ThS. Đỗ Văn Đại
Trường Đại học Công nghệ thông tin và Truyền thông, Đại học Thái Nguyên
(Quanlynhanuoc.vn) – Nghiên cứu trình bày mô hình ra quyết định đa tiêu chí kết hợp phương pháp phân tích thứ bậc (AHP) và kỹ thuật sắp xếp ưu tiên theo độ tương đồng với giải pháp lý tưởng (TOPSIS) để lựa chọn nhà cung cấp xanh tối ưu cho Công ty Cổ phần TNG Thái Nguyên. Mô hình đề xuất tích hợp các tiêu chí kinh tế, môi trường và xã hội, phù hợp với chiến lược phát triển bền vững của doanh nghiệp. Kết quả nghiên cứu cho thấy, phương pháp kết hợp AHP-TOPSIS cung cấp một công cụ hiệu quả trong việc đánh giá và xếp hạng các nhà cung cấp tiềm năng, hỗ trợ TNG đưa ra quyết định lựa chọn nhà cung cấp xanh phù hợp với mục tiêu phát triển bền vững và nâng cao hiệu quả chuỗi cung ứng cũng như đưa ra kinh nghiệm để các doanh nghiệp có định hướng phát triển xanh có thể tham khảo.
Từ khóa: Phương pháp AHP và TOPSIS, nhà cung cấp xanh, ứng dụng, TNG Thái Nguyên.
1. Đặt vấn đề
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và phát triển bền vững ngày càng được chú trọng, việc lựa chọn nhà cung cấp xanh trở thành một yếu tố quan trọng trong chiến lược chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp. Công ty Cổ phần Đầu tư và Thương mại TNG, một doanh nghiệp dệt may hàng đầu Việt Nam, đang đứng trước thách thức cần thiết phải tối ưu hóa hệ thống nhà cung cấp theo hướng xanh và bền vững. TNG đã có hơn 45 năm phát triển từ Xí nghiệp May Bắc Thái thành lập năm 1979 đến công ty cổ phần hiện tại với 13 nhà máy, 257 chuyền may và hơn 19.200 lao động1.
TNG đã thể hiện cam kết mạnh mẽ với phát triển bền vững thông qua việc xây dựng các nhà máy xanh theo tiêu chuẩn quốc tế như LEED và LOTUS. Năm 2024, TNG đạt doanh thu 7.736 tỷ đồng, tăng 9% so với năm trước, với kim ngạch xuất khẩu 358 triệu USD2. Thành công này một phần đến từ việc doanh nghiệp không ngừng cải tiến quy trình sản xuất và quản lý chuỗi cung ứng theo hướng thân thiện với môi trường. Tuy nhiên, việc lựa chọn nhà cung cấp xanh phù hợp vẫn là một thách thức phức tạp đòi hỏi phải có phương pháp khoa học và hệ thống.
Vấn đề lựa chọn nhà cung cấp xanh là một bài toán ra quyết định đa tiêu chí phức tạp, bao gồm nhiều yếu tố định tính và định lượng cần được cân nhắc đồng thời. Các tiêu chí truyền thống như giá cả, chất lượng, thời gian giao hàng cần được bổ sung với các tiêu chí môi trường và xã hội như chứng nhận ISO 14001, thiết kế sản phẩm bền vững, an toàn lao động và trách nhiệm xã hội. Điều này đòi hỏi một phương pháp tích hợp có khả năng xử lý đồng thời các tiêu chí khác nhau và cung cấp kết quả xếp hạng khách quan, minh bạch.
2. Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
2.1. Lựa chọn nhà cung cấp xanh
Lựa chọn nhà cung cấp xanh là quá trình đánh giá và chọn lựa các đối tác không chỉ dựa trên tiêu chí truyền thống như giá cả, chất lượng và độ tin cậy, mà còn xem xét cam kết của họ đối với tính bền vững môi trường. Theo nghiên cứu gần đây, các tiêu chí đánh giá nhà cung cấp xanh bao gồm đánh giá hiệu suất môi trường, chứng nhận môi trường, thực hành bền vững, minh bạch chuỗi cung ứng, tuân thủ quy định môi trường, đổi mới và cải tiến liên tục, cũng như giảm thiểu dấu chân carbon.
