm 2021. https://doanthanhnien.vn/tin-tuc/xay-dung-doan/12-su-kien-hoat-dong-tieu-bieu-cua-doan-nam-2021.
4. Hồ Chí Minh toàn tập (2021). Tập 7. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 409.
Tài liệu tham khảo:
1. Trần Thị Hương (2023). Giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho đội ngũ cán bộ, đảng viên. Tạp chí Quản lý nhà nước số 331, tháng 8/2023. DOI: 10.59394/qlnn.331.2023.576.
2. Trương Giang Long (2014). Bàn về giải pháp phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật.
3. Nguyễn Quốc Sửu (2013). Phòng chống tham nhũng trong các hoạt động công việc ở Việt Nam – Lý luận và thực tiễn. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật.
4. Nguyễn Quốc Văn, Vũ Công Giao (2017). Phát huy vai trò xã hội trong phòng, chống tham nhũng. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật.
5. Giáo dục đạo đức cho thanh niên Việt Nam hiện nay và một số giải pháp phát huy hiệu quả. https://lyluanchinhtrivatruyenthong.vn/giao-duc-dao-duc-cho-thanh-nien-viet-nam-hien-nay-va-mot-so-giai-phap-phat-huy-hieu-qua-p24267.html.
6. Nâng cao hiệu quả công tác giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên trong thời kỳ hội nhập quốc tế. https://www.quanlynhanuoc.vn/2022/06/14/nang-cao-hieu-qua-cong-tac-giao-duc-dao-duc-cach-mang-cho-thanh-nien-trong-thoi-ky-hoi-nhap-quoc-te/.
