Quan điểm của C. Mác – Ph. Ăngghen về dân chủ và sự vận dụng phát huy dân chủ ở đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Việt Nam 

Thượng úy Nguyễn Anh Quý 
Trường Sĩ quan Chính trị, Bộ Quốc phòng

(Quanlynhanuoc.vn) – Dân chủ là khát vọng sâu xa, cũng là thành tựu của cuộc đấu tranh lâu dài của các dân tộc và loài người. Quan điểm của C. Mác – Ph. Ăngghen về dân chủ là vũ khí lý luận sắc bén của giai cấp công nhân và các đảng cộng sản trong quá trình cách mạng. Giai đoạn hiện nay, vận dụng khoa học, sáng tạo quan điểm về dân chủ của các nhà sáng lập chủ nghĩa Mác vào xã hội nói chung, đối với Quân đội nhân dân Việt Nam nói riêng là yêu cầu cấp thiết bảo đảm tính nguyên tắc trong xây dựng quân đội kiểu mới của giai cấp công nhân, góp phần vào sự nghiệp xây dựng quân đội tinh, gọn, mạnh trong tình hình mới.

Từ khóa: Quan điểm của C. Mác – Ph. Ăngghen; phát huy dân chủ; đơn vị cơ sở; Quân đội nhân dân Việt Nam.

1. Đặt vấn đề

Các nhà lý luận Mác-xít đều khẳng định ý nghĩa cách mạng của dân chủ trong xã hội, là tiền đề để xóa bỏ áp bức bóc lột, giải phóng giai cấp, xây dựng xã hội tự do. Vận dụng lý luận khoa học cách mạng đó vào điều kiện cụ thể của Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định “Chế độ ta là chế độ dân chủ, nghĩa là nhân dân làm chủ”1. Vì vậy, trong giai đoạn cách mạng mới toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta đang ra sức thi đua xây dựng chủ nghĩa xã hội, Quân đội nhân dân Việt Nam hướng đến mục tiêu “Cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại” việc vận dụng và thực hành linh hoạt, khoa học lý luận về dân chủ – khía cạnh trung tâm trong học thuyết của C. Mác – Ph. Ăngghen vào thực tiễn xây dựng Quân đội là một trong những nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu.

2. Quan điểm C. Mác – Ph. Ăngghen về dân chủ

Dân chủ là một phạm trù rộng lớn và theo nhận thức phổ biến nó gắn liền với một hình thức nhà nước, thể chế nhà nước, trong đó mọi quyền lực thuộc về nhân dân, thuộc về đại đa số trong xã hội, nhờ dân chủ mà tình trạng độc đoán, chuyên quyền, áp bức bóc lột được từng bước khắc phục và xóa bỏ hoàn toàn. 

Trong suốt dòng chảy của lịch sử, con người đã trải qua nhiều thời kỳ từ trung cổ, phong kiến, tư sản và giai đoạn hiện nay, bên cạnh chủ nghĩa tư bản đang liên tục điều chỉnh chiến lược phát triển để củng cố quyền lực và duy trì vị trí thống trị, nhiều quốc gia vẫn kiên định con đường đi lên chủ nghĩa xã hội và đạt được nhiều thành công rực rỡ, điển hình như Trung Quốc, Việt Nam. 

Con đường đó không ai khác do những nhà tư tưởng lỗi lạc C. Mác – Ph. Ăngghen khởi xướng trên cơ sở những tồn tại không thể điều hòa của xã hội tư sản, trước cuộc sống bần cùng khốn khổ của người dân lao động. Trong đó quan điểm về dân chủ được những nhà tư tưởng này bàn luận và làm rõ.

Thứ nhất, C. Mác – Ph. Ăngghen phân tích bản chất, đặc trưng của dân chủ vô sản – hình thức dân chủ thực sự của Nhân dân lao động.

