Đổi mới nội dung và phương pháp bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng cho đội ngũ cán bộ cấp chiến lược theo tinh thần Nghị quyết số 26-NQ/TW

(Quanlynhanuoc.vn) – Đội ngũ cán bộ cấp chiến lược là lực lượng lãnh đạo nòng cốt của đất nước, tiêu biểu cho phẩm chất, bản lĩnh và trí tuệ của Đảng và Nhà nước, do đó cần phải có những yêu cầu riêng về năng lực, phẩm chất đạo đức và kiến thức, kỹ năng lãnh đạo, quản lý. Bài viết đề xuất một số định hướng đổi mới nội dung, phương pháp bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng cho đội ngũ cán bộ cấp chiến lược.

 

Đội ngũ cán bộ cấp chiến lược là lực lượng lãnh đạo nòng cốt của đất nước, tiêu biểu cho phẩm chất, bản lĩnh, trí tuệ của Đảng và Nhà nước
Cán bộ cấp chiến lược và vấn đề bồi dưỡng cán bộ cấp chiến lược

Năm 2017, Bộ Chính trị ban hành Quy định số 90-QĐ/TW về tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí đánh giá cán bộ thuộc diện Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý.

Trên cơ sở Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 19/5/2018 của Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII, Ban Tổ chức Trung ương xác định đội ngũ cán bộ cấp chiến lược hiện nay có khoảng 600 người, ở Trung ương bao gồm các đồng chí cấp thứ trưởng, phó trưởng ban của Đảng và các cấp tương đương trở lên, ở địa phương là các đồng chí thuộc diện Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý. Như vậy, đội ngũ cán bộ cấp chiến lược bao gồm cán bộ và công chức cấp cao, gọi chung là cán bộ cấp chiến lược. Đội ngũ cán bộ cấp chiến lược là lực lượng lãnh đạo nòng cốt của đất nước, tiêu biểu cho phẩm chất, bản lĩnh, trí tuệ của Đảng và Nhà nước. Uy tín của đội ngũ cán bộ cấp chiến lược góp phần củng cố, nâng cao uy tín của Đảng và Nhà nước.

Vậy vấn đề đặt ra là, cán bộ cấp chiến lược cần phải có những đặc điểm, những phẩm chất vượt trội nào so với đội ngũ cán bộ nói chung trong hệ thống chính trị. Trên thực tế, đội ngũ cán bộ cấp chiến lược ngoài việc đáp ứng đầy đủ những tiêu chuẩn, yêu cầu chung đối với cán bộ, công chức (CBCC) thì cần phải có những yêu cầu riêng về năng lực, phẩm chất đạo đức cách mạng.

Thứ nhất, cán bộ cấp chiến lược phải tiêu biểu về đạo đức cách mạng, đạo đức công vụ, trung thành với lý tưởng cách mạng của Đảng, thực sự phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, biết lấy lợi ích quốc gia, dân tộc, lợi ích của nhân dân là cơ sở cho mỗi quyết định, mỗi hành vi. Cán bộ cấp chiến lược phải thực sự là tấm gương về cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, mang trong mình khát vọng của dân tộc, khát vọng của nhân dân.

Thứ hai, cán bộ cấp chiến lược phải là những người có trí tuệ và tư duy tầm chiến lược, thực sự am tường lý luận chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, biết vận dụng sáng tạo những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh vào thực tiễn công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong điều kiện kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, có trình độ học vấn, trình độ chuyên môn phù hợp với yêu cầu thực hiện nhiệm vụ. Sự am tường lý luận không chỉ là kiến thức về lý luận mà còn được thể hiện ở khả năng vận dụng lý luận vào thực tiễn, dùng lý luận để soi sáng thực tiễn, từ thực tiễn tổng kết và phát triển lý luận. Cán bộ cấp chiến lược phải có tư duy, tầm nhìn chiến lược, có khả năng dự báo khoa học về những vấn đề cần quan tâm, cần chú ý trong tiến trình phát triển của đất nước để luôn chủ động trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, định hướng.

