Nghiên cứu mô hình kiểm định chất lượng đầu vào công chức ở Việt Nam

(QLNN) – Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 19/5/2018 của Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII) về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đầy đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ. Trong phần nhiệm vụ, giải pháp, Nghị quyết đã nêu: “Thống nhất việc kiểm định chất lượng đầu vào công chức để các địa phương, cơ quan, đơn vị lựa chọn, tuyển dụng theo yêu cầu, nhiệm vụ; đồng thời, nghiên cứu phân cấp kiểm định theo lĩnh vực đặc thù và theo vùng, khu vực”.

Tuyển dụng công chức ở Việt Nam – những vấn đề thực tiễn

Trong những năm qua, hoạt động tuyển dụng công chức (TDCC) do các cơ quan quản lý công chức ở trung ương và địa phương thực hiện với hình thức thi tuyển và xét tuyển. Nội dung thi tuyển tập trung đánh giá kiến thức của thí sinh về đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, hệ thống chính trị, kiến thức chuyên ngành, tin học và ngoại ngữ. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động này vẫn còn những hạn chế cần được khắc phục, cụ thể:

TDCC chưa được thực hiện theo vị trí việc làm (VTVL). Mặc dù vấn đề tuyển dụng theo VTVL đã được quy định, song trên thực tế, phần lớn các cơ quan hành chính nhà nước chưa có bản mô tả công việc đối với từng vị trí công chức, vì vậy, việc xác định một vị trí công chức cần có kiến thức, kỹ năng, tinh thần, thái độ, trách nhiệm nghề nghiệp như thế nào còn khá mờ nhạt, dẫn đến việc TDCC trong không ít trường hợp chỉ hướng đến mục tiêu bảo đảm đủ chỉ tiêu biên chế được giao.

Hoạt động TDCC chưa đánh giá năng lực cần thiết đối với một chức danh công chức được tuyển dụng. Hiện trạng này một phần xuất phát từ việc TDCC chưa gắn với VTVL; mặt khác, xuất phát từ phương thức và nội dung tuyển dụng. Nội dung tuyển dụng với cách thức đánh giá kiến thức, hiểu biết của thí sinh hiện tại chưa đánh giá được năng lực tổng hợp, toàn diện của thí sinh mà chủ yếu kiểm tra khả năng ghi nhớ kiến thức về một số nội dung mà chưa đặt ra các câu hỏi để đánh giá khả năng suy luận, phân tích, tổng hợp, đặc biệt là chưa đánh giá được các kỹ năng chuyên ngành cần có đối với ngạch, vị trí dự tuyển.

Chất lượng và hiệu quả TDCC chưa đáp ứng được kỳ vọng, những tiêu cực trong TDCC ở một số cơ quan, địa phương làm ảnh hưởng đến niềm tin của người dân về quy trình TDCC chưa thực sự minh bạch, khách quan.

Ảnh minh họa

Để khắc phục những hạn chế này, Nghị định số 161/2018/NĐ-CP ngày 29/11/2018 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số quy định về TDCC, viên chức, nâng ngạch công chức, thăng hạng viên chức và thực hiện chế độ hợp đồng một số loại công việc trong cơ quan hành chính nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập đã có những quy định mới về TDCC, trong đó hai vòng thi được xác định cụ thể.

Vòng 1: Thi trắc nghiệm trên máy tính về kiến thức chung, ngoại ngữ và tin học.

Nội dung thi trắc nghiệm gồm 3 phần: Kiến thức chung với 60 câu hỏi về hệ thống chính trị, tổ chức bộ máy của Đảng, Nhà nước, các tổ chức chính trị – xã hội; quản lý hành chính nhà nước; công chức, công vụ; chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về ngành, lĩnh vực tuyển dụng; chức trách, nhiệm vụ của công chức theo yêu cầu của VTVL dự tuyển. Thời gian thi là 60 phút.

