NCS. Hoàng Thị Hồng
Bộ Kế hoạch và Đầu tư
(Quanlynhanuoc.vn) – Thể chế tổ chức và hoạt động của các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách hỗ trợ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa là công cụ quản lý nhà nước quan trọng, giúp bảo đảm tính minh bạch, công bằng trong việc phân bổ nguồn lực tài chính, đồng thời, tạo cơ sở để giám sát, kiểm tra và đánh giá hiệu quả hoạt động của các quỹ. Bài viết phân tích một số vấn đề lý luận về thể chế tổ chức và hoạt động của các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách hỗ trợ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, qua đó rút ra các nguyên tắc để định hướng hoàn thiện thể chế này ở Việt Nam trong thời gian tới.
Từ khóa: Doanh nghiệp nhỏ và vừa, hỗ trợ tài chính, quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, thể chế tổ chức và hoạt động.
1. Đặt vấn đề
Trong hệ thống các chính sách về phát triển doanh nghiệp, chính sách hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp nhỏ và vừa từ các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách giữ vai trò cốt lõi, không chỉ giúp các doanh nghiệp duy trì hoạt động và phát triển bền vững mà còn thúc đẩy sự tăng trưởng của nền kinh tế góp phần tạo ra giá trị cho xã hội và cộng đồng. Vì vậy, hoàn thiện thể chế tổ chức và hoạt động của các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách hỗ trợ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam là rất cần thiết để tăng cường hiệu quả của công tác hỗ trợ phát triển doanh nghiệp; đồng thời, khắc phục các vấn đề bất cập trong tổ chức và hoạt động của các quỹ, từ đó phát huy tối đa vai trò của các quỹ trong tạo lập, thu hút và cung cấp nguồn tài chính cho doanh nghiệp nhỏ và vừa.
2. Một số vấn đề lý luận
(1) Khái niệm về thể chế tổ chức và hoạt động của các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách hỗ trợ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa
Thời gian qua, các nhà kinh tế, các tổ chức kinh tế và các nhà nghiên cứu đã đưa ra nhiều khái niệm về thể chế (institutions) với hướng tiếp cận coi thể chế là những khung khổ pháp lý (quy tắc) quy định sự vận hành của xã hội tiêu biểu. Trong khía cạnh về Nhà nước, thể chế bao gồm toàn bộ các cơ quan Nhà nước với hệ thống các quy định do Nhà nước xác lập và được Nhà nước sử dụng để điều chỉnh, tạo ra các hành vi và mối quan hệ giữa Nhà nước với công dân và tổ chức nhằm thiết lập kỷ cương xã hội.
Xuất phát từ nội hàm nói trên của thể chế, qua nghiên cứu thực tiễn và tham khảo một số tài liệu trong và ngoài nước, có thể định nghĩa về thể chế tổ chức và hoạt động của các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách hỗ trợ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa là hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật, các quy định, quy trình và tổ chức bộ máy được sử dụng để điều chỉnh các hành vi và mối quan hệ giữa các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách với các tổ chức, cá nhân có liên quan để thực hiện nhiệm vụ hỗ trợ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa nhằm đạt được mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội.
Như vậy có thể thấy, thể chế tổ chức và hoạt động của các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách hỗ trợ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa được cấu thành bởi ba thành tố sau: (1) Hệ thống các văn bản pháp luật và các quy định tạo thành hành lang pháp lý cho tổ chức và hoạt động của các quỹ; (2) Tổ chức bộ máy của các quỹ; (3) Cơ chế vận hành các quỹ. Thể chế hoàn thiện phải bảo đảm sự hài hòa, đồng bộ giữa 3 thành tố nói trên, đồng thời, đòi hỏi từng thành tố cấu thành phải có tính khoa học, hợp lý và phù hợp với điều kiện thực tế.
