ThS. Chu Thị Hiền
Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh
(Quanlynhanuoc.vn) – Phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo ở TP. Hồ Chí Minh đã, đang và sẽ được triển khai thực hiện đồng bộ, mạnh mẽ, quyết liệt trong hệ thống chính trị và toàn xã hội, tạo nên bước đột phá về chất trong quá trình phát triển kinh tế – xã hội, thu hút đầu tư nước ngoài, phát triển các dịch vụ xã hội, giải quyết những vấn đề bức xúc về đô thị, môi trường của Thành phố hiện nay. Bài viết làm rõ vai trò phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo; thực trạng phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo ở TP. Hồ Chí Minh thời gian vừa qua, từ đó, xác định một số vấn đề đặt ra trong phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo ở TP. Hồ Chí Minh hiện nay.
Từ khóa: Phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo, TP. Hồ Chí Minh.
1. Đặt vấn đề
Đại hội lần thứ XIII của Đảng đã chỉ rõ: “Tiếp tục thực hiện nhất quán chủ trương khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, là động lực then chốt để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế”1. Vì vậy, việc phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo ở nước ta nói chung và TP. Hồ Chí Minh nói riêng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng tạo bước nhảy vọt về chất trong xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển kinh tế – xã hội nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của Nhân dân; đồng thời, tạo ra khả năng chống chịu và khả năng cạnh tranh cao của nền kinh tế trên trường quốc tế. Hiện nay, toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta đang tăng tốc, bứt phá thực hiện các chỉ tiêu, nội dung về phát triển kinh tế – xã hội của Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII, các nghị quyết Trung ương (khoá XIII) đã xác định: phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo sẽ là động lực mạnh mẽ rút ngắn thời gian trong thực hiện các chương trình, dự án, kế hoạch của Đảng, Nhà nước, sớm hoàn thành mục đích, yêu cầu, nhiệm vụ đề ra.
2. Vai trò của phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo
TP. Hồ Chí Minh trung tâm kinh tế, chính trị, văn hoá, tài chính lớn nhất cả nước, là nơi hội tụ các yếu tố về nguồn nhân lực chất lượng cao, khoa học công nghệ để phát triển kinh tế – xã hội, thực hiện các đột phá chiến lược, đổi mới sáng tạo ở tất cả các lĩnh vực, ngành nghề. Không chỉ có vậy, TP. Hồ Chí Minh cũng là nơi thu hút các nhà đầu tư, tập đoàn kinh tế lớn của khu vực và thế giới để phát triển nhiều lĩnh vực, hoạt động khác nhau. Đó là những lợi thế rất thuận lợi mà không phải tỉnh, thành nào cũng có được. Những lợi thế này đã tạo ra tiền đề để Đảng bộ, chính quyền TP. Hồ Chí Minh đề ra chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý, điều hành phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo một cách mạnh mẽ, tích cực, chủ động. Phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo ở TP. Hồ Chí Minh là hoạt động tích cực, chủ động của hệ thống chính trị các cấp và doanh nghiệp, người dân trong ứng dụng thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư vào công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ nhằm tạo ra năng suất cao, chất lượng sản phẩm tốt, đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng trong và ngoài nước. Đặc biệt, phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo ở TP. Hồ Chí Minh sẽ giảm thiểu những áp lực về giao thông đô thị, triều cường, ngập úng; xây dựng, quy hoạch những vùng kinh tế, khu công nghiệp, khu chế xuất trọng điểm được coi là thế mạnh của TP HCM.