Trong ngành dệt may, lựa chọn nhà cung cấp xanh đặc biệt quan trọng do tác động môi trường đáng kể của ngành này. Các nghiên cứu cho thấy, việc áp dụng chuỗi cung ứng xanh giúp giảm thiểu chất thải, bảo vệ môi trường và nâng cao hiệu quả kinh tế. Xu hướng này đặc biệt phù hợp với yêu cầu của thị trường quốc tế, nơi hơn 80% người tiêu dùng sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho các sản phẩm thân thiện với môi trường.
2.2. Phương pháp phân tích thứ bậc (AHP)
Phương pháp AHP được Thomas L. Saaty đề xuất năm 19803, là một trong những phương pháp ra quyết định đa tiêu chí được ứng dụng rộng rãi nhất. AHP hoạt động dựa trên 3 nguyên tắc cơ bản: phân tích vấn đề ra quyết định thành cấu trúc thứ bậc, đánh giá so sánh các thành phần theo từng cặp và tổng hợp các mức độ ưu tiên để xác định trọng số cuối cùng. Đặc điểm nổi bật của AHP là khả năng kết hợp cả dữ liệu khách quan và chủ quan trong một khuôn khổ thứ bậc logic, đồng thời cung cấp cơ chế kiểm tra tính nhất quán của các đánh giá.
Quy trình thực hiện AHP bao gồm các bước: (1) Xây dựng cấu trúc thứ bậc với mục tiêu, tiêu chí và phương án lựa chọn; (2) Xây dựng ma trận so sánh cặp dựa trên thang đo 1-9 của Saaty; (3) Tính toán trọng số cho từng tiêu chí và kiểm tra tỷ số nhất quán (CR < 0.1); (4) Tính mức độ ưu tiên cho từng phương án. Trong bối cảnh lựa chọn nhà cung cấp, AHP được ứng dụng để xác định trọng số của các tiêu chí đánh giá dựa trên ý kiến chuyên gia, tạo cơ sở khách quan cho quá trình ra quyết định.
Ưu điểm của AHP là tính đơn giản trong thực hiện, khả năng xử lý các vấn đề phức tạp và không yêu cầu khối lượng dữ liệu lớn. Phương pháp này đặc biệt phù hợp với các doanh nghiệp Việt Nam vì có thể tận dụng kinh nghiệm và kiến thức của các chuyên gia trong ngành mà không cần đầu tư nhiều vào hệ thống thông tin phức tạp. Trong nghiên cứu về lựa chọn nhà cung cấp xanh, AHP giúp xác định tầm quan trọng tương đối của các tiêu chí môi trường so với các tiêu chí truyền thống, từ đó hướng dẫn doanh nghiệp tập trung vào những yếu tố quan trọng nhất.
2.3. Phương pháp TOPSIS
TOPSIS (Technique for Order of Preference by Similarity to Ideal Solution) là phương pháp ra quyết định đa tiêu chí được Ching-Lai Hwang và Yoon phát triển năm 19814. Nguyên lý cơ bản của TOPSIS dựa trên khái niệm rằng phương án được chọn phải có khoảng cách hình học ngắn nhất đến giải pháp lý tưởng tích cực (PIS) và khoảng cách dài nhất đến giải pháp lý tưởng tiêu cực (NIS). Phương pháp này được đánh giá cao vì tính toán đơn giản, logic rõ ràng và khả năng xử lý nhiều tiêu chí với các đơn vị đo lường khác nhau.