(2) Đặc điểm của thể chế tổ chức và hoạt động của các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách hỗ trợ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa
Cách thức tổ chức và hoạt động của các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách hỗ trợ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa là yếu tố quan trọng có tác động đến việc định hình hành vi của các doanh nghiệp nhỏ và vừa và hiệu quả thực thi chính sách của Nhà nước trong hỗ trợ phát triển khu vực kinh tế tư nhân. Thể chế tổ chức và hoạt động của các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách hỗ trợ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa có những đặc điểm cơ bản sau đây:
Một là, tính ổn định. Sự ổn định của thể chế tổ chức và hoạt động của các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách có ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng dự báo và lập kế hoạch tài chính của doanh nghiệp nhỏ và vừa. Khi các quy trình, thủ tục và quy định hỗ trợ được duy trì ổn định và không thay đổi đột ngột, các doanh nghiệp có thể yên tâm lập kế hoạch tài chính dài hạn và có sự chuẩn bị tốt hơn khi tiếp cận các nguồn tài chính. Quá trình xét duyệt và cấp phát tài chính rõ ràng và ổn định giúp các doanh nghiệp nhỏ và vừa tránh được sự không chắc chắn và rủi ro trong việc tiếp cận vốn. Một thể chế ổn định sẽ giúp các doanh nghiệp dễ dàng dự đoán được khả năng tiếp cận nguồn tài chính, từ đó giúp họ lập kế hoạch phát triển bền vững. Khi thể chế tổ chức các quỹ tài chính có sự ổn định trong các chính sách và quyết định, doanh nghiệp nhỏ và vừa có thể chủ động chuẩn bị cho những thay đổi trong kế hoạch tài chính, từ đó giảm thiểu được những tác động tiêu cực đến hoạt động của mình. Các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách cần phải có khả năng duy trì các khoản hỗ trợ tài chính trong dài hạn, giúp tạo ra một môi trường tài chính an toàn cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong việc phát triển sản phẩm, mở rộng thị trường và xây dựng thương hiệu.
Hai là, tính minh bạch và công bằng. Một đặc điểm quan trọng của thể chế tổ chức các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách là tính minh bạch trong việc cung cấp thông tin. Khi các chương trình tài chính được công khai và dễ dàng tiếp cận thông tin về các khoản vay, các điều kiện hỗ trợ hay quy trình xét duyệt, doanh nghiệp sẽ ít phải đối mặt với sự không chắc chắn và chi phí giao dịch không cần thiết. Việc minh bạch các yêu cầu và tiêu chuẩn đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa khi tiếp cận nguồn vốn sẽ giảm thiểu khả năng xảy ra lợi ích nhóm hoặc mối quan hệ đặc quyền trong việc cung cấp nguồn lực hỗ trợ tài chính từ Nhà nước. Mỗi doanh nghiệp nhỏ và vừa, không phân biệt quy mô hay khu vực, đều có cơ hội tiếp cận nguồn lực hỗ trợ một cách công bằng, minh bạch dựa trên năng lực thực tế.
Ba là, tính quy tắc và linh hoạt. Các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách cần có các quy trình và khuôn khổ quy định rõ ràng để doanh nghiệp nhỏ và vừa dễ tiếp cận nguồn vốn. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là quy trình phải cứng nhắc mà cần phải có sự linh hoạt trong các trường hợp cụ thể. doanh nghiệp nhỏ và vừa có thể cần sự hỗ trợ đặc biệt trong các tình huống khó khăn hoặc khi họ đối mặt với những thách thức đặc biệt trong quá trình phát triển. Các quy định về hỗ trợ tài chính cần phải linh hoạt để có thể điều chỉnh sao cho phù hợp với nhu cầu và hoàn cảnh cụ thể của mỗi doanh nghiệp nhỏ và vừa. Cùng với sự phát triển của nền kinh tế và các yếu tố bên ngoài như công nghệ, môi trường kinh doanh, thể chế tổ chức và hoạt động của các quỹ cần được cải cách liên tục để đáp ứng nhu cầu thay đổi của doanh nghiệp nhỏ và vừa, trong đó cần đặc biệt lưu ý đến việc đổi mới quy trình và thủ tục hỗ trợ để giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa luôn luôn dễ tiếp cận với nguồn lực hỗ trợ.
