Tăng cường quản lý đội ngũ công chức làm công tác đối ngoại hiện nay

(Quanlynhanuoc.vn) – Hiện nay, Việt Nam đang tiến hành quá trình hội nhập một cách sâu rộng với các nước trong khu vực và trên thế giới. Quan hệ đối ngoại từng bước được mở rộng, vị thế của Việt Nam ngày càng được nâng lên trên trường quốc tế. Để đáp ứng yêu cầu của quá trình hội nhập cần xây dựng một đội ngũ công chức làm công tác đối ngoại có năng lực và phẩm chất. Điều này đòi hỏi phải tăng cường quản lý đội ngũ công chức làm công tác đối ngoại. Bài viết tập trung phân tích sự cần thiết và đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý đội ngũ công chức làm công tác đối ngoại trong giai đoạn hiện nay.

 

Tọa đàm “Đổi mới sáng tạo công tác đào tạo, bồi dưỡng góp phần hiện đại hóa nguồn nhân lực ngành Ngoại giao trong giai đoạn hội nhập sâu rộng”, ngày 11/9/2020. Ảnh: baoquocte.vn