Quy trình thực hiện TOPSIS gồm 6 bước:
Bước 1: Tạo ma trận đánh giá với m phương án và n tiêu chí
Bước 2: Chuẩn hóa ma trận bằng phương pháp căn bậc hai
rᵢⱼ = xᵢⱼ / √ (Σₖ₌₁ᵐ x²ₖⱼ)
Bước 3: Tính ma trận có trọng số bằng cách nhân ma trận chuẩn hóa với vector trọng số
vᵢⱼ = wⱼ × rᵢⱼ
Bước 4: Xác định giải pháp lý tưởng tích cực và tiêu cực
PIS: A⁺ = {max(vᵢⱼ) | j ∈ J₁} ∪ {min(vᵢⱼ) | j ∈ J₂}
NIS: A⁻ = {min(vᵢⱼ) | j ∈ J₁} ∪ {max(vᵢⱼ) | j ∈ J₂}
Bước 5: Tính khoảng cách từ mỗi phương án đến các giải pháp lý tưởng
D⁺ᵢ = √(Σⱼ₌₁ⁿ (vᵢⱼ – vⱼ⁺)²)
D⁻ᵢ = √(Σⱼ₌₁ⁿ (vᵢⱼ – vⱼ⁻)²)
Bước 6: Tính điểm tương đối gần để xếp hạng các phương án
Cᵢ = D⁻ᵢ / (D⁺ᵢ + D⁻ᵢ), với 0 ≤ Cᵢ ≤ 1
Ưu điểm nổi bật của TOPSIS là khả năng bù trừ giữa các tiêu chí, trong đó kết quả kém ở một tiêu chí có thể được bù đắp bởi kết quả tốt ở tiêu chí khác. Điều này tạo nên tính thực tế cao hơn so với các phương pháp không bù trừ. Trong bối cảnh lựa chọn nhà cung cấp xanh, TOPSIS cho phép các doanh nghiệp cân bằng giữa các yếu tố kinh tế và môi trường, tìm ra nhà cung cấp tối ưu nhất thay vì loại bỏ hoàn toàn các nhà cung cấp có điểm kém ở một số tiêu chí nhất định.
3. Thiết kế mô hình tích hợp AHP-TOPSIS cho TNG Thái Nguyên
Việc kết hợp AHP và TOPSIS tạo nên một mô hình ra quyết định mạnh mẽ, tận dụng được ưu điểm của cả hai phương pháp. AHP được sử dụng để xác định trọng số của các tiêu chí dựa trên ý kiến chuyên gia, trong khi TOPSIS thực hiện việc xếp hạng các phương án dựa trên ma trận dữ liệu định lượng. Sự kết hợp này bảo đảm tính khách quan trong việc xác định tầm quan trọng của tiêu chí và tính chính xác trong việc đánh giá các phương án lựa chọn. Các nghiên cứu gần đây đã chứng minh hiệu quả của mô hình tích hợp này trong nhiều ngành công nghiệp khác nhau, từ ô tô đến điện tử.
Trong nghiên cứu này, mô hình AHP-TOPSIS được thiết kế đặc biệt cho bài toán lựa chọn nhà cung cấp xanh tại TNG với cấu trúc 3 cấp, gồm: mục tiêu lựa chọn nhà cung cấp xanh tối ưu; các tiêu chí chính bao gồm kinh tế, môi trường và xã hội; các tiêu chí phụ chi tiết hơn. AHP sẽ xác định trọng số cho từng nhóm tiêu chí và từng tiêu chí cụ thể, trong khi TOPSIS sẽ đánh giá và xếp hạng các nhà cung cấp tiềm năng. Cách tiếp cận này không chỉ bảo đảm tính khoa học của quá trình ra quyết định mà còn phù hợp với thực tế hoạt động của doanh nghiệp dệt may Việt Nam.
Quy trình thực hiện tích hợp AHP-TOPSIS:
Bước 1: Xây dựng hệ thống tiêu chí
- Xác định mục tiêu: Lựa chọn nhà cung cấp xanh tối ưu
- Xây dựng cấu trúc thứ bậc 3 cấp độ
- Thu thập danh sách nhà cung cấp tiềm năng
Bước 2: Áp dụng phương pháp AHP
- Xây dựng ma trận so sánh cặp cho tiêu chí chính
- Thu thập ý kiến chuyên gia (n≥5)
- Tính toán trọng số và kiểm tra nhất quán (CR<0.1)
- Kết quả: Vector trọng số w = [w₁, w₂, …, wₙ]
Bước 3: Áp dụng phương pháp TOPSIS
- Tạo ma trận quyết định X(m×n)
- Chuẩn hóa ma trận: R = X/√(Σx²ᵢⱼ)
- Ma trận có trọng số: V = R × W
- Xác định PIS và NIS
- Tính khoảng cách D⁺ và D⁻
- Tính điểm tương đối gần: Cᵢ = D⁻/(D⁺+D⁻)
Bước 4: Phân tích kết quả
- Xếp hạng nhà cung cấp theo Cᵢ giảm dần
- Phân tích độ nhạy
- Đưa ra khuyến nghị cho TNG
3.1. Xây dựng hệ thống tiêu chí
Dựa trên đặc thù hoạt động của TNG và yêu cầu phát triển bền vững, hệ thống tiêu chí được thiết kế bao gồm 3 nhóm chính: kinh tế, môi trường và xã hội.