Bốn là, tính tập thể thông qua hợp tác và tương tác giữa các bên liên quan. Một thể chế tổ chức quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách thành công không thể thiếu sự hợp tác chặt chẽ giữa chính phủ, các tổ chức tài chính và các cơ quan quản lý trong xây dựng, ban hành và thực thi thể chế. Sự hợp tác này sẽ giúp các quỹ phân bổ nguồn lực có hiệu quả hơn, đồng thời giảm thiểu chi phí giao dịch và tối ưu hóa quy trình hỗ trợ. Chính phủ có thể hợp tác với các ngân hàng, các tổ chức tài chính để cung cấp gói tín dụng hỗ trợ cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa hoặc cung cấp chế độ bảo lãnh tín dụng để giúp giảm thiểu rủi ro cho các ngân hàng khi cho doanh nghiệp nhỏ và vừa vay vốn. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng có thể được hỗ trợ vốn để tham gia vào các nghiên cứu phát triển sản phẩm mới, từ đó, thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong nền kinh tế.
(3) Vai trò của thể chế tổ chức và hoạt động của các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách hỗ trợ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa
Vai trò quan trọng của thể chế kinh tế đó là “tạo dựng lòng tin” để các chủ thể kinh tế tin tưởng, yên tâm đầu tư, tham gia vào các hoạt động sản xuất, kinh doanh. Thể chế phát triển nhanh và bền vững chính là các yếu tố tạo thành khung khổ pháp lý, quy định trật tự và phương thức vận hành các quan hệ của con người nhằm mục đích đạt được sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước1. Qua nghiên cứu thực tiễn và tham khảo kinh nghiệm trong và ngoài nước, có thể xác định vai trò của thể chế tổ chức và hoạt động của các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách hỗ trợ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa như sau:
Thứ nhất, là cơ sở để đưa ra chiến lược, mô hình, định hướng phát triển và mục tiêu hoạt động của các Quỹ.
Thể chế tổ chức và hoạt động đóng vai trò quyết định trong việc xây dựng chiến lược phát triển, mô hình hoạt động và định hướng mục tiêu của các quỹ; giúp xác định chiến lược cụ thể để hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong từng giai đoạn phát triển, bao gồm việc xây dựng các chính sách hỗ trợ linh hoạt, phù hợp với nhu cầu và đặc thù của các doanh nghiệp. Đồng thời, các quỹ cần có chiến lược dài hạn để giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa vượt qua khó khăn tài chính, duy trì sự phát triển bền vững. Ví dụ như: đầu tư vào các lĩnh vực ưu tiên, như công nghệ cao, sản xuất xanh hay các ngành công nghiệp chủ chốt của quốc gia… Một khía cạnh nữa là thể chế tổ chức và hoạt động của các quỹ này sẽ thiết lập các chỉ số và cơ chế giám sát, đánh giá hiệu quả sử dụng vốn để bảo đảm các doanh nghiệp nhỏ và vừa sử dụng nguồn tài chính một cách hiệu quả, qua đó giúp điều chỉnh chiến lược và mô hình hoạt động của quỹ để nâng cao hiệu quả trong tương lai, bảo đảm sự ổn định tài chính và phát triển lâu dài. Các quỹ phải có cơ chế linh hoạt để có thể thay đổi và cải tiến chiến lược khi cần thiết, dựa trên kết quả đánh giá và phản hồi từ các doanh nghiệp nhỏ và vừa nhằm đáp ứng tốt hơn các nhu cầu thay đổi trong môi trường kinh doanh. Các biện pháp phòng ngừa rủi ro tài chính cũng cần được xây dựng, bao gồm việc kiểm soát các khoản vay, quản lý nguồn tài chính và bảo đảm tính bền vững của quỹ trong dài hạn.
