ThS. Nguyễn Thị Lê, ThS. Nguyễn Thị Tâm Anh
Học viện Hành chính và Quản trị công
Quanlynhanuoc.vn) – Nội dung bài viết tập trung làm rõ vị trí việc làm của công chức cấp xã trong bối cảnh thực hiện chính quyền địa phương hai cấp ở Việt Nam. Trên cơ sở danh mục vị trí việc làm của công chức cấp xã và yêu cầu, tiêu chuẩn đối với công chức cấp xã, đề xuất khung năng lực công chức cấp xã với nhóm năng lực chung, năng lực chuyên môn nghiệp vụ, năng lực hỗ trợ, năng lực hành vi cũng như năng lực số theo vị trí việc làm đáp ứng yêu cầu quản lý hiệu quả và tăng cường chất lượng phục vụ Nhân dân trong bối cảnh thực hiện chính quyền địa phương hai cấp ở Việt Nam.
Từ khóa: Vị trí việc làm, khung năng lực, công chức cấp xã, chính quyền địa phương hai cấp, Việt Nam.
1. Đặt vấn đề
Công chức cấp xã đóng vai trò quan trọng trong vận hành bộ máy chính quyền địa phương hai cấp hiện nay ở Việt Nam. Công chức cấp xã là cầu nối trực tiếp giữa Đảng, Nhà nước và Nhân dân. Công chức cấp xã là những người trực tiếp triển khai các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước vào cuộc sống, giải quyết các vấn đề phát sinh tại cơ sở, đáp ứng các nhu cầu chính đáng của người dân. Sự vững mạnh của chính quyền cấp xã phụ thuộc rất lớn vào chất lượng và năng lực của đội ngũ công chức cấp xã.
Trong bối cảnh mới, Việt Nam đã và đang thực hiện chính quyền địa phương hai cấp nhằm giảm tầng nấc trung gian, do vậy việc tổ chức sắp xếp bộ máy chính quyền địa phương đang được sắp xếp cơ cấu tổ chức cũng như chức năng, nhiệm vụ của chính quyền địa phương hai cấp (tỉnh, xã) với xu hướng phân cấp, phân quyền mạnh mẽ cho chính quyền cấp xã, đồng thời tăng cường trách nhiệm giải trình. Điều này đặt ra những yêu cầu mới, cao hơn đối với đội ngũ công chức cấp xã về kiến thức, kỹ năng và thái độ làm việc. Họ cần có khả năng thích ứng nhanh chóng với những thay đổi về cơ chế, chính sách, ứng dụng công nghệ thông tin vào công việc và đặc biệt là nâng cao năng lực phục vụ Nhân dân một cách chuyên nghiệp, hiệu quả. Việc nghiên cứu, đề xuất tiêu chuẩn khung năng lực cho công chức cấp xã là hết sức cần thiết và có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng một nền hành chính hiện đại, chuyên nghiệp, phục vụ Nhân dân.
2. Vị trí việc làm của công chức cấp xã
Trong bối cảnh vận hành chính quyền địa phương hai cấp, việc xác định và xây dựng vị trí việc làm cho đội ngũ công chức nói chung và công chức cấp xã nói riêng trở thành một yêu cầu cấp bách. Chính quyền cấp xã là nơi trực tiếp tổ chức, triển khai và phản hồi các chính sách của Nhà nước đến người dân. Do đó, chất lượng hoạt động của chính quyền cấp xã có ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả quản lý nhà nước, đến niềm tin và sự hài lòng của Nhân dân đối với bộ máy hành chính. Một trong những yếu tố quyết định chất lượng hoạt động của chính quyền cấp xã chính là xây dựng hệ thống vị trí việc làm rõ ràng, khoa học, phù hợp với thực tiễn của từng địa phương.
Vị trí việc làm là công việc gắn với chức vụ, chức danh, ngạch công chức trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ cụ thể của cơ quan, tổ chức, đơn vị. Vị trí việc làm của công chức bao gồm các nội dung chính sau: tên gọi vị trí việc làm; chức vụ, chức danh hoặc ngạch công chức tương ứng; bản mô tả công việc và khung năng lực của vị trí việc làm.
Vị trí việc làm của công chức được xác định dựa trên các căn cứ sau: chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của cơ quan, tổ chức, đơn vị sử dụng công chức; mức độ phức tạp, tính chất, đặc điểm của từng ngành, lĩnh vực; phạm vi, đối tượng phục vụ; quy trình quản lý chuyên môn, nghiệp vụ; mức độ hiện đại hóa công sở, trang thiết bị, phương tiện làm việc; mức độ ứng dụng khoa học – công nghệ, chuyển đổi số.
