Thiếu tá Hoàng Văn Huy
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Trong suốt chiều dài lịch sử 80 năm xây dựng, chiến đấu, trưởng thành và phát triển, Quân đội nhân dân Việt Nam dưới sự lãnh đạo, giáo dục, rèn luyện của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã lập nên những chiến công hiển hách, thành tích vẻ vang, trong đó có sự đóng góp xứng đánh của phụ nữ quân đội. Bài viết phân tích làm rõ bình đẳng giới trong quân đội và vai trò của phụ nữ quân đội trong thực hiện bình đẳng giới, từ đó đề xuất một số giải pháp phát huy vai trò của phụ nữ quân đội trong đẩy mạnh thực hiện bình đẳng giới hiện nay. Đây là cơ sở, điều kiện cho sự tiến bộ và trưởng thành về mọi mặt của phụ nữ Quân đội nhân dân Việt Nam.
Từ khóa: Phụ nữ; Quân đội nhân dân Việt Nam; vai trò; phát huy; thực hiện; bình đẳng giới.
1. Đặt vấn đề
Bình đẳng giới là quyền cơ bản, là sự thừa nhận ngang quyền giữa nam giới và nữ giới; đồng thời, còn là mục tiêu và thước đo trình độ phát triển của xã hội. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi việc giải phóng phụ nữ là một trong những mục tiêu đấu tranh cơ bản của sự nghiệp cách mạng, Người chỉ rõ: “Nói phụ nữ là nói phân nửa xã hội. Nếu không giải phóng phụ nữ thì không giải phóng một nửa loài người. Nếu không giải phóng phụ nữ là xây dựng chủ nghĩa xã hội chỉ một nửa” 1. Người còn nhắc nhở Đảng, Chính phủ phải quan tâm đào tạo phụ nữ: “Đảng, Chính phủ cần phải có kế hoạch thiết thực để bồi dưỡng, cất nhắc và giúp đỡ để ngày thêm nhiều phụ nữ phụ trách mọi công việc kể cả công việc lãnh đạo” 2.
Từ khi thành lập đến nay, Đảng ta luôn quan tâm lãnh đạo công tác phụ nữ và thực hiện mục tiêu bình đẳng giới, thể hiện xuyên suốt trong các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, hệ thống chính sách, pháp luật của Nhà nước. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng chỉ rõ: “Phát huy truyền thống, tiềm năng, thế mạnh và tinh thần làm chủ, khát vọng vươn lên của các tầng lớp phụ nữ. Xây dựng người phụ nữ Việt Nam thời đại mới. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nữ, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững và hội nhập quốc tế… Hoàn thiện và thực hiện tốt luật pháp, chính sách liên quan đến phụ nữ, trẻ em và bình đẳng giới” 3. Đối với quân đội, vấn đề giới và bình đẳng giới được triển khai thực hiện đồng bộ, toàn diện với nhiều chủ trương, giải pháp nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của phụ nữ, góp phần thực hiện các mục tiêu quốc gia về phát triển kinh tế – xã hội và bình đẳng giới.
2. Công tác bình đẳng giới trong quân đội và vai trò của phụ nữ quân đội trong thực hiện bình đẳng giới
Thực hiện bình đẳng giới trong quân đội được tiến hành trên cơ sở kế hoạch hành động từng giai đoạn dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị, Ban Vì sự tiến bộ của phụ nữ Bộ Quốc phòng và cấp ủy, tổ chức chỉ huy các cơ quan, đơn vị trong toàn quân. Quán triệt và tổ chức thực hiện có hiệu quả Nghị quyết số 11-NQ/TW ngày 27/4/2007 của Bộ Chính trị về công tác phụ nữ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; Chỉ thị số 21-CT/TW ngày 20/01/2018 của Ban Bí thư về tiếp tục đẩy mạnh công tác phụ nữ trong tình hình mới; Chiến lược quốc gia về bình đẳng giới giai đoạn 2011 – 2020 và giai đoạn 2021 – 2030, các chương trình công tác trọng tâm của Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam.
