Hà Khánh Linh
Trung tâm thời tiết Ban Thời sự Đài truyền hình Việt Nam
(Quanlynhanuoc.vn) – Quản lý thông tin thời tiết trên mạng xã hội là một nhiệm vụ quan trọng của Trung tâm thời tiết của Đài Truyền hình Việt Nam. Việc thực hiện hiệu quả công tác này sẽ góp phần nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của thông tin thời tiết chính thống, đồng thời giúp người dân có được những thông tin cần thiết để bảo vệ bản thân và tài sản trước các hiện tượng thời tiết xấu. Bài viết tập trung nghiên cứu một số chung về quản lý thông tin thời tiết, thực trạng quản lý thông tin thời tiết trên các kênh truyền thông mạng xã hội của Trung tâm thời tiết của Đài truyền hình Việt Nam và đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thông tin thời tiết trên các kênh truyền thông mạng xã hội của Trung tâm thời tiết, Đài truyền hình Việt Nam.
Từ khoá: Quản lý, thông tin thời tiết, trung tâm thời tiết, mạng xã hội, Đài truyền hình Việt Nam.
1. Đặt vấn đề
Hiện nay sự phát triển của mạng xã hội ở Việt Nam đã góp phần quan trọng vào việc phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của đất nước. Mạng xã hội thực sự là kho chứa lượng thông tin, kiến thức khổng lồ góp phần làm phong phú đời sống vật chất và tinh thần của người dân, nâng cao nhu cầu hưởng thụ, trao đổi thông tin trong cộng đồng xã hội. Trong thời đại mà thông tin ngày càng trở thành nhân tố quan trọng trong việc nắm bắt thời cơ, vận hội để hợp tác và phát triển thì những tiện ích mà mạng xã hội mang lại đã giúp cho kinh tế – xã hội ngày càng phát triển hơn nữa.Thông tin thời tiết có vai trò quan trong đối với đời sống xã hội, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống và sản xuất của người dân. Nhờ có thông tin thời tiết chính xác giúp người dân sản xuất, kinh doanh, chủ động phòng tránh thiên tai, dịch bệnh, đồng thời góp phần bảo đảm an ninh quốc phòng.
2. Giới thiệu về Trung tâm thời tiết, Đài truyền hình Việt Nam
Đài Truyền hình Việt Nam là cơ quan thuộc Chính phủ, là đài truyền hình quốc gia thực hiện chức năng thông tin, tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; góp phần giáo dục, nâng cao dân trí, phục vụ đời sống tinh thần của nhân dân bằng các chương trình truyền hình và các loại hình báo chí, truyền thông đa phương tiện khác. Đài Truyền hình Việt Nam có nhiệm vụ xây dựng, trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chiến lược, quy hoạch, kế hoạch dài hạn, trung hạn, hằng năm, các dự án quan trọng khác của Đài Truyền hình Việt Nam và tổ chức thực hiện sau khi được phê duyệt; tổ chức sản xuất, truyền dẫn, phát sóng, phát hành, lưu trữ các chương trình truyền hình, báo điện tử, báo in theo quy định của pháp luật; quyết định, chịu trách nhiệm về nội dung, chương trình, thời lượng phát sóng hằng ngày trên các kênh chương trình của Đài Truyền hình Việt Nam theo quy định của pháp luật.
Theo Nghị định số 60/2022/NĐ-CP, cơ cấu tổ chức của Đài Truyền hình Việt Nam gồm 28 đơn vị, Trung tâm thời tiết, Đài Truyền hình Việt Nam thuộc Ban Thời sự Đài Truyền hình Việt Nam. Trung tâm thời tiết, Đài Truyền hình Việt Nam có tổng số 34 nhân sự, bao gồm:20 nhân viên chính thức của phòng và 14 cộng tác viên. Trong đó, lãnh đạo phòng bao gồm có 01 trưởng phòng và 3 phó trưởng phòng;7 biên tập viên khí tượng và nhân viên tốt nghiệp đại học chuyên ngành liên quan đến khí tượng; 14 nhân viên bao gồm cả biên tập viên khí tượng tốt nghiệp đại học trở lên. Người dẫn chương trình thời tiết gồm có 4 biên tập viên thuộc nhân viên chính thức của phòng và 14 cộng tác viên.
