Thiếu tá. Nguyễn Xuân Thúy
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Trong bối cảnh đô thị hóa đang diễn ra nhanh chóng ở nhiều địa phương trên cả nước, nông nghiệp nói chung và nông nghiệp đô thị ở thành phố Hà Nội nói riêng đang đối mặt với nhiều thách thức, ảnh hưởng đến đời sống kinh tế – xã hội. Đô thị hóa khiến diện tích đất nông nghiệp bị thu hẹp, ô nhiễm môi trường gia tăng và nhu cầu ngày càng cao về thực phẩm an toàn. Liên kết chuỗi giá trị nông nghiệp đô thị được xem là giải pháp bền vững để nâng cao hiệu quả sản xuất, gia tăng giá trị nông sản và đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của người dân Thủ đô. Bài viết tập trung làm rõ vai trò, đánh giá thực trạng, nguyên nhân và đề xuất một số giải pháp về liên kết chuỗi giá trị nông nghiệp đô thị ở thành phố Hà Nội hiện nay.
Từ khóa: Liên kết; chuỗi giá trị; nông nghiệp đô thị; thành phố Hà Nội.
1. Đặt vấn đề
Liên kết chuỗi giá trị nông nghiệp đô thị là quá trình kết nối và phối hợp hoạt động giữa các chủ thể (nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp, người tiêu dùng) từ sản xuất, chế biến, phân phối đến tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp trong không gian đô thị nhằm tạo ra giá trị gia tăng, bảo đảm hiệu quả kinh tế -xã hội và môi trường. Liên kết chuỗi giá trị nông nghiệp đô thị đang là xu thế được nhiều quốc gia có nền nông nghiệp phát triển trên thế giới và khu vực áp dụng. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay, Việt Nam cũng không nằm ngoài xu thế đó. Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Đảng ta xác định: “Gắn kết chặt chẽ nông nghiệp với công nghiệp, dịch vụ; sản xuất với bảo quản, chế biến, tiêu thụ, xây dựng thương hiệu, nâng cao giá trị nông sản trong các chuỗi giá trị”1. Hà Nội là trung tâm kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội của cả nước. Quán triệt chủ trương của Đảng, trong thời gian qua, cấp ủy đảng, chính quyền thành phố đã có nhiều chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo, chính sách hỗ trợ, phát triển nông nghiệp đô thị phù hợp với xu thế và thích ứng với các thách thức an ninh phi truyền thống. Các mô hình sản xuất nông nghiệp đô thị ở thành phố Hà Nội đã góp phần cung ứng nông sản phục vụ nhu cầu tiêu dùng tại chỗ cho người dân Thủ đô.
Tuy nhiên, với tính chất tự phát, nhỏ lẻ và thiếu sự liên kết chặt chẽ giữa các khâu nên phần lớn sản phẩm được tiêu thụ qua kênh truyền thống, thiếu tính ổn định, tỷ lệ sản phẩm đạt chứng nhận chất lượng còn thấp, chi phí logistics cao và hao hụt sau thu hoạch chiếm tỷ lệ lớn. Việc liên kết chuỗi giá trị nông nghiệp đô thị ở thành phố Hà Nội hiện nay là một vấn đề có tính cấp thiết, trực tiếp góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế, bảo vệ môi trường và bảo đảm an ninh lương thực bền vững.
2. Thực trạng liên kết chuỗi giá trị nông nghiệp đô thị ở thành phố Hà Nội
Liên kết chuỗi giá trị nông nghiệp đô thị ở Hà Nội đã và đang được triển khai như một hướng đi chiến lược nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng thực phẩm an toàn, nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững trong bối cảnh đô thị hóa đang diễn ra mạnh mẽ. Đến nay, Hà Nội đã triển khai ba hình thức liên kết chuỗi giá trị trong lĩnh vực nông nghiệp, đó là: liên kết theo chuỗi giá trị khép kín; liên kết tiêu thụ sản phẩm qua hợp đồng giữa doanh nghiệp với nông hộ; liên kết có hỗ trợ đầu tư và tiêu thụ sản phẩm giữa doanh nghiệp với nông hộ.