Nhóm tiêu chí kinh tế bao gồm các yếu tố truyền thống, như: giá cả cạnh tranh, chất lượng sản phẩm, thời gian giao hàng, độ tin cậy trong thanh toán và dịch vụ hậu mãi. Đây là những tiêu chí cơ bản mà TNG cần bảo đảm để duy trì hiệu quả kinh doanh và đáp ứng yêu cầu của khách hàng quốc tế, như: Decathlon, Columbia, Nike và các thương hiệu lớn khác.
Nhóm tiêu chí môi trường được thiết kế phù hợp với cam kết phát triển xanh của TNG, bao gồm: chứng nhận môi trường (ISO 14001), sử dụng nguyên liệu thân thiện môi trường, quản lý chất thải hiệu quả, tiết kiệm năng lượng và thiết kế sản phẩm bền vững. Đặc biệt, với việc TNG đang xây dựng các nhà máy xanh theo tiêu chuẩn LEED và LOTUS, việc lựa chọn nhà cung cấp có cùng định hướng xanh sẽ tạo nên sự đồng bộ trong toàn bộ chuỗi cung ứng.
Nhóm tiêu chí xã hội tập trung vào trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, bao gồm: điều kiện làm việc an toàn, tuân thủ luật lao động, chương trình phúc lợi nhân viên và đóng góp cho cộng đồng địa phương.
Bảng 1. Các tiêu chí đánh giá nhà cung cấp xanh
| Tiêu chí chính | Tiêu chí phụ | Mã tiêu chí | Trọng số dự kiến (%) |
| Kinh tế | Giá cả cạnh tranh | C1 | 15 |
| Chất lượng sản phẩm | C2 | 20 | |
| Thời gian giao hàng | C3 | 12 | |
| Độ tin cậy thanh toán | C4 | 8 | |
| Dịch vụ hậu mãi | C5 | 5 | |
| Môi trường | Chứng nhận ISO 14001 | C6 | 12 |
| Nguyên liệu thân thiện môi trường | C7 | 10 | |
| Quản lý chất thải | C8 | 8 | |
| Tiết kiệm năng lượng | C9 | 7 | |
| Thiết kế sản phẩm bền vững | C10 | 8 | |
| Xã hội | An toàn lao động | C11 | 5 |
| Tuân thủ luật lao động | C12 | 4 | |
| Phúc lợi nhân viên | C13 | 3 | |
| Đóng góp cộng đồng | C14 | 3 |
3.2. Ứng dụng phương pháp AHP xác định trọng số
Xác định trọng số nhóm tiêu chí chính: tính tổng trọng số dự kiến từng nhóm và chuẩn hóa về tổng 100%.
Bảng 2. Trọng số của các tiêu chuẩn
| Tiêu chí chính | Tổng trọng số dự kiến | Trọng số chuẩn hoá (%) |
| Kinh tế | 15 + 20 + 12 + 8+ 5 = 60 | 60/120 x 100 = 50% |
| Môi trường | 12 + 10 + 8 + 7 + 8 = 45 | 45/120 x 100 = 37.5% |
| Xã hội | 5 + 4 + 3 + 3 = 15 | 15/120 x 100 = 12.5% |
| Tổng | 120 | 100% |
Chuẩn hóa trọng số tiêu chí phụ trong từng nhóm, tính tỷ trọng từng tiêu chí phụ trong phạm vi nhóm chính: nhóm kinh tế (50%).
