(QLNN) – Tuyển dụng công chức là khâu đầu tiên trong chu trình quản lý công chức, có tính quyết định cho sự phát triển một cơ quan, tổ chức, đơn vị của nhà nước. Trong quá trình vận hành của nền công vụ, việc tuyển dụng được những công chức giỏi thì nhất định nền công vụ sẽ hoạt động đạt kết quả cao hơn vì công chức nhà nước là nhân tố quyết định đến sự vận hành của một nền công vụ. Như Bác Hồ đã từng nói: Cán bộ là gốc của mọi công việc.
1. Luật Cán bộ, công chức năm 2008 và các văn bản hướng dẫn thi hành luật đã đổi mới căn bản việc quản lý công chức về nội dung tuyển dụng công chức, đó là việc tuyển dụng công chức phải căn cứ vào yêu cầu, nhiệm vụ, vị trí việc làm và chỉ tiêu biên chế và thông qua thi tuyển theo nguyên tắc công khai, minh bạch, khách quan và đúng pháp luật, bảo đảm tính cạnh tranh. Hình thức thi, nội dung thi tuyển công chức phải phù hợp với ngành, nghề, bảo đảm lựa chọn được những người có phẩm chất, trình độ và năng lực đáp ứng yêu cầu tuyển dụng. Luật cũng quy định hình thức tuyển dụng thông qua xét tuyển với các trường hợp đặc biệt. Công tác thể chế về quy định tuyển dụng công chức đã được quy định đầy đủ, bảo đảm khoa học và làm cơ sở để cho các cơ quan, đơn vị trong cả nước thực hiện công tác tuyển dụng thống nhất và đúng quy định.
Thời gian vừa qua Bộ Nội vụ đã đi đầu, ngoài ra cũng đã và đang phối hợp cùng một số bộ, ngành và địa phương ứng dụng công nghệ tin học vào thi tuyển nhằm nâng cao chất lượng tuyển dụng công chức, bước đầu đã thu được một số kết quả khả quan, được dư luận đánh giá cao. Việc ứng dụng công nghệ tin học vào tuyển dụng công chức không phải là mới đối với các quốc gia có nền công vụ phát triển nhưng là mới đối với nước ta, hình thức thi này đã bảo đảm tối đa nguyên tắc cạnh tranh khách quan, công bằng, minh bạch, thực tài và có sự kiểm soát lẫn nhau, chống được tiêu cực trong thi cử, mọi công dân có đủ điều kiện, tiêu chuẩn đều có cơ hội như nhau để đăng ký và tham gia quá trình lựa chọn vào nền công vụ làm việc tại các cơ quan trung ương và địa phương và bảo đảm chất lượng đầu vào của ngạch công chức.
Với sự đúc kết kinh nghiệm thực tế qua các kỳ thi tuyển được tổ chức thành công tại một số bộ, ngành và địa phương; cùng với sự tiếp thu các ý kiến đóng góp của các chuyên gia, các nhà quản lý, việc xây dựng một hệ thống thi tuyển công chức trực tuyến tổng thể để bảo đảm nâng cao tính khách quan, minh bạch, hiệu quả cho các kỳ thi tuyển là vấn đề hết sức cần thiết và cấp bách. Cùng với sự đổi mới về phương pháp thi tuyển, đòi hỏi phải có hệ thống ngân hàng câu hỏi thi tuyển công chức thống nhất, áp dụng cho các bộ, ngành và địa phương. Trước mắt, bộ câu hỏi tuyển công chức được xây dựng cho các môn sau: môn kiến thức chung; kiến thức chuyên ngành thi viết và thi trắc nghiệm; ngoại ngữ; tin học.
2. Trong hệ thống văn bản đã được Nhà nước ban hành nhằm cụ thể hóa Luật Cán bộ, công chức và hướng dẫn công tác tuyển dụng công chức hiện chưa có văn bản nào quy định về việc xây dựng bộ câu hỏi phục vụ cho công tác tuyển dụng công chức. Để góp phần khắc phục khoảng trống trên, đồng thời bảo đảm thực hiện tốt các mục tiêu đề ra của Đề án: “Đẩy mạnh cải cách chế độ công vụ, công chức”, Viện Khoa học tổ chức nhà nước, Bộ Nội vụ đã nghiên cứu và thí điểm nâng cao việc quản lý chất lượng đầu vào công chức bằng cách đổi mới, minh bạch hóa quy trình thi tuyển.