Vị trí việc làm công chức gồm 3 nhóm vị trí việc làm: vị trí việc làm lãnh đạo, quản lý; vị trí việc làm chuyên môn, nghiệp vụ và vị trí việc làm hỗ trợ, phục vụ. Vị trí việc làm được xác định trên cơ sở khối lượng, tính chất, độ phức tạp và yêu cầu năng lực cần thiết để hoàn thành nhiệm vụ. Xây dựng vị trí việc làm đúng đắn giúp cơ quan biết rõ cần bao nhiêu người, mỗi người làm gì, yêu cầu ra sao, từ đó tránh tình trạng chồng chéo, trùng lặp hoặc bỏ sót nhiệm vụ. Đồng thời, đây cũng là căn cứ để tuyển dụng, sử dụng, đào tạo, đánh giá và trả lương công chức một cách minh bạch, công bằng, hướng tới nền công vụ chuyên nghiệp, trách nhiệm và hiệu quả.
Đối với chính quyền cấp xã việc xác định rõ vị trí việc làm càng có ý nghĩa quan trọng. Hiện nay, khi khối lượng công việc thuộc chức năng, nhiệm vụ của chính quyền cấp xã khá lớn do tiếp nhận những hoạt động quản lý trước đây thuộc chức năng, nhiệm vụ của chính quyền cấp huyện (trước thời điểm ngày 01/7/2025) và phân cấp nhiệm vụ từ chính quyền cấp tỉnh. Bên cạnh đó, mỗi công chức cấp xã đều trực tiếp tiếp xúc, giải quyết công việc cho người dân, tổ chức và doanh nghiệp, thực hiện các thủ tục hành chính hằng ngày nên nếu vị trí công tác không rõ ràng hoặc bố trí nhân sự chưa phù hợp, hiệu quả phục vụ sẽ bị ảnh hưởng đáng kể.
Theo định hướng của Bộ Nội vụ tại Văn bản số 9478/BNC-CCVC ngày 17/10/2025 cơ cấu tổng thể danh mục vị trí việc làm cấp xã dự kiến 43 vị trí việc làm, chia làm 3 nhóm,gồm: 8 vị trí việc làm lãnh đạo, quản lý, 32 vị trí việc làm chuyên môn, nghiệp vụ (theo ngành/lĩnh vực) và 3 vị trí việc làm hỗ trợ, phục vụ.
(1) Nhóm vị trí việc làm lãnh đạo, quản lý (8 vị trí): chánh văn phòng, phó chánh văn phòng Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân; trưởng phòng, phó trưởng phòng chuyên môn; giám đốc, phó giám đốc Trung tâm Phục vụ hành chính công; chỉ huy trưởng, phó chỉ huy trưởng Ban Chỉ huy quân sự cấp xã.
(2) Nhóm vị trí việc làm chuyên môn, nghiệp vụ (32 vị trí – theo chức năng, nhiệm vụ của cấp xã mới):bố trí theo các mảng điển hình: văn phòng – thống kê; tư pháp – hộ tịch; tài chính – kế toán (kế toán trưởng/phụ trách kế toán nếu là đơn vị dự toán); địa chính – xây dựng – đô thị và môi trường (hoặc nông nghiệp ở xã); văn hóa – xã hội; kinh tế (kế hoạch, công thương, giao thông); y tế; giáo dục; nội vụ; dân tộc; công nghệ thông tin; kiểm soát thủ tục hành chính; tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng; kiểm tra chuyên ngành…
Nhóm này được tăng 4 vị trí việc làm so với trước đây đó là: (1) vị trí việc làm giúp việc Hội đồng nhân dân, bố trí tại Văn phòng Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân cấp xã; (2) vị trí việc làm kế toán trưởng/phụ trách kế toán, bố trí tại các phòng chuyên môn và Trung tâm Phục vụ hành chính công thuộc Ủy ban nhân dân cấp xã được xác định là đơn vị kế toán, đơn vị dự toán ngân sách theo hướng dẫn của Bộ Tài chính, đồng thời, điều chỉnh vị trí việc làm kế toán viên phù hợp với bố trí vị trí kế toán trưởng hoặc phụ trách kế toán; (3) vị trí việc làm tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng chống tham nhũng; (4) vị trí việc làm kiểm tra chuyên ngành (theo quy định tại khoản 2 Điều 6 Nghị định số 217/2025/NĐ-CP ngày 05/8/2025.
(3) Nhóm hỗ trợ, phục vụ (3 vị trí): nhân viên phục vụ, bảo vệ, lái xe.