Thứ hai, là cơ sở pháp lý để tổ chức bộ máy và phân cấp chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn các đơn vị cấu thành bộ máy của các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách hỗ trợ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Thể chế tổ chức và hoạt động cần có các quy định rõ ràng về cấu trúc tổ chức của các quỹ, bao gồm việc xác định các đơn vị, phòng ban hoặc các bộ phận chức năng trong quỹ cũng như phân công rõ ràng trách nhiệm, quyền hạn của từng đơn vị trong quỹ; từ đó bảo đảm quỹ hoạt động minh bạch, hiệu quả và đạt được mục tiêu hỗ trợ. Cơ sở pháp lý cần quy định về cơ chế phân cấp quyền lực giữa các cấp trong quỹ, chẳng hạn như quyền hạn của ban lãnh đạo quỹ, quyền và trách nhiệm của các bộ phận chức năng và quyền quyết định của từng cấp, từng đơn vị. Cơ sở pháp lý này cũng sẽ quy định nhiệm vụ cụ thể của các bộ phận trong quỹ, giúp tối ưu hóa quy trình và nguồn lực; đồng thời, bảo đảm hiệu quả hoạt động của quỹ thông qua thực thi các quy trình rõ ràng.
Việc phân định rõ nhiệm vụ giúp các đơn vị tập trung vào công việc của mình, tránh tình trạng trùng lắp công việc hoặc chồng chéo quyền lực và chức năng, từ đó quỹ có thể hoạt động trơn tru hơn. Ví dụ, một đơn vị có thể chuyên môn hóa trong việc cấp vốn, một đơn vị khác có thể chịu trách nhiệm hỗ trợ kỹ thuật và tư vấn cho các doanh nghiệp… Nhằm bảo đảm trách nhiệm giải trình, các quy định pháp lý về phân cấp quyền hạn giúp xác định rõ ràng ai là người chịu trách nhiệm về các quyết định và hoạt động của quỹ, tạo điều kiện cho việc kiểm tra, đánh giá, bảo đảm các quyết định tài chính được thực hiện đúng đắn và hiệu quả. Quá trình phân cấp quyền hạn và trách nhiệm rõ ràng sẽ giúp tạo ra một hệ thống tổ chức khoa học giúp tối ưu hóa mọi hoạt động của quỹ.
Thứ ba, định hướng cho việc xây dựng, triển khai các phương thức hỗ trợ cụ thể đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Các phương thức này cần được thiết kế sao cho phù hợp với nhu cầu, đặc thù của doanh nghiệp nhỏ và vừa; đồng thời, bảo đảm tính linh hoạt, công bằng, minh bạch và bền vững. Cơ sở pháp lý và tổ chức của quỹ chính là nền tảng để xây dựng các phương thức hỗ trợ tài chính phù hợp với nhu cầu của doanh nghiệp nhỏ và vừa thông qua việc tạo ra các sản phẩm tài chính linh hoạt và hỗ trợ theo từng lĩnh vực cụ thể, phù hợp với từng giai đoạn phát triển của doanh nghiệp nhỏ và vừa. Các phương thức này có thể được điều chỉnh theo từng ngành nghề, khu vực hoặc loại hình doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp tiếp cận được nguồn tài chính phù hợp nhất; xác định các lĩnh vực ưu tiên hỗ trợ như công nghệ, đổi mới sáng tạo, sản xuất xanh, nông nghiệp công nghệ cao… Thể chế tổ chức và hoạt động của các quỹ cần bảo đảm các phương thức hỗ trợ này có tính đồng bộ và toàn diện, xây dựng các tiêu chí rõ ràng và quy trình công khai trong việc xét duyệt các hồ sơ đề nghị hỗ trợ; bảo đảm các doanh nghiệp nhỏ và vừa có thể tiếp cận các phương thức hỗ trợ một cách công bằng, không bị phân biệt hay ưu ái, đồng thời giúp các doanh nghiệp hiểu rõ về các yêu cầu và quy trình tham gia. Các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách có thể tổ chức các chương trình hỗ trợ đặc biệt để cung cấp những phương thức hỗ trợ phù hợp và kịp thời cho doanh nghiệp, chẳng hạn, như: các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp, hỗ trợ doanh nghiệp trong thời gian khó khăn (như dịch bệnh hoặc khủng hoảng kinh tế).