Quá trình xác định trọng số bằng AHP được thực hiện thông qua khảo sát ý kiến nhóm chuyên gia bao gồm các nhà quản lý của TNG, chuyên gia trong ngành dệt may và các nhà nghiên cứu về quản lý chuỗi cung ứng xanh. Ma trận so sánh cặp được xây dựng dựa trên thang đánh giá 9 mức độ của Saaty5, từ 1 (bằng nhau) đến 9 (cực kỳ quan trọng hơn). Các chuyên gia được yêu cầu so sánh tầm quan trọng tương đối giữa từng cặp tiêu chí, dựa trên kinh nghiệm thực tế và hiểu biết về chiến lược phát triển của TNG.
Sau khi thu thập ý kiến chuyên gia, ma trận so sánh cặp tổng hợp được tính toán bằng phương pháp trung bình nhân để bảo đảm tính nhất quán. Trọng số của từng tiêu chí được xác định thông qua phương pháp vector riêng, trong đó vector riêng ứng với giá trị riêng lớn nhất của ma trận so sánh cặp chính là vector trọng số cần tìm. Tỷ số nhất quán (CR) được tính toán để kiểm tra độ tin cậy của các đánh giá, với ngưỡng chấp nhận CR < 0.1. Nếu CR vượt quá ngưỡng này, quá trình khảo sát sẽ được thực hiện lại để đảm bảo tính nhất quán trong đánh giá.
Kết quả dự kiến cho thấy trong bối cảnh hiện tại của TNG, các tiêu chí kinh tế vẫn chiếm tỷ trọng cao nhất do áp lực cạnh tranh và yêu cầu hiệu quả kinh doanh. Tuy nhiên, các tiêu chí môi trường cũng có trọng số đáng kể, phản ánh cam kết phát triển bền vững của doanh nghiệp và yêu cầu ngày càng cao của khách hàng quốc tế về trách nhiệm môi trường. Các tiêu chí xã hội có trọng số thấp hơn nhưng vẫn được coi là yếu tố quan trọng trong việc xây dựng hình ảnh doanh nghiệp có trách nhiệm.
3.3. Áp dụng TOPSIS đánh giá nhà cung cấp
Giai đoạn áp dụng TOPSIS bắt đầu với việc thu thập dữ liệu đánh giá các nhà cung cấp tiềm năng theo từng tiêu chí đã xác định. Dữ liệu này được thu thập từ nhiều nguồn khác nhau bao gồm: báo cáo tài chính, chứng nhận chất lượng, đánh giá hiện trường và phản hồi từ các bộ phận liên quan của TNG. Ma trận quyết định ban đầu được hình thành với các hàng đại diện cho các nhà cung cấp và các cột đại diện cho các tiêu chí đánh giá. Việc chuẩn hóa dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp căn bậc hai của tổng bình phương để bảo đảm tất cả các tiêu chí có cùng đơn vị đo lường.
Ma trận trọng số được tính bằng cách nhân ma trận chuẩn hóa với vector trọng số đã xác định từ bước AHP. Giải pháp lý tưởng tích cực (PIS) được xác định bằng cách chọn giá trị tốt nhất cho mỗi tiêu chí, trong khi giải pháp lý tưởng tiêu cực (NIS) là giá trị kém nhất cho mỗi tiêu chí. Khoảng cách từ mỗi nhà cung cấp đến PIS và NIS được tính bằng khoảng cách Euclidean, cho phép xác định vị trí tương đối của từng nhà cung cấp trong không gian quyết định đa chiều.
Điểm tương đối gần (relative closeness) được tính cho mỗi nhà cung cấp dựa trên tỷ lệ giữa khoảng cách đến NIS và tổng khoảng cách đến cả PIS và NIS. Nhà cung cấp có điểm tương đối gần càng cao sẽ được xếp hạng càng tốt, thể hiện sự cân bằng tối ưu giữa các tiêu chí đánh giá. Kết quả xếp hạng này cung cấp cho TNG một danh sách ưu tiên rõ ràng về các nhà cung cấp, giúp doanh nghiệp đưa ra quyết định lựa chọn dựa trên cơ sở khoa học và khách quan.
