ThS. Nguyễn Thị Minh Kiên
Học viện Tài chính
(Quanlynhanuoc.vn) – Sau 40 năm tiến hành công cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế, nước ta đã đạt được những thành tựu to lớn và bước vào giai đoạn phát triển mới, trong đó Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã tích cực tiến hành công tác đối ngoại nhân dân trên tất cả các lĩnh vực, góp phần quan trọng vào việc thực hiện tháng lợi mục tiêu, đường lối, chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước. Công tác đối ngoại nhân dân của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng đã góp phần vào việc mở rộng và đưa quan hệ đối ngoại giữa Việt Nam với các nước, các tổ chức quốc tế ngày càng đi vào chiều sâu góp phần vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc theo đúng phương châm: “Đoàn kết – Dân chủ – Đổi mới – Sáng tạo – Phát triển” mà Đại hội đại biểu Đảng bộ Mặt trận Tổ quốc các đoàn thể Trung ương nhiệm kỳ 2025 – 2030 đã đề ra.
Từ khóa: Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, ngoại giao nhân dân, bối cảnh mới.
1. Đặt vấn đề
95 năm qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng, công tác đối ngoại nhân dân giữ một vị trí không thể thiếu trên mặt trận ngoại giao Việt Nam, góp phần không nhỏ vào việc thực hiện thắng lợi chủ trương, đường lối đối ngoại của Đảng và ngoại giao của Nhà nước.
Trong thời kỳ đổi mới hiện nay, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (MTTQVN) đã có những đóng góp to lớn cho sự nghiệp cách mạng của dân tộc, là đại diện của quần chúng nhân dân. Đặc biệt, MTTQVN đã và đang góp phần quan trọng thực hiện thắng lợi đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước về xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; đạt được nhiều thành tựu trong công tác đối ngoại nhân dân. Sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác đối ngoại nhân dân của MTTQVN trong thời kỳ đổi mới cũng có nhiều chuyển biến tích cực về nội dung và phương thức lãnh đạo.
2. Công tác đối ngoại nhân dân của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam
Thời gian qua, công tác đối ngoại nhân dân của MTTQVN đạt được nhiều thành tựu quan trọng và đáp ứng ngày càng tốt hơn trong thực hiện chủ trương đa dạng hóa, đa phương hóa và tích cực, chủ động hội nhập quốc tế. Công tác đối ngoại nhân dân được triển khai đồng bộ, hiệu quả, có bước phát triển mới. Chủ trương, đường lối đối ngoại của Đảng và chính sách ngoại giao Nhà nước, hoạt động đối ngoại nhân dân của Ủy ban MTTQVN các cấp và các tổ chức thành viên không ngừng được mở rộng, nâng cao chất lượng và hiệu quả.
Nội dung và phương thức công tác đối ngoại nhân dân của MTTQVN được xác định luôn theo sát đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm an ninh, quốc phòng, nhất là quán triệt thực hiện hiệu quả Chỉ thị số 44-CT/TW ngày 20/9/1994 của Ban Bí thư Trung ương Đảng (khoá VII) về mở rộng và đổi mới hoạt động đối ngoại nhân dân; Chỉ thị số 04-CT/TW ngày 06/7/2011 của Ban Bí thư về tiếp tục đổi mới và nâng cao hiệu quả công tác đối ngoại nhân dân trong tình hình mới; Chỉ thị số 28-CT/TW ngày 02/12/2008 về tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam trên mọi mặt, toàn diện, phù hợp và có tính khả thi. MTTQVN đã tăng cường, củng cố mối quan hệ đoàn kết hữu nghị, hợp tác đi vào chiều sâu với các nước láng giềng và các đối tác truyền thống. Chủ động, tích cực hội nhập quốc tế, tham gia công tác thông tin, tuyên truyền đối ngoại và vận động người Việt Nam ở nước ngoài.