Khoa học và công nghệ phát triển tạo cơ sở, tiền đề quan trọng cho đổi mới sáng tạo trên các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội, tạo ra những sản phẩm có giá trị về mặt kinh tế, văn hoá, xã hội, từ đó làm thay đổi diện mạo, bộ mặt của TP. Hồ Chí Minh, để TP. Hồ Chí Minh xứng đáng là đầu tàu về phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo của cả nước. Nghị quyết số 31-NQ/TW ngày 30/12/2022 của Bộ Chính trị (khoá XIII) về phương hướng, nhiệm vụ phát triển TP. Hồ Chí Minh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 xác định quan điểm: “TP. Hồ Chí Minh sớm trở thành trung kinh tế, tài chính, dịch vụ, văn hoá, giáo dục – đào tạo, khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo của khu vực Đông Nam Á và châu Á, có năng lực cạnh tranh toàn cầu”2. Chính vì vậy, phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo ở TP. Hồ Chí Minh cần có sự gắn kết chặt chẽ giữa các lĩnh vực hướng đến sự phát triển ổn định, bền vững. Trong điều kiện Thành phố đang chịu nhiều áp lực từ các vấn đề đô thị, quy hoạch, giải phóng mặt bằng, nhà ở xã hội cho người lao động có thu nhập thấp, việc làm cho lao động nhập cư ở các tỉnh, thành cả nước thì việc phát triển mạnh mẽ khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo là hướng đi tích cực để doanh nghiệp, người dân có thể dễ dàng tiếp cận những dịch vụ hiện đại, thụ hưởng những thành quả từ việc ứng dụng thành tựu của khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo.
3. Thực trạng phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo ở TP. Hồ Chí Minh
Những năm qua, việc ứng dụng khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo được TP. Hồ Chí Minh phát triển mạnh trong lĩnh vực hành chính công nhằm giảm tải các thủ tục hành chính rườm rà, phức tạp, nhiêu khê. Các cơ quan, ban, ngành các cấp đã sử dụng công nghệ hiện đại vào giải quyết công việc cho người dân và doanh nghiệp một cách nhanh chóng, thuận tiện. Người dân và doanh nghiệp không mất nhiều thời gian di chuyển đến cơ quan hành chính để giải quyết công việc.
Hầu hết các cơ quan hành chính sự nghiệp của Thành phố, các doanh nghiệp đều áp dụng công nghệ tiên tiến, máy móc hiện đại vào công việc; xây dựng hệ thống dữ liệu chặt chẽ, bảo đảm an toàn, bí mật mà không cần phải dùng nhiều sổ sách, giấy tờ. Người dân và doanh nghiệp được tiếp cận, thụ hưởng nhiều dịch vụ hiện đại nhờ sự phát triển, ứng dụng của khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo. Thành phố đã xây dựng và triển khai hiệu quả các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp ứng dụng khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh, hội nhập quốc tế và thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp.
Các doanh nghiệp, nhà máy, khu công nghiệp, khu chế xuất được các sở, ban, ngành của Thành phố quan tâm, tạo điều kiện giúp đỡ về mọi mặt trong việc thực hiện chuyển giao khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo. Những máy móc, thiết bị lạc hậu, hoạt động không hiệu quả được thay thế bằng máy móc, thiết bị hiện đại, năng suất, chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu của thị trường tiêu thụ, xuất khẩu hàng hoá trong và ngoài nước.
Những năm gần đây, Thành phố đã hỗ trợ gần 1.000 doanh nghiệp nghiên cứu, cái tiến công nghệ, hiện đại hoá thiết bị sản xuất ở nhiều lĩnh vực; hỗ trợ 214 doanh nghiệp thành lập và sử dụng Quỹ phát triển khoa học và công nghệ của doanh nghiệp với số tiền trích quỹ 4.274 tỷ đồng; hỗ trợ 288 dự án tham gia chương trình kích cầu đầu tư, với tổng mức đầu tư hơn 22.886 tỷ đồng3. Triển khai thực hiện có hiệu quả Đề án “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025” của Thủ tướng Chính phủ. Chỉ số năng suất yếu tố tổng hợp (TFP) luôn ở mức cao, đạt trung bình 35,62%, trong đó đóng góp của khoa học và công nghệ vào tăng trưởng TFP là 74%. Trong giai đoạn 2011-2021 năng suất lao động xã hội của Thành phố cao hơn 2,7 lần so với cả nước; tốc độ tăng năng suất lao động cao gấp 1,7 lần so với cả nước. Kể từ năm 2017 đến nay, TP. Hồ Chí Minh luôn nằm trong top 10 thành phố năng động nhất thế giới4.