Những năm qua, việc thực hiện bình đẳng giới trong quân đội được gắn liền với công tác phụ nữ ở các cơ quan, đơn vị trong toàn quân. Công tác vì sự tiến bộ của phụ nữ đã được cấp ủy, chỉ huy, cơ quan chính trị các cấp luôn quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, quá trình tổ chức triển khai thực hiện đã xác định rõ nội dung, mục tiêu, chỉ tiêu bảo đảm phù hợp với đặc điểm tình hình, nhiệm vụ của từng cơ quan, đơn vị. Ban Vì sự tiến bộ của phụ nữ các cấp thường xuyên được kiện toàn, hoạt động đúng chức năng, nhiệm vụ, làm tốt công tác tham mưu, đề xuất với cấp ủy, chỉ huy các chủ trương, biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động công tác bình đẳng giới. Hội phụ nữ các cấp đã chủ động, đoàn kết, sáng tạo, từng bước khẳng định vai trò đại diện chăm lo, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của nữ quân nhân, tạo điều kiện cho sự phấn đấu, phát triển và làm tốt thiên chức của người phụ nữ đối với gia đình.
Với việc triển khai và thực hiện đồng bộ, công tác bình đẳng giới trong quân đội đã hoàn thành tốt các mục tiêu, chỉ tiêu đề ra, góp phần khẳng định vai trò, vị thế của phụ nữ trên các mặt hoạt động, lĩnh vực công tác của quân đội. Sự tham gia của nữ giới vào các vị trí lãnh đạo, chỉ huy phù hợp được tăng cường và giảm dần khoảng cách giới trong lĩnh vực chính trị, kinh tế và lao động, giáo dục và đào tạo, y tế, gia đình, thông tin… Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nữ, từng bước bảo đảm sự bình đẳng giữa nam giới và nữ giới. Từ giai đoạn 2016 – 2020: “Tỷ lệ cán bộ nữ trong quân đội tăng từ 2,43% lên 2,97% (vượt chỉ tiêu 0,47%), cán bộ nữ có trình độ cao đẳng, đại học trở lên tăng từ 99,8% lên 100%, trong đó trên 40% có trình độ sau đại học, lao động nữ được đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn nâng cao tay nghề hằng năm đạt 15% trên tổng số lao động nữ”4. Giai đoạn 2021 – 2023: “Tỷ lệ tuyển chọn, tuyển dụng cán bộ nữ vào đội ngũ cán bộ đạt 47,3% so với tổng số cán bộ được tuyển chọn, tuyển dụng, tỷ lệ cán bộ nữ được quy hoạch các chức danh chỉ huy, quản lý so với tổng số cán bộ trong diện quy hoạch đạt 1,4%”5.
Công tác tuyên tuyền, giáo dục được triển khai sâu rộng ở các cơ quan, đơn vị bằng nhiều hình thức phong phú, lồng ghép trong các hội nghị, hội thảo, hội thi, tập huấn, chương trình truyền thông, từ đó phát huy vai trò của đội ngũ cán bộ nữ chuyên trách làm công tác bình đẳng giới và sự phối hợp giữa các lực lượng trong và ngoài quân đội. Chú trọng bố trí cán bộ làm công tác bình đẳng giới; công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ hoạt động về bình đẳng giới. “100% đơn vị đầu mối trực thuộc Bộ Quốc phòng đều có một ủy viên thường trực của Ban Vì sự tiến bộ phụ nữ đơn vị, kiêm nhiệm làm công tác Vì sự tiến bộ phụ nữ và bình đẳng giới”6. Đồng thời, nữ quân nhân trong Quân đội đã có sự gia tăng cả về số lượng và chất lượng, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, góp phần xây dựng cơ quan, đơn vị vững mạnh toàn diện “Mẫu mực, tiêu biểu”.
Tuy nhiên, việc phát huy vai trò của phụ nữ quân đội trong thực hiện bình đẳng giới còn những hạn chế nhất định, như: Một số cấp ủy, chỉ huy đơn vị cơ sở chưa thực sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo sâu sát, kịp thời, hiệu quả chưa cao. Định kiến về giới và tư tưởng “trọng nam khinh nữ” vẫn là rào cản đối với nữ quân nhân trong phát huy vai trò, vị thế của mình. Công tác tuyên truyền về bình đẳng giới có cơ quan, đơn vị chưa thường xuyên, chậm đổi mới nội dung, hình thức. Công tác xây dựng và triển khai kế hoạch hành động ở một số đơn vị chưa cụ thể, chưa có nhiều giải pháp khắc phục khâu yếu, mặt yếu của công tác Vì sự tiến bộ của phụ nữ và bình đẳng giới. Một số phụ nữ quân đội còn có tư tưởng an phận, ngại phấn đấu, làm việc cầm chừng, có tư tưởng mặc cảm, tự ti vì định kiến. Thực trạng trên là do nhiều nguyên nhân, trong đó có cả nguyên nhân khách quan và chủ quan, nhưng nguyên nhân chủ yếu vẫn thuộc về công tác lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chỉ huy cấp cơ sở và ý thức tự giác phấn đấu của một số phụ nữ.