Phần ngoại ngữ với 30 câu hỏi là một trong 5 thứ tiếng: Anh, Nga, Pháp, Đức, Trung Quốc hoặc ngoại ngữ khác theo yêu cầu của VTVL do người đứng đầu cơ quan có thẩm quyền TDCC quyết định. Thời gian thi 30 phút.

Phần thi tin học gồm 30 câu hỏi theo yêu cầu của VTVL. Thời gian thi 30 phút. Trường hợp tổ chức thi trên máy vi tính thì nội dung thi trắc nghiệm không có phần thi tin học.

Thi vòng 1 được xác định theo số câu trả lời đúng cho từng phần thi quy định nêu trên, nếu trả lời đúng từ 50% số câu hỏi trở lên cho từng phần thi thì người dự tuyển được thi tiếp vòng 2.

Vòng 2: Thi môn nghiệp vụ chuyên ngành.

Nội dung thi kiến thức, năng lực, kỹ năng thực thi công vụ của người dự tuyển công chức theo yêu cầu của VTVL cần tuyển dụng. Trong cùng một kỳ thi tuyển, nếu có các VTVL yêu cầu chuyên môn, nghiệp vụ khác nhau thì cơ quan có thẩm quyền TDCC tổ chức xây dựng các đề thi môn nghiệp vụ chuyên ngành khác nhau bảo đảm phù hợp với yêu cầu của VTVL cần tuyển. Hình thức thi nghiệp vụ chuyên ngành là thi phỏng vấn hoặc thi viết. Người đứng đầu cơ quan có thẩm quyền TDCC quyết định hình thức thi phỏng vấn hoặc thi viết. Thời gian thi phỏng vấn 30 phút, thi viết 180 phút.

Đối với xét tuyển công chức, được thực hiện theo hai vòng:

Vòng 1: Kiểm tra điều kiện, tiêu chuẩn của người dự tuyển theo yêu cầu của VTVL tại Phiếu đăng ký dự tuyển;

Vòng 2: Phỏng vấn để kiểm tra về năng lực và trình độ chuyên môn.

Có thể nói, việc TDCC theo Nghị định số 161/2018/NĐ-CP đã có những đổi mới quan trọng về nội dung và hình thức tuyển dụng, cho phép khắc phục những hạn chế của thi tuyển công chức ở giai đoạn trước. Tuy nhiên, việc tuyển dụng theo quy định mới cũng sẽ phải đối mặt với một số thách thức:

Thứ nhất, với việc triển khai hai vòng thi, cơ quan tuyển dụng cần phải thực hiện nhiều công việc hơn so với TDCC theo các quy định của Nghị định số 24/2010/NĐ-CP. Với trình tự về thời gian thi tuyển vòng 1 và vòng 2, cơ quan tuyển dụng chịu nhiều áp lực hơn trong các bước thực hiện. Hơn nữa, các nội dung tuyển dụng vòng 1 liên quan đến kiến thức, đánh giá năng lực tin học, ngoại ngữ của thí sinh, cơ quan tuyển dụng thường không có đủ chuyển gia để thực hiện toàn bộ mà luôn cần có sự hỗ trợ từ các cơ quan, đơn vị chuyên môn. Điều này càng gia tăng áp lực trong quá trình TDCC.

Thứ hai, việc cơ quan TDCC trực tiếp đảm nhận thực hiện hai vòng thi dẫn đến sự phân tán trong triển khai thực hiện tuyển dụng hiện nay không được khắc phục. Điều này làm cho chi phí của cơ quan tuyển dụng và chi phí chung của xã hội cho hoạt động TDCC là rất lớn.

Thứ ba, việc tuyển dụng hai vòng thi phân tán theo cơ quan dẫn đến các cơ quan tuyển dụng sẽ khó có nguồn tuyển dụng dồi dào, có chất lượng mà chủ yếu từ nguồn thí sinh đăng ký sau khi có thông báo tuyển dụng. Cơ quan tuyển dụng thiếu sự chủ động về nguồn dự tuyển đã được sàng lọc, có năng lực cơ bản, cần thiết để trở thành công chức.