Thứ ba, cán bộ cấp chiến lược phải có năng lực tổ chức thực tiễn, tổ chức thực hiện có hiệu quả cương lĩnh, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Vì vậy, họ phải là những người có năng lực thực tiễn, có khả năng kết hợp hiệu quả giữa lý luận và thực tiễn, giữa nhận thức và hành động, giữa nói và làm; là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân theo đúng tư tưởng Hồ Chí Minh: là những người đem đường lối, chính sách của Đảng và Chính phủ đến với nhân dân; đồng thời cũng là người chỉ đạo, tổ chức và vận động đảng viên, các tổ chức chính trị – xã hội và toàn thể nhân dân thực hiện thắng lợi chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Khi đã có chính sách đúng, thì sự thành công hoặc thất bại của chính sách đó là do nơi cách tổ chức công việc, nơi lựa chọn cán bộ và do nơi kiểm tra. Nếu ba điều ấy sơ sài, thì chính sách đúng mấy cũng vô ích”1.

Thứ tư, cán bộ cấp chiến lược phải thực sự có uy tín, nhận được sự tín nhiệm của nhân dân, của quần chúng, của đồng nghiệp, cấp trên, cấp dưới, thực sự tiêu biểu cho trí tuệ, đạo đứccách mạng của Đảng và Nhà nước, đồng thời, phải có trí tuệ và năng lực tư duy khoa học, độc lập, sáng tạo trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức quần chúng, tạo được niềm tin từ quần chúng; có phong cách quần chúng, gần dân, gắn bó mật thiết với nhân dân.

Thứ năm, cán bộ cấp chiến lược có đủ năng lực làm việc trong môi trường quốc tế. Muốn vậy, đội ngũ này phải có tri thức, phong cách, am hiểu về luật pháp quốc tế, về đời sống chính trị, kinh tế, xã hội quốc tế, có tầm nhìn thời đại để đối thoại, trao đổi, khẳng định được diện mạo và tầm vóc trí tuệ của dân tộc, về những khát vọng của dân tộc và mong muốn được đóng góp vào sự phát triển của nhân loại, của đất nước và nhân dân.

Xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược là một hành trình lâu dài, là một quá trình lựa chọn, rèn luyện, phát triển cẩn trọng và kỹ càng. Vì vậy, cần có những giải pháp đồng bộ, trong đó có vấn đề bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng cho đội ngũ này. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Huấn luyện cán bộ là công việc gốc của Đảng”2.

Xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược là một hành trình lâu dài, là một quá trình lựa chọn, rèn luyện, phát triển cẩn trọng và kỹ làng.

Bồi dưỡng cán bộ cấp chiến lược có ý nghĩa quan trọng để nâng có năng lực lãnh đạo, quản lý, góp phần cùng và tăng cường sức chiến đấu của Đảng, năng lực quản trị của Nhà nước, trong đó cần chú ý một số điểm sau:

Một là, cần phải có tư duy chiến lược trong bồi dưỡng cán bộ cấp chiến lược, xây dựng kế hoạch với các bước đi khoa học, cụ thể. Bồi dưỡng CBCC nói chung hướng đến mục tiêu chuẩn hóa thì bồi dưỡng cán bộ cấp chiến lược theo định hướng phát triển.

Hai là, bồi dưỡng cán bộ cấp chiến lược cần phải có nội dung mang tính chiến lược, không phải bồi dưỡng theo vị trí việc làm, yêu cầu công việc cụ thể. Vì vậy, nội dung bồi dưỡng phải có tính khái quát cao hơn, sâu sắc hơn.

Ba là, trong công tác bồi dưỡng cần giải quyết những yêu cầu: thời lượng bồi dưỡng phù hợp với yêu cầu thực hiện nhiệm vụ; bồi dưỡng khối lượng kiến thức, kỹ năng lớn trong khi thời gian bồi dưỡng khó khăn do cán bộ cấp chiến lược cần dành nhiều thời gian để thực hiện các nhiệm vụ trọng yếu của Đảng và Nhà nước; thời gian bồi dưỡng cần hợp lý để đạt hiệu quả bồi dưỡng.

Bốn là, bồi dưỡng cán bộ cấp chiến lược phải có sự kết hợp chặt chẽ giữa lý luận và thực tiễn, có sự chuyên sâu, được tổng kết và kiểm nghiệm, đánh giá từ thực tiễn.

