Đại tá, TS. Bùi Quang Huy
Trường Sĩ quan Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Sau cách mạng Tháng Tám thành công, Đảng ta trở thành đảng cầm quyền, đã lãnh đạo cách mạng Việt Nam vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội. Hiện nay, tình hình thế giới và trong nước đang ngày càng phức tạp, khó dự báo, tác động trực tiếp đến sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Trước sự phát triển của thực tiễn, để hoàn thành sứ mệnh lãnh đạo cách mạng Việt Nam vì mục tiêu “Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội”, Đảng không chỉ nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu mà còn phải giữ vững và nâng cao năng lực cầm quyền, coi đây là vấn đề trọng yếu trong giai đoạn cách mạng mới, nhân tố có ý nghĩa quyết định thắng lợi của sự nghiệp cách mạng. Trước sự phát triển của thực tiễn, để hoàn thành sứ mệnh lãnh đạo cách mạng Việt Nam vì mục tiêu “Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội”, Đảng không chỉ nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu mà còn phải giữ vững và nâng cao năng lực cầm quyền, coi đây là vấn đề trọng yếu trong giai đoạn cách mạng mới, nhân tố có ý nghĩa quyết định thắng lợi của sự nghiệp cách mạng.
Từ khoá: Năng lực lãnh đạo; năng lực cầm quyền; Đảng Cộng sản Việt Nam; sự nghiệp cách mạng; bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.
1. Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền là vấn đề trọng yếu của cách mạng Việt Nam
Bàn về đảng cộng sản cầm quyền, V.I.Lênin chỉ rõ: “Đảng phải tiêu biểu cho trí tuệ, danh dự và lương tâm của thời đại”1, đồng thời, khẳng định khi đảng cầm quyền, sẽ là lực lượng lãnh đạo hệ thống chính trị và là một bộ phận của hệ thống đó. Trong hệ thống chính trị xã hội chủ nghĩa, chỉ có Đảng Cộng sản mới có phẩm chất, năng lực, trí tuệ, “Đủ sức nắm chính quyền và dắt dẫn toàn dân tiến lên chủ nghĩa xã hội, đủ sức lãnh đạo và tổ chức một chế độ mới, đủ sức làm thầy, làm người dẫn đường, làm lãnh tụ của tất cả những người lao động và những người bị bóc lột để giúp họ tổ chức đời sống xã hội của họ, mà không cần đến giai cấp tư sản”2.
Kế thừa, vận dụng sáng tạo quan điểm của V.I.Lênin về đảng cầm quyền, Chủ tịch Hồ Chí Minh đề cập vai trò cầm quyền của Đảng khi Đảng giành được chính quyền, Đảng nắm chính quyền, Đảng lãnh đạo chính quyền và Đảng cầm quyền, Người khẳng định: “Đảng ta là một đảng cầm quyền”3. Người yêu cầu: “Mỗi đảng viên và cán bộ phải thực sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”4.
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011)cũng chỉ rõ: “Đảng Cộng sản Việt Nam là Đảng cầm quyền, lãnh đạo Nhà nước và xã hội”5. Vai trò cầm quyền của Đảng luôn nhất quán trong Điều lệ Đảng, được thông qua ở các kỳ đại hội X, XI, XII, XIII. Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền không chỉ là sự hội tụ “ý Đảng” với “lòng dân” mà còn là sự lựa chọn của lịch sử, được kiểm nghiệm qua những bước ngoặt trọng đại trong lịch sử đấu tranh cách mạng Việt Nam, hoàn toàn không phải Đảng ta tự nhận hay suy tôn mình lên vị thế cầm quyền.