Đến nay, Hà Nội cùng một số địa phương liên kết đã phát triển được 977 chuỗi cung ứng nông sản, thực phẩm an toàn với 1.130 đầu mối, trong đó có 165 chuỗi liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ, bao gồm 55 chuỗi chăn nuôi (chiếm 33,3%), 95 chuỗi trồng trọt (chiếm 57,6%) và 15 chuỗi thủy sản cùng các sản phẩm khác (chiếm 9,1%)2. Các chuỗi này tập trung vào các sản phẩm chủ lực như rau an toàn, gạo chất lượng cao, thịt lợn sinh học, hoa cây cảnh và thủy sản, được phân phối qua các kênh hiện đại như siêu thị (WinMart, Big C), trường học và nhà hàng.
Hà Nội cũng đã đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp, với 25 mô hình nông nghiệp công nghệ cao trên địa bàn. Các mô hình này tập trung sản xuất rau sạch, hoa quả chất lượng cao và chăn nuôi theo tiêu chuẩn VietGAHP. Chương trình OCOP đã góp phần nâng cao giá trị và thương hiệu nông sản, với 166 sản phẩm OCOP đạt từ 3 đến 4 sao, tiêu biểu có gạo Mê Trì, bưởi Diễn, nhãn chín muộn Đại Thành được quảng bá qua sự kiện AgroViet 2024 (20/11 – 23/11/2024) với 280 gian hàng, trong đó 110 gian hàng quốc tế từ Trung Quốc, Hàn Quốc và Australia, góp phần mở rộng thị trường tiêu thụ3. Các kênh thương mại điện tử (như: PostMart.vn và Voso.vn) cũng được đẩy mạnh, giúp nông sản Hà Nội tiếp cận người tiêu dùng dễ dàng hơn.
Sự tham gia của hợp tác xã và doanh nghiệp là yếu tố then chốt trong thành công của chuỗi liên kết giá trị. Tính đến cuối năm 2024, Hà Nội có 1.300 hợp tác xã nông nghiệp4. Các doanh nghiệp như Công ty Bảo Minh và Công ty Cổ phần Tiên Viên đã đầu tư vào chế biến sâu, xây dựng chuỗi giá trị khép kín, giúp nâng cao giá trị gia tăng và khả năng cạnh tranh của nông sản.
Hà Nội đã triển khai các chính sách hỗ trợ mạnh mẽ theo tinh thần Nghị quyết số 15-NQ/TW ngày 05/5/2022 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, đặc biệt, để khuyến khích phát triển sản xuất, hợp tác và liên kết trong sản xuất, tiêu thụ nông sản, năm 2024, thành phố tiếp tục hỗ trợ vốn vay ưu đãi, đầu tư hạ tầng như kho lạnh, nhà máy chế biến và ứng dụng công nghệ 4.0 trong truy xuất nguồn gốc; ban hành định hướng phát triển nông nghiệp hướng tới xuất khẩu bền vững, trong đó các sản phẩm như gạo, rau sạch và thủy sản đáp ứng đủ tiêu chuẩn quốc tế GlobalGAP. Các thị trường xuất khẩu chính bao gồm Trung Quốc, Hàn Quốc và EU, tạo động lực để nâng cao chất lượng và giá trị gia tăng của nông sản.
Bên cạnh những thành tựu, liên kết chuỗi giá trị nông nghiệp đô thị ở thành phố Hà Nội vẫn còn tồn tại một số hạn chế, bất cập, không chỉ làm giảm hiệu quả kinh tế mà còn cản trở tiềm năng phát triển bền vững của nông nghiệp đô thị Thủ đô, cụ thể:
Quy mô các chuỗi liên kết còn nhỏ lẻ, chưa hình thành các vùng sản xuất tập trung. Thống kê cho thấy, hơn 5.500 ha rau an toàn, 80 xã chăn nuôi trọng điểm, 30 vùng nuôi trồng thủy sản chưa được tổ chức chặt chẽ5. Chất lượng liên kết giữa các chủ thể trong chuỗi giá trị còn lỏng lẻo, thiếu bền vững, chủ yếu là “thuận mua, vừa bán” dẫn đến hợp đồng liên kết dễ bị phá vỡ.