3. Một số giải pháp phát huy vai trò của phụ nữ Quân đội trong đẩy mạnh thực hiện bình đẳng giới
Một là, tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chỉ huy các cấp trong thực hiện có hiệu quả công tác bình đẳng giới.
Đây là giải pháp quan trọng, giữ vai trò quyết định trong tăng cường sức mạnh lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chỉ huy các cấp trong thực hiện công tác bình đẳng giới đạt hiệu quả cao nhất. Quán triệt sâu sắc và cụ thể hóa đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về bình đẳng giới; nhất là, Nghị quyết số 28/NQ-CP ngày 03/3/2021 về Chiến lược quốc gia về Bình đẳng giới giai đoạn 2021 – 2030, các chương trình, kế hoạch hành động của Bộ Quốc phòng liên quan đến công tác vì sự tiến bộ của phụ nữ và bình đẳng giới trong Quân đội giai đoạn 2021 – 2030 vào nghị quyết lãnh đạo của cấp ủy, kế hoạch công tác của người chỉ huy. Chú trọng công tác quy hoạch, tạo nguồn cán bộ nữ, tạo điều kiện để hội viên phụ nữ có đủ phẩm chất, năng lực được đào tạo, bồi dưỡng khẳng định vị thế của mình trên các lĩnh vực công tác. Tiếp tục xây dựng, rà soát, bổ sung, hoàn thiện các quy chế, hướng dẫn và cơ chế phối hợp giữa các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể trong thực hiện công tác bình đẳng giới, vì sự tiến bộ của phụ nữ quân đội. Kiên quyết đấu tranh chống các quan điểm, nhận thức và hành vi sai trái trong quá trình thực hiện công tác bình đẳng giới.
Hai là, làm tốt công tác tuyên truyền giáo dục, quán triệt nâng cao nhận thức của các chủ thể thực hiện bình đẳng giới.
Đây là giải pháp căn bản, có ý nghĩa quan trọng đến phát huy vai trò của phụ nữ quân đội trong đẩy mạnh thực hiện bình đẳng giới. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng chỉ rõ: “Coi trọng công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao trách nhiệm của chính quyền các cấp trong thực hiện chính sách, pháp luật về bình đẳng giới”7. Để nâng cao nhận thức, phát huy vai trò, trách nhiệm của các chủ thể thực hiện bình đẳng giới trong quân đội hiện nay cần thực hiện tốt công tác quán triệt và triển khai thực hiện nghiêm túc các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Nhà nước, quân đội và cấp ủy các cấp về thực hiện bình đẳng giới. Đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền giáo dục về truyền thống, nâng cao lòng tự hào, ý chí phấn đấu, rèn luyện, tu dưỡng của phụ nữ quân đội; đồng thời, làm thay đổi định kiến về giới, tư tưởng “trọng nam khinh nữ”, các hành vi sai trái về thực hiện bình đẳng giới cho mọi đối tượng trong quân đội.
Định kỳ tổ chức tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng, nghiệp vụ cho cán bộ nữ chuyên trách để nâng cao trình độ, tay nghề, phương pháp, tác phong công tác. Đấu tranh với những định kiến hẹp hòi, không thấy được vai trò của nữ giới, hạ thấp, coi thường nữ giới trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội nói chung và hoạt động quân sự nói chung.
Ba là, nâng cao chất lượng hiệu quả hoạt động của Ban Vì sự tiến bộ của phụ nữ các cấp trong thực hiện công tác bình đẳng giới
Đây là giải pháp quan trọng trực tiếp bảo đảm công tác bình đẳng giới trong quân đội được thực hiện nề nếp, đạt chất lượng, hiệu quả cao nhất. Gắn việc thực hiện Chiến lược quốc gia về bình đẳng giới giai đoạn 2021 – 2030, Kế hoạch hành động Vì sự tiến bộ phụ nữ và bình đẳng giới trong quân đội với phong trào thi đua của phụ nữ quân đội và phong trào thi đua quyết thắng nhằm phát huy vai trò của phụ nữ quân đội trong hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ chính trị của các cơ quan, đơn vị. Rà soát, đánh giá tình hình cán bộ nữ để tham mưu, đề xuất công tác quy hoạch, bố trí, sử dụng, đào tạo, bồi dưỡng nguồn cán bộ nữ vào các chức vụ, chức danh lãnh đạo, chỉ huy các cấp. Tích cực đổi mới phương pháp, cách thức tổ chức nhằm phát huy vai trò nòng cốt, tham mưu về công tác bình đẳng giới, thực hiện chế độ thông tin, báo cáo đúng quy định.