Năm là, chủ thể biên soạn chương trình, tài liệu, giảng viên bồi dưỡng cán bộ cấp chiến lược phải có đủ tầm về tri thức, kỹ năng, thực sự am hiểu lý luận, sâu sát thực tiễn, bảo đảm sự thuyết phục trong những tri thức được trao đổi.

Sáu là, phương thức bồi dưỡng cán bộ cấp chiến lược phải phù hợp với đặc điểm, yêu cầu bồi dưỡng, thuyết trình cần kết hợp với trao đổi, phân tích thực tiễn, giải quyết tình huống, tìm ra chân lý từ thực tiễn, không chỉ dừng lại ở các kiến thức lý luận.

Bảy là, bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ cấp chiến lược phương pháp và văn hóa tự học, tự bồi dưỡng để không ngừng nâng cao trình độ lý luận và thực tiễn theo phương châm “học tập suốt đời”.

Định hướng đổi mới nội dung và phương pháp bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng cho đội ngũ cán bộ cấp chiến lược

Thời gian qua, nhiều chủ trương, chính sách, quy định, hướng dẫn về đào tạo, bồi dưỡng CBCC, trong đó có cán bộ cấp chiến lược đã được ban hành như: Quy định số 164 QĐ/TW ngày 01/02/2013 của Bộ Chính trị về chế độ bồi dưỡng, cập nhật kiến thức đối với cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp; Kết luận số 57-KL/TW ngày 08/3/2013 của Ban Bí thư về tiếp tục đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp; Nghị quyết số 32-NQ/TW ngày 26/02/2014 của Bộ Chính trị về tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ lãnh đạo, quản lý; Kết luận số 117-KL/TW ngày 20/11/2015 của Ban Bí thư về công tác đào tạo, bồi dưỡng tại các trường chính trị tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương…

Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 19/01/2018 của Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về “Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ” đã khẳng định: “Cán bộ là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng; xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ cấp chiến lược là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu, là công việc hệ trọng của Đảng, phải được tiến hành thường xuyên, thận trọng, khoa học, chặt chẽ và hiệu quả; đầu tư xây dựng đội ngũ cán bộ là đầu tư cho phát triển lâu dài, bền vững”. Trong giai đoạn 2013-2015, thực hiện chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư Trung ương Đảng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh đã phối hợp với Ban Tổ chức Trung ương tổ chức bồi dưỡng nguồn cán bộ cao cấp chuẩn bị nhân sự cho Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng.

Từ ngày 27/3/2013 đến ngày 02/7/2015, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh đã tổ chức được 6 lớp bồi dưỡng dự nguồn cán bộ cao cấp, với tổng số 511 đồng chí tham gia học tập. Kết quả thống kê cho thấy, 100% số học viên lớp dự nguồn công tác tại các địa phương được bầu vào Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, thành ủy và 45/61 đồng chí đã được bầu làm bí thư tỉnh, thành ủy là học viên của lớp dự nguồn. 114/511 học viên các lớp dự nguồn đã trở thành Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII, trong đó 94 đồng chí là Ủy viên chính thức và 20 đồng chí là Ủy viên dự khuyết.

Năm 2018 đã tổ chức 02 lớp bồi dưỡng cập nhật kiến thức cho các đồng chí Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng và 01 lớp bồi dưỡng, nâng cao kiến thức cho các đồng chỉ Ủy viên dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII. Trong năm 2019 và năm 2020, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã và sẽ tổ chức các khóa bồi dưỡng cho các đồng chí được phê duyệt quy hoạch Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XIII) quy hoạch chức danh cấp trưởng các bộ, ban ngành, đoàn thể chính trị – xã hội ở Trung ương giai đoạn 2020-2025; quy hoạch chức danh bí thư các tỉnh ủy, thành ủy trực thuộc Trung ương giai đoạn 2021-2026.