MTTQVN và các đoàn thể chủ động, tích cực mở rộng hợp tác quốc tế, đẩy mạnh đối ngoại nhân dân gắn với yêu cầu hội nhập toàn diện, sâu rộng, qua đó lan tỏa các giá trị văn hóa, truyền thống tốt đẹp của Việt Nam ra thế giới, nâng cao vị thế và uy tín của đất nước trên trường quốc tế. Chủ động thiết lập, củng cố và mở rộng quan hệ với các tổ chức quốc tế, các phong trào nhân dân tiến bộ trên thế giới và cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài; có hình thức tập hợp, đoàn kết, phát huy trí tuệ, nguồn lực của kiều bào hướng về Tổ quốc.
Phát huy vai trò, trách nhiệm trong các cơ chế, diễn đàn quốc tế; tranh thủ sự đồng tình, ủng hộ của bạn bè thế giới đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; duy trì, phát triển quan hệ đối ngoại nhân dân với các tổ chức, cá nhân ở nhiều quốc gia, đặc biệt là các nước láng giềng, các nước trong khu vực và các đối tác chiến lược. Tăng cường hợp tác trong phát triển bền vững, bảo vệ môi trường, khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo…
Công tác động viên các tầng lớp nhân dân thi đua, sáng tạo, thực hiện hiệu quả các cuộc vận động, phong trào thi đua yêu nước là một trong 6 chương trình hoạt động trọng tâm của Mặt trận và các tổ chức thành viên, như: Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh” góp phần đưa 78% số xã đạt chuẩn nông thôn mới; “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” với hơn 12.000 sản phẩm OCOP được công nhận; “Vì người nghèo – Không để ai bị bỏ lại phía sau” và mỗi năm vận động được hàng nghìn tỷ đồng vì người nghèo; phong trào “Đoàn kết sáng tạo” được thúc đẩy, hằng năm công bố Sách vàng Sáng tạo Việt Nam và giới thiệu 70 – 100 công trình tiêu biểu…
Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác đối ngoại nhân dân vẫn còn một số hạn chế, như: hoạt động đối ngoại nhân dân chưa tương xứng với tiềm năng và vị thế của Mặt trận; công tác thông tin, tuyên truyền đối ngoại chưa rõ nét, việc thu hút người có năng lực và trình độ làm việc ở Ủy ban MTTQVN các cấp vẫn là vấn đề khó khăn.
Mặt khác, các thế lực thù địch tăng cường vu khống, xuyên tạc nhằm làm giảm uy tín của Đảng và Nhà nước, làm mất niềm tin của Nhân dân đối với chủ trương, đường lối lãnh đạo của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; các vấn đề an ninh phi truyền thống diễn ra khó lường và nhiều thách thức.
3. Một số giải pháp
Một là, MTTQVN tiếp tục tổ chức quán triệt, phổ biến về chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, đặc biệt là quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ của công tác đối ngoại nhân dân.
Hai là, bổ sung, hoàn chỉnh các định hướng chính trị của Đảng về công tác đối ngoại nhân dân.
Ba là, nâng cao chất lượng ủy viên cấp ủy, nhất là Ban Thường vụ, Bí thư; các cơ quan tham mưu, giúp việc cấp ủy, nhất là Ban Tổ chức, Ban Dân vận cần đáp ứng yêu cầu về năng lực, trình độ chuyên môn; tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác đối ngoại nhân dân của Mặt trận.
Bốn là, xây dựng và thực hiện nghiêm quy chế làm việc giữa cấp ủy các cấp với Mặt trận cùng cấp, quy chế phối hợp công tác giữa các tổ chức có liên quan với Mặt trận cùng cấp, trong đó nhấn mạnh việc thực hiện công tác đối ngoại nhân dân của Mặt trận.
Năm là, tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ làm công tác đối ngoại nhân dân của MTTQVN.