C.Mác khẳng định bản chất dân chủ là chế độ mà người dân làm chủ và sự làm chủ đó mang tính hiện thực, vì người dân hiện thực, không phải dân chủ hình thức hay dân chủ nửa vời. Dựa trên sự so sánh giữa dân chủ và chế độ quân chủ trong tác phẩm nổi tiếng “Góp phần phê phán triết học pháp quyền của Hegel”, ông làm nổi bật tính ưu việt của chế độ dân chủ “trong chế độ dân chủ bản thân chế độ nhà nước hiện ra là một trong những tính quy định, cụ thể là sự tự quy định của nhân dân”, “chế độ nhà nước ở đây xuất hiện đúng chân tướng của nó – tức là xuất hiện với tính cách là sản phẩm tự do của con người”, “chế độ dân chủ là nội dung và hình thức, chế độ quân chủ dường như chỉ là hình thức nhưng trong thực tế nó xuyên tạc nội dung”2. “Dưới chế độ dân chủ không phải con người tồn tại vì pháp luật mà luật pháp tồn tại vì con người; ở đây sự tồn tại của con người là luật pháp”3. Rõ ràng, C. Mác nhấn mạnh tính đặc trưng của dân chủ vô sản là sự quyết định của Nhân dân đối với chính quyền mà mình xây dựng nên và chính quyền đó, đại diện cho ý chí nguyện vọng của họ, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của quảng đại quần chúng trong xã hội, đấu tranh với những kẻ cơ hội, những kẻ sống dựa vào bóc lột người khác. C. Mác cho rằng, chế độ quân chủ hay các hình thức nhà nước khác với chế độ dân chủ, nơi mà nhà nước hay pháp luật, là yếu tố thống trị, tuy nhiên, nó lại không thực sự thống trị (vì nó mang tính hình thức và không thâm nhập thực sự vào các nội dung phi chính trị), trái lại trong chế độ dân chủ nhà nước hay luật pháp là sự tự quy định của Nhân dân và là nội dung xác định của Nhân dân. 

Thứ hai, C. Mác – Ph. Ăngghen chỉ ra những ưu điểm của dân chủ tư sản tuy nhiên khẳng định những tiến bộ đó không thể làm xóa nhòa bản chất bóc lột, hình thức.

C. Mác – Ph. Ăngghen đã khẳng định, dân chủ tư sản là một bước ngoặt quan trọng, tiến bộ trong lịch sử và giai cấp tư sản. Cách mạng tư sản là con đường giúp cho xã hội xóa bỏ được chế độ phong kiến lỗi thời lạc hậu, nơi mà nhân dân hoàn toàn không có tiếng nói, quyền lực tập trung vào vua và gia tộc vương hầu, không tồn tại dân chủ cho người dân. Cuộc cách mạng đó cũng đã tháo gỡ những xiềng xích trong quan hệ sản xuất cũ hình thành quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa, giải phóng mạnh mẽ sức lao động và tạo nên những giá trị vật chất và tinh thần to lớn cho xã hội. Về khía cạnh dân chủ, cuộc cách mạng dân chủ tư sản đã giúp xã hội đạt được những quyền dân chủ cơ bản hơn. Các quyền này bao gồm: quyền bầu cử, quyền tự do kinh doanh và sự điều phối thông qua các cơ quan đại diện, như: Quốc hội, Chính phủ hay chính quyền địa phương…

