Thượng uý Đỗ Xuân Hưng
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Ý thức kỷ luật trong huấn luyện quân sự của hạ sĩ quan, binh sĩ ở đơn vị cơ sở Quân đội là tổng hoà những phẩm chất, yếu tố cấu thành nên việc nhận thức, hành động để trở thành những thói quen, ý thức tự giác khi thực hiện chức trách, nhiệm vụ của mình. Bài viết làm rõ những nội dung cơ bản của ý thức kỷ luật trong huấn luyện quân sự của hạ sĩ quan, binh sĩ; trên cơ sở đó, chỉ ra một số nhân tố cơ bản quy định ý thức kỷ luật trong huấn luyện quân sự của hạ sĩ quan, binh sĩ ở đơn vị cơ sở Quân đội hiện nay.
Từ khóa: Ý thức kỷ luật, huấn luyện quân sự, hạ sĩ quan, binh sĩ, đơn vị cơ sở Quân đội.
1. Đặt vấn đề
Để hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ được giao, xây dựng đơn vị vững mạnh, toàn diện “Mẫu mực, tiêu biểu” một trong nội dung, biện pháp quan trọng là ý thức kỷ luật nói chung và trong huấn luyện quân sự nói riêng của hạ sĩ quan, binh sĩ ở đơn vị cơ sở quân đội. Để góp phần giữ vững ý thức kỷ luật trong huấn luyện quân sự, xác định những nhân tố quy định có vai trò đặc biệt quan trọng, là cơ sở, tiền đề giúp cho hạ sĩ quan, binh sĩ quán triệt và nhận thức tốt yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra ngày càng cao trong thời gian học tập, rèn luyện ở môi trường quân ngũ, trang bị hệ thống những tri thức toàn diện, đầy đủ, nhất là quân sự, khi hoàn thành nghĩa vụ với Tổ quốc, trở về địa phương tích cực, chủ động tham gia công tác, phối kết hợp với chính quyền, tổ chức chính trị – xã hội giữ vững ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội, phát huy giá trị văn hoá “Bộ đội Cụ Hồ” trong thời kỳ mới.
2. Một số vấn đề cơ bản về ý thức kỷ luật của hạ sĩ quan, binh sĩ trong huấn luyện quân sự ở đơn vị cơ sở Quân đội
Kỷ luật là sức mạnh của Quân đội nhân dân Việt Nam, là nguồn gốc, động lực tạo nên sự đoàn kết, thống nhất về nhận thực, hành động từ trên xuống dưới, từ trong ra ngoài giữa cán bộ, chiến sĩ, góp phần xây dựng đơn vị vững mạnh, toàn diện “Mẫu mực, tiêu biểu” hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước giao phó cho Quân đội. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Quân đội mạnh là nhờ giáo dục tốt, kỷ luật nghiêm và tinh thần đoàn kết cao”1, điều này khẳng định ý thức kỷ luật là yêu cầu khách quan, mang tính quy luật trong quá trình xây dựng quân đội cách mạng.
Huấn luyện quân sự là quá trình tổ chức, thực hiện các hoạt động giáo dục, rèn luyện có hệ thống và kế hoạch nhằm đạt được các kiến thức, kỹ năng, kỹ thuật và chiến thuật quân sự cần thiết, đồng thời rèn luyện thể lực, bản lĩnh chính trị và ý thức kỷ luật. huấn luyện quân sự bao gồm: huấn luyện chiến thuật, huấn luyện kỹ thuật chiến đấu bộ binh, huấn luyện thể lực, huấn luyện điều lệnh đội ngũ. Ý thức kỷ luật trong huấn luyện quân sự là tổng hòa của tri thức, tình cảm, niềm tin, ý chí phản ánh sự tự giác, chủ động chấp hành các quy định, mệnh lệnh và chỉ thị của tổ chức trong quá trình thực hiện các hoạt động giáo dục, rèn luyện quân sự. Ý thức kỷ luật trong huấn luyện quân sự không chỉ đảm bảo quân nhân hoàn thành tốt các nội dung huấn luyện mà còn góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả và khả năng sẵn sàng chiến đấu của các đơn vị. Ý thức kỷ luật trong huấn luyện quân sự của hạ sĩ quan, binh sĩ ở đơn vị cơ sở là sự tổng hòa của tri thức, tình cảm, niềm tin, ý chí, được biểu hiện ở nhận thức, thái độ, hành vi chấp hành kỷ luật trong huấn luyện quân sự của hạ sĩ quan, binh sĩ thông qua các quy định, mệnh lệnh và kế hoạch huấn luyện quân sự của người chỉ huy và đơn vị. Đây là yếu tố cốt lõi giúp họ không chỉ hoàn thành tốt các nhiệm vụ huấn luyện mà còn góp phần nâng cao bản lĩnh, kỹ năng và sức mạnh chiến đấu của mỗi đơn vị.