Trung tâm thời tiết, Đài Truyền hình Việt Nam sử dụng một số trang mạng xã hội để đưa thông tin về thời tiết, gồm 3 mạng xã hội tiêu biểu, như: Facebook, Tiktok, Youtube.
Kênh thông tin Facebook có tên chính thức là “Dự báo thời tiết VTV” có tick xanh. Kênh này cập nhật các nội dung thông tin về thời tiết hằng ngày. Luôn cung cấp những tin tức dự báo thời tiết chính thống từ nguồn Trung tâm dự báo khí tượng thuỷ văn trung ương. Cập nhật thường xuyên những thông tin dự báo thời tiết mới nhất, nổi bật nhất của cả nước. Hằng ngày sẽ có một biên tập viên và một người dẫn chương trình thời tiết livestream trên fanpage Dự báo thời tiết VTV vào lúc 7h-7h30 tối hằng ngày để cập nhật thông tin thời tiết cũng như giao lưu, giải đáp cùng với các quý vị khán giả trên cả nước.
Kênh thông tin Tiktok có tên chính thức là “VTV Thời tiết Daily”. Kênh này cung cấp thông tin dưới dạng Video có lồng tiếng và âm nhạc, chủ yếu là dạng video giải trí bắt trend, đây là hình thức truyền tải thông tin thời tiết để tiếp cận đối tượng khán giả trẻ tuổi. Các biên tập viên và MC của trung tâm sẽ tham gia vào quá trình làm nội dung, hóa thân vào nhân vật truyền tải nội dung, quay dựng, sau khi được sự kiểm duyệt từ lãnh đạo phòng sẽ đăng tải lên Tiktok.
Kênh thông tin Youtube có tên chính thức là “VTV Thời tiết”. Kênh này đăng tải lại các video về các bản tin thời tiết chính thức đã được phát sóng trên các kênh: VTV1, VTV5, VTV8, VTV Cần Thơ, Tin bão khẩn cấp đã được phát sóng trên tivi sau khi mỗi bản tin kết thúc từ 30-60 phút. Hằng ngày trên Youtube sẽ livestream để cung cấp thông tin thời tiết vào 2 khung giờ: 6h30 sáng và 7h-7h30 tối.
3. Thực trạng quản lý thông tin thời tiết trên các kênh truyền thông mạng xã hội của Trung tâm thời tiết, Đài truyền hình Việt Nam
Thông tin thời tiết trên mạng xã hội là những dữ liệu, hình ảnh, video hoặc các bài viết liên quan đến tình hình thời tiết hiện tại hoặc dự báo trong tương lai được chia sẻ và tương tác giữa người dùng trên các nền tảng mạng xã hội, như: Facebook, Twitter, Instagram, TikTok,…
Quản lý thông tin thời tiết trên mạng xã hội là quá trình các chủ thể quản lý thực hiện thu thập, phân tích, sắp xếp, kiểm soát và sử dụng thông tin liên quan đến thời tiết được chia sẻ trên các nền tảng mạng xã hội. Mục tiêu của việc quản lý này là bảo đảm thông tin chính xác, kịp thời, hữu ích và phù hợp với nhu cầu của người dùng, đồng thời giảm thiểu sự lan truyền của thông tin sai lệch.
Quản lý thông tin thời tiết trên mạng xã hội đóng vai trò then chốt trong thời đại số hóa hiện nay, đặc biệt khi mạng xã hội đã trở thành kênh thông tin chủ đạo của đông đảo người dân. Việc quản lý này không chỉ đơn thuần là kiểm soát thông tin mà còn là quá trình tổ chức, điều phối và định hướng dòng chảy thông tin về thời tiết một cách có hệ thống, khoa học và hiệu quả. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu ngày càng phức tạp, việc quản lý thông tin thời tiết trên mạng xã hội càng trở nên cấp thiết và mang tính chiến lược.