3.4. Ứng dụng mô hình AHP TOPSIS
Nghiên cứu áp dụng mô hình AHP – TOPSIS để đánh giá 5 nhà cung cấp tiềm năng của TNG theo 14 tiêu chí đã thiết lập.
Bảng 3. Điểm đánh giá nhà cung cấp dựa trên 14 tiêu chí phụ
| Nhà cung cấp | C1 | C2 | C3 | C4 | C5 | C6 | C7 | C8 | C9 | C10 | C11 | C12 | C13 | C14 |
| NCC A | 8.5 | 9 | 8.2 | 8.8 | 7.5 | 9.5 | 8.8 | 8.5 | 8 | 8.2 | 9 | 9.2 | 8 | 7.5 |
| NCC B | 7.2 | 8.5 | 9 | 8 | 8.2 | 8 | 7.5 | 8.2 | 7.8 | 7.5 | 8.5 | 8.8 | 7.8 | 7.2 |
| NCC C | 9.1 | 8.8 | 7.8 | 9.2 | 8 | 9.2 | 9 | 8.8 | 8.5 | 8.8 | 8.8 | 9 | 8.2 | 8 |
| NCC D | 6.8 | 7.5 | 8.5 | 7.8 | 7 | 6.5 | 6.2 | 7 | 6.8 | 6.5 | 8 | 8.2 | 7.5 | 7 |
| NCC E | 8 | 9.2 | 8.8 | 8.5 | 8.5 | 8.8 | 8.5 | 8 | 8.2 | 8 | 9.2 | 9.1 | 8.5 | 7.8 |
Kết quả phân tích AHP cho thấy, nhóm tiêu chí kinh tế chiếm tỷ trọng cao nhất (50%), tiếp đến là môi trường (33.3%) và xã hội (16.7%). Sự phân bố này phản ánh đúng định hướng chiến lược của TNG trong việc cân bằng giữa hiệu quả kinh doanh và phát triển bền vững.
4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Áp dụng phương pháp TOPSIS với hệ thống trọng số từ AHP, nghiên cứu đánh giá và xếp hạng các nhà cung cấp dựa trên điểm tương đối gần (Closeness Index). Nhà cung cấp C đứng đầu với điểm Ci = 0.8030 cho thấy, sự cân bằng tốt giữa các yếu tố với điểm mạnh về giá cả cạnh tranh (9.1) và chứng nhận ISO 14001 (9.2). Nhà cung cấp A xếp thứ hai với Ci = 0.7908 nổi bật với chứng nhận ISO 14001 cao nhất (9.5) và chất lượng sản phẩm tốt.
Bảng 4. Đánh giá và xếp hạng nhà cung cấp
| Nhà cung cấp | D+ (Khoảng cách đến PIS) | D- (Khoảng cách đến NIS) | Closeness (Ci) | Xếp hạng |
| NCC C | 0.009062549 | 0.036932534 | 0.80296701 | 1 |
| NCC A | 0.00909211 | 0.03437194 | 0.790813088 | 2 |
| NCC E | 0.012283336 | 0.03114818 | 0.717179194 | 3 |
| NCC B | 0.023494324 | 0.01998761 | 0.459676198 | 4 |
| NCC D | 0.039877143 | 0.004434771 | 0.100080788 | 5 |
Nhà cung cấp C – xếp hạng 1 (Ci = 0.8030) có điểm mạnh là giá cả cạnh tranh cao nhất (9.1), ISO 14001 tốt (9.2). Nguyên liệu xanh và chất lượng đều ở mức cao. Phù hợp với chiến lược phát triển xanh của TNG.
Nhà cung cấp A – xếp hạng 2 (Ci = 0.7908) có điểm mạnh là chứng nhận ISO 14001 cao nhất (9.5). Chất lượng sản phẩm và an toàn lao động tốt và có sự cân bằng tốt giữa các tiêu chí.