Thứ tư, là công cụ quản lý nhà nước đối với hoạt động của các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách hỗ trợ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Các thể chế này không chỉ bảo đảm hoạt động của các quỹ tài chính được minh bạch và hiệu quả mà còn giúp Nhà nước thực hiện các mục tiêu quản lý và giám sát đối với việc sử dụng nguồn lực công cấp cho các quỹ. Đồng thời, các cơ chế giám sát trong thể chế giúp Nhà nước thực hiện các hoạt động giám sát và đánh giá hiệu quả sử dụng nguồn tài chính từ quỹ, bảo đảm các quỹ hoạt động đúng theo các khung khổ pháp lý đã ban hành; giúp Nhà nước theo dõi, kiểm tra quá trình thực hiện hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp nhỏ và vừa một cách chính xác và minh bạch, đánh giá được tác động của các khoản hỗ trợ đối với sự phát triển của các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Trong đó, các quy định pháp luật sẽ xác định rõ quy trình, tiêu chí và các biện pháp kiểm tra nhằm bảo đảm rằng quỹ tài chính hoạt động một cách minh bạch, không có sự phân biệt hoặc ưu ái đối với bất kỳ doanh nghiệp nào. Thể chế yêu cầu các quỹ công khai các kết quả hỗ trợ, giúp Nhà nước và các bên liên quan theo dõi và đánh giá mức độ hiệu quả của các hoạt động hỗ trợ tài chính, tạo ra sự tin tưởng từ cộng đồng doanh nghiệp và người dân vào hoạt động của quỹ. Trên cơ sở đánh giá, Nhà nước có thể điều chỉnh chiến lược và các chính sách hỗ trợ để tối ưu hóa kết quả đạt được, từ đó giúp Nhà nước thực hiện mục tiêu phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa theo các chiến lược quốc gia.
Ngoài ra, thể chế tổ chức giúp phân định rõ quyền hạn và trách nhiệm giữa các cơ quan quản lý quỹ, từ bộ ngành, cơ quan trung ương đến các đơn vị cấp dưới hoặc các tổ chức tài chính thực hiện hỗ trợ. Phân cấp này giúp cải thiện hiệu quả công tác quản lý, kiểm soát và ra quyết định liên quan đến quỹ hỗ trợ. Các quy định trong thể chế tổ chức và hoạt động cũng giúp Nhà nước bảo đảm nguồn tài chính của quỹ được phân bổ hợp lý, ưu tiên cho các doanh nghiệp có nhu cầu thật sự và có tiềm năng phát triển bền vững. Trên phương diện quản lý, các quy định về cơ cấu tổ chức sẽ xác định rõ ràng các bộ phận chịu trách nhiệm giám sát, kiểm tra và đánh giá hiệu quả hoạt động của quỹ. Các cơ chế này không chỉ bảo đảm tính minh bạch trong việc sử dụng nguồn vốn mà còn giúp tăng cường trách nhiệm của các bộ phận trong quỹ đối với hiệu quả đầu tư và hỗ trợ cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Thứ năm, là căn cứ để Nhà nước và các bên có liên quan thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình trong hoạt động hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Như đã trình bày ở trên, thể chế tổ chức và hoạt động giúp Nhà nước thực hiện quyền quản lý và giám sát đối với các quỹ. Đồng thời, thể chế tổ chức và hoạt động giúp xác định quyền hạn và nghĩa vụ của các tổ chức, cơ quan chịu trách nhiệm quản lý và điều hành các quỹ hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. Các cơ quan này phải thực hiện đúng các quy trình, thủ tục được quy định trong thể chế, bảo đảm rằng các khoản hỗ trợ tài chính được phân bổ hợp lý, đúng mục đích và các hoạt động của quỹ không vi phạm quy định pháp luật, đồng thời phải chịu trách nhiệm giải trình về việc sử dụng nguồn tài chính công.