Mạng xã hội với đặc tính lan truyền thông tin nhanh chóng và rộng rãi đã tạo ra một không gian thông tin đa chiều về thời tiết. Tuy nhiên, chính đặc tính này cũng đặt ra những thách thức không nhỏ trong việc bảo đảm tính chính xác và độ tin cậy của thông tin. Quản lý thông tin thời tiết trên mạng xã hội, do đó, đòi hỏi một cách tiếp cận tổng thể, có tính đến các yếu tố kỹ thuật, pháp lý và xã hội.
Hiện nay, việc quản lý thông tin thời tiết tại Trung tâm thời tiết, Đài Truyền hình Việt Nam được thực hiện bởi chính Trung tâm thời tiết và sự phối hợp quản lý của cơ quan khí tượng thuỷ văn quốc gia. Trong đó, Trung tâm là đơn vị chính chịu trách nhiệm sản xuất và cung cấp nội dung thời tiết. Trung tâm đã xây dựng một đội ngũ chuyên biệt quản lý các kênh mạng xã hội. Cơ quan khí tượng thuỷ văn quốc gia cung cấp các thông tin thời tiết chính thống và duy nhất, chịu trách nhiệm về chất lượng của thông tin khi cung cấp đến cơ quan báo chí. Trên cơ sở đó, Trung tâm thời tiết chịu trách nhiệm sản xuất nội dung, cung cấp thông tin thời tiết trên các kênh của mạng xã hội một cách phù hợp.
Theo Luật Khí tượng thuỷ văn năm 2016, nguyên tắc hoạt động khí tượng thủy văn được quản lý tập trung, thống nhất trong phạm vi cả nước; các chính sách của nhà nước đối với hoạt động khí tượng thủy văn; quy hoạch mạng lưới trạm khí tượng thủy văn quốc gia; kế hoạch phát triển mạng lưới trạm chuyên dùng của các bộ, ngành, địa phương; vai trò, trách nhiệm của hệ thống dự báo, cảnh báo khí tượng thủy văn quốc gia do Bộ Tài nguyên và Môi trường quản lý; hoạt động dự báo, cảnh báo khí tượng thủy văn của tổ chức, cá nhân ngoài Nhà nước; hợp tác quốc tế trong lĩnh vực khí tượng thủy văn; trách nhiệm cụ thể của chính quyền địa phương các cấp trong việc bảo đảm cho các hoạt động khí tượng thủy văn phục vụ trực tiếp cho nhu cầu của địa phương cũng như việc quản lý, khai thác, sử dụng thông tin, dữ liệu khí tượng thủy văn phục vụ phát triển kinh tế – xã hội.
Các chủ thể tham gia quản lý bao gồm: biên tập viên, phóng viên là những người trực tiếp biên tập và đưa tin về thời tiết cũng có thể tham gia vào việc quản lý và tương tác trên mạng xã hội; một bộ phận của Ban Biên tập/Quản trị viên mạng xã hội của VTV quản lý tất cả các kênh mạng xã hội, bao gồm cả các kênh liên quan đến thời tiết. Trung tâm thời tiết phối hợp cùng với Tổng cục Khí tượng thủy văn thu thập thông tin thời tiết và biên tập kịch bản thời tiết cho phù hợp với từng bản tin, bảo đảm cung cấp đến khán giả những thông tin thời tiết chính xác và dễ hiểu nhất.
Hiện nay, tần suất truy cập thông tin thời tiết của người dân, tổ chức, các nhà khoa học, các nhà chuyên môn khí tượng… trên mạng xã hội ngày càng có xu hướng gia tăng, qua đó cũng giúp cho các chủ thể quan lý thực hiện quản lý thông tin thời tiết có những thuận lợi. Chẳng hạn, trong 28 ngày gần nhất kể từ ngày 11/12/2024 – 7/01/2025 tăng 5.846 người theo dõi trên fanpage chính thức Dự báo thời tiết của VTV.