Để bảo đảm chất lượng nguồn nhân lực tại chính quyền cấp xã, Ủy ban nhân dân cấp xã có trách nhiệm xác định và bố trí công chức chuyên trách hoặc kiêm nhiệm theo vị trí việc làm để thực hiện các nhiệm vụ được giao, bảo đảm phù hợp với định hướng khung biên chế công chức tại cấp xã theo quy định của cấp có thẩm quyền; đồng thời, xác định yêu cầu về chuyên ngành đào tạo của công chức để bố trí cho phù hợp, bảo đảm thực hiện tốt các nhiệm vụ được giao. Chính điều đó, đòi hỏi các vị trí việc làm của công chức cấp xã cần phải được xác định rõ khung năng lực để làm cơ sở cho việc tuyển đúng – bố trí phù hợp – sử dụng hiệu quả công chức cấp xã bảo đảm vận hành chính quyền cấp xã chuyên nghiệp, hiện đại, hiệu quả.
3. Khung năng lực theo vị trí việc làm đối với công chức cấp xã
Để bảo đảm tổ chức và vận hành chính quyền cấp xã tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, trên cơ sở danh mục vị trí việc làm đã được ban hành đối với công chức cấp xã, Nhà nước cần xác định rõ khung năng lực cho từng vị trí việc làm trên cơ sở xác định các nhiệm vụ chính, yêu cầu, tiêu chuẩn thực hiện cũng như kết quả của nhiệm vụ để xác định khung năng lực cần có.
Xác định khung năng lực cho từng vị trí việc làm công chức cấp xã bảo đảm tuyển dụng đúng người, sử dụng đúng người, phù hợp với tính chất, đặc điểm của từng công việc. Khung năng lực là tập hợp các kiến thức, kỹ năng, thái độ và hành vi mà một công chức cần có để thực hiện hiệu quả nhiệm vụ của vị trí việc làm được giao; trong đó, không chỉ phản ánh năng lực chuyên môn mà còn bao gồm năng lực quản lý, năng lực phục vụ, năng lực đổi mới và năng lực ứng dụng công nghệ. Đối với chính quyền cấp xã – nơi công chức thường xuyên tiếp xúc trực tiếp với người dân và giải quyết các thủ tục hành chính hằng ngày, khung năng lực càng có ý nghĩa quan trọng, bởi nó định hướng cho từng công chức biết cần phải học gì, rèn luyện gì và phấn đấu như thế nào để đáp ứng yêu cầu công việc.
Một khung năng lực toàn diện cho công chức cấp xã thường bao gồm ba nhóm năng lực chính:
Thứ nhất, năng lực chung là những yêu cầu cơ bản mà bất kỳ công chức nào cũng cần có, bất kể vị trí công tác cụ thể. Đó là năng lực hiểu biết về hệ thống chính trị, pháp luật và cơ cấu tổ chức hành chính nhà nước; năng lực thực thi công vụ trên tinh thần phục vụ Nhân dân; năng lực giao tiếp, phối hợp, làm việc nhóm; khả năng tư duy phản biện, xử lý tình huống hành chính, đặc biệt là đạo đức công vụ, tinh thần trách nhiệm và ý thức kỷ luật. Đối với công chức cấp xã, năng lực chung còn thể hiện ở khả năng nắm bắt thực tiễn địa bàn, thấu hiểu tâm tư, nguyện vọng của người dân và có khả năng truyền đạt, vận động quần chúng thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước.
Thứ hai, năng lực chuyên môn, nghiệp vụ là nhóm năng lực đặc thù gắn liền với từng vị trí việc làm cụ thể. Ví dụ, công chức tư pháp – hộ tịch cần nắm vững hệ thống pháp luật về hộ tịch, chứng thực, hôn nhân – gia đình và kỹ năng lập, quản lý hồ sơ hành chính; công chức tài chính – kế toán phải có kiến thức về kế toán ngân sách, quản lý thu chi, lập dự toán và quyết toán ngân sách; công chức địa chính – xây dựng – đô thị và môi trường cần có năng lực chuyên môn về quản lý đất đai, quy hoạch xây dựng, trật tự đô thị, đồng thời có khả năng sử dụng công cụ số trong đo đạc, bản đồ và theo dõi hồ sơ địa chính điện tử; công chức văn hóa – xã hội phải có năng lực tổ chức các hoạt động phong trào, nắm vững chính sách về lao động, việc làm, y tế, giáo dục, giảm nghèo và an sinh xã hội. Như vậy, mỗi công chức cấp xã vừa là người “làm chuyên môn”, vừa là người “phục vụ”, đòi hỏi sự kết hợp giữa chuyên môn sâu và kỹ năng giao tiếp, ứng xử hành chính.