Các doanh nghiệp nhỏ và vừa nhận hỗ trợ từ các quỹ có nghĩa vụ sử dụng nguồn vốn đúng mục đích, thực hiện đúng và đủ các thỏa thuận đã ký với quỹ, phải báo cáo định kỳ về tình hình tài chính và kết quả sử dụng vốn hỗ trợ. Cơ sở pháp lý sẽ xác định rõ trách nhiệm của các bên việc trong việc phê duyệt, cung cấp, sử dụng và hoàn trả vốn vay, hỗ trợ. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa, với sự bảo vệ từ thể chế của quỹ, có quyền tiếp cận nguồn tài chính hỗ trợ từ Nhà nước một cách công bằng và minh bạch. Đây cũng là căn cứ để thiết lập cơ chế phản hồi và khiếu nại, qua đó các doanh nghiệp và các bên liên quan có thể gửi ý kiến, phản ánh hoặc khiếu nại nếu gặp phải vấn đề trong quá trình nhận hỗ trợ tài chính. Nhà nước và các tổ chức quản lý quỹ có trách nhiệm xử lý những vấn đề này một cách công bằng và nhanh chóng.
Ngoài ra, thể chế sẽ tạo cơ sở cho việc hợp tác giữa các bên liên quan, như các tổ chức tài chính, ngân hàng, các nhà đầu tư có thể hợp tác với các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách để cùng tham gia vào việc cung cấp vốn hoặc dịch vụ hỗ trợ cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa; đồng thời, bảo đảm rằng các bên đều thực hiện đúng trách nhiệm của mình. Các quy định rõ ràng về quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan sẽ giúp quản lý và điều hành quỹ hiệu quả, tránh lãng phí và sai phạm.
3. Nguyên tắc hoàn thiện thể chế tổ chức và hoạt động của các quỹ tài chính nhà nước hỗ trợ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa
Để có một hệ thống pháp luật toàn diện, hoạt động xây dựng pháp luật luôn phải tuân thủ những nguyên tắc nhất định. Việc xác định các nguyên tắc xây dựng pháp luật phải vừa xuất phát từ thực tế khách quan, từ đường lối chính trị của đất nước, vừa xuất phát từ bản chất, vai trò của pháp luật để bảo đảm việc thể hiện đầy đủ ý chí và lợi ích của nhà nước, nhân dân trong các quy định pháp luật. Trên cơ sở đó, việc hoàn thiện và thực thi thể chế tổ chức và hoạt động của các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách hỗ trợ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa cần tuân thủ một số nguyên tắc cơ bản sau đây:
(1) Tính pháp lý và hợp pháp: Thể chế tổ chức và hoạt động của các quỹ cần phù hợp với với chủ trương của Đảng và các quy định pháp luật hiện hành, bảo đảm mọi hoạt động của quỹ đều diễn ra trong khuôn khổ pháp lý rõ ràng. Việc ban hành thể chế phải đúng thẩm quyền, bảo đảm kịp thời, đầy đủ, đồng bộ và khả thi.
(2) Minh bạch và trách nhiệm giải trình: Mọi hoạt động của quỹ từ việc huy động vốn, phân bổ, sử dụng cho đến báo cáo tài chính cần được thực hiện minh bạch. Cơ chế giám sát chặt chẽ phải được thiết lập để bảo đảm trách nhiệm giải trình từ các bên liên quan.