Trong đó độ tuổi Bấm đăng ký theo dõi kênh chiếm số lượng nhiều nhất lên tới 49,6% ở độ tuổi từ 25-34 tuổi trong đó chiếm 58,4% khán giả là nữ.

Số lượng khán giả theo dõi fanpage Dự báo thời tiết VTV và thường xuyên tương tác đến từ 4 thành phố lớn, là: Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Đà Nẵng. Trong đó khán giả theo dõi thời tiết lớn nhất tập trung tại TP. Hà Nội: 25,2%; TP. Hồ Chí Minh: 12,5%, Hải Phòng: 3,6%, Đà Nẵng: 2,2% còn 56,5% đến từ 59 tỉnh, thành phố còn lại.

Việc quản lý thông tin thời tiết của Trung tâm thời tiết, Đài truyền hình Việt Nam được thực hiện theo kế hoạch xây dựng chương trình phát sóng của Trung tâm thời tiết. Các kế hoạch phát sóng được xây dựng và tổ chức thực hiện dựa trên thông tin dự báo thời tiết của cơ quan khí tượng thuỷ văn… Trong đó, người trực tiếp chỉ đạo sản xuất và giám sát thực hiện kế hoạch quản lý thông tin thời tiết là trưởng phòng thời tiết.
Sản xuất thông tin thời tiết trên Facebook gồm các biên tập viên. Trong đó biên tập viên đời sống, biên tập viên khí tượng là người lên ý tưởng nội dung thông tin đăng tải các tin thời tiết nóng hổi trong ngày: về bão, về không khí lạnh, về mưa lũ,…), gửi lãnh đạo duyệt và đăng tải. Đối với các bản tin livestream thì biên tập viên sẽ viết kịch bản gửi lãnh đạo duyệt, sau đó sẽ cùng một người dẫn chương trình của trung tâm phát sóng trực tiếp trên Youtube. Đối với kênh Youtube, việc sản xuất nội dung thông tin thời tiết được thực hiện bởi các kỹ thuật của Trung tâm thời tiết. Kênh Youtube sẽ là người đăng tải lại các bản tin thời tiết đã được phát sóng trên VTV1, VTV8, VTV Cần Thơ, VTV4, VTV5 lên Youtube sau 30 phút được phát sóng trên tivi. Việc sản xuất nội dung thông tin thời tiết trên Tiktok được các biên tập viên đời sống, biên tập viên khí tượng là người lên ý tưởng nội dung thông tin đăng tải, gửi lãnh đạo duyệt ý tưởng. Các biên tập viên phối hợp cùng với các cộng tác viên bao gồm những người dẫn của Trung tâm sẽ hoàn thiện kịch bản, tiến hành quay và dựng bản hoàn chỉnh, sau đó tiếp tục gửi cho lãnh đạo phòng kiểm tra rồi mới đăng tải thông tin thời tiết.
Các kênh thông tin phổ biến trên mạng xã hội được Trung tâm thời tiết, Đài Truyền hình Việt Nam sử dụng trong giai đoạn hiện nay bao gồm: Facebook, Tiktok, Youtube. Kênh thông tin Facebook được Trung tâm thời tiết đưa vào sử dụng cung cấp thông tin thời tiết cho cộng đồng từ năm 2020. Tính đến tháng 12/2024 số lượng người theo dõi là 1,6 triệu lượt, số lượt like là 1,1 triệu lượt thích.

Kênh thông tin Tiktok được Trung tâm thời tiết đưa vào sử dụng cung cấp thông tin thời tiết cho cộng đồng từ năm 2021. Tính đến tháng 12/2024 số lượng người theo dõi là 101.600 lượt (người theo dõi), số lượt like là 1,3 triệu lượt thích.