Đề xuất mô hình kiểm định chất lượng đầu vào công chức ở Việt Nam

Ảnh minh họa

Kiểm định chất lượng (KĐCL) đầu vào công chức có thể được hiểu là việc cơ quan tuyển dụng công chức hay cơ quan, tổ chức độc lập xem xét, đánh giá và công nhận chính thức mức độ đáp ứng của ứng viên thi tuyển công chức so với những tiêu chuẩn chức danh và VTVL cần tuyển dụng.

Việc xây dựng một hệ thống đánh giá, KĐCL đầu vào công chức có ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc duy trì các chuẩn mực và không ngừng nâng cao chất lượng công chức. Hệ thống này giúp sàng lọc, đánh giá chính xác chất lượng ứng viên trong quy trình TDCC, nhằm tuyển chọn được công chức có đủ trình độ, năng lực, thực tài, đáp ứng yêu cầu tiêu chuẩn chức danh và VTVL.

Thống nhất KĐCL đầu vào công chức không phải là một phương thức TDCC mới ở nhiều quốc gia trên thế giới. Ở Nhật Bản, việc KĐCL đầu vào công chức từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai đã được giao cho Cơ quan nhân sự quốc gia – một tổ chức thuộc Chính phủ Nhật Bản. Cơ quan này thực hiện sàng lọc, lựa chọn những thí sinh ưu tú nhất để các bộ thực hiện tuyển dụng.

Hàn Quốc cũng sớm triển khai mô hình thống nhất KĐCL đầu vào công chức với vai trò của Cục Tuyển dụng nhân sự thuộc Bộ Quản lý nhân sự. Trong khu vực Đông Nam Á, ở Phi-líp-pin, Cục Thi tuyển, tuyển dụng và bố trí nhân sự thuộc Ủy ban Công vụ thực hiện thống nhất KĐCL đầu vào… Từ thực tiễn thực hiện thống nhất KĐCL đầu vào công chức ở quốc gia, có thể nhận thấy mô hình này có những ưu thế nhất định:

Một là, việc thực hiện thống nhất KĐCL đầu vào công chức khắc phục sự phân tán trong tuyển dụng, hạn chế tiêu cực trong mô hình TDCC truyền thống, tăng tính khách quan, tính công bằng lựa chọn các ứng viên có năng lực nền tảng cơ bản trước khi được đánh giá về năng lực chuyên môn theo yêu cầu VTVL.

Hai là, thực hiện thống nhất KĐCL đầu vào, đồng thời tạo ra áp lực đối với thí sinh dự thi cần phải chú ý trau dồi kiến thức, kỹ năng, qua đó góp phần nâng cao chất lượng thí sinh dự thi công chức.

Ba là, việc thực hiện thống nhất KĐCL đầu vào công chức thay vì mỗi bộ ngành, địa phương tự tổ chức thi tuyển sẽ tiết kiệm được các chi phí cho công tác tuyển dụng từ ngân sách nhà nước. Mặt khác, việc KĐCL đầu vào công chức tại vòng 1 sẽ giảm chi phí cho việc tổ chức vòng thi đánh giá năng lực chuyên môn của thí sinh do đã có sàng lọc thí sinh dự thi.

Bốn là, việc thi tuyển công khai, công bằng, nghiêm túc sẽ tạo điều kiện cho những người có năng lực được lựa chọn và có cơ hội trở thành công chức; góp phần củng cố và tăng cường niềm tin của người dân và doanh nghiệp về hệ thống công vụ, hoạt động TDCC, thu hút được thí sinh phù hợp đối với nền công vụ; người dân và doanh nghiệp sẽ được thụ hưởng từ một nền hành chính hiệu quả, chuyên nghiệp với các dịch vụ hành chính công có chất lượng cao hơn, kịp thời hơn.