Sáu là, nâng cao chất lượng công tác thông tin, tuyên truyền đối ngoại thông qua việc xây dựng và cập nhật thường xuyên tài liệu tuyên truyền đối ngoại của MTTQVN.
Bảy là, xây dựng các tổ chức đảng trong Ủy ban MTTQVN các cấp vững mạnh, thể hiện rõ vai trò, trách nhiệm trong lãnh đạo thực hiện công tác đối ngoại nhân dân của Mặt trận; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát của Đảng.
Tám là, tăng cường hơn nữa sự phối hợp ngoại giao nhân dân của MTTQVN với đối ngoại Đảng và ngoại giao Nhà nước.
4. Kết luận
Trong bối cảnh hiện nay, công tác ngoại giao nhân dân của MTTQVN cần được nhận thức rõ trong mối quan hệ hữu cơ, biện chứng với các trụ cột đối ngoại Đảng và ngoại giao Nhà nước, phối hợp chặt chẽ trong xây dựng chính sách, trong đào tạo lực lượng, chia sẻ thông tin và triển khai các hoạt động đối ngoại. Đối ngoại nhân dân phải thực sự trở thành cánh tay nối dài của đối ngoại Đảng và ngoại giao Nhà nước, từ đó tạo nên sức mạnh tổng hợp của đối ngoại Việt Nam.
Trong thời gian tới, đối ngoại nhân dân cần tiếp tục phát huy vai trò “ngoại giao tâm công”, nỗ lực trong việc “chinh phục trái tim và khối óc” của bạn bè thế giới, góp phần củng cố, thúc đẩy quan hệ hữu nghị, hợp tác của Việt Nam với các nước ngày càng đi vào chiều sâu, thiết thực cùng đối ngoại Đảng và ngoại giao Nhà nước tạo nên sức mạnh tổng hợp của mặt trận đối ngoại, góp phần giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, bảo vệ lợi ích quốc gia – dân tộc, nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế, đồng thời, đóng góp tích cực vào cuộc đấu tranh chung của Nhân dân thế giới vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội.
Tài liệu tham khảo:
1. Ban Bí thư (2011). Chỉ thị số 04-CT/TW ngày 06/7/2011 về tiếp tục đổi mới và nâng cao hiệu quả công tác đối ngoại nhân dân trong tình hình mới.
2. Ban Bí thư (2022). Chỉ thị số 12-CT/TW ngày 05/01/2022 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, nâng cao hiệu quả đối ngoại nhân dân trong tình hình mới.
3. Ban Chỉ đạo công tác thông tin đối ngoại Trung ương (2018). Công tác thông tin đối ngoại – Những điều cần biết. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật.
4. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương (khóa XIII). H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật.
5. Trần Thị Thúy Hà, Nguyễn Thị Dung (2020). Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo hoạt động đối ngoại nhân dân những năm đầu thế kỷ XXI: Thành tựu, hạn chế và một số kinh nghiệm. Tạp chí Giáo dục lý luận, số 3 (318), tr. 26 – 31.
6. Nguyễn Phương Nga (2022). Phát huy vai trò, nâng cao hiệu quả công tác đối ngoại nhân dân – Một trụ cột của nền ngoại giao Việt Nam toàn diện, hiện đại. Tạp chí Cộng sản, số 2 (983), tr. 97 – 104.
7. Bùi Thanh Sơn (2022). Ngoại giao Việt Nam vì sự nghiệp bảo vệ và phát triển đất nước dưới ánh sáng Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII. Tạp chí Kinh tế và Dự báo, số 1, tr. 8-10.
8. Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (2021). Hướng dẫn số 48/HD-MTTW-BTT ngày 29/01/2021 về công tác đối ngoại nhân dân và công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài năm 2021.
9. Giáp Thị Vịnh (2021). Vai trò của ngoại giao nhân dân trong quan hệ Việt – Trung. Tạp chí Nghiên cứu Trung Quốc, số 2, tr. 39-46.