Kênh thông tin Tiktok được Trung tâm thời tiết đưa vào sử dụng cung cấp thông tin thời tiết cho cộng đồng từ năm 2021. Tính đến tháng 12/2024 số lượng người theo dõi là 416.000 lượt người theo dõi, số lượt video đã được đăng tải là 36.000 video. Cũng giống như các kênh thông tin chính thức của Đài Truyền hình Việt Nam về quản lý thông tin thời tiết, các kênh truyền thông trên mạng xã hội được Trung tâm thời tiết sử dụng cung cấp các thông tin thời tiết, bao gồm: thông tin về dự báo thời tiết, cảnh báo thời tiết và tin tức thời tiết.
Facebook cho phép chia sẻ nhiều loại nội dung khác nhau, từ bài viết, hình ảnh đến video. Đồng thời, Facebook có lượng người dùng đông đảo và đa dạng độ tuổi, tạo điều kiện cho việc tương tác và chia sẻ thông tin. Bên cạnh đó do thói quen sử dụng của người dân, thực tế đa số người dân đã quen với việc cập nhật tin tức, bao gồm cả thời tiết trên Facebook. TikTok tập trung vào các video ngắn, sáng tạo và có tính giải trí cao. Nội dung thời tiết cần được chuyển đổi thành các video ngắn, hấp dẫn để phù hợp với nền tảng này. YouTube thường được sử dụng để xem các video dài hơn như các bản tin thời tiết chi tiết. Tuy nhiên, để thu hút người xem trẻ tuổi cần có những video ngắn, sáng tạo hơn.
Ngoài những kết quả nói trên, những khó khăn đặt ra trong quản lý thông tin thời tiết thông qua các kênh mạng xã hội hiện nay, chẳng hạn như tính phức tạp của sự biến đổi khí hậu, thời tiết; thiếu phương tiện kỹ thuật hiện đại; những hạn chế về năng lực truyền đạt thông tin; những thiếu vắng quy định pháp luật về quản lý thông tin nói chung và thông tin thời tiết nói riêng; khả năng kiểm soát các thông tin thời tiết sai lệch lan truyền trên mạng xã hội…
Thông tin sai lệch trên mạng xã hội có thể lan truyền với tốc độ chóng mặt, gây hoang mang và ảnh hưởng tiêu cực đến người dân. Ví dụ, một tin đồn về một cơn bão mạnh sắp đổ bộ có thể gây ra tâm lý lo lắng và tích trữ hàng hóa quá mức. Thêm vào đó việc xác định nguồn gốc của thông tin sai lệch trên mạng xã hội đôi khi rất khó khăn, đặc biệt là khi thông tin được chia sẻ qua nhiều người và nhiều nền tảng. Điều này gây khó khăn cho việc xử lý và đính chính thông tin. Hoặc một bài đăng dự báo thời tiết không chính xác trên một trang mạng xã hội không chính thống có thể được chia sẻ rộng rãi, gây hoang mang cho người dân.
Hiện nay, do nhu cầu thông tin thời tiết của công động ngày càng lớn và mức độ sử dụng mạng xã hội càng nhiều, do đó đặt ra yêu cầu cao về mức độ chính xác, kịp thời của thông tin thời tiết. Bên cạnh đó, những thách thức đặt ra trong quản lý đối với các khách thể quản lý đó là có một bộ phận cá nhân khách thể quản lý đã chỉnh sửa thông tin thời tiết, xuyên tạc thông tin thời tiết, chia sẻ thông tin thời tiết không chính xác làm ảnh hưởng đến uy tín của Trung tâm thời tiết, gây hoang mang dư luận đặc biệt đối với những tình huống thông tin thời tiết cực đoan như bão, lũ, hạn hán….
