ThS. Phan Tăng Tuấn
Học viện Chính trị khu vực I
(Quanlynhanuoc.vn) – Đoàn kết, gắn bó chặt chẽ nhằm phát huy sức mạnh của cộng đồng để chống thiên tai và ngoại xâm là truyền thống quý báu của dân tộc Việt Nam. Đến Hồ Chí Minh thì “Đại đoàn kết được xây dựng trên cả một lý luận chứ không còn đơn thuần là tình cảm tự nhiên của người trong một nước phải thương nhau cùng”1, nghĩa là, trong tư duy lý luận của Hồ Chí Minh, tư tưởng đại đoàn kết được hình thành và phát triển trên một nền tảng lý luận khoa học và thực tiễn hết sức phong phú, sâu sắc. Đại đoàn kết trong tư tưởng Hồ Chí Minh, bao gồm: đoàn kết toàn dân tộc, đoàn kết quốc tế, và đặc biệt là đoàn kết, thống nhất trong Đảng. Đoàn kết, thống nhất trong Đảng là hạt nhân, là tấm gương, “tăng cường đoàn kết, thống nhất trong Đảng làm cơ sở vững chắc để xây dựng đoàn kết trong hệ thống chính trị và khối đại đoàn kết toàn dân tộc”2, đoàn kết quốc tế.
Từ khóa: Xây dựng Đảng, đoàn kết, thống nhất trong Đảng, tư tưởng Hồ Chí Minh.
1. Tư tưởng Hồ chí Minh về đoàn kết, thống nhất trong Đảng
Đại đoàn kết là tư tưởng có ý nghĩa chiến lược, nhất quán và xuyên suốt bảo đảm thành công của cách mạng Việt Nam. Không phải ngẫu nhiên mà “trong hơn 3.000 tài liệu của Hồ Chí Minh để lại đã được phát hành trong bộ sách Hồ Chí Minh toàn tập (2011), chúng ta có thể tìm thấy một số lượng lớn là hơn 400 tài liệu là các bài thơ, bài báo, bài phát biểu,… trong đó Hồ Chí Minh đề cập đến vấn đề đoàn kết trong sự nghiệp cách mạng Việt Nam”3. Và, theo Hồ Chí Minh, đoàn kết, thống nhất trong Đảng gồm các nội dung cơ bản:
Một là, đoàn kết, thống nhất trong Đảng có ý nghĩa hết sức quan trọng, vừa là chiến lược lâu dài, vừa là nhiệm vụ cấp bách.
Hồ Chí Minh khẳng định, “Đoàn kết là sức mạnh, đoàn kết là thắng lợi”4; “Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết; thành công, thành công, đại thành công”5. “Kinh nghiệm của ta, cách mạng thành công, kháng chiến thắng lợi là do lực lượng đoàn kết, trước hết là đoàn kết trong Đảng”6.Đảng lấy lợi ích của Tổ quốc, của Nhân dân làm mục tiêu cao nhất; đồng thời, Đảng cũng là hạt nhân tập hợp và lãnh đạo khối đại đoàn kết toàn dân tộc tiến hành sự nghiệp cách mạng. Vì vậy, muốn tập hợp, xây dựng và lãnh đạo khối đại đoàn kết toàn dân tộc, đoàn kết quốc tế thì trước hết phải xây dựng, củng cố đoàn kết trong Đảng. Đoàn kết trong Đảng chính là tấm gương cho cả hệ thống chính trị, là hạt nhân, là nhân tố quyết định bảo đảm đoàn kết toàn dân tộc và đoàn kết quốc tế. “Ngày nay, sự đoàn kết trong Đảng là quan trọng hơn bao giờ hết, nhất là sự đoàn kết chặt chẽ giữa các cán bộ lãnh đạo”7. Đảng phải là một khối đoàn kết, thống nhất về tư tưởng và hành động: “Đảng ta tuy nhiều người, nhưng khi tiến đánh thì chỉ như một người”8.
Hai là, thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình.