Đó là phát triển một phần mềm thi tuyển công chức trên máy tính. Phần mềm thi tuyển công chức trên máy tính do Viện Khoa học tổ chức nhà nước, Bộ Nội vụ xây dựng và phát triển mới được áp dụng thí điểm tại một số bộ, ngành và địa phương mà chưa được xem xét, đánh giá, đưa vào sử dụng bắt buộc trong công tác thi tuyển công chức của tất cả các bộ, ngành và địa phương. Câu hỏi tuyển công chức mới chỉ dừng lại ở số lượng câu hỏi ít, tập trung vào các môn thi: tin học văn phòng và Tiếng Anh. Đối với các môn thi chuyên ngành vẫn do các bộ, ngành và địa phương đảm nhận việc ra câu hỏi.
Thực tế, các bộ, ngành và địa phương chưa chủ động trong việc xây dựng ngân hàng câu hỏi phục vụ cho công tác thi tuyển công chức, việc thi tuyển công chức mới chỉ dừng lại ở mức độ khi nào có chỉ tiêu tuyển dụng, các cơ quan, đơn vị mới thành lập Hội đồng tuyển dụng và tiến hành xây dựng các bộ câu hỏi phục vụ cho từng kỳ thi cụ thể, chưa có ngân hàng câu hỏi phục vụ lâu dài cho công tác tuyển dụng công chức. Việc tuyển dụng công chức không được tiến hành một cách thường xuyên, liên tục.
Đối với công tác ra câu hỏi, các bộ, ngành và địa phương rất lúng túng và gặp rất nhiều khó khăn trong việc xác định số lượng chuyên ngành thi, không thống nhất số lượng các môn thi chuyên ngành và công tác ra câu hỏi của Hội đồng tuyển dụng cũng gặp không ít khó khăn, vì công chức ra câu hỏi là công chức làm chuyên môn, nghiệp vụ của các cơ quan, đơn vị nên thiếu kinh nghiệm ra câu hỏi, số lượng câu hỏi không bao quát hết các lĩnh vực và chuyên ngành, nhiều khi không sát với tình hình thực tiễn, dẫn đến khó khăn trong việc xác định nội dung tài liệu ôn thi cho thí sinh. Thực tế cho thấy, đôi khi câu hỏi không phù hợp dẫn đến cơ quan, đơn vị không tuyển đủ số lượng biên chế theo chỉ tiêu tuyển dụng.
Một vấn đề khác là việc lãng phí thời gian, tiền bạc trong quá trình tiến hành tuyển dụng công chức. Mỗi lần tuyển dụng tại bộ, ngành và địa phương, nhiều quy trình tuyển dụng đều phải thực hiện lại từ đầu, ví dụ: thuê các chuyên gia xây dựng, thẩm định bộ câu hỏi. Việc này không những gây tốn kém về ngân sách cho hội đồng tuyển dụng mà còn có thể gián tiếp gây ra những tiêu cực trong quá trình làm đề. Tình trạng không kiểm soát được chất lượng câu hỏi góp phần không nhỏ vào thực trạng chênh lệch trình độ công chức cùng cấp giữa các địa phương với nhau và với các cơ quan trung ương.
Những tiêu cực trong công tác tuyển dụng công chức ở một số bộ, ngành và địa phương hiện nay dẫn đến tình trạng, một bộ phận cá nhân xuất sắc không có đủ cơ hội tham gia vào bộ máy hành chính; tồn tại sự chênh lệch trình độ công chức giữa trung ương và địa phương; ảnh hưởng đến việc thực hiện thành công Đề án: “Đẩy mạnh cải cách chế độ công vụ, công chức”.