Thuật ngữ “Đảng Cộng sản cầm quyền” dùng để chỉ giai đoạn Đảng Cộng sản đã giành được chính quyền, lãnh đạo chính quyền thực hiện thắng lợi mục tiêu, nhiệm vụ cách mạng Việt Nam; xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN. Do đó, nâng cao năng lực cầm quyền của Đảng là nâng cao khả năng của Đảng trong xây dựng cương lĩnh chính trị, hoạch định đường lối đúng đắn, có tính khả thi; lãnh đạo Nhà nước thể chế hóa đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng thành Hiến pháp, pháp luật, nghị định theo đúng quan điểm của Đảng, làm cơ sở pháp lý để tổ chức thực hiện trong toàn xã hội; nâng cao khả năng lãnh đạo sử dụng quyền lực Nhà nước và phát huy vai trò các tổ chức chính trị – xã hội để tổ chức thực hiện thắng lợi đường lối đề ra.
Nội dung cốt lõi năng lực cầm quyền của Đảng là năng lực lãnh đạo Nhà nước và xã hội đã được hiến định trong Hiến pháp năm 2013, được thực hiện thông qua hệ thống tổ chức đảng và đội ngũ đảng viên trong hệ thống chính trị nhằm xây dựng, phát triển đất nước theo mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội; là thể chế hóa quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng thành pháp luật nhà nước và phải tuân thủ đúng pháp luật để thực hiện cầm quyền. Đề cao pháp luật, tôn trọng pháp luật, gương mẫu thực hiện pháp luật là nguyên tắc cầm quyền tối thượng của Đảng.
Đảng Cộng sản Việt Nam giữ vai trò hạt nhân lãnh đạo trong hệ thống chính trị. Đảng cầm quyền theo nguyên tắc tập trung dân chủ, thống nhất, có sự phân công, phối hợp chặt chẽ và giam sát lẫn nhau giữa các cơ quan nhà nước trong thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp; xác lập và củng cố vai trò cầm quyền bằng uy tín chính trị, hiệu quả lãnh đạo, phát huy dân chủ để Nhân dân ủng hộ, tham gia xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền nhà nước trong sạch vững mạnh.
Gắn với mục đích tự thân, quá trình lãnh đạo cách mạng, để giữ vững và nâng cao năng lực cầm quyền, Đảng ta tuyệt đối trung thành với mục tiêu “Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội”. Mục tiêu, lý tưởng cao đẹp đó vừa phản ánh sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng, vừa phản ánh nguyện vọng, lợi ích chính đáng của Nhân dân. Quyền lãnh đạo Nhà nước và toàn xã hội của Đảng ta chính là quyền lực của dân, do Nhân dân giao phó để Đảng lo cho Nhân dân, dân tộc, đất nước ngày càng phồn vinh, hạnh phúc và phát triển.
Cách mạng Tháng Tám 1945 thành công, Đảng chính thức trở thành Đảng cầm quyền. Hơn 95 năm qua, năng lực cầm quyền của Đảng đã trở thành nhân tố hàng đầu quyết định mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam; Đảng ta lãnh đạo chính quyền và toàn dân tộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất Tổ quốc, tiến hành công cuộc đổi mới toàn diện đất nước, đạt nhiều thành tựu to lớn, làm cho “Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực và uy tín quốc tế như ngày nay”6; công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng được đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ, quyết liệt, có hiệu quả rõ rệt, “góp phần năng cao vị thế cầm quyền, khẳng định vai trò lãnh đạo, đường lối đúng đắn của Đảng, củng cố niềm tin của Nhân dân đối với Đảng”7. Đó là minh chứng xác thực năng lực cầm quyền của Đảng ta.