Quan tâm thực hiện đầy đủ các chế độ, chính sách đối với phụ nữ, ưu tiên bảo đảm việc làm cho lực lượng lao động nữ trong thực hiện cơ cấu lại, sáp nhập các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp Quân đội. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện các quy định của pháp luật về bình đẳng giới; kịp thời động viên, khen thưởng, nhân rộng các tập thể, cá nhân tiêu biểu trong thực hiện công tác bình đẳng giới và Vì sự tiến bộ phụ nữ; đồng thời, phê phán, đấu tranh, đẩy lùi các hành vi vi phạm pháp luật về bình đẳng giới.
Bốn là, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, phấn đấu vươn lên của phụ nữ quân đội
Phụ nữ quân đội vừa là chủ thể, vừa là đối tượng trong đẩy mạnh thực hiện bình đẳng giới; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, phấn đấu vươn lên của phụ nữ quân đội có ý nghĩa quyết định đến hiệu quả thực hiện bình đẳng giới hiện nay. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nhắc nhở: “… chị em còn phải cố gắng học tập và đấu tranh hơn nữa để đi đến thật sự nam nữ bình quyền”8. Quá trình đẩy mạnh thực hiện bình đẳng giới phụ thuộc vào nhiều yếu tố cả khách quan và chủ quan. Bên cạnh tác động của những điều kiện khách quan thuận lợi, để quá trình này đạt hiệu quả mong muốn, đòi hỏi phải phát huy cao độ tính tích cực, chủ động, sáng tạo, phấn đấu vươn lên của bản thân phụ nữ, đây chính là nhân tố chủ quan trực tiếp quyết định đến chất lượng và hiệu quả của toàn bộ quá trình đẩy mạnh thực hiện bình đẳng giới hiện nay.
Vì vậy, cần tăng cường giáo dục về động cơ, xu hướng nghề nghiệp, xây dựng kế hoạch học tập, rèn luyện cá nhân, tạo điều kiện, môi trường thuận lợi và gắn với các phong trào thi đua trong đơn vị. Nhận thức, thái độ, động cơ đúng đắn là cơ sở để xác định xu hướng nghề nghiệp, tích cực, chủ động, sáng tạo khắc phục mọi khó khăn, thực sự gắn bó với đơn vị của nữ giới. Yêu cầu cao cùng với khó khăn của hoạt động quân sự và những đòi hỏi của thực tiễn thực hiện bình đẳng giới không cho phép nữ giới tự ti, mặc cảm, thỏa mãn, dừng lại trong học tập, nghiên cứu mà phải thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện nâng cao trình độ chuyên môn mọi mặt, tích cực chủ động tham gia đẩy mạnh thực hiện bình đẳng giới.
4. Kết luận
Phát huy vai trò của phụ nữ quân đội trong đẩy mạnh thực hiện bình đẳng giới hiện nay là tổng thể các hoạt động có mục đích của các chủ thể cùng với sự tích cực, chủ động, sáng tạo, phấn đấu của nữ giới quân đội nhằm hiện thực hóa các nội dung cấu thành bình đẳng giới, bảo đảm sự ngang nhau giữa nam giới và nữ giới về quyền, lợi ích theo Hiến pháp, pháp luật của Nhà nước, phù hợp với cơ cấu tổ chức, chức năng, nhiệm vụ của từng cơ quan, đơn vị, góp phần phát huy vai trò, vị thế của nữ giới trong quân đội đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới.
Chú thích:
1. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 12. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 300.
2. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 15. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 617.
3. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 169.
4. Bộ Quốc phòng (2021). Báo cáo tổng kết thực hiện Kế hoạch hành động vì sự tiến bộ của phụ nữ và bình đẳng giới trong quân đội giai đoạn 2016 – 2020.
5. Bộ Quốc phòng (2024). Báo cáo kết quả thực hiện Kế hoạch hành động vì sự tiến bộ của phụ nữ và bình đẳng giới trong quân đội giai đoạn 2021 – 2023; phương hướng, nhiệm vụ trọng tâm giai đoạn 2023 – 2025.
6. Bộ Quốc phòng (2020). Báo cáo tình hình thực hiện pháp luật về bình đẳng giới năm 2019, Chiến lược quốc gia về bình đẳng giới năm 2019 và giai đoạn 2011 – 2020.
7. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập II. H. NXB Chính trị quốc gia, tr.140.
8. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 13. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 106.