Cùng với việc ủng hộ cuộc cách mạng tư sản, kêu gọi giai cấp công nhân tham gia tích cực vào cuộc cách mạng này để tiến tới xã hội tư bản, tạo bước đệm, nấc thang quan trọng giúp cho giai cấp công nhân tiến hành cuộc cách mạng triệt để sau cùng – cách mạng tư sản. C. Mác đã lên tiếng mạnh mẽ về bản chất sâu xa của chế độ tư sản, của nền dân chủ này là “hình thức” và phục vụ cho mục đích cuối cùng là lợi ích của giai cấp tư bản. Trong bản “Tuyên ngôn của Đảng cộng sản” Mác viết “Chính quyền nhà nước hiện đại chỉ là một ủy ban quản lý những công việc chung của toàn thể giai cấp tư sản”4, trong khi đó người bạn đồng hành cùng với ông thì cho rằng “Dân chủ tư sản trao quyền lợi chính trị cho giai cấp công nhân nhằm mục đích duy trì đặc quyền xã hội của giai cấp trung lưu và thượng lưu”5. Mặc dù đã có những sự tiến bộ vượt bậc so với xã hội phong kiến, tuy nhiên vẫn mang những mục đích sâu xa là duy trì sự thống trị, bóc lột của giai cấp tư bản, nền dân chủ hình thức và nửa vời, không triệt để.

Thứ ba, C. Mác – Ph. Ăngghen chỉ rõ Công xã Pari là hình thức của nền dân chủ vô sản – hình mẫu cho các quốc gia tiến hành cách mạng và khẳng định sự khó khăn, phức tạp để đạt được nền dân chủ.

Với sự thắng lợi của giai cấp vô sản Pháp, nhà nước vô sản được hình thành lần đầu tiên trong lịch sử. Công xã Pari là hiện thực sinh động của những lý luận khoa học về nhà nước của giai cấp công nhân, nhân dân lao động. Nơi đó quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân, không còn nằm trong tay quý tộc hay những tên tư sản Pháp – nói tóm lại là lực lượng thiểu số trong xã hội. Quần chúng nhân dân đoạt lại quyền lực là hình thức của sự giải phóng xã hội khỏi xiềng xích tư sản đã kìm hãm họ. Công xã bầu ra những nhân viên quản lý và xây dựng cơ chế lập pháp tiến bộ chung. Xóa đi những ảo tưởng về việc quản lý hành chính là bí mật của những kẻ ăn bám nhà nước dùng trí thông minh của quần chúng nhân dân và chống lại quần chúng. Đặc biệt hơn, hình thức tiên tiến thực sự này đã xóa bỏ hoàn toàn chế độ đẳng cấp chính trị, thay những ông chủ ngạo mạn, những tên quan lại quan liêu hám lộc bằng những người do Nhân dân bầu nên, là đầy tớ cho Nhân dân và Nhân dân có quyền bãi miễn. Hơn hết những đại biểu này làm việc với trách nhiệm thực sự và chịu sự kiểm soát của người dân và nhận lương bằng với lương công nhân. 

Công xã là hiện thân của sự giải phóng xã hội, lao động khỏi những sự bóc lột, chiếm đoạt và bất công của những kẻ tư bản luôn miệng rêu rao dân chủ. Những nhà sáng lập chủ nghĩa Mác, bên cạnh đó, nhấn mạnh Công xã không phải là một phong trào xã hội mà cụ thể là một phương tiện hành động của giai cấp công nhân nhằm đạt được mục đích cuối cùng là xây dựng chủ nghĩa xã hội trên phạm vi quốc tế. Chính vì vậy, hai nhà lý luận này đặt vào Công xã một niềm tin tuyệt đối rằng nó dù có thất bại thì vẫn là sự khởi đầu của thắng lợi, “sinh quán” của nó sẽ đi khắp mọi nơi.

Thứ tư, C. Mác – Ph. Ăngghen đề xuất con đường, biện pháp xóa bỏ dân chủ tư sản từng bước tiến lên dân chủ vô sản. 