Thành phố đã tái cấu trúc các chương trình nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo theo hướng lấy doanh nghiệp làm trung tâm; phát triển, giải mã, ứng dụng và chuyển giao công nghệ phục vụ trực tiếp cho các ngành công nghiệp, dịch vụ, đô thị của Thành phố. Tập trung triển khai 6 chương trình phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo, giai đoạn 2020-2025 (Chương trình nghiên cứu, phát triển, ứng dụng công nghệ phục vụ đô thị thông minh và chuyển đổi số; Chương trình nghiên cứu, phát triển, ứng dụng công nghệ công nghiệp; Chương trình nghiên cứu, phát triển, ứng dụng phục vụ bảo vệ và chăm sóc sức khoẻ; Chương trình nghiên cứu, phát triển, ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao; Chương trình nghiên cứu, phát triển, ứng dụng phục vụ quản lý và phát triển đô thị; Chương trình Vườn ươm khoa học và công nghệ trẻ).
Năng lực quản lý, điều hành, giải quyết công việc của cán bộ, đảng viên, công chức trong hệ thống chính trị đối với lĩnh vực khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo được nâng lên về mọi mặt. Đặc biệt, Thành phố đã có nhiều cơ chế, chính sách phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo, như: hỗ trợ, xây dựng những trung tâm, viện nghiên cứu khoa học và công nghệ, khuyến khích người dân và doanh nghiệp thực hiện các mô hình phát triển xanh, thân thiện với môi trường.
Thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao vào làm việc ở các trung tâm, viện nghiên cứu khoa học và công nghệ. Tổ chức trao đổi kinh nghiệm, phương pháp ứng dụng phát triển khoa học và công nghệ vào từng lĩnh vực, hoạt động cụ thể giữa các doanh nghiệp của Thành phố với những doanh nghiệp, tập đoàn của nước ngoài như: Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản… Việc ứng dụng khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo được người dân và doanh nghiệp hưởng ứng mạnh mẽ, tích cực. Nhiều sáng kiến, mô hình trong xử lý chất thải, khắc phục ô nhiễm môi trường ở các quận, huyện của Thành phố như: huyện Bình Chánh, huyện Củ Chi… được đưa vào triển khai thực hiện, bước đầu đem lại những kết quả quan trọng trong khắc phục chất thải. Dự án hạn chế sự gia tăng của triều cường, chống ngập úng trên địa bàn Thành phố được triển khai mạnh mẽ, quyết liệt.
Thành phố xây dựng nhiều chương trình, đề án thu hút nhân tài ở các tỉnh, thành trong cả nước, như: Quyết định về thu hút chuyên gia, nhà khoa học và những người có tài năng đặc biệt; chính sách thu hút, tuyển dụng sinh viên tốt nghiệp xuất sắc ra trường về công tác tại TP. Hồ Chí Minh… Chính vì vậy, trong thời gian vừa qua, Thành phố đã thu hút được nhiều nguồn lực từ bên ngoài đến tìm kiếm cơ hội đầu tư và phát triển. Nhiều trung tâm, nhà máy, xí nghiệp, khu công nghiệp, khu chế xuất được xây dựng, được chuyển giao khoa học và công nghệ hiện đại vào vận hành. Nguồn lao động từ các tỉnh, thành trong đó có cả nguồn lao động chất lượng cao về Thành phố làm việc, tạo ra nguồn lao động dồi dào trên tất cả các lĩnh vực. Nghị quyết số 31-NQ/TW đánh giá: “Thành phố tiếp tục là động lực, đầu tàu, dẫn dắt trong vai trò của một trung tâm lớn về kinh tế, tài chính, thương mại, văn hoá, khoa học – công nghệ , đổi mới sáng tạo… Cơ cấu kinh tế tiếp tục chuyển dịch mạnh mẽ theo hướng tích cực, gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, từng bước phát triển theo chiều hướng dựa trên nền tảng ứng dụng khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo”5.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được việc phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo ở TP. Hồ Chí Minh còn một số hạn chế. Khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo phát triển chưa tương xứng với tiềm năng, vị thế của Thành phố. Ứng dụng khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo diễn ra chưa toàn diện, sâu sắc, chủ yếu tập trung vào lĩnh vực công nghiệp, dịch vụ.
Một số lĩnh vực như thủ công nghiệp, hành chính công ở một số địa bàn, việc ứng dụng còn chậm, ít được quan tâm, chú trọng. Trình độ, năng lực, phương pháp quản lý, điều hành, hướng dẫn sử dụng khoa học và công nghệ của người đứng đầu ở một số cơ quan, đơn vị, địa phương còn yếu, chưa đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra.
Nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ cho việc phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo của Thành phố chưa đồng đều, thống nhất, tập trung chủ yếu ở các quận trung tâm. Một số cơ chế, chính sách cụ thể về phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo chưa thật sự thông thoáng, chưa mở đường cho những người dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám đổi mới sáng tạo, dám chịu đựng khó khăn, gian khổ và dám chịu trách nhiệm trước tổ chức về những sáng kiến, ý tưởng của mình.
4. Một số vấn đề đặt ra về phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo ở TP. Hồ Chí Minh
Một là, khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo phát triển chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế sẵn có của Thành phố.
TP. Hồ Chí Minh có rất nhiều điều kiện thuận lợi về tự nhiên, xã hội để phát triển mạnh mẽ hơn nữa khoa học và công nghệ, thực hiện đổi mới sáng tạo. Tuy nhiên, với hiện trạng như hiện nay, khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo chưa thực sự trở thành mũi nhọn, tạo ra bước đột phá trong từng lĩnh vực, hoạt động cụ thể. Thành phố cũng là nơi có hệ thống cơ sở hạ tầng hiện đại, đồng bộ, thống nhất rất thuận lợi cho việc trao đổi, chuyển giao khoa học và công nghệ, thực hiện đổi mới sáng tạo.
Tuy nhiên, một số cơ chế, chính sách trong hợp tác, ký kết với các tỉnh, thành lân cận, nhất là với những tập đoàn lớn về phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo còn bất cập. Chưa có nhiều dự án, chương trình, kế hoạch hợp tác giữa các trung tâm, viện nghiên cứu, trường đại học trên địa bàn Thành phố về phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo. Đây là vấn đề đặt ra rất cấp bách cho Thành phố hiện nay đòi hỏi phải có những cơ chế, chính sách đúng đắn, phù hợp, để khai thác có hiệu quả những tiềm năng, lợi thế sẵn có về tự nhiên, xã hội để phát triển khoa học và công nghệ, thực hiện đổi mới sáng tạo, góp phần đánh thức, khơi dậy ý chí, khát vọng vươn lên của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thành phố trong kỷ nguyên mới – kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam.
Mặt khác, việc phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo cũng đặt ra yêu cầu cho cấp ủy, chính quyền các cấp phải đồng hành cùng với người dân và doanh nghiệp, phải có hành động mạnh mẽ, quyết liệt trong việc ứng dụng khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo vào các lĩnh vực của đời sống xã hội, nhằm thúc đẩy Thành phố phát triển, tận dụng và khai khác hiệu quả những điều kiện thuận lợi mà TP. Hồ Chí Minh đang có.
Hai là, nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ cho việc nghiên cứu, phát triển, ứng dụng những thành tựu của khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo vào thực tiễn chưa đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra.
Khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo phát triển chính là “chìa khoá vàng” để rút ngắn khoảng cách chênh lệch giàu – nghèo, tạo ra năng lực cạnh tranh cao trên thị trường, đem lại những thời cơ, vận hội mới cho doanh nghiệp và người dân. Thực tiễn cho thấy, Thành phố là nơi hội tụ và phát triển của khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo. Hầu hết những công nghệ tiên tiến hiện đại, những đổi mới sáng tạo trong phát triển kinh tế – xã hội đều được các nhà đầu tư trong nước và ngoài nước triển khai, thực hiện ở các quận, huyện trên địa bàn Thành phố.
Trên thực tế, nguồn nhân lực, đặc biệt nguồn nhân lực chất lượng cao có kiến thức, trình độ, năng lực sử dụng, vận hành, ứng dụng khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo vào sản xuất, kinh doanh còn thấp chưa tương xứng với sự phát triển hiện đại của máy móc, trang thiết bị điện tử. Là Thành phố đông dân nhất cả nước, hàng năm được bổ sung lực lượng lao động từ các lĩnh vực, ngành nghề khác nhau trong cả nước song lực lượng lao động đổ về TP. Hồ Chí Minh chiếm số lượng khá lớn là công nhân, lao động phổ thông.