Tuy nhiên, trên thực tế “Công tác nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn chưa làm sáng tỏ được một số vấn đề về đảng cầm quyền, về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta”8. Vấn đề Đảng cầm quyền trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa vẫn còn những hạn chế nhất định, mối quan hệ giữa quyền lãnh đạo của Đảng với quyền lực của Nhà nước vừa có biểu hiện Đảng làm thay Nhà nước, vừa có tình trạng Đảng buông lỏng lãnh đạo Nhà nước; cơ chế kiểm soát quyền lực trong Đảng và Nhà nước chưa đầy đủ, đồng bộ, hiệu lực, hiệu quả chưa cao; nhiều nơi vẫn còn tình trạng lúng túng, chưa phân biệt rõ chức năng, nhiệm vụ giữa Đảng và chính quyền…
Hiện nay, “Tình hình thế giới, khu vực diễn biến rất nhanh, phức tạp, khó dự báo; đất nước đang đứng trước nhiều thuận lợi, thời cơ và nhiều khó khăn, thách thức đan xen, nhiều vấn đề mới đặt ra phải giải quyết”9.Các thế lực thù địch, cơ hội, bất mãn chính trị ra sức xuyên tạc, hạ thấp năng lực cầm quyền của Đảng. Vì vậy, nâng cao năng lực cầm quyền là vấn đề trọng yếu, xuyên suốt các quyết sách chính trị của Đảng, nhân tố quyết định uy tín chính trị và thắng lợi của sự nghiệp đổi mới vì mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.
Nhận rõ tầm quan trọng về vị trí cầm quyền của Đảng, Đại hội XIII đã chủ trương: “Nâng cao năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền, sức chiến đấu của Đảng”10 và nhấn mạnh “…đặc biệt coi trọng và đẩy mạnh hơn nữa xây dựng, chỉnh đốn Đảng toàn diện về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ”11; hướng trọng tâm vào “Đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng”12. Đó là tầm nhìn chiến lược, tư duy sâu sắc của Đảng ta nhằm phát huy ưu điểm, khắc phục khuyết điểm để nâng cao vị thế, năng lực cầm quyền của Đảng trong giai đoạn cách mạng mới.
2. Một số yêu cầu nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền của Đảng Cộng sản Việt Nam trong giai đoạn cách mạng mới
Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc diễn ra trong bối cảnh thế giới có nhiều biến động lớn, diễn biến phức tạp, nhất là “cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn, xung đột cục bộ tiếp tục diễn ra dưới nhiều hình thức, phức tạp và quyết liệt hơn, làm gia tăng rủi ro đối với môi trường kinh tế, chính trị, an ninh quốc tế”13. Con đường dân tộc đi tới mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh do Đảng lãnh đạo đứng trước thời cơ, thách thức, vận hội mới. Vì vậy, trọng trách, năng lực cầm quyền của Đảng càng phải được khẳng định và không ngừng nâng cao. Theo đó, mỗi tổ chức đảng và cán bộ, đảng viên phải hướng vào thực hiện tốt một số yêu cầu sau đây:
Một là, không ngừng cao bản lĩnh chính trị, trình độ lý luận, trí tuệ và khả năng vận dụng lý luận của Đảng vào thực tiễn, hoạch định chủ trương, đường lối sát đúng, đáp ứng yêu cầu sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Đây là cơ sở, nền tảng để Đảng thực hiện vai trò cầm quyền lãnh đạo đối với Nhà nước và xã hội. Bản lĩnh và trí tuệ của Đảng cầm quyền lãnh đạo được thể hiện ở sự “Kiên định, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; kiên định đường lối đổi mới; kiên định nguyên tắc xây dựng Đảng, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa”14.
Với mục tiêu vì lợi ích quốc gia – dân tộc, Đảng luôn bám sát thực tiễn, nâng cao năng lực nghiên cứu, dự báo khoa học, khả năng hoạch định chủ trương, đường lối, chính sách đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước, phù hợp với xu thế thời đại và tâm tư, nguyện vọng của Nhân dân, bảo đảm “Tiếp tục phát triển nhanh và bền vững đất nước; gắn kết chặt chẽ và triển khai đồng bộ các nhiệm vụ, trong đó phát triển kinh tế – xã hội là trung tâm; xây dựng Đảng là then chốt; phát triển văn hóa là nền tảng tinh thần; củng cố quốc phòng – an ninh là nhiệm vụ trọng yếu thường xuyên”15; kịp thời thể chế hóa, cụ thể hóa và triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII một cách đúng đắn gắn liền với việc đẩy mạnh tổng kết thực tiễn, phát triển lý luận, khái quát kinh nghiệm, khắc phục yếu kém, khuyết điểm và điều chỉnh những vấn đề không phù hợp với xu thế phát triển.
Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ nội dung, phương thức công tác tư tưởng của Đảng theo hướng chủ động, thiết thực, kịp thời và hiệu quả; nắm chắc và dự báo đúng, định hướng chính xác, xử lý đúng, kịp thời các vấn đề tư tưởng trong Đảng, trong xã hội; bảo đảm thống nhất trong Đảng. Đồng thời, không ngừng nâng cao lập trường, bản lĩnh chính trị, trình độ trí tuệ, tính chiến đấu của cấp ủy, tổ chức đảng và mỗi cán bộ, đảng viên; đề cao tinh thần thượng tôn pháp luật trong cấp ủy, tổ chức đảng, thực hành dân chủ trong Đảng gắn liền với tăng cường kỷ luật, kỷ cương của Đảng.
Cội nguồn sức mạnh và đi tới thành công của Đảng là sự hội tụ “ý Đảng, lòng Dân”. Do vậy, cùng với nâng cao bản lĩnh và trí tuệ của Đảng, phải “Khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc; phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, sức mạnh của cả hệ thống chính trị và của nền văn hóa con người Việt Nam…, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, tạo động lực mới cho phát triển nhanh và bền vững đất nước”16.
Hai là, thường xuyên đổi mới, xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Trong những năm tới, Đảng tiếp tục đổi mới tư duy lý luận, nâng cao tầm nhận thức về vị thế cầm quyền lãnh đạo; “Phải đặc biệt coi trọng và đẩy mạnh hơn nữa xây dựng, chỉnh đốn Đảng toàn diện về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ”17. Tăng cường công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, bảo vệ chính trị nội bộ, đồng thời kiên quyết và thường xuyên đấu tranh các quan điểm sai trái, thù địch, cơ hội chính trị. Tiếp tục tăng cường chỉnh đốn, làm trong sạch nội bộ, khắc phục mọi biểu hiện tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, củng cố niềm tin và sự kỳ vọng của Nhân dân đối với Đảng.
Phát huy mạnh mẽ vai trò, chức năng, nhiệm vụ Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức, đoàn thể chính trị – xã hội trong việc giám sát và thực thi đường lối, chủ trương của Đảng trong cuộc sống. Vận hành tốt cơ chế “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ”, phát huy sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị và các tầng lớp Nhân dân trong tham gia xây dựng và bảo vệ Đảng. Thực hiện tốt công tác bảo vệ chính trị nội bộ; tích cực đấu tranh bác bỏ những quan điểm, tư tưởng sai trái, thù địch, cơ hội chính trị phủ nhận vai trò cầm quyền, lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội, từ đó góp phần nâng cao uy tín, vị thế và danh dự của Đảng cầm quyền trong sạch, vững mạnh, hiệu lực, hiệu quả, liêm chính vì Nhân dân.
Ba là, không ngừng đổi mới phương thức cầm quyền, lãnh đạo của Đảng. Trước hết, cần thường xuyên đổi mới phương thức cầm quyền, lãnh đạo đối với Nhà nước và xã hội và nhận thức đúng nguyên tắc Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý bằng cương lĩnh, chủ trương, đường lối, nghị quyết; các cơ quan nhà nước, chính quyền địa phương xây dựng kế hoạch, chương trình hành động để thực hiện, bảo đảm chủ trương, đường lối của Đảng nhanh chóng đi vào thực tiễn, trở thành động lực thúc đẩy sự phát triển đất nước trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Đảng lãnh đạo, định hướng Quốc hội xây dựng hệ thống chính sách, pháp luật đáp ứng yêu cầu của từng thời kỳ phát triển; quyết định những vấn đề quan trọng về chức năng, nhiệm vụ, mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội của Nhà nước; những vấn đề trọng đại của đất nước… Từ đó, xây dựng thể chế, cơ chế sử dụng các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp để hiện thực hóa ý chí, quyền lực của Đảng trong thực tiễn cuộc sống; quy định rõ những việc và mức độ cấp ủy chỉ đạo chính quyền. Đồng thời, quyết định công tác cán bộ, nhất là đối với cán bộ chủ chốt; xây dựng cơ chế kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực, đảm bảo mọi hoạt động của Nhà nước theo đúng quan điểm, chủ trương của Đảng, hoàn thành trọng trách cao cả đối với Nhân dân.