Thứ ba, năng lực bổ trợ và năng lực hành vi là yếu tố ngày càng quan trọng trong môi trường làm việc hiện đại. Đây là nhóm năng lực giúp công chức thích ứng nhanh với sự thay đổi, làm việc trong môi trường áp lực và đa nhiệm, đồng thời thúc đẩy tinh thần đổi mới, sáng tạo trong công vụ. Đối với cấp xã, năng lực này thể hiện qua khả năng ứng dụng công nghệ thông tin, kỹ năng sử dụng các phần mềm hành chính điện tử, năng lực truyền thông và hướng dẫn người dân thực hiện thủ tục hành chính trực tuyến. Ngoài ra, các năng lực hành vi như thái độ phục vụ, khả năng lắng nghe, xử lý phản ánh, giao tiếp thân thiện, chuyên nghiệp cùng với tác phong làm việc tận tụy, minh bạch cũng là những tiêu chí quan trọng để đánh giá chất lượng công chức cấp xã.
Bên cạnh đó, đối với vị trí việc làm là lãnh đạo, quản lý, ngoài nhóm năng lực chung, năng lực chuyên môn nghiệp vụ, năng lực bổ trợ và năng lực hành vi còn cần phải có năng lực về lãnh đạo, quản lý (khả năng lập kế hoạch, phân bổ nguồn lực (nhân lực, thời gian, tài chính), tổ chức thực hiện nhiệm vụ; giám sát, đánh giá, điều chỉnh linh hoạt phù hợp với quy định và bối cảnh mới…); năng lực ra quyết định và giải quyết vấn đề (đánh giá tình hình, nhận diện vấn đề; đưa ra quyết định phù hợp; xử lý tình huống phát sinh) và đặc biệt là năng lực quản lý, đổi mới sáng tạo và cải cách (khả năng lãnh đạo cải cách, đổi mới quy trình, nâng cao hiệu quả, áp dụng đổi mới hành chính, cải thiện chất lượng dịch vụ công, sáng tạo trong cách thức thực hiện, linh hoạt phù hợp với thực tiễn địa phương); đặc biệt hiện nay chính quyền cấp xã được trao nhiều quyền hơn trong quản lý nhân sự hành chính nhà nước, do đó, công chức cấp xã thuộc nhóm vị trí việc làm lãnh đạo, quản lý cần có khả năng trong quản lý nhân sự, như: tuyển dụng, bố trí, phân công công việc, đào tạo, bồi dưỡng, đánh giá công chức và cách thức phát huy năng lực, tạo động lực làm việc cũng như xây dựng môi trường làm việc chuyên nghiệp.
4. Kết luận
Trong bối cảnh mới, khung năng lực cho công chức cấp xã cần bổ sung những năng lực mới phù hợp với thời đại. Đó là năng lực sử dụng hệ thống thông tin quản lý, năng lực số trong tương tác hành chính, kỹ năng làm việc trực tuyến, tư duy đổi mới sáng tạo và khả năng khai thác dữ liệu để phục vụ quản lý nhà nước. Đặc biệt, năng lực thích ứng với thay đổi, bao gồm cả thay đổi quy trình, công nghệ và phương thức phục vụ công dân cần được xem là một tiêu chí quan trọng trong khung năng lực hiện đại. Đối với mỗi vị trí việc làm cụ thể khung năng lực cần được cụ thể hóa, chi tiết hóa yêu cầu, tiêu chuẩn về kiến thức, kỹ năng, phẩm chất và những yêu cầu đặc thù phù hợp với tính chất công việc và tình hình thực tiễn tại mỗi địa phương để bảo đảm sự linh hoạt, hiệu quả trong quản lý công chức cấp xã.
Tài liệu tham khảo:
1. Bộ Nội vụ (2025). Văn bản số 9478/BNV-CCVC ngày 17/10/2025 về việc rà soát, hoàn thiện vị trí việc làm công chức, viên chức.
2. Chính phủ (2025). Nghị định số 150/2025/NĐ-CP ngày 12/6/2025 quy định tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và Ủy ban nhân dân xã, phường, đặc khu thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.
3. Quốc hội (2025). Luật Tổ chức Chính quyền địa phương năm 2025.
4. Quốc hội (2025). Luật Cán bộ, công chức năm 2025.
5. Phạm Đức Toàn – Đào Thị Thanh Thủy (đồng chủ biên) (2021). Khung năng lực và quản lý công chức theo năng lực đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật.
6. Trương Hải Long (2023). Xây dựng nền công vụ liên thông, thống nhất, chuyên nghiệp, năng động và thực tài. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật.
7. Xây dựng đội ngũ công chức cấp xã ở TP. Hồ Chí Minh đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong bối cảnh phát triển mới. https://www.quanlynhanuoc.vn/2025/10/14/xay-dung-doi-ngu-cong-chuc-cap-xa-o-tp-ho-chi-minh-dap-ung-yeu-cau-nhiem-vu-trong-boi-canh-phat-trien-moi/