Số lượng các nhà khoa học trẻ, tài năng, tâm huyết, có trách nhiệm trong nghiên cứu, ứng dụng thành tựu của khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo, có thể đưa ra những ý tưởng, sáng kiến thiết thực, cụ thể để phát triển kinh tế – xã hội, văn hoá, y tế, giáo dục, môi trường của Thành phố được thu hút còn hạn chế. Có nhiều công nghệ tiên tiến ra đời phát triển rất mạnh ở nhiều quốc gia, như: người máy, thiết bị điện tử điện lạnh nhưng do trình độ, năng lực của người sử dụng chưa thành thạo, nên những máy móc hiện đại đó chưa được sử dụng phổ biến trong các ngành, lĩnh vực hoạt động của đời sống xã hội, đặc biệt là trong xử lý chất thải môi trường, chống ngập úng.
Nguồn nhân lực chất lượng cao có kiến thức, am hiểu về khoa học công nghệ, có tinh thần đổi mới sáng tạo còn ít, nhất là đối với những ngành khoa học đòi hỏi phải hàm lượng trí tuệ cao. Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thành phố luôn khuyến khích, tạo môi trường thuận lợi để khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo phát triển song nguồn nhân lực chất lượng cao phát triển chưa tương xứng với sự phát triển như vũ bão của khoa học và công nghệ.
Vì vậy, vấn đề đặt ra cho việc giải quyết mối quan hệ giữa phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo với nguồn nhân lực chất lượng cao là Thành phố cần có những cơ chế, chính sách đúng đắn, phù hợp, hiệu quả để thu hút mạnh mẽ hơn nữa các nhà khoa học, chuyên gia, sinh viên tốt nghiệp loại giỏi về công tác trong hệ thống chính trị các cấp. Động viên, khuyến khích kịp thời để thu hút, giữ chân những người vừa có đức, vừa có tài trong quản lý, điều hành, phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo. Lựa chọn những lĩnh vực, ngành nghề trọng tâm, trọng điểm của Thành phố để đầu tư phát triển, nghiên cứu, sáng tạo trong khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo.
Xây dựng hệ thống hành lang pháp lý thông thoáng, tháo gỡ những nút thắt, điểm nghẽn về thể chế trong phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo, tạo cơ hội, điều kiện tốt nhất để những người có tài năng về khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo làm việc và cống hiến vì sự phát triển của TP. Hồ Chí Minh nói riêng và của cả nước nói chung.
Ba là, khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo phát triển song năng lực tổ chức, quản lý, điều hành, ứng dụng của một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức của hành phố còn hạn chế.
Thực tiễn hiện nay cho thấy, năng lực tổ chức, quản lý, điều hành, ứng dụng khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo của một số cơ quan, đơn vị, địa phương, người dân và doanh nghiệp còn thấp, chưa đáp ứng được với những đòi hỏi đặt ra ngày càng cao của tính chất, yêu cầu công việc. Việc ứng dụng khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo trên các lĩnh vực của Thành phố đã góp phần quan trọng vào việc nâng cao năng lực làm việc, phương pháp, tác phong công tác của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, giúp người dân và doanh nghiệp tiếp cận nhanh các dịch vụ công hiện đại, thuận tiện trong giải quyết công việc.
Tuy nhiên, một số lĩnh vực hoạt động cụ thể, năng lực của người đứng đầu trong quản lý, điều hành, ứng dụng còn chậm, có nơi vẫn sử dụng dịch vụ viết tay, chưa đưa vào sử dụng công nghệ máy móc tiện ích, thuận lợi để giảm chi phí, thời gian cho người dân và doanh nghiệp. Hệ thống máy móc ở một số cơ quan, đơn vị, địa phương còn lạc hậu, chưa được thay thế kịp thời, người dân và doanh nghiệp phải xếp hàng chờ đợi để giải quyết công việc, nhất là ở các bệnh viện. Một bộ phận không nhỏ người dân và doanh nghiệp còn lúng túng, bị động, chưa được tiếp cận, sử dụng thành tựu tiến bộ của khoa học và công nghệ vào sản xuất, kinh doanh. Ở một số nơi, việc tiếp cận thông tin của các cơ quan Nhà nước còn chậm dẫn đến việc tổ chức thực hiện chưa đạt hiệu quả cao.