Bốn là, tiếp tục xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức trong sáng, tinh thông về nghiệp vụ, gắn bó mật thiết với Nhân dân. Nâng cao năng lực cầm quyền, Đảng phải thường xuyên quan tâm chăm lo xây dựng, kiện toàn đội ngũ cán bộ, nhất là đội ngũ cán bộ cấp chiến lược có đủ phẩm chất, năng lực, uy tín, ngang tầm yêu cầu nhiệm vụ, đảm bảo cho công tác này thực sự là “then chốt của then chốt”. Cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu phải đổi mới cách nghĩ, cách làm đến phong cách lãnh đạo, quản lý; thực sự là người của công việc, “người đầy tớ trung thành của nhân dân”, biết chăm lo cho lợi ích của Nhân dân.
Đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng đi đôi với sàng lọc cán bộ, bảo đảm cho đội ngũ cán bộ, nhất là người đứng đầu phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức trong sáng, năng lực nổi bật, không tham vọng quyền lực, không tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, tinh thần đoàn kết, thống nhất cao; “dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn, thử thách, dám hành động vì lợi ích chung”; thường xuyên “Nêu cao tinh thần tự giác tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của người cán bộ, đảng viên. Đẩy mạnh giáo dục đạo đức cách mạng, thực hiện thường xuyên sâu rộng, có hiệu quả việc học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh gắn với thực hiện nhiệm vụ chính trị”18.
3. Kết luận
Nâng cao năng lực cầm quyền và sức chiến đấu của Đảng Cộng sản Việt Nam là vấn đề trọng yếu của cách mạng trong giai đoạn mới, nhân tố có ý nghĩa quyết định thành công sự nghiệp đổi mới. Trong bối cảnh mới, nâng cao năng lực cầm quyền của Đảng hướng trọng tâm vào nâng cao trình độ trí tuệ, năng lực hoạch định cương lĩnh, đường lối, chính sách phù hợp với quy luật khách quan và đặc thù của cách mạng Việt Nam, tạo bước đột phá để bước vào “kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”. Đảng ta cầm quyền phấn đấu vì lợi ích của Nhân dân và cả dân tộc, “Với hướng đi đúng đắn, hợp quy luật; ý Đảng hợp với lòng Dân; phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc, khát vọng vươn lên mãnh liệt và ý chí, quyết tâm chính trị cao, toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta nhất định sẽ lập nên những kỳ tích phát triển mới, vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội, thực hiện thành công tâm nguyện của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại và ước vọng của toàn dân tộc”19.
Chú thích:
1. V.I.Lênin toàn tập (1976). Tập 4. NXB Tiến bộ, Mát-xcơ-va, tr. 122.
2. V.I.Lênin toàn tập (1976). Tập 33. NXB Tiến bộ, Mát-xcơ-va, tr.33.
3, 4. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 15. H. NXB Chính trị quốc gia – Sự thật, tr. 622, 611 – 612.
5, 8. Đảng Cộng sản Việt Nam (2011). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 88, 172 – 173.
6, 7, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I. H. NXB Chính trị quốc gia Sự Thật, tr. 25, 73, 57 – 58, 111, 180, 200, 105, 109, 110, 110, 180, 183, 56.