Thực hành dân chủ theo tư tưởng Hồ Chí Minh yêu cầu mỗi cá nhân phải nhận thức mình là thành viên trong tập thể, phải đặt mình trong tập thể và lắng nghe ý kiến của các thành viên khác, có trách nhiệm phát biểu, trình bày ý kiến của mình vì lợi ích chung; đồng thời, phải phục tùng quyết định của tập thể trong khi vẫn có quyền đề nghị được bảo lưu ý kiến khác biệt của bản thân mình hoặc các thành viên khác. Mọi hành vi dùng quyền lực để đe dọa, ép buộc, tạo nên sự phục tùng trong sợ hãi, hoặc dùng lợi ích vật chất, chức vụ để mua chuộc, mặc cả, tạo nên sự đồng thuận đều là dân chủ hình thức, dân chủ giả hiệu, thậm chí là phản dân chủ, cần phải lên án và đấu tranh loại bỏ. “Chỉ có đảng chân chính cách mạng và chính quyền thật dân chủ mới dám mạnh dạn tự phê bình, hoan nghênh phê bình, và kiên quyết sửa chữa. Do tự phê bình và phê bình, nhất là phê bình từ dưới lên – mà chúng ta đoàn kết càng chặt chẽ, càng đồng tâm nhất trí, càng tiến bộ không ngừng, càng chắc chắn thắng lợi,…”9.
Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Một Đảng mà giấu giếm khuyết điểm của mình là một Đảng hỏng. Một Đảng có gan thừa nhận khuyết điểm của mình, vạch rõ những cái đó, vì đâu mà có khuyết điểm đó, xét rõ hoàn cảnh sinh ra khuyết điểm đó, rồi tìm kiếm mọi cách để sửa chữa khuyết điểm đó. Như thế là một Đảng tiến bộ, mạnh dạn, chắc chắn, chân chính”10. “Đảng cần phải biết những ưu điểm và khuyết điểm của mình để dạy dỗ đảng viên, dạy dỗ quần chúng”11, tránh bệnh “mèo khen mèo dài đuôi”, tự mãn. “Mỗi đảng viên, mỗi cán bộ, cần phải thật thà tự xét và xét đồng chí mình, ai có khuyết điểm nào, thì phải thật thà cố gắng tự sửa chữa và giúp sửa chữa lẫn nhau. Thang thuốc hay nhất là thiết thực phê bình và tự phê bình”12.
Người phân tích, “Phê bình là nêu ưu điểm và vạch khuyết điểm của đồng chí mình. Tự phê bình là nêu ưu điểm và vạch khuyết điểm của mình. Tự phê bình và phê bình phải đi đôi với nhau”13, và “…cốt để giúp nhau sửa chữa, giúp nhau tiến bộ. Cốt để sửa đổi cách làm việc cho tốt hơn, đúng hơn. Cốt đoàn kết và thống nhất nội bộ”14. Trong sinh hoạt và hoạt động thực tiễn ai cũng có ưu, khuyết điểm, có cái hay, cái dở, cái tiên tiến và cái lạc hậu,… Vì vậy, cần động viên, khuyến khích làm cho phần tốt phát huy nảy nở, còn những thói hư tật xấu không có đất sinh sôi mà mất dần đi.
Người chỉ rõ, tự phê bình và phê bình chỉ phát huy được tác dụng khi được thực hiện nghiêm túc, với tinh thần “phê bình mình cũng như phê bình người phải ráo riết, triệt để, thật thà, không nể nang, không thêm bớt. Phải vạch rõ cả ưu điểm và khuyết điểm. Đồng thời, chớ dùng những lời mỉa mai, chua cay, đâm thọc. Phê bình việc làm, chứ không phải phê bình người”15. Đối với những người bị phê bình, thì phải vui lòng nhận thấy để sửa đổi, không nên vì bị phê bình mà nản chí, hoặc oán ghét. Đặc biệt, cần phải kịp thời ngăn chặn các biểu hiện lợi dụng tự phê bình, phê bình, lợi dụng dân chủ, gây chia rẽ mất đoàn kết nội bộ. Hồ Chí Minh còn đặt ra yêu yêu cầu: “Cấp trên phê bình, chưa đủ. Đồng chí, đồng sự phê bình, chưa đủ. Phải hoan nghênh quần chúng phê bình nữa, thì sự phê bình mới hoàn toàn”16.
Ba là, xây dựng sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng phải bắt đầu từ chi bộ.
Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Đảng mạnh là do chi bộ tốt. Chi bộ tốt là do các đảng viên đều tốt”17. Để giữ gìn, củng cố đoàn kết, thống nhất trong chi bộ, cần tập trung vào công tác đẩy mạnh giáo dục chính trị, tư tưởng, coi trọng rèn luyện đạo đức cách mạng, bồi dưỡng tình yêu thương đồng chí, tôn trọng lẫn nhau của cán bộ, đảng viên. Sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng trước hết bắt nguồn từ sự hiểu biết, giác ngộ tư tưởng, chính trị, thấm nhuần đạo đức cách mạng của mỗi đảng viên. Vì vậy, công tác tuyên truyền, giáo dục trong Đảng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng để nâng cao trình độ nhận thức cho mỗi đảng viên, có như vậy mới tạo sự đoàn kết, thống nhất cao. Mỗi thành viên, đặc biệt là cán bộ lãnh đạo và người đứng đầu cần nhận thức rõ trách nhiệm cá nhân, hoàn thành tốt nhiệm vụ được tập thể giao phó, tuân thủ nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách.