Các chương trình bồi dưỡng cán bộ cấp chiến lược là những nội dung mới, quan trọng gắn với việc triển khai các văn kiện của Đảng nghị quyết của Trung ương, những vấn đề toàn cầu và khu vực đang tác động đến tiến trình phát triển và hội nhập của đất nước. Công tác bồi dưỡng đã góp phần quan trọng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược, chuẩn bị nguồn cán bộ cho các vị trí lãnh đạo, quản lý cao cấp của Đảng và Nhà nước. Tuy nhiên, công tác bồi dưỡng CBCC, trong đó có cán bộ cấp chiến lược còn một số hạn chế như Nghị quyết số 26-NQ/TW đã đánh giá: công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ chậm đổi mới, chưa kết hợp chặt chẽ giữa lý luận với thực tiễn, chưa gắn với quy hoạch và theo chức danh. Vì vậy, để đổi mới và nâng cao chất lượng bồi dưỡng cán bộ cấp chiến lược phải đổi mới cách tiếp cận, tư duy và bồi dưỡng, trong đó cần chú ý một số khía cạnh sau:

Thứ nhất, cán bộ cấp chiến lược và cán bộ nguồn cấp chiến lược là những người đã được đào tạo, bồi dưỡng, được rèn luyện qua môi trường thực tiễn, vì vậy, việc bồi dưỡng cần có cách tiếp cận riêng. Hoạt động bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng cho cán bộ cấp chiến lược cần là hoạt động cập nhật những kiến thức mới về lý luận, thực tiễn; phương pháp tiếp cận và phương pháp công tác; kỹ năng lãnh đạo, quản lý; cập nhật những vấn đề kinh tế, chính trị, xã hội; xây dựng tầm nhìn và tư duy chiến lược; kỹ năng xử lý tình huống; kỹ năng tổng kết thực tiễn; đặc biệt là rèn luyện, bồi dưỡng đạo đức, tác phong, trách nhiệm công vụ của người cán bộ lãnh đạo cao cấp theo tư tưởng và đạo đức Hồ Chí Minh, đáp ứng yêu cầu mới của sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu, rộng.

Từ cách tiếp cận này, về nội dung, phương thức bồi dưỡng cần có những đổi mới phù hợp. Nội dung bồi dưỡng cần phải cung cấp những tri thức mang tính tổng hợp toàn diện cập nhật những vấn đề mới, có tính khái quát cao, phản ánh được những trọng tâm, bản chất của vấn đề. Từ đó, cán bộ cấp chiến lược có thể hình dung đầy đủ về đời sống kinh tế – xã hội của đất nước, tình hình quốc tế, những diễn biến, xu hướng của thời đại, góp phần nâng cao năng lực của CBCC cấp chiến lược trong công tác chỉ đạo và thực hiện nhiệm vụ.

Thứ hai, cần xây dựng những nội dung chung và riêng trong bồi dưỡng cán bộ cấp chiến lược. Những nội dung chung cần cho mọi cán bộ cấp chiến lược, những nội dung riêng gắn với xuất phát điểm, kinh nghiệm công tác, những lĩnh vực được phân công quản lý, phụ trách. Với nội dung bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng chung có thể tổ chức các khóa bồi dưỡng, các lớp bồi dưỡng tập trung.

Với nội dung bồi dưỡng riêng, cần xây dựng nội dung và tổ chức các khóa theo hướng da dạng, linh hoạt, không chỉ có các lớp bồi dưỡng chính thức mà cần có các hình thức bồi dưỡng thông qua hội thảo, tọa đàm, các buổi nói chuyện chuyên để hoặc xây dựng các hóm công tác để cùng giải quyết các vấn đề thực tiễn.

Thứ ba, chương trình bồi dưỡng cần được rà soát, cập nhật thường xuyên để bảo đảm tính hiện đại và khoa học, khắc phục trùng lặp của các nội dung kiến thức, kỹ năng mà cán bộ cấp chiến lược có thể đã được bồi dưỡng ở các chương trình đào tạo, bồi dưỡng khác, giúp giảm bớt thời gian và nâng cao hiệu quả bồi dưỡng.

Thứ tư, cần gắn kết giữa đào tạo, bồi dưỡng với quy hoạch cán bộ cấp chiến lược.

Quy hoạch rộng, động và mở, bồi dưỡng thiết thực, trọng tâm, gắn với các nhóm đối tượng để tạo tiền đề cho việc lựa chọn những người thực sự có tâm, tầm, có tài xứng đáng là cán bộ cấp chiến lược để quy hoạch làm cơ sở xây dựng kế hoạch bồi dưỡng và bồi dưỡng là giải pháp để thực hiện có hiệu quả kết quả quy hoạch.