Từ thực tiễn trên, xây dựng mô hình thực hiện thống nhất KĐCL đầu vào công chức cần được đặt ra và sớm được triển khai trong thực tiễn để tạo ra sự thay đổi thực sự trong TDCC. Mô hình KĐCL đầu vào công chức có thể thực hiện theo hướng cụ thể như sau:

(1) Về cơ quan thực hiện thống nhất KĐCL đầu vào công chức. Để thực hiện thống nhất KĐCL đầu vào công chức, cần giao nhiệm vụ cho một tổ chức đánh giá độc lập với sự quản lý nhà nước của Bộ Nội vụ. Tổ chức đánh giá này có thể là đơn vị trực thuộc Bộ Nội vụ, có đủ năng lực để triển khai thực hiện bao gồm năng lực về chuyên môn, năng lực về cơ sở vật chất, khả năng bảo đảm tính khách quan, minh bạch trong quá trình thực hiện KĐCL đầu vào công chức.

(2) Về nội dung KĐCL chất lượng đầu vào công chức. Ngân hàng câu hỏi KĐCL đầu vào công chức được tiếp cận theo hướng tư duy mới, không phải chỉ là việc đánh giá kiến thức chung, ngoại ngữ, tin học của thí sinh như các nội dung TDCC trong giai đoạn vừa qua. Ngân hàng câu hỏi được xây dựng nhằm đánh giá tổng hợp, toàn diện năng lực của thí sinh dự tuyển, đánh giá được sự hiểu biết nền tảng, cần thiết cho vị trí công chức, đánh giá hiểu biết về chức trách, nhiệm vụ và khả năng sẵn sàng đảm đương vị trí công chức theo yêu cầu của VTVL dự tuyển. Ngân hàng câu hỏi được xây dựng bởi các chuyên gia, các nhà khoa học, các nhà quản lý từ các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng, từ các cơ quan quản lý nhà nước, từ các viện nghiên cứu, trung tâm nghiên cứu hàng đầu của khu vực và cả nước để bảo đảm ngân hàng đề thi thực sự là công cụ, là thước đo đánh giá chính xác năng lực của thí sinh dự tuyển.

(3) Về nguồn dự tuyển KĐCL đầu vào công chức. Nguồn KĐCL đầu vào công chức được thực hiện theo hai phương thức. Phương thức đặt hàng của cơ quan tuyển dụng và phương thức kiểm định theo nhu cầu xã hội. Phương thức kiểm định theo nhu cầu xã hội gắn với tiêu chuẩn chung của công chức. Các thí sinh có đủ điều kiện về văn bằng, chứng chỉ theo tiêu chuẩn công chức có thể đăng ký KĐCL đầu vào. Căn cứ vào số lượng đăng ký, cơ quan KĐCL đầu vào báo cáo Bộ Nội vụ tổ chức KĐCL đầu vào. Đối với thí sinh kiểm định theo phương thức đặt hàng thì giá trị kiểm định đầu vào chỉ được áp dụng đối với kỳ thi TDCC của cơ quan đặt hàng kiểm định.

(4) Về giá trị của KĐCL đầu vào công chức. Thí sinh đạt yêu cầu về KĐCL đầu vào công chức có thể được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện thi tuyển công chức. Giá trị của giấy chứng nhận có thể từ 6 tháng đến 12 tháng. Với giấy chứng nhận được cấp, thí sinh có thể tham gia thi tuyển công chức vòng 2 ở các bộ, ngành, địa phương.

(5) Phương thức kiểm định được thực hiện trên giấy và trên máy tính. Việc kiểm định trên giấy chỉ áp dụng ở những địa bàn mà điều kiện kiểm định trên máy tính không cho phép, không có đủ thiết bị, thiếu cơ sở hạ tầng về công nghệ thông tin. Việc kiểm định trên máy tính bảo đảm tính kịp thời trong việc xác định kết quả kiểm định, tăng tính khách quan, minh bạch trong quy trình kiểm định và kết quả kiểm định.