Thời gian qua, cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ chủ trì đơn vị luôn quan tâm, chú trọng đến việc giáo dục, rèn luyện ý thức kỷ luật cho hạ sĩ quan, binh sĩ trong huấn luyện quân sự. Nội huấn luyện phong phú, đa dạng, tập trung vào khâu yếu, mặt yếu; hạ sĩ quan, binh sĩ nêu cao tinh thần, trách nhiệm, có mục đích, động cơ học tập, rèn luyện đúng đắn; khắc phục khó khăn, gian khổ. Nhờ đó, ý thức chấp hành kỷ luật trong huấn luyện quân sự của hạ sĩ quan, binh sĩ ngày nay càng được nâng cao, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn tồn tại ở một số hạn chế, như: một bộ phận hạ sĩ quan, binh sĩ chưa nhận thức đầy đủ về vai trò của kỷ luật trong huấn luyện quân sự, chưa xây dựng được thói quen tự giác chấp hành kỷ luật, thậm chí còn vi phạm kỷ luật ảnh hưởng đến kết quả huấn luyện và uy tín của đơn vị; còn đơn giản trong nhận thức, hành động vi phạm các chế độ trong ngày, trong tuần.
Những nhân tố quy định ý thức kỷ luật trong huấn luyện quân sự của hạ sĩ quan, binh sĩ ở đơn vị cơ sở Quân đội có ý nghĩa quan trọng về lý luận, thực tiễn, là cơ sở để cấp uỷ, tổ chức đảng, cán bộ chủ trì xác định nội dung, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo nâng cao ý thức kỷ luật trong huấn luyện quân sự của hạ sĩ quan, binh sĩ đáp ứng với đói hỏi của nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu đặt ra ngày càng cao hiện nay; đặc biệt, trước sự phát triển mạnh mẽ củ khoa học, công nghệ, chuyển đổi số, xuất hiện nhiều hình thái chiến tranh mới trên thế giới, nâng cao ý thức kỷ luật trong huấn luyện quân sự là điều kiện để trang bị đầy đủ, toàn diện kiến thức cho hạ sĩ quan, binh sĩ nắm bắt và xử lý kịp thời các tình huống, xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
3. Những nhân tố quy định ý thức kỷ luật trong huấn luyện quân sự của hạ sĩ quan, binh sĩ ở đơn vị cơ sở hiện nay
Một là, nhận thức, trách nhiệm của các chủ thể lãnh đạo, chỉ huy, quản lý hạ sĩ quan, binh sĩ.
Nhận thức, trách nhiệm của các chủ lãnh đạo, chỉ huy, quản lý bao gồm: cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ chủ trì, đội ngũ cán bộ quản lý các cấp và hạ sĩ quan, binh sĩ có vai trò quan trọng trong huấn luyện quân sự đối với hạ sĩ quan, binh sĩ. Nhận thức, trách nhiệm của các chủ thể, lực lượng về ý thức kỷ luật trong huấn luyện quân sự cho hạ sĩ quan, binh sĩ càng cao thì chất lượng được nâng lên, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, hành động của mỗi chủ thể, lực lượng. Nhận thức, trách nhiệm ý thức kỷ luật của các chủ thể, lực lượng được thể hiện ở những hành động, việc làm thiết thực trong lãnh đạo, chỉ đạo, triển khai các nội dung huấn luyện đúng, đủ thời gian theo quy định; bảo đảm an toàn tuyệt đối về người, vũ khí trang bị kỹ thuật, đơn vị không có vụ việc xảy ra; cán bộ, chiến sĩ đoàn kết, tương trợ, giúp đỡ nhau cùng hoàn thành nhiệm vụ.