Thứ năm, đổi mới công tác biên soạn chương trình, tài liệu bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp chiến lược theo hướng vừa huy động các nhà khoa học có uy tín, các chuyên gia đầu ngành, các nhà khoa học nước ngoài, đặc biệt ở các nước phát triển, đồng thời thu hút sự tham gia của các đồng chí lãnh đạo cao cấp, các đồng chí nguyên lãnh đạo cao cấp. Sự kết hợp giữa các nhà lý luận với các nhà hoạt động thực tiễn nhằm bảo đảm chương trình, tài liệu được biên soạn vừa sâu sắc về lý luận, vừa sinh động về thực tiễn.

Thứ sáu, tổ chức các khóa bồi dưỡng theo hướng kết hợp giảng viên là các nhà khoa học và các nhà quản lý thực tiễn. Các tác giả biên soạn nội dung đồng thời là những người tổ chức giảng dạy, tổ chức thảo luận; có thể mời các nhà lãnh đạo, các đồng chí nguyên lãnh đạo tham gia để cùng hướng dẫn thảo luận các vấn đề thực tiễn, làm cho các nội dung bồi dưỡng thực sự tươi mới, lý luận được vận dụng để phân tích, đánh giá thực tiễn, thực tiễn để minh chứng, làm sáng tỏ lý luận.

Thứ bảy, ứng dụng các thiết bị công nghệ hiện đại trong bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp chiến lược. Việc bồi dưỡng cán bộ cấp chiến lược có thể được thực hiện theo hình thức trực tuyến trong nước và với các học giả nước ngoài bên cạnh việc tổ chức bồi dưỡng theo phương thức truyền thống, tổ chức các đoàn nghiên cứu, học tập thực tiễn ở ngoài nước.

Việc sử dụng có hiệu quả các thiết bị công nghệ hiện đại có thể khắc phục những giới hạn về không gian, thời gian, khả năng tiếp cận các học giả, các nhà quản lý có uy tín ở trong và ngoài nước trong bồi dưỡng cán bộ cấp chiến lược.

Cần đổi mới hoạt động nghiên cứu thực tế, không tổ chức nghiên cứu thực tế ở một bộ ngành, địa phương, ở nước ngoài cho tất cả các học viên mà cần lựa chọn từng chuyên đề, theo từng nhóm để tổ chức hoạt động nghiên cứu sao cho thực sự có hiệu quả. Kết quả nghiên cứu, khảo sát thực tế trong và ngoài nước cần được phổ biến rộng rãi cho tất cả các đối tượng bồi dưỡng, tránh sự trùng lặp về nội dung nghiên cứu, khảo sát của các đoàn, nhóm (đặc biệt đối với các đoàn nghiên cứu, khảo sát ở nước ngoài).

Thứ tám, quá trình tổ chức các khóa bồi dưỡng cần có sự thông tin về năng lực, trình độ, kinh nghiệm của cán bộ cấp chiến lược đến các giảng viên, các chuyên gia quốc tế để chuẩn bị các nội dung trình bày thực sự phù hợp.

Thứ chín, bồi dưỡng cán bộ cấp chiến lược không chỉ là quá trình phát triển năng lực mà còn cần phải phát triển năng lực, ý thức tự học, tự nâng cao trình độ lý luận, kỹ năng lãnh đạo, quản lý bởi thực tiễn luôn sinh động, lý luận luôn phát triển. Những kiến thức, kỹ năng được bồi dưỡng là nền tảng, là định hướng cần phải được tiếp tục phát triển. Vì vậy, ý thức tự học, tự trau dồi trí thức phải trở thành văn hóa, thành trách nhiệm nêu gương về học tập, tự học tập của cán bộ cấp chiến lược…

Chú thích:
1, 2. Hồ Chí Minh, toàn tập, tập 5, NXB CTQG, H. 2011, xuất bản lần thứ 3, tr. 636.
3. Nghị quyết số 26-NQ/TW của Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về “Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ”.
4. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Báo cáo tổng kết công tác đào tạo các lớp bồi dưỡng dự nguồn cán bộ cao cấp (Báo cáo số 146/BC-HVCTQG ngày 17/9/2015).
5. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hội nghị tổng kết, đánh giá kết quả triển khai các lớp bồi dưỡng dự nguồn cán bộ cao cấp, ngày 15/9/2017.
TS. Đặng Xuân Hoan
Giám đốc Học viện Hành chính Quốc gia