Vấn đề đặt ra ở đây là cần lựa chọn, sắp xếp cán bộ có năng lực, trình độ về chuyên môn, nghiệp vụ, có kỹ năng về khoa học và công nghệ, có tinh thần đổi mới sáng tạo để lãnh đạo, chỉ đạo các bộ phận, lực lượng áp dụng các thành tựu của khoa học và công nghệ vào giải quyết công việc. Cán bộ của Thành phố phải có đủ năng lực để tuyên truyền, phổ biến, hướng dẫn người dân, doanh nghiệp trong việc ứng dụng khoa học và công nghệ hiện vào giải quyết công việc. Mọi công việc của người dân và doanh nghiệp cần được giải quyết nhanh, gọn, hiệu quả thông qua hệ thống khoa học và công nghệ.
Bốn là, việc triển khai nghiên cứu và ứng dụng những công nghệ mới mang tính đột phá vào sản xuất kinh doanh còn chậm và chưa đạt hiệu quả cao.
Hiện nay, khoa học và công nghệ phát triển như vũ bão, tác động sâu sắc, toàn diện đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Mặc dù, là Thành phố phát triển năng động ở nhiều lĩnh vực nhưng trong nghiên cứu khoa học vẫn còn e dè, chưa mạnh dạn, quyết liệt triển khai nghiên cứu và ứng dụng vào thực tiễn những các công trình mới mang tính đột phá. Việc triển khai nghiên cứu và ứng dụng vào thực tiễn những các công trình mới mang tính đột phá đòi hỏi tinh thần trách nhiệm cao, dám đương đầu với rủi ro, khó khăn, thử thách của người nghiên cứu và các cơ quan quản lý. Tâm lý manh mún, tiểu nông sợ thất bại, sợ không được chấp nhận, mong muốn an toàn trong nghiên cứu khoa học và công nghệ vẫn còn ăn sâu, bám dễ vào trong một bộ phận chuyên gia nghiên cứu và cán bộ, công chức có vai trò quản lý về khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo.
Vấn đề đặt ra là cần thay đổi tư duy nhận thức trong lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý điều hành của người đứng đầu cơ quan, đơn vị, địa phương trong phát triển, ứng dụng khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo. Khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi cho những nhân tố mới, ý tưởng hay được thực hiện bằng những cơ chế, chính sách kịp thời. Tạo động lực trong phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo cho người dân, doanh nghiệp trên cơ sở luật pháp và lợi ích của Thành phố.
Tăng cường trao đổi kinh nghiệm, phương pháp quản lý, ứng dụng khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo giữa cơ quan, đơn vị, địa phương của Thành phố với các tỉnh, thành lân cận từ đó, có cách nghĩ, cách làm đúng đắn, phù hợp với sự phát triển kinh tế – xã hội và góp phần giải quyết những vấn đề đang đặt ra cấp bách, bức xúc của Thành phố hiện nay.
5. Kết luận
Nâng cao năng suất lao động, tăng sức chống chịu và khả năng cạnh tranh dựa trên phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo không phải là khẩu hiệu mà là nhiệm vụ trọng tâm của TP. Hồ Chí Minh trong thời gian tới. Trong bối cảnh đất nước đang bước vào kỷ nguyên mới – kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam, phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo chính là động lực để các doanh nghiệp trên địa bàn Thành phố bứt phá vươn lên và khắc phục những điểm nghẽn cản trở sự phát triển của kinh tế – xã hội Thành phố.
Việc đánh giá đúng thực trạng phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo của Thành phố có vai trò quan trọng để các chủ thể lãnh đạo, quản lý, điều hành và người thực hiện nhận rõ những mặt mạnh, hạn chế, tồn tại; từ đó, xác định những vấn đề đặt ra cần phải giải quyết, tập trung tháo gỡ, góp phần mở đường cho các lĩnh vực, ngành nghề phát triển ngày càng mạnh mẽ, ổn định, bền vững, xứng đáng là Thành phố mang tên lãnh tụ Hồ Chí Minh.
Chú thích:
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr.140.
2, 5. Bộ Chính trị (2022). Nghị quyết số 31-NQ/TW ngày 30/12/2022 về phương hướng, nhiệm vụ phát triển TP. Hồ Chí Minh đến năm 2030.
3, 4. TP. Hồ Chí Minh ứng dụng mạnh mẽ khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo. https://www.vietnam.vn/tp-ho-chi-minh-ung-dung-manh-me-khoa-hoc-cong-nghe-doi-moi-sang-tao.