3. Chính vì vậy, việc phải có một ngân hàng câu hỏi các môn thi chung cho tất cả các bộ, ngành và địa phương để bảo đảm sự thống nhất nội dung, kiến thức, mức độ khó của các câu hỏi, áp dụng cho toàn bộ các thí sinh thi tuyển công chức trên cả nước là hết sức cần thiết trong giai đoạn hiện nay. Xây dựng Bộ câu hỏi và đáp án câu hỏi tuyển công chức gắn với chức năng, nhiệm vụ của cơ quan, tổ chức hành chính nhà nước nhằm tuyển dụng những công chức có đủ trình độ, năng lực, thực tài, đáp ứng vị trí việc làm cần tuyển. Bảo đảm tối đa nguyên tắc công khai, minh bạch, khách quan, công bằng, chất lượng và thực tài trong thi tuyển công chức theo Luật Cán bộ, công chức, Luật Viên chức và Đề án đẩy mạnh cải cách chế độ công vụ, công chức.
Với mục tiêu nâng cao chất lượng đầu vào công chức các bộ, ngành và địa phương thông qua việc chuẩn hóa ngân hàng câu hỏi phục vụ riêng cho việc tuyển dụng công chức. Bộ ngân hàng câu hỏi này phải bảo đảm tiêu chí sau:
Số lượng câu hỏi đủ lớn để tránh tình trạng thí sinh có thể dự đoán câu hỏi dự thi; câu hỏi phải được thường xuyên cập nhật về số lượng, chất lượng đề phù hợp với thay đổi của tình hình kinh tế, chính trị; câu hỏi phải bảo đảm cho việc phân loại được trình độ thí sinh dự tuyển theo yêu cầu của từng vị trí việc làm cụ thể.
Câu hỏi trong ngân hàng câu hỏi tuyển công chức phải thực hiện đúng theo quy định về số lượng môn thi, phạm vi nội dung kiến thức quy định tại các văn bản hiện hành; đáp ứng yêu cầu công tác nâng cao chất lượng tuyển dụng, công khai, minh bạch, công bằng và khách quan trong công tác tuyển dụng tại các bộ, ngành và địa phương. Số lượng câu hỏi bảo đảm phải có đầy đủ các chuyên ngành và các lĩnh vực quản lý nhà nước, cập nhật thường xuyên và bảo đảm chất lượng, khoa học, hiệu quả, được ứng dụng rộng rãi.
Ngân hàng câu hỏi phải bảo đảm tính kế thừa, có lộ trình và phù hợp với đặc điểm của hệ thống chính trị nước ta, với thực tiễn phát triển nguồn nhân lực trong hành chính nhà nước ở nước ta; đáp ứng yêu cầu của các cơ quan tuyển dụng cũng như trình độ của thí sinh tham dự các kỳ thi tuyển; thích ứng với sự phát triển nền công vụ trong từng giai đoạn. Bộ câu hỏi và đáp án câu hỏi tuyển công chức được thiết kế khoa học, học tập kinh nghiệm khảo thí công chức của các nước tiên tiến trên thế giới và trong khu vực, gắn yêu cầu về nguồn nhân lực cụ thể của các bộ, ngành và địa phương…
Với một ngân hàng câu hỏi tuyển công chức thống nhất trên cả nước, sẽ làm tăng tính khách quan trong tuyển dụng và đổi mới phương pháp tuyển dụng, đáp ứng đầy đủ các quy định của pháp luật, tuyển đúng vị trí việc làm với những bảo đảm về năng lực, phẩm chất tương ứng và bảo đảm công khai, công bằng, minh bạch trong tuyển dụng công chức; đồng thời, tăng cường công khai, minh bạch; tăng cường kiểm tra, giám sát cũng như trách nhiệm người đứng đầu mỗi cơ quan có thẩm quyền tuyển dụng của mỗi bộ, ngành và địa phương. Có như vậy mới góp phần nâng cao chất lượng tuyển dụng công chức ở nước ta, hoàn thành mục tiêu của chương trình tổng thẻ cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2011-2020.
ThS. Đào Mạnh Hoàn
Viện Khoa học Tổ chức nhà nước