Bốn là, cán bộ, đảng viên của Đảng cần có thái thái độ đúng trước những khuyết điểm của Đảng, của đồng chí mình.
Theo Hồ Chí Minh, Đảng ta không phải trên trời sa xuống. Nó ở trong xã hội mà ra nên “trong Đảng ta chưa hoàn toàn tránh khỏi một vài kẻ vu vơ, những việc không chính đáng”18. Đảng ta là một đảng rất to lớn, bao gồm đủ các tầng lớp trong xã hội nên không tránh khỏi khuyết điểm của xã hội bên ngoài, những thói xấu, hủ tục, tàn dư của chế độ cũ, nó lây, ngấm vào trong Đảng. Hơn nữa, mỗi cán bộ, đảng viên cũng là người, mà đã là người ai cũng có tính tốt, tính xấu ở trong lòng. Đảng cần khơi dậy, làm cho trong mỗi con người, phần tốt nảy nở như hoa mùa xuân và phần xấu mất dần đi.
Chủ tịch Hồ Chí Minh phân tích, Đảng rất to, người rất đông; mỗi hạng người lại có thói quen, tính nết, trình độ, tư tưởng, nhận xét khác nhau. Thái độ mỗi người đối với những khuyết điểm của Đảng ta cũng khác nhau. Đó là, có người cho rằng, trong Đảng việc gì cũng tốt, không có khuyết điểm gì đáng lo. Có người lại cho rằng, trong Đảng cái gì cũng kém, đầy những khuyết điểm, vì vậy mà họ bi quan, thất vọng. Bọn thứ ba thì sao cũng mặc kệ, sao xong chuyện thì thôi. Không phê bình, không tự phê bình. Đó là thái độ của những đảng viên và cán bộ ươn hèn yếu ớt. Bọn thứ tư thì đối với những người có khuyết điểm và sai lầm đó, như đối với hổ mang, thuồng luồng. Họ đòi phải đuổi bọn kia ra khỏi Đảng ngay. Nếu Đảng không làm như thế thì họ cho rằng: Thôi, hỏng hết rồi! Do đó, họ đâm ra chán nản, thất vọng. Hoặc họ không làm gì nữa hết. Thậm chí họ bỏ Đảng. Đó là thái độ những người máy móc quá.
Cả bốn thái độ nêu trên, Hồ Chí Minh đều phê bình, chỉ rõ mối nguy hại cho Đảng. Đồng thời, Người nêu thái độ thứ năm là thái độ đúng. Tức là: a) Phân tách rõ ràng, cái gì đúng, cái gì là sai; b) Không chịu nổi ảnh hưởng của những chủ trương sai lầm, những phần tử không tốt. Ra sức học tập và nâng cao những kiểu mẫu tốt; c) Không để mặc kệ. Mà ra sức tranh đấu sửa chữa những khuyết điểm, không để nó phát triển ra, không để nó có hại cho Đảng; d) Không làm một cách máy móc. Nhưng khéo dùng cách phê bình và tự phê bình để giúp đồng chí khác sửa đổi những sai lầm và khuyết điểm, giúp họ tiến bộ; đ) Đoàn kết Đảng bằng sự tranh đấu nội bộ. Nâng cao kỷ luật và uy tín của Đảng19.
2. Đảng bộ Học viện Chính trị khu vực I xây dựng đảng bộ trong sạch vững mạnh theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh
Với tinh thần “Kiên định lý tưởng, rèn luyện tính Đảng, đoàn kết sâu rộng, tự phê bình và phê bình thật thà, không ngừng sáng tạo và phát triển”20, Đảng ủy Học viện Chính trị khu vực I đã lãnh đạo, chỉ đạo, hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ được giao, nhiều chỉ tiêu vượt kế hoạch. Nhờ sự đoàn kết, thống nhất cao, Đảng ủy đã lãnh đạo đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng, đẩy mạnh nghiên cứu khoa học theo hướng bảo đảm bản chất trường Đảng, tổng kết thực tiễn phục vụ đào tạo, bồi dưỡng, tư vấn chính sách cho địa phương.