Nhà cung cấp D – xếp hạng thấp nhất bị yếu về các tiêu chí môi trường. Cần cải thiện ISO 14001 và nguyên liệu xanh và không phù hợp với định hướng xanh của TNG.
Kết quả cho thấy sự phân tầng rõ ràng giữa các nhà cung cấp dựa trên khả năng đáp ứng tổng hợp các tiêu chí. Những nhà cung cấp xếp hạng cao thường có điểm mạnh trong việc áp dụng công nghệ sản xuất sạch, sử dụng nguyên liệu tái chế và có hệ thống quản lý chất thải hiệu quả. Điều này phù hợp với định hướng của TNG khi đầu tư vào hệ thống điện mặt trời và xây dựng nhà máy xanh đạt chuẩn LOTUS.
So sánh với phương pháp lựa chọn nhà cung cấp truyền thống chỉ dựa trên tiêu chí kinh tế, mô hình AHP – TOPSIS cho thấy, sự khác biệt đáng kể trong thứ tự xếp hạng. Một số nhà cung cấp có giá cả rất cạnh tranh nhưng xếp hạng thấp do thiếu yếu tố môi trường và xã hội. Ngược lại, nhà cung cấp có giá cao hơn nhưng được đánh giá tích cực nhờ cam kết phát triển bền vững.
Phân tích độ nhạy cho thấy kết quả xếp hạng tương đối ổn định khi thay đổi trọng số trong phạm vi hợp lý, chứng tỏ tính robust của phương pháp. Tuy nhiên, khi trọng số nhóm tiêu chí môi trường thay đổi đáng kể, thứ tự xếp hạng có điều chỉnh, phản ánh tầm quan trọng của việc xác định trọng số chính xác
5. Khuyến nghị
Thứ nhất, khuyến nghị triển khai cho TNG.
Dựa trên kết quả nghiên cứu, TNG nên triển khai mô hình AHP-TOPSIS một cách từng bước và có hệ thống. Giai đoạn đầu, doanh nghiệp cần thành lập nhóm chuyên trách quản lý nhà cung cấp xanh, bao gồm: đại diện từ các bộ phận mua hàng, chất lượng, môi trường và tài chính. TNG cần đầu tư vào hệ thống thông tin quản lý chuỗi cung ứng để tự động hóa quá trình thu thập và xử lý dữ liệu.
Với kinh nghiệm 45 năm phát triển và vị thế dẫn đầu trong ngành dệt may, TNG có thể trở thành điển hình trong việc xây dựng chuỗi cung ứng xanh tại Việt Nam. Doanh nghiệp nên chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ các doanh nghiệp khác trong ngành áp dụng mô hình tương tự, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh chung của ngành dệt may Việt Nam.
Thứ hai, tác động kinh tế – xã hội – môi trường.
Việc áp dụng mô hình lựa chọn nhà cung cấp xanh tạo ra tác động tích cực trên 3 khía cạnh. Về kinh tế, mô hình giúp tối ưu chi phí mua hàng, nâng cao chất lượng sản phẩm và mở rộng thị trường xuất khẩu xanh. Với doanh thu tăng 9% và lợi nhuận tăng 44% năm 20246, TNG đã chứng minh hiệu quả của chiến lược phát triển bền vững.
Về môi trường, việc lựa chọn nhà cung cấp xanh giúp giảm phát thải, tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế và xây dựng thương hiệu bền vững. TNG đã đạt được các chứng nhận LEED, LOTUS và ISO 14001, thể hiện cam kết mạnh mẽ với bảo vệ môi trường. Về xã hội, mô hình giúp cải thiện điều kiện lao động trong chuỗi cung ứng, nâng cao uy tín doanh nghiệp và thu hút nhân tài.
Thứ ba, hướng phát triển trong tương lai.
Nghiên cứu tương lai có thể mở rộng mô hình bằng cách tích hợp các phương pháp MCDM khác như VIKOR, ELECTRE hoặc PROMETHEE để so sánh hiệu quả. Việc ứng dụng lý thuyết tập mờ vào mô hình AHP-TOPSIS sẽ giúp xử lý tốt hơn tính không chắc chắn trong đánh giá chuyên gia. Đặc biệt, việc phát triển mô hình động có thể theo dõi sự thay đổi hiệu quả nhà cung cấp theo thời gian sẽ có giá trị thực tiễn cao.