Ứng dụng công nghệ cao trong chuỗi giá trị còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu của nền nông nghiệp hiện đại. Hiện nay, chỉ khoảng 12% doanh nghiệp chế biến nông sản tại Hà Nội có quy trình công nghệ sản xuất khép kín tự động, trong khi phần lớn vẫn sử dụng công nghệ thủ công hoặc bán tự động; chỉ một số sản phẩm áp dụng mã QR để truy xuất nguồn gốc, việc sử dụng blockchain để đảm bảo minh bạch chuỗi cung ứng chưa được triển khai rộng rãi, điều này làm hạn chế khả năng chế biến sâu và đáp ứng nhu cầu của thị trường6. Thị trường tiêu thụ trong chuỗi giá trị chưa thực sự ổn định, ảnh hưởng đến tính bền vững của mô hình và tiềm ẩn nhiều nguy cơ đứt gãy chuỗi giá trị. Sản phẩm các chuỗi liên kết (rau sạch, thịt an toàn) có giá bán cao so với nông sản thông thường nên khó cạnh tranh với hàng hóa giá rẻ từ các tỉnh lân cận. Sản phẩm tiêu thụ qua các kênh hiện đại (siêu thị, cửa hàng tiện lợi) chiếm tỷ lệ thấp so với chợ truyền thống hoặc tự tiêu thụ tại địa phương. Theo thống kê, khoảng 82% sản lượng nông sản được tiêu thụ qua chợ dân sinh, hoặc tự tiêu thụ tại địa phương, trong khi chỉ 18% được phân phối qua các kênh hiện đại như siêu thị, cửa hàng tiện lợi7.
Những hạn chế trên do nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó có một số nguyên nhân cơ bản sau:
Thứ nhất, quy hoạch vùng sản xuất nông thôn đô thị còn thiếu đồng bộ, chưa theo kịp tốc độ đô thị hóa của thành phố. Một số xã, phường trên địa bàn có tiềm năng lớn về rau an toàn nhưng diện tích sản xuất bị phân mảnh khiến việc tổ chức chuỗi liên kết quy mô lớn gặp nhiều khó khăn. Hơn nữa, sự chồng chéo giữa quy hoạch nông nghiệp và đô thị đã làm giảm tính ổn định của vùng nguyên liệu, khiến các doanh nghiệp ngại đầu tư dài hạn vào chuỗi giá trị.
Thứ hai, chính sách hỗ trợ liên kết chuỗi giá trị còn thiếu tính thực tiễn và chưa hiệu quả. Mặc dù Chính phủ đã ban hành Nghị định số 98/2018/NĐ-CP ngày 05/7/2018; Hội đồng nhân dân thành phố cũng có Nghị quyết 10/2018/NQ-HĐND ngày 05/12/2018 về khuyến khích liên kết sản xuất và tiêu thụ nông sản với các ưu đãi hỗ trợ vốn, miễn giảm thuế cho doanh nghiệp tham gia chuỗi… nhưng việc triển khai còn chậm và chưa đến được nhiều đối tượng thụ hưởng. Điều này làm giảm động lực tham gia chuỗi giá trị của các chủ thể.
Thứ ba, nhận thức và năng lực của các chủ thể trong chuỗi giá trị còn hạn chế, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng và tính bền vững của mô hình liên kết. Một số chủ thể chưa hiểu rõ lợi ích của việc tham gia chuỗi giá trị, thường ưu tiên lợi ích ngắn hạn hơn dài hạn mà chưa chú trọng xây dựng thương hiệu. Ngoài ra, sự thiếu hụt năng lực quản lý chuỗi cung ứng và kỹ năng đàm phán hợp đồng đã tạo ra rào cản khiến liên kết dễ bị đứt gãy khi thị trường biến động.