Cách mạng vô sản là con đường duy nhất đúng để xây dựng nền dân chủ vô sản, xây dựng chủ nghĩa cộng sản. Giai cấp công nhân phải được vũ trang bằng lý luận khoa học, được lãnh đạo dưới đường lối cách mạng, lật đổ sự thống trị của giai cấp tư sản, xóa bỏ phương thức sản xuất lỗi thời – tư bản chủ nghĩa. Điều này đạt được thông qua một loạt các biện pháp mà theo C. Mác – Ph. Ăngghen “biện pháp ấy sẽ vượt quá bản thân chúng và thủ đoạn không thể thiếu để đảo lộn toàn bộ phương thức sản xuất”6, đó là sự tước đoạt sở hữu ruộng đất và trao nộp địa tô vào quỹ chi nhà nước, xóa bỏ quyền thừa kế, tịch thu tài sản của những kẻ lưu vọng và phiến loạn, tập trung tín dụng, phương tiện vận tải vào tay nhà nước, tăng thêm số công xưởng nhà nước và công cụ sản xuất; khai khẩn đất hoang, thực hành nghĩa vụ lao động đối với tất cả mọi người, giáo dục công cộng và không mất tiền cho tất cả trẻ em, xóa bỏ việc sử dụng lao động trẻ em…

Khi đó chủ nghĩa xã hội được thiết lập và chế độ dân chủ giả hiệu cùng với giai cấp tạo ra nó – tư bản, sẽ được xóa bỏ, những tàn tích còn lại sẽ được giai cấp công nhân và nhân dân lao động dọn dẹp, từng bước xây dựng chủ nghĩa cộng sản. Sự vận động của xã hội đó cũng kéo theo sự vận động của dân chủ, nghĩa là khi xã hội càng phát triển đối kháng giai cấp càng mất đi thì dân chủ – sự hiện thân của đối kháng giai cấp cũng sẽ từng bước tiêu vong cùng với sự tiến bộ của loài người.

Chúng ta khẳng định rằng những tư tưởng cách mạng, tiên tiến và khoa học về dân chủ mà C. Mác – Ph. Ăngghen để lại đến nay vẫn còn nguyên giá trị, là những lý luận trung tâm trong suốt quá trình xây dựng đất nước ta hiện nay. Vận dụng lí thuyết này vào thực tiễn tiếp tục là yêu cầu quan trọng đối với xã hội nói chung và Quân đội nhân dân Việt Nam nói riêng.

3. Vận dụng quan điểm C. Mác – Ph. Ăngghen vào phát huy dân chủ ở đơn vị cơ sở quân đội hiện nay

Quân đội nhân dân Việt Nam là thành phần nòng cốt của lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam, tuyệt đối trung thành với Đảng, Tổ quốc và Nhân dân, lịch sử Quân đội nhân dân Việt Nam là lịch sử chiến đấu oanh liệt và thắng lợi vẻ vang của một quân đội cách mạng, mang bản chất của giai cấp công nhân, từ nhân dân mà ra, vì Nhân dân mà chiến đấu.

Đơn vị cơ sở trong Quân đội nhân dân Việt Nam là đơn vị cấp lữ đoàn, trung đoàn và tương đương trở xuống, thực hiện nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu (không bao gồm các đơn vị thuộc các học viện, nhà trường, cơ sở đào tạo), đây là nơi trực tiếp tổ chức các hoạt động huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, thực hiện công tác tiếp nhận và quản lý chiến sĩ và là nơi thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trực tiếp và thường xuyên nhất, bảo đảm trực tiếp đời sống vật chất và tinh thần cho quân nhân. Chính vì vậy, thực hiện tốt quy chế dân chủ, thực hành dân chủ có chất lượng tại các đơn vị này là tiền đề quan trọng thực hiện có hiệu quả quy chế dân chủ trong toàn quân. 

Vận dụng linh hoạt quan điểm của C. Mác – Ph. Ăngghen về dân chủ, dưới sự lãnh đạo trực tiếp, tuyệt đối về mọi mặt của Đảng Cộng sản Việt Nam, trong suốt 80 năm xây dựng, chiến đấu, chiến thắng và trưởng thành của Quân đội nhân dân Việt Nam, dân chủ luôn được chú trọng thực hiện rộng rãi trong toàn quân, nhất là ở các đơn vị cơ sở. Qua đó, góp phần giữ vững nguyên tắc tập trung dân chủ; tăng cường đoàn kết, thống nhất trong lãnh đạo, chỉ huy; tạo được sự chuyển biến về vai trò nêu gương, trách nhiệm của cán bộ, đảng viên; đồng thời, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của các tổ chức đảng, tạo nên sự ổn định trong toàn quân. 