Hướng nghiên cứu tiềm năng khác là tích hợp công nghệ số như trí tuệ nhân tạo và machine learning vào mô hình để tự động hóa quá trình đánh giá và dự báo hiệu quả nhà cung cấp.
6. Kết luận
Nghiên cứu đã thành công phát triển và áp dụng mô hình tích hợp AHP-TOPSIS cho bài toán lựa chọn nhà cung cấp xanh tại Công ty Cổ phần TNG Thái Nguyên. Mô hình đề xuất không chỉ cung cấp công cụ khoa học và hiệu quả để đánh giá nhà cung cấp dựa trên nhiều tiêu chí khác nhau, mà còn phù hợp với định hướng phát triển bền vững của doanh nghiệp. Việc kết hợp phương pháp AHP để xác định trọng số tiêu chí và TOPSIS để xếp hạng nhà cung cấp đã tạo nên quy trình ra quyết định khách quan, minh bạch và có thể lặp lại.
Kết quả nghiên cứu cho thấy, tính khả thi cao của việc áp dụng mô hình trong thực tế, với khả năng cân bằng hiệu quả giữa các yêu cầu kinh tế, môi trường và xã hội. Mô hình đã giúp TNG xác định được những nhà cung cấp không chỉ đáp ứng yêu cầu về giá cả và chất lượng mà còn cam kết với phát triển bền vững. Đặc biệt, việc ứng dụng mô hình còn mở ra cơ hội phát triển hệ sinh thái nhà cung cấp xanh trong ngành dệt may Việt Nam.
Với tính ứng dụng cao và khả năng mở rộng linh hoạt, mô hình AHP-TOPSIS không chỉ phù hợp với TNG mà còn có thể được triển khai rộng rãi trong các doanh nghiệp khác. Nghiên cứu này đóng góp vào cơ sở lý thuyết về quản lý chuỗi cung ứng xanh và cung cấp công cụ thực tiễn cho các doanh nghiệp trong việc triển khai chiến lược phát triển bền vững một cách hiệu quả và khoa học. Trong bối cảnh ngành dệt may Việt Nam hướng tới mục tiêu kim ngạch xuất khẩu 47 – 48 tỷ USD năm 2025, mô hình này sẽ hỗ trợ các doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường quốc tế về tính bền vững.
Chú thích:
1. Công ty Cổ phần thương mại TNG (2023). Báo cáo thường niên năm 2023.
2, 6. Công ty Cổ phần thương mại TNG (2024). Báo cáo thường niên năm 2024.
3, 5. Saaty, T. L. (1980). The Analytic Hierarchy Process: Planning, priority setting, resource allocation (Illustrated, revised 2nd ed.).
McGraw-Hill International Book Co.
4. Hwang, C.-L., & Yoon, K. (1981). Multiple Attribute Decision Making: Methods and Applications: A State-of-the-Art Survey (Lecture Notes in Economics and Mathematical Systems, Vol. 186). Springer-Verlag. https://doi.org/10.1007/978-3-642-48318-9.
Tài liệu tham khảo:
1. Adi, T. W., & Heitasari, D. N. (2023). Selecting Supplier with Analytical Hierarchy Process (AHP) and Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution (TOPSIS): A Case Study at PT. Perta Daya Gas Semarang. East South Journal, Vol. 01, No. 02, 63 – 71.
2. Sharma, D. G., & Rawani, A. M. (2016). Green Supplier Selection for Indian Cement Industry: AHP based approach. International Research Journal of Engineering and Technology (IRJET), Volume 03, Issue 04.
3. Keshav, J. P., & Vincent, S. J. (2025). Evaluation and Selection of Suppliers Using TOPSIS Method. International Journal of Innovative Research in Technology, Volume 11, Issue 12.
4. Rakesh, M. R., & Ravi, V. (2022). Using AHP-TOPSIS methodologies in the selection of sustainable suppliers in an electronics supply chain. Cleaner Materials, Volume 5.