Trong lãnh đạo công tác chính trị, tư tưởng, Đảng ủy đã lãnh đạo, chỉ đạo việc tổ chức quán triệt, học tập, nghiên cứu, triển khai Nghị quyết, Chỉ thị, kết luận, quy định của Đảng đến viên chức, đảng viên và người lao động. Lãnh đạo, chỉ đạo xuất bản các ấn phẩm lý luận, sách phục vụ đào tạo, bồi dưỡng, nghiên cứu khoa học và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng; chỉ đạo tổ chức Cuộc thi “Tự phê bình” cấp chi bộ, cấp Đảng bộ nhằm nâng cao nhận thức về mục tiêu, phương pháp, nguyên tắc, cách thức thực hành tự phê bình và phê bình đối với đảng viên, chi bộ, Đảng bộ. Công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật Đảng; xây dựng tổ chức đảng, đảng viên được chú trọng; Hoạt động sơ kết, tổng kết, công tác khen thưởng, động viên luôn được thực hiện kịp thời.
Công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới được xác định gắn với nhiệm vụ chính trị được giao. Cùng với đó, việc ứng dụng công nghệ thông tin và đẩy mạnh chuyển đổi số trong công tác quản lý, điều hành và thực thi nhiệm vụ được triển khai đồng bộ; hạ tầng kỹ thuật và nguồn lực tài chính được tăng cường, tạo điều kiện bảo đảm cho việc thực hiện các nhiệm vụ chính trị được giao.
Thấm nhuần, quán triệt những chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh về củng cố, tăng cường đoàn kết, thống nhất trong Đảng, Đảng bộ Học viện Chính trị khu vực I cần tập trung tiến hành đồng bộ các giải pháp chủ yếu sau đây:
Một là, tiếp tục tạo sự chuyển biến tích cực hơn nữa về tư tưởng, nhận thức và hành động trong Đảng bộ Học viện Chính trị khu vực I về đoàn kết, thống nhất trong Đảng theo tư tưởng Hồ Chí Minh. Tăng cường tính Đảng, tăng cường sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng gắn với việc đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.
Hai là, mở rộng dân chủ trong Đảng, giữ vững nguyên tắc đoàn kết, thống nhất trên cơ sở chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, Cương lĩnh chính trị, đường lối, quan điểm, Điều lệ của Đảng, chuẩn mực đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên trong giai đoạn mới. Cấp ủy (đảng ủy, chi ủy) cần kiên định nguyên tắc tập trung dân chủ trong giải quyết vấn đề. Đảng chỉ mạnh thực sự khi trong Đảng có sự đoàn kết, thống nhất cả trong tư tưởng, hành động và tổ chức.
Ba là, nâng cao chất lượng, tăng cường tính chiến đấu trong tự phê bình và phê bình gắn với phát huy dân chủ trong Đảng là một phương pháp căn bản để giải quyết kịp thời những ý kiến chưa thống nhất trong nội bộ, không để vấn đề, khuyết điểm tích tụ, tồn động,… góp phần tăng cường đoàn kết, thống nhất trong Đảng. Coi trọng xây dựng văn hóa trường Đảng, xây dựng môi trường nhân văn ở Học viện Chính trị khu vực I. Đảng bộ Học viện Chính trị khu vực I với đội ngũ cán bộ, đảng viên, giảng viên, làm công tác giáo dục lý luận chính trị, không những dạy học viên chủ nghĩa Mác – Lênin mà quan trọng và ý nghĩa là giúp học viên hiểu chủ nghĩa Mác – Lênin theo nghĩa “sống với nhau có nghĩa, có tình”, “phải có tình đồng chí thương yêu lẫn nhau” như lời Hồ Chí Minh căn dặn.