Một là, nhận thức của mọi quân nhân, đặc biệt là đội ngũ cán bộ về dân chủ ngày càng được nâng lên. Hệ thống lãnh đạo, chỉ huy từ trên xuống dưới đều xác định thực hiện tốt dân chủ là yếu tố then chốt nhằm củng cố niềm tin của bộ đội với đơn vị, luôn coi trọng phát huy dân chủ ở mọi cấp, mọi thời điểm và mọi nhiệm vụ. Đồng thời nhận định phát huy dân chủ đi đôi với giữ nghiêm kỷ luật là một mặt công tác quan trọng nhằm tạo môi trường thuận lợi để bộ đội thực hiện tốt quyền lợi, từ đó nâng cao trách nhiệm, ý thức tự giác, hiệu quả công tác. 

Hai là, thực hiện dân chủ ở đơn vị đã đi vào nền nếp và tạo ra những chuyển biến tích cực, trở thành phong trào, khẩu hiệu hành động. Quán triệt và thực hiện Nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, toàn quân đẩy mạnh thực hiện quy chế dân chủ ở cở sở, tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện kiên quyết, triệt để. Từ đó quyền làm chủ, ý kiến, tâm tư, nguyện vọng, đề xuất của quân nhân, công nhân viên chức, người lao động được đề cao và tôn trọng, tình đoàn kết được củng cố ngày càng chặt chẽ, niềm tin của quân nhân với đơn vị nâng lên. 

Ba là, nhiều mô hình hay cách làm hiệu quả đã được phát hiện và nhân rộng, là tiền đề quan trọng nhằm thực hiện hiệu quả trong toàn quân. Dưới sự chỉ đạo sát sao của Bộ Quốc phòng, các đơn vị cơ sở đã chủ động quán triệt hướng dẫn của cấp trên, cụ thể vào thực tiễn đơn vị từ đó đề ra nhiều giải pháp hay và mang tính đột phá. Nổi bật là chấp hành nghiêm nguyên tắc tổ chức sinh hoạt đảng, nhất là nguyên tắc tập trung dân chủ, tự phê bình và phê bình, nội bộ đoàn kết thống nhất, lãnh đạo chỉ huy các cấp đổi mới phong cách làm việc, sâu sát với đơn vị, trăn trở cùng cơ sở, thường xuyên đối thoại lắng nghe tâm tư, tình cảm, khó khăn vướng mắc của cấp dưới để có biện pháp tháo gỡ kịp thời. Hội đồng quân nhân, tổ chức quần chúng thực hiện ngày càng hiệu quả chức năng nhiệm vụ, vận động quần chúng phát huy dân chủ, tích cực tham gia có trách nhiệm vào những công việc chung, đóng góp ý kiến, hiến kế, xung kích cùng chỉ huy các cấp thực hiện tốt các nhiệm vụ được giao, thường xuyên đóng vai trò là kênh phản biện xã hội phản hồi khách quan những chủ trương, giải pháp của đơn vị, giúp cấp ủy, chỉ huy các cấp kịp thời điều chỉnh.  

Tuy nhiên, trong quá trình tổ chức thực hiện vẫn còn những mặt hạn chế đã được các cấp chỉ ra,như: công tác quán triệt các văn bản về quy chế dân chủ ở cơ sở đến quân nhân còn có thời điểm chưa kịp thời, chưa sâu kỹ dẫn đến một số quân nhân chưa hiểu rõ về trách nhiệm, quyền lợi của mình trong thực hiện quy chế dân chủ, thực hành dân chủ. Việc chấp hành quy định, quy chế dân chủ của một số bộ phận còn chưa triệt để, tinh thần đấu tranh tự phê bình và phê bình có lúc còn chưa kiên quyết.