Thứ tư, áp lực từ thị trường và sự cạnh tranh gay gắt từ nông sản ngoại thành tạo ra sức ép lớn lên các chuỗi giá trị nội đô, đặc biệt khi giá bán sản phẩm sạch (rau hữu cơ, thịt an toàn) cao hơn khiến người tiêu dùng có xu hướng lựa chọn mặt hàng có giá rẻ hơn, dẫn đến khó khăn trong việc mở rộng thị phần.
Thứ năm, cơ sở hạ tầng và công nghệ hỗ trợ chuỗi giá trị còn yếu kém, làm giảm chất lượng sản phẩm trong chuỗi, tăng chi phí vận hành và ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế của mô hình liên kết.
3. Một số giải pháp cơ bản
Một là, hoàn thiện quy hoạch và phát triển vùng sản xuất tập trung.
Việc hoàn thiện quy hoạch và phát triển các vùng sản xuất nông nghiệp đô thị tập trung là nền tảng cốt lõi để thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị ở thành phố Hà Nội. Hiện trạng phân tán đất nông nghiệp tại các xã, phường ven đô hiện nay đang gây khó khăn cho việc áp dụng công nghệ quy mô lớn và hình thành chuỗi liên kết hiệu quả. Để khắc phục, thành phố cần rà soát và điều chỉnh Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, ưu tiên ổn định các khu vực đất nông nghiệp chiến lược, đặc biệt là vành đai xanh quanh đô thị. Chính quyền thành phố Hà Nội cần có chính sách khuyến khích tích tụ, tập trung ruộng đất, cho phép các doanh nghiệp hoặc hợp tác xã lớn mua hoặc thuê đất dài hạn để hình thành các khu nông nghiệp công nghệ cao, chuyên canh theo từng loại sản phẩm chủ lực, như: rau an toàn, hoa cây cảnh, chăn nuôi sinh học. Điều này không chỉ tạo ra nguồn cung ổn định, đủ lớn cho các khâu chế biến và tiêu thụ mà còn tối ưu hóa việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng chung như hệ thống thủy lợi, điện, đường giao thông, và các nhà máy sơ chế tập trung, giúp giảm chi phí sản xuất và vận chuyển trên toàn chuỗi.
Hai là, hoàn thiện và tối ưu hóa các chính sách hỗ trợ liên kết chuỗi.
Chính quyền thành phố Hà Nội cần ban hành các văn bản hướng dẫn chi tiết, đơn giản hóa quy trình tiếp cận các khoản vay ưu đãi với lãi suất thấp, xây dựng cơ chế bảo lãnh tín dụng cho các dự án liên kết nông nghiệp đô thị, nhất là khi thực hiện Nghị quyết số 74/2025/NQ-CP ngày 07/4/2025 của Chính phủ ban hành Kế hoạch thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp. Đồng thời, cần có chính sách hỗ trợ tài chính trực tiếp cho việc đầu tư công nghệ cao, chứng nhận tiêu chuẩn (VietGAP, GlobalGAP, hữu cơ), và chi phí xúc tiến thương mại. Việc thành lập quỹ hỗ trợ phát triển NNĐT riêng của thành phố tập trung vào chuỗi giá trị, có thể tạo ra nguồn lực tài chính linh hoạt hơn. Ngoài ra, cần tăng cường các chương trình đào tạo, tư vấn pháp lý miễn phí về hợp đồng liên kết và quản trị rủi ro cho nông dân và doanh nghiệp, giúp họ hiểu rõ hơn quyền lợi và nghĩa vụ khi tham gia chuỗi, từ đó nâng cao tính bền vững của các mối liên kếtvới các địa phương trong cả nước.
Ba là, nâng cao năng lực cho các chủ thể tham gia chuỗi giá trị.