(3) Hiệu quả và khả thi: Các hoạt động và quy định của quỹ phải được thiết kế để bảo đảm sử dụng nguồn lực một cách hiệu quả nhất, tránh lãng phí và tối đa hóa lợi ích cho doanh nghiệp nhỏ và vừa.
(4) Linh hoạt và thích ứng: Quỹ cần có khả năng linh hoạt để thích ứng với sự thay đổi của môi trường kinh tế, chính sách và nhu cầu của doanh nghiệp nhỏ và vừa, bảo đảm sự hỗ trợ kịp thời và hiệu quả.
(5) Công bằng và không phân biệt: Các quy định của quỹ phải bảo đảm rằng mọi doanh nghiệp nhỏ và vừa, không phân biệt quy mô, ngành nghề hay địa bàn hoạt động đều có cơ hội tiếp cận hỗ trợ nếu đáp ứng các tiêu chí đã đề ra.
(6) Tham vấn và phối hợp: Quá trình xây dựng và thực thi thể chế nên đảm bảo sự tham gia và tham vấn từ các bên liên quan bao gồm doanh nghiệp, cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức xã hội và các chuyên gia để tạo ra những chính sách phù hợp và có tính khả thi cao.
(7) Hỗ trợ phát triển bền vững: Thể chế cần khuyến khích các hoạt động đầu tư và phát triển bền vững, gắn kết lợi ích kinh tế với trách nhiệm xã hội và môi trường.
(8) Tính dài hạn và ổn định: Quỹ cần được xây dựng với tầm nhìn dài hạn, bảo đảm sự ổn định và bền vững của nguồn hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp nhỏ và vừa qua các giai đoạn phát triển.
4. Kết luận
Việc tiếp tục phát triển, hoàn thiện thể chế tổ chức và hoạt động của các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, bao gồm việc cải thiện và hoàn thiện các chính sách hỗ trợ cũng như quy trình vận hành là hết sức cần thiết; là giải pháp quan trọng để các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách thực sự phát huy hiệu quả, thúc đẩy sự đổi mới sáng tạo và năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Từ lý luận đi đến thực tiễn cho thấy, nếu các thiết chế thực hiện tốt các chức năng của mình, nghĩa là hệ thống các quy định của pháp luật được ban hành kịp thời, bao quát, thống nhất, được thực thi hiệu quả, phù hợp với thực tiễn; thiết lập khung pháp lý rõ ràng và đầy đủ cho mô hình tổ chức và quản lý hoạt động của các quỹ; năng lực của đội ngũ nhân sự làm công tác hỗ trợ tài chính đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa được nâng cao; tăng cường công tác phối hợp, liên kết các bên liên quan, xây dựng cơ chế phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức xã hội, doanh nghiệp sẽ góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của các quỹ và ngược lại.
Chú thích:
1. Xây dựng, hoàn thiện thể chế phát triển nhanh và bền vững đất nước trong giai đoạn mới. https://tapchicongsan.org.vn/web/guest/tin-tieu-diem/-/asset_publisher/s5L7xhQiJeKe/content/xay-dung-hoan-thien-the-che-phat-trien-nhanh-va-ben-vung-dat-nuoc-trong-giai-doan-moi.
Tài liệu tham khảo:
1. OECD (2024, 2022). Financing SMEs and Entrepreneurs.
2. Wold Bank (2018). Improving accesss to Finance for SMEs.
3. Thorstein Bunde Veblen (1899). “The Theory of the Leisure Class”.
4. Douglass C. North (1990). “Institutions, Institutional Change and Economic Performance”.
5. Economic Institutions: Definitions, Characteristics, and Examples, https://batdacademy.com/en/post/economic-institutions-definitions-characteristics-and-examples.
6. Wikipedia – Bách khoa toàn thư mở. Thể chế. https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%E1%BB%83_ch%E1%BA%BF.