Trong những năm tới, tình hình quốc tế, trong nước có những diễn biến phức tạp, mau lẹ và khó lường, các thế lực thù địch vẫn sử dụng những chiêu bài dân chủ, nhân quyền nhằm chống phá sự nghiệp đổi mới của đất nước ta, trong đó chúng tiếp tục đẩy mạnh chiến lược diễn biến hòa bình, phi chính trị hóa quân đội. Chính vì vậy, toàn quân cần tiếp tục quán triệt, vận dụng những quan điểm của C. Mác – Ph. Ăngghen về dân chủ trong thực tiễn xây dựng Quân đội trong tình hình mới nhằm tiếp tục củng cố bản chất giai cấp công nhân, giữ vững sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp của Đảng về mọi mặt, đẩy lùi mọi biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, đập tan mọi âm mưu thủ đoạn của kẻ thù. 

3. Một số giải pháp cơ bản nhằm phát huy tốt dân chủ theo quan điểm của C. Mác – Ph. Ăngghen trong quân đội   

Thứ nhất, tiếp tục quán triệt sâu sắc, cụ thể hóa các đường lối chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về xây dựng, thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở, nhất là Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở. Quan điểm nhất quán của Đảng ta tại Đại hội XIII “thực hiện nghiêm túc quan điểm “dân là gốc”; thật sự tin tưởng, tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của Nhân dân, kiên trì thực hiện phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”7. Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật và xây dựng cơ chế thông tin đa chiều, minh bạch. Điều này giúp quân nhân hiểu rõ ý nghĩa, nội dung và giải pháp thực hiện dân chủ, từ đó biến dân chủ thành nhu cầu tự giác và phong trào của đơn vị.

Thứ hai, tích cực rà soát củng cố hoàn thiện hệ thống quy chế dân chủ ở cơ sở phù hợp với điều kiện thực tiễn hiện nay. Một số văn bản chưa mang tính cập nhật cần được điều chỉnh bổ sung phù hợp với Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở. Các đơn vị chủ động rà soát kiện toàn hệ thống quy chế của tổ chức đảng, tổ chức chỉ huy, cụ thể hoạt động của hội đồng quân nhân, tổ chức quần chúng ở đơn vị mình. Tạo nên hệ thống pháp lý chặt chẽ đồng bộ và thông suốt, đồng thời là cơ sở xử lý những trường hợp vi phạm, biểu hiện thiếu dân chủ.

Thứ ba, đổi mới nâng cao hiệu quả sinh hoạt đối thoại dân chủ cơ sở coi đây là điểm trung tâm trong toàn bộ giải pháp nâng cao thực hiện dân chủ. Chỉ huy các cấp cần có thường xuyên đổi mới nội dung, hình thức sinh hoạt đối thoại, tăng tương tác phù hợp với từng đối tượng nhằm khuyến khích quân nhân phát biểu ý kiến, hướng dẫn quân nhân biết nói, dám nói và dám phản biện với những vấn đề thực tiễn, nhất là những vấn đề nhạy cảm, khó nói. Duy trì nền nếp và có hiệu quả các hoạt động công tác đảng, công tác chính trị như “Ngày chính trị văn hóa tinh thần”, “Ngày pháp luật”, tủ sách pháp luật, loa truyền thành, nền nếp sinh hoạt các tổ chức quần chúng… nhằm nắm chắc tình hình tư tưởng, kỷ luật và kịp thời giải đáp những vướng mắc của quân nhân. Xây dựng những mô hình mới phù hợp với thực tiễn cuộc cách mạng công nghệ hiện nay và tổ chức biên chế mới của các đơn vị, ứng dụng công nghệ thông tin xây dựng các diễn đàn online tạo điều kiện cho quân nhân có điều kiện thực hiện dân chủ kịp thời, hiệu quả.