(6) Về địa điểm kiểm định, việc KĐCL đầu vào công chức sẽ tổ chức kiểm định ở các khu vực và các địa phương. Cơ quan kiểm định sẽ tổ chức kiểm định tại các địa điểm có thể đáp ứng yêu cầu về cơ sở vật chất, thiết bị, đặc biệt là hệ thống máy tính để bảo đảm tổ chức kiểm định trên máy tính. Đối với kiểm định trên giấy, toàn bộ bài thi sẽ được quét và chấm bằng phần mềm trên máy tính để bảo đảm tính khách quan. Kết quả đánh giá của kiểm định trên giấy chậm nhất là 02 ngày sẽ được thông báo đến thí sinh và cơ quan tuyển dụng (trong trường hợp kiểm định theo đặt hàng).

Để bảo đảm tính khả thi của mô hình KĐCL đầu vào công chức, các quy định về TDCC cần phải điều chỉnh, cụ thể:

Cần quy định việc thực hiện thống nhất nội dung KĐCL đầu vào công chức trong Luật sửa đổi, bổ sung Luật Cán bộ, công chứcLuật Viên chức. Nội dung chi tiết về thực hiện thống nhất việc KĐCL đầu vào công chức sẽ được quy định trong một nghị định của Chính phủ.

Sửa đổi, bổ sung Nghị định số 161/2018/NĐ-CP ngày 29/11/2018 của Chính phủ, trong đó xác định giá trị pháp lý của hoạt động KĐCL đầu vào công chức, quy định về mẫu giấy chứng nhận, thời hạn giấy chứng nhận, giá trị sử dụng của giấy chứng nhật, quy định thống nhất về quy trình TDCC, sự liên thông giữa quy trình KĐCL đầu vào công chức và vòng 2 TDCC.

Quy định khung lệ phí KĐCL đầu vào tạo điều kiện cho đơn vị kiểm định thực hiện các hoạt động kiểm định.

KĐCL đầu vào là một bước trong quy trình tuyển dụng, có ý nghĩa quan trọng trong đổi mới mô hình TDCC ở Việt Nam. KĐCL đầu vào công chức không chỉ là sự sàng lọc để lựa chọn các thí sinh có năng lực cần thiết trở thành công chức mà còn góp phần khoa học hóa, minh bạch hóa quy trình TDCC, tạo ra nguồn thí sinh thực sự có chất lượng để các cơ quan, đơn vị sử dụng thực hiện các bước tiếp theo trong quy trình tuyển dụng. Đó là sự sàng lọc từ sự đa dạng, từ số đông thí sinh để tìm ra những người có năng lực, phẩm chất nền tảng có thể đáp ứng được yêu cầu của khu vực công. Cơ quan tuyển dụng sẽ lựa chọn được những công chức tốt nhất từ những thí sinh có chất lượng tốt thay vì từ số lượng lớn thí sinh có mặt bằng trình độ, năng lực khác nhau. Điều này là cơ sở để nâng cao chất lượng TDCC, góp phần xây dựng đội ngũ công chức thực sự ngang tầm nhiệm vụ, đủ năng lực để làm việc trong môi trường quốc tế.

Tài liệu tham khảo:
1. Nghị quyết số 132/NQ-CP ngày 24/10/2018 của Chính phủ ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 19/5/2018 của Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII) về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ; Kế hoạch số 10-KH/TW ngày 06/6/2018 của Bộ Chính trị thực hiện Nghị quyết số 26-NQ/TW.
2. Luật Cán bộ, công chức năm 2008.
3. Luật Viên chức năm 2010.
4. Nghị quyết số 161/2018/NĐ-CP ngày 29/11/2018 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số quy định về tuyển dụng công chức, viên chức, nâng ngạch công chức, thăng hạng viên chức và thực hiện chế độ hợp đồng một số loại công việc trong cơ quan hành chính nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập.

TS. Đoàn Văn Dũng
Học viện Hành chính Quốc gia