Bốn là, đoàn kết, thống nhất trong Đảng phải được quán triệt, tuân thủ thực hiện thường xuyên, có nền nếp trong từng cấp ủy Đảng, trong từng Chi bộ. Đảng ủy, Chi ủy cần tiếp tục quán triệt, đoàn kết, thống nhất trong Đảng là một nội dung, tiêu chuẩn để đánh giá cán bộ, đảng viên. Đảng ủy, Chi ủy, cán bộ chủ chốt, trước hết phải là tấm gương quy tụ, đoàn kết, đồng thời, phải có những biện pháp cụ thể, hiệu quả để xây dựng khối đoàn kết thống nhất trong đảng bộ, chi bộ. Mỗi đảng viên phải luôn coi trọng, có trách nhiệm cao trong củng cố, xây dựng khối đoàn kết, nhất trí, “không phải đoàn kết ngoài miệng, mà đoàn kết bằng việc làm, đoàn kết bằng tinh thần, đoàn kết thật sự”21. Đặc biệt, cán bộ, đảng viên trong đảng bộ cần có “thái độ đúng” trước những khuyết điểm của tổ chức Đảng, của đồng chí mình, tránh tình trạng xem nhẹ hoặc nâng cao quan điểm, quy chụp gây mất đoàn kết; không để mặc kệ mà ra sức tranh đấu sửa chữa những khuyết điểm, không để nó phát triển, có hại cho Đảng.
Năm là, cần tiếp tục quán triệt “cán bộ là cái gốc của mọi công việc”, “muôn việc thành công hoặc thất bại, đều do cán bộ tốt hoặc kém”. Do đó, đào tạo, bồi dưỡng và xây dựng đội ngũ cán bộ có đức, có tài là trách nhiệm, nhiệm vụ thường xuyên của Đảng ủy, trước hết là xây dựng đội ngũ cán bộ, người đứng đầu, “có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đạo đức trong sáng, năng lực nổi bật, dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn, thử thách, dám hành động vì lợi ích chung, có uy tín cao và thực hiện tiên phong, gương mẫu, là hạt nhân đoàn kết”22. Thực hiện tập thể lãnh đạo đi đôi với cụ thể hóa cá nhân phụ trách, nhất là vai trò trách nhiệm của người đứng đầu. Đây là nhân tố để khắc phục thái độ bàng quan, thờ ơ, thiếu trách nhiệm…
Sáu là, đề cao và tăng cường kỷ cương, kỷ luật; chú trọng giám sát, kiểm tra thường xuyên và đột xuất; ngày càng nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác đánh giá, xếp loại tập thể, cá nhân; kỷ luật nghiêm minh, khen thưởng đúng người, đúng việc, công bằng, thuyết phục. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, chỉ đạo của tổ chức đảng cấp trên, chủ động phát hiện sớm những hiện tượng có biểu hiện mất đoàn kết để giáo dục, phòng ngừa, ngăn chặn kịp thời; không để sự việc còn manh nha trở thành mất đoàn kết nghiêm trọng.
Với tinh thần, quyết tâm: “Tự hào truyền thống vẻ vang, kiên trì bản chất trường Đảng, tự giác tu dưỡng rèn luyện, ý chí tự lực tự cường, xây dựng Đảng bộ Học viện vững mạnh” cùng phương châm hành động: “Trí tuệ – Niềm tin – Khát vọng – Đoàn kết – Phát triển”23, Đảng bộ Học viện Chính trị khu vực I sẽ tiếp tục hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chính trị quan trọng mà Đảng, Nhà nước và Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh giao.
Chú thích:
1. Viện Hồ Chí Minh (1993). Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh. Tập 2. tr. 34.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2023). Nghị quyết số 43-NQ/TW ngày 24/11/2023, Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục phát huy truyền thống, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng đất nước ta ngày càng phồn vinh, hạnh phúc”.
3. Tư tưởng Hồ Chí Minh về đại đoàn kết – Ánh đuốc soi đường cho cách mạng Việt Nam”. https://www.hcmcpv.org.vn/tin-tuc/tu-tuong-ho-chi-minh-ve-dai-doan-ket-%E2%80%93-anh-duoc-soi-duong-cho-cach-mang-viet-nam-1491865234.
4, 17. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 15. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 515, 113.
5. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 13. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 120.
6. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 12. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 35.
7. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 9. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 368.
8. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 6. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 17.
9. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 10. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 387.
10, 11, 12, 13, 14, 15, 18, 19. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 5. H. NXB. Chính trị quốc gia, tr.301, 301, 302, 307, 272, 272, 302, 304-305.
16. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 6. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 53.
20. Đại hội đại biểu Đảng bộ Học viện Chính trị khu vực I lần thứ X, nhiệm kỳ 2025 – 2030. https://hcma1.hcma.vn/Pages/chi-tiet-tin.aspx
ItemID=10960.
21. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 8. H. NXB Chính trị quốc gia, tr.78.
22. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiên Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 187.
23. Đại hội đại biểu Đảng bộ Học viện Chính trị khu vực I lần thứ X, nhiệm kỳ 2025 – 2030. https://hcma1.hcma.vn/Pages/chi-tiet-tin.aspx?ItemID=10960.