Nhận thức, trách nhiệm của các chủ thể, lực lượng về ý thức kỷ luật trong huấn luyện quân sự của hạ sĩ quan, binh sĩ thể hiện ở việc thấm nhuần và quán triệt sâu sắc quan điểm, đường lối của Đảng, chủ trương, chính sách, pháp luật Nhà nước, kỷ luật quân đội, quy định đơn vị; ở đó không có tình trạng lỏng lẻo, qua loa, đại khái, bình quân chủ nghĩa mà là sự nghiêm túc trong thực hành huấn luyện. Mỗi một động tác, hành động của hạ sĩ quan, binh sĩ nếu không tuân thủ, chấp hành mệnh lệnh của người chỉ huy sẽ dẫn đến mất an toàn trong huấn luyện. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Quân đội mạnh là nhờ giáo dục khéo, chính sách đúng và nhờ kỷ luật nghiêm. Vì vậy, kỷ luật phải nghiêm minh”2.
Hiện nay, yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng và bảo về Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng Quân đội tinh, gọn, mạnh, hiện đại và âm mưu, thủ đoạn “phi chính trị hoá” Quân đội đặt ra ý thức kỷ luật trong huấn luyện quân sự của hạ sĩ quan, binh sĩ cần được nâng lên về mọi mặt, sẵn sàng đánh bại mọi âm mưu, thủ đoạn chống phá cách mạng Việt Nam của các thế lực thù địch, phản động, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ. Nhận thức, trách nhiệm của các chủ thể, lực lượng về ý thức kỷ luật trong huấn luyện quân sự của hạ sĩ quan, binh sĩ là sự cụ thể hoá kế hoạch huấn luyện, chỉ lệnh sẵn sàng chiến đấu của cấp trên vào cấp mình một cách linh hoạt, sáng tạo, hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng huấn luyện các khoa mục, đơn vị đoàn kết, ổn định, hoàn thành các chỉ tiêu, nội dung xây dựng đơn vị đã xác định.
Hai là, môi trường kỷ luật trong huấn luyện quân sự ở đơn vị cơ sở Quân đội.
Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật lịch sử, C.Mác đã chỉ rõ: “Không phải ý thức quyết định đời sống mà chính đời sống quyết định ý thức”3. Do đó, ý thức kỷ luật trong huấn luyện quân sự của hạ sĩ quan, binh sĩ ở đơn vị cơ sở Quân đội chịu sự tác động rất lớn ở môi trường đơn vị, bao gồm; môi trường chính trị – xã hội, môi trường văn hóa, môi trường đạo đức, môi trường kỷ luật… trong đó trực tiếp, thường xuyên là môi trường kỷ luật, bao gồm các yếu tố vật chất và tinh thần có quan hệ với từng hạ sĩ quan, binh sĩ với tập thể đơn vị.
Tuy nhiên, gắn với từng đơn vị cụ thể môi trường kỷ luật trong huấn luyện quân sự được thể hiện ở hai góc độ: môi trường công tác hạ sĩ quan, binh sĩ ở đơn vị trên góc độ chung, chính là toàn bộ môi trường kỷ luật trong quân đội và môi trường công tác ở góc độ phạm vi cụ thể là nơi họ đang hằng ngày, hằng giờ thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao. Đây là nét riêng biệt, mang yếu tố đặc thù, được thể hiện ở mục đích, nhiệm vụ và địa bàn đứng chân của mỗi đơn vị; truyền thống của đơn vị.
Môi trường kỷ luật là sự giao lưu, cọ sát và bổ sung, hỗ trợ để nâng cao hơn nữa ý thức kỷ luật trong huấn luyện quân sự của hạ sĩ quan, binh sĩ; đó là bắt nhịp, hoà cùng với tập thể, đặt ra yêu cầu cao trong thực hiện nhiệm vụ, gạt bỏ những đặc tính cá nhân riêng có, lối sống tuỳ tiện, giản đơn để thực hiện tốt các nhiệm vụ của đơn vị, nhất là trong huấn luyện quân sự. huấn luyện quân sự có tính đặc thù so với các nội dung huấn luyện khác, đó là liên quan đến vũ khí trang bị kỹ thuật cần có ý thức kỷ luật cao để bảo đảm an toàn trong quá trình huấn luyện. Môi trường kỷ luật chính là kỷ luật Quân đội, quy định đơn vị, các chế độ, nề nếp trong ngày, trong tuần đặt ra cho các chủ thể, lực lượng cần phải quán triệt và cụ thể hoá vào từng khoa mục, nội dung huấn luyện, bảo đảm cho hạ sĩ quan, binh sĩ nắm chắc và thực hiện nghiêm túc.