Thứ tư, thực hiện tốt công tác tư tưởng, tổ chức, chính sách đối với các đơn vị được điều chuyển, sáp nhập về đơn vị mới, cán bộ, chiến sĩ có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, công tác ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo. Thường xuyên làm tốt công tác sơ tổng kết rút kinh nghiệm. Chú trọng biểu dương khen thưởng, tạo điều kiện nhân rộng những mô hình mới, sáng tạo và hiệu quả. Chủ động kiểm tra đảng viên, tổ chức đảng khi có dấu hiệu vi phạm, nhất là việc chấp hành nguyên tắc tập trung dân chủ; các quy định về nêu gương, giữ gìn phẩm chất đạo đức, lối sống, đoàn kết nội bộ…

4. Kết luận

Dân chủ là mục tiêu và là động lực quan trọng của xã hội, là vấn đề lý luận sống còn mà những lãnh tụ vĩ đại của giai cấp công nhân đã vạch ra, đồng thời, là con đường mà Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã xác định cho đất nước ta, là ước nguyện của nhân dân ta xây dựng một nước Việt Nam giàu mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, Nhân dân ấm no, hạnh phúc. Thực hiện và mở rộng dân chủ là yêu cầu khách quan của thực tiễn xây dựng Quân đội và đất nước. Do đó, mỗi quân nhân cần nắm chắc đường lối, chủ trương của Đảng ta, những quy định của cấp trên, vận dụng linh hoạt sáng tạo, hiệu quả vào thực tiễn công tác, đem lại hiệu quả thiết thực. Góp phần củng cố truyền thống đoàn kết nhất trí, tăng cường sức mạnh của “đội quân chiến đấu”, đập tan mọi âm mưu, hành động chống phá của kẻ thù, xây dựng Quân đội tinh, gọn, mạnh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc.

Chú thích:
1. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 6. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 232.
2, 3. C. Mác và Ph. Ăng-ghen toàn tập (2002). Tập 1. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 349, 350.
4, 6. C. Mác và Ph. Ăng-ghen toàn tập (1995). Tập 4. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 599, 627.
5. C. Mác và Ph. Ăng-ghen toàn tập (1994). Tập 17. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 518. 
7. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 172.
Tài liệu tham khảo:
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập II. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2021.
2. Quân khu 4 thực hiện tốt Quy chế dân chủ ở cơ sở. http://baoquankhu4.com.vn/chinh-tri/quan-su-quoc-phong/tin-tuc/quan-khu-4-thuc-hien-tot-quy-che-dan-chu-o-co-so.html
3. Từ tư tưởng của Các Mác về dân chủ đến xây dựng và hoàn thiện nền dân chủ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. https://tulieuvankien.dangcongsan.vn/c-mac-angghen-lenin-ho-chi-minh/c-mac/nghien-cuu-hoc-tap-tu-tuong/tu-tu-tuong-cua-cac-mac-ve-dan-chu-den-xay-dung-va-hoan-thien-nen-dan-chu-xa-hoi-chu-nghia-o-viet-nam-3158
4. Thực hiện Quy chế Dân chủ ở cơ sở trong Quân đội – mấy vấn đề đặt ra.http://tapchiqptd.vn/vi/nghien-cuu-trao-doi/thuc-hien-quy-che-dan-chu-o-co-so-trong-quan-doi-may-van-de-dat-ra/6260.html
5. Một số vấn đề đặt ra đối với việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở. https://www.quanlynhanuoc.vn/2020/07/16/mot-so-van-de-dat-ra-doi-voi-viec-thuc-hien-quy-che-dan-chu-o-co-so/
6. Phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay.https://www.quanlynhanuoc.vn/2024/04/30/phat-huy-dan-chu-xa-hoi-chu-nghia-o-nuoc-ta-hien-nay/