Năng lực hạn chế của các chủ thể, đặc biệt là nông dân đang là một rào cản lớn. Để giải quyết vấn đề này, cần triển khai các chương trình tập huấn chuyên sâu, toàn diện cho nông dân về kỹ thuật canh tác tiên tiến (thủy canh, khí canh, nông nghiệp hữu cơ), quản lý dịch hại tổng hợp, và quy trình chứng nhận chất lượng theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, hữu cơ. Các khóa đào tạo cần được tổ chức linh hoạt, phù hợp với lịch sản xuất và trình độ của nông dân, kết hợp lý thuyết với thực hành tại các mô hình điểm. Đối với doanh nghiệp, cần khuyến khích họ đầu tư nghiên cứu và phát triển (R&D)các sản phẩm chế biến sâu, đa dạng hóa sản phẩm để tăng giá trị gia tăng, và xây dựng chiến lược thương hiệu hóa nông sản Hà Nội. Chính quyền thành phố cần tạo điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp lớn, có kinh nghiệm, đóng vai trò dẫn dắt trong chuỗi, cung cấp hỗ trợ kỹ thuật, tài chính và bao tiêu sản phẩm cho nông dân. Việc thúc đẩy hình thành các liên minh sản xuất – tiêu thụ bền vững, nơi các bên có thể chia sẻ thông tin, kinh nghiệm, rủi ro, sẽ củng cố niềm tin và cam kết hợp tác dài hạn.
Bốn là, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao vào chuỗi giá trị.
Việc ứng dụng công nghệ cao trong nông nghiệp đô thị ở thành phố Hà Nội hiện nay vẫn còn hạn chế, chưa tương xứng với tiềm năng, thế mạnh tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp. Để hiện đại hóa nông nghiệp và nâng cao năng lực cạnh tranh, thành phố cần có lộ trình rõ ràng để thúc đẩy nông nghiệp 4.0; đồng thời đầu tư nghiên cứu, chuyển giao các công nghệ tiên tiến, như: Internet of Things (IoT) để giám sát môi trường và cây trồng (nhiệt độ, độ ẩm, dinh dưỡng), trí tuệ nhân tạo (AI) để dự báo sâu bệnh, tối ưu hóa lượng phân bón và nước và công nghệ Blockchain để minh bạch hóa toàn bộ quy trình từ nông trại đến bàn ăn, đảm bảo khả năng truy xuất nguồn gốc sản phẩm một cách tin cậy. Chính phủ có thể hỗ trợ chi phí mua sắm thiết bị công nghệ cao, đào tạo nhân lực vận hành, và xây dựng các trung tâm trình diễn công nghệ để nông dân và doanh nghiệp có thể tiếp cận và học hỏi. Việc này không chỉ giúp nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, mà còn giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường về thực phẩm sạch và an toàn.
Năm là, mở rộng và đa dạng hóa thị trường tiêu thụ.
Thị trường tiêu thụ chưa ổn định, tỷ lệ tiêu thụ qua các kênh hiện đại chiếm tỷ lệ thấp so với tổng sản lượng chuỗi là một hạn chế lớn. Vì vậy, thành phố cần chủ động kết nối sản phẩm từ các chuỗi liên kết với các kênh phân phối lớn như siêu thị, chuỗi cửa hàng thực phẩm sạch, khách sạn, nhà hàng, và đặc biệt là các bếp ăn tập thể tại trường học, bệnh viện, khu công nghiệp thông qua các hợp đồng dài hạn. Phát triển mạnh mẽ các kênh bán hàng trực tuyến (e-commerce), xây dựng các sàn giao dịch nông sản điện tử hoặc ứng dụng di động chuyên biệt, giúp nông dân và hợp tác xã tiếp cận trực tiếp với người tiêu dùng, giảm khâu trung gian và tăng lợi nhuận. Song song đó, cần tăng cường các chiến dịch truyền thông, quảng bá thương hiệu nông sản Hà Nội, nhấn mạnh vào yếu tố an toàn, chất lượng và nguồn gốc rõ ràng để tạo niềm tin và thay đổi thói quen tiêu dùng của người dân, khuyến khích họ ưu tiên lựa chọn sản phẩm địa phương. Tăng cường kiểm soát chặt chẽ nông sản không rõ nguồn gốc, chất lượng kém từ bên ngoài vào thị trường Hà Nội là yếu tố quan trọng để tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh và bảo vệ uy tín cho các sản phẩm chuỗi giá trị của Thành phố.