Hiện nay, khoa học – công nghệ, trí tuệ nhân tạo, công nghệ AI, mạng xã hội phát triển mạnh mẽ, tác động không nhỏ đến môi trường kỷ luật trong huấn luyện quân sự của hạ sĩ quan, binh sĩ. Vì vậy, ý thức kỷ luật trong huấn luyện quân sự được các chủ thể, lực lượng đặt lên hàng đầu; xây dựng môi trường kỷ luật tự giác, nghiêm minh; đồng thời, chú trọng đến các xây dựng các thiết chế văn hoá, thoả mãn nhu cầu về đời sống tinh thần cho cán bộ, hạ sĩ quan, binh sĩ sau những giờ huấn luyện, trong giờ nghỉ, ngày nghỉ; lồng ghép các nội dung huấn luyện quân sự với các hoạt động công tác đảng, công tác chính trị; cổ vũ, động viên, khích lệ cán bộ, hạ sĩ quan, binh sĩ đoàn kết, vượt qua khó khăn, gian khổ, nhất là điều kiện về thời tiết, cường độ huấn luyện.
Môi trường kỷ luật trong huấn luyện quân sự đòi hỏi các chủ thể, lực lượng cần nhận thức rõ để xác định các chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện các nội dung huấn luyện sát hợp với đặc điểm, tình hình, yêu cầu, nhiệm vụ của đơn vị được giao. Không lơ là, chủ quan với môi trường kỷ luật trong huấn luyện quân sự, luôn đặt lên hàng đầu ý thức kỷ luật của mỗi chủ thể, lực lượng, đặc biệt là cán bộ chỉ huy các cấp, gương mẫu, tự giác trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao, thực sự là tấm gương mẫu mực về lời nói, hành động để hạ sĩ quan, binh sĩ học tập, làm theo; góp phần giữ vững tinh thần đoàn kết trong đơn vị, xây dựng địa bàn đứng chân ổn định, không có các tệ nạn xã hội; qua đó, để hạ sĩ quan, binh sĩ từng bước hình thành, phát triển phẩm chất nhân cách, lan toả các giá trị văn hoá, phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ” trong thời kỳ mới.
Môi trường kỷ luật trong huấn luyện quân sự luôn vận động, phát triển với thực tiễn của xã hội; do đó, các chủ thể, lực lượng cần cập nhật, bổ sung những thông tin, nội dung mới để tuyên truyền, phổ biến cho hạ sĩ quan, binh sĩ vào các khoa mục huấn luyện; qua đó, định hướng chính trị, tư tưởng, xây dựng bản lĩnh vững vàng, niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng, kiên định mục tiêu, lý tưởng cách mạng, không ngại khó, ngại khổ, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao. Không dao động, ngả nghiêng trong mọi điều kiện, hoàn cảnh; luôn vững tin vào con đường chủ nghĩa xã hội của đất nước, vào sức mạnh chiến đấu của Quân đội nhân dân Việt Nam.
Ba là, nhân tố chủ quan của hạ sĩ quan, binh sĩ trong huấn luyện quân sự ở đơn vị cơ sở quân đội.
Nhân tố chủ quan có vai trò đặc biệt quan trọng đối với ý thức kỷ luật trong huấn luyện quân sự của hạ sĩ quan, binh sĩ ở đơn vị cơ sở Quân đội. Nhân tố chủ quan là sự nhận thức sâu sắc vai trò, tầm quan trọng của ý thức kỷ luật trong huấn luyện quân sự và được chuyển hoá thành hành động, việc làm để thực hiện các nhiệm vụ hằng ngày của hạ sĩ quan, binh sĩ. Nếu việc nhận thức và hành động về ý thức kỷ luật tốt thì chất lượng huấn luyện quân sự được nâng lên; ngược lại, ý thức kỷ luật chưa tốt thì chất lượng huấn luyện quân sự thấp.