Việc đánh giá hiệu quả của công tác quản lý thông tin trên mạng xã hội có thể chưa được thực hiện một cách đầy đủ và hệ thống. Cần có các tiêu chí và phương pháp đánh giá cụ thể để đo lường mức độ tiếp cận, tương tác, ảnh hưởng của thông tin.Theo đó, việc đo lường tác động thực tế của thông tin thời tiết trên mạng xã hội đến hành vi của người dân là rất khó khăn. Ví dụ, khó xác định được bao nhiêu người đã thay đổi kế hoạch của mình dựa trên thông tin dự báo thời tiết trên Facebook. Việc thiếu dữ liệu phân tích chuyên sâu về người dùng và hiệu quả truyền thông có thể gây khó khăn cho việc cải thiện và tối ưu hóa hoạt động trên mạng xã hội.
4. Giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thông tin thời tiết trên các kênh truyền thông mạng xã hội của Trung tâm thời tiết, Đài truyền hình Việt Nam
Một là, giải pháp về nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của thông tin thời tiết chính thống. Thực hiện tuyền truyền về cách thức xác định rõ nguồn cung cấp thông tin thời tiết chính thống, bao gồm: Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, các đài khí tượng thủy văn tỉnh/thành phố, các kênh thông tin của chính phủ (ví dụ cổng thông tin điện tử, ứng dụng di động chính thức).
Hai là, cần giúp người dân phân biệt thông tin chính thống với các tin đồn trên mạng xã hội, các nguồn tin không chính xác hoặc chưa được kiểm chứng. Giải thích rõ tác hại của việc lan truyền và tin vào thông tin sai lệch, ví dụ những thông tin thời tiết sai lệch gây hoang mang, ảnh hưởng đến kế hoạch sản xuất, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng (chủ quan không phòng tránh khi có bão mạnh). Hướng dẫn người dân nên kiểm tra thông tin trên các nguồn chính thống trước khi tin và chia sẻ. Bên cạnh đó, có thể xây dựng biểu tượng hoặc logo nhận diện cho các nguồn thông tin chính thống để người dân dễ dàng nhận biết sau đó áp dụng biểu tượng này trên tất cả các kênh truyền thông (website, ứng dụng, mạng).
Ba là, giải pháp về cung cấp thông tin thời tiết chính xác, kịp thời và dễ hiểu đến người dân. Trung tâm thời tiết cần xây dựng một hệ thống cung cấp thông tin thời tiết đa dạng trên nền tảng mạng xã hội, trong đó phát huy tính tích cực của các kênh mạng xã hội phổ biến hiện nay, bao gồm các nền tảng mạng xã hội tiktok, facebook… Đồng thời, bảo đảm tính thống nhất liên thông với các kênh thông tin chính thức, như: website, các phương tiện truyền thông truyền thống như truyền hình và radio… Bên cạnh đó, tích cực đăng tải thông tin thời tiết trên các nền tảng mạng xã hội ít phổ biến nhằm tăng tính tương tác của người dân, dần dần sẽ tạo được tính kết nối cao trong hệ thống kênh thông tin của nền tảng mạng xã hội. Hệ thống này phải bảo đảm thông tin thời tiết được cập nhật liên tục và có thể tiếp cận dễ dàng bởi mọi đối tượng người dân.
Bốn là, giải pháp về hoàn thiện thể chế về quản lý thông tin thời tiết trên mạng xã hội của Trung tâm thời tiết, Đài Truyền hình Việt Nam là một yếu tố quan trọng. Trung tâm thời tiết cần nghiên cứu các đề xuất với các cơ quan có thẩm quyền về hoàn thiện thể chế pháp luật về quản lý thông tin thời tiết trên mạng xã hội.
Tài liệu tham khảo:
1. Chính phủ (2022). Nghị định số 60/2022/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Đài Truyền hình Việt Nam.
2. Quốc hội (2015). Luật Khí tượng thủy văn năm 2015.
3. Văn phòng Quốc hội (2020). Văn bản hợp nhất 21/2020/VBHN-VPQH Luật Khí tượng thủy văn.
4. Chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của Đài Truyền hình Việt Nam.https://vtv.vn/ket-noi-vtv8/chuc-nang-nhiem-vu-va-co-cau-to-chuc-cua-dai-truyen-hinh-viet-nam-20180109081812514.htm.