4. Kết luận
Liên kết chuỗi giá trị nông nghiệp đô thị ở thành phố Hà Nội không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là “chìa khóa” để giải quyết vấn đề an ninh lương thực đô thị, nâng cao giá trị gia tăng nông sản và thúc đẩy phát triển bền vững trong bối cảnh đô thị hóa đang diễn ra nhanh chóng. Trong thời gian tới, chính quyền thành phố cần có lộ trình chiến lược toàn diện và đồng bộ, không chỉ dừng lại ở việc tối ưu hóa các chính sách khuyến khích, mà còn tập trung kiến tạo hệ sinh thái hỗ trợ hoàn chỉnh,nhằm thiết lập các chuỗi giá trị minh bạch, hiệu quả và có khả năng phục hồi, qua đó tối đa hóa lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường, góp phần định hình một nền nông nghiệp đô thị hiện đại, bền vững, xứng tầm với vị thế của Thủ đô. Sự thành công của liên kết chuỗi giá trị là một chỉ báo quan trọng cho khả năng phát triển đô thị xanh, thông minh và đáng sống của Hà Nội trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Chú thích:
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr.124.
2. Hà Nội xây dựng chuỗi liên kết nông sản an toàn. https://thanglong.chinhphu.vn/ha-noi-xay-dung-chuoi-lien-ket-nong-san-an-toan-103241031191544967.htm
3.4. Cục Thống kê thành phố Hà Nội (2024). Báo cáo tình hình kinh tế – xã hội quý IV và năm 2024. Hà Nội, tháng 12/2024.
5. Hà Nội: Thiếu liên kết, nông sản chất lượng khó tiêu thụ. https://kinhtedothi.vn/ha-noi-thieu-lien-ket-nong-san-chat-luong-dep-mat-cung-kho-tieu-thu
6. Tăng cường quản lý logistics thương mại điện tử nông sản.https://www.quanlynhanuoc.vn/2025/06/24/tang-cuong-quan-ly-logistics-thuong-mai-dien-tu-cac-san-pham-nong-san-viet-nam-trong-cuoc-cach-mang-cong-nghiep-4-0/
7. Vì sao nông sản sạch khó vào kênh hiện đại? https://bnews.vn/vi-sao-nong-san-sach-kho-vao-kenh-tieu-thu-hien-dai/192439.html
Tài liệu tham khảo:
1. Chính phủ (2025). Nghị quyết số 74/2025/NQ-CP ngày 07/4/2025 ban hành Kế hoạch thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp.
2. Cục Thống kê thành phố Hà Nội (2024). Báo cáo tình hình kinh tế – xã hội quý IV và năm 2024. Hà Nội, tháng 12/2024.
3. Nguyễn Thị Thu Hà (2020). Phát triển chuỗi giá trị nông sản tại Hà Nội. Tạp chí Kinh tế và Phát triển, số 45, tr. 34 – 40.
4. Chú trọng sản xuất nông nghiệp theo chuỗi giá trị. https://hanoimoi.vn/chu-trong-san-xuat-nong-nghiep-theo-chuoi-gia-tri-623601.html
5. Hà Nội: Thiếu liên kết, nông sản chất lượng, đẹp mắt cũng khó tiêu thụ. https://kinhtedothi.vn/ha-noi-thieu-lien-ket-nong-san-chat-luong-dep-mat-cung-kho-tieu-thu
6. Phát triển nông nghiệp đô thị gắn với đặc thù nông nghiệp Thủ đô. https://baochinhphu.vn/phat-trien-nong-nghiep-do-thi-gan-voi-dac-thu-nong-nghiep-thu-do-102304023.htm
7. Tăng cường quản lý logistics thương mại điện tử các sản phẩm nông sản Việt Nam trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. https://www.quanlynhanuoc.vn/2025/06/24/tang-cuong-quan-ly-logistics-thuong-mai-dien-tu-cac-san-pham-nong-san-viet-nam-trong-cuoc-cach-mang-cong-nghiep-4-0/
8. Vì sao nông sản sạch khó vào kênh tiêu thụ hiện đại? https://bnews.vn/vi-sao-nong-san-sach-kho-vao-kenh-tieu-thu-hien-dai/192439.html