Nhân tố chủ quan của hạ sĩ quan, binh sĩ trong huấn luyện quân sự luôn được coi trọng ở mọi lúc, mọi nơi. hạ sĩ quan, binh sĩ là những quân nhân có tuổi quân, tuổi đời còn trẻ, năng động, sung sức nhất, thích khám phá, thể hiện bản thân; tâm sinh lý diễn biến khác nhau. Vì vậy, các chủ thể lãnh đạo, quản lý cần nắm chắc những đặc điểm này, có hình thức, biện pháp giáo dục, bồi dưỡng ý thức kỷ luật phù hợp, hiệu quả; không dập khuân, máy móc, cứng nhắc trong huấn luyện quân sự; luôn đổi mới, sáng tạo về nội dung huấn luyện và phương pháp quản lý để tạo sự đồng thuận, thống nhất cao vì sự phát triển ổn định, bền vững của đơn vị.
Nhân tố chủ quan trong huấn luyện quân sự của hạ sĩ quan, binh sĩ là những quy định, yêu cầu đặt ra trong quá trình thực hành huấn luyện các nội dung để hạ sĩ quan, binh sĩ nắm chắc các kiến thức về quân sự; từ đó vận dụng vào thực tiễn một cách tốt nhất; xây dựng tâm lý, bản lĩnh vững vàng trong sử dụng, ứng dụng kỹ thuật quân sự vào nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, không lúng túng, bị động, làm chủ vũ khí trang bị kỹ thuật.
Trên cơ sở, những kiến thức đã được giới thiệu, từng hạ sĩ quan, binh sĩ tích cực, chủ động, phát huy cao độ ý thực tự giác trong chấp hành kỷ luật Quân đội, quy định đơn vị; ý thức kỷ luật trở thành thói quen hằng ngày, thấm sâu vào suy nghĩ, hành động của hạ sĩ quan, binh sĩ không chỉ trong huấn luyện quân sự mà trong các hoạt động khác của đơn vị, nhất là vào giờ nghỉ, ngày nghỉ. Tự giác học tập, rèn luyện, không cần đến sự nhắc nhở thường xuyên của cán bộ chỉ huỷ các cấp, mỗi hạ sĩ quan, binh sĩ là chiến sĩ tiên phong trong các hoạt động của đơn vị; suy nghĩ, hành động cho kỹ, tránh vì những suy nghĩ, hành động nông nổi của bản thân ảnh hưởng đến đồng chí, đồng đội, hoạt động chung của đơn vị.
Phát huy nhân tố chủ quan của hạ sĩ quan, binh sĩ trong huấn luyện quân sự ở đơn vị cơ sở Quân đội đặt trong mối quan hệ với môi trường kỷ luật, có như vậy, ý thức kỷ luật mới trở thành thói quen, hành vi, quy định ý thức kỷ luật của hạ sĩ quan, binh sĩ ở mọi lúc, mọi nơi. Chỉ khi nào việc làm đó được hạ sĩ quan, binh sĩ thực hiện tốt thì chất lượng huấn luyện sẽ được nâng lên, tạo sự chuyển biến tích cực về năng lực, trình độ, phương pháp thực hiện các nội dung, động tác quân sự.
4. Kết luận
Ý thức kỷ luật của hạ sĩ quan, binh sĩ trong huấn luyện quân sự ở đơn vị cơ sở Quân đội là một nội dung, biện pháp quan trọng để xây dựng đơn vị vững mạnh, toàn diện “Mẫu mực, tiêu biểu”. Trong quá trình tổ chức thực hiện nhiệm vụ, đòi hỏi các chủ thể, lực lượng cần vận dụng linh hoạt, sáng tạo các nội dung, biện pháp giáo dục, bồi dưỡng, rèn luyện, bảo đảm chất lượng, góp phần xây dựng con người xã hội chủ nghĩa về đức, trí, thể, mỹ, đáp ứng tốt nhất yêu cầu, nhiệm vụ của sự nghiệp đổi mới đất nước, xây dựng Quân đội tinh, gọn, mạnh trong thời kỳ mới. Ý thức kỷ luật của hạ sĩ quan, binh sĩ được nâng lên ở mọi phương diện là sự phản ánh của những nhân tố quy định trong quá trình huấn luyện quân sự. Vì vậy, việc quán triệt những nhân tố quy định là cơ sở để nâng cao năng lực lãnh đạo sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng, xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên gương mẫu, tiên phong, lan toả sâu rộng ý thức kỷ luật trong toàn đơn vị, nhất là với hạ sĩ quan, binh sĩ.
Chú thích:
1. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 5, H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 278.
2. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 7. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 483.
3. C. Mác -Ph.Ăngghen toàn tập (1995). Tập 13. H. NXB. Chính trị quốc gia, tr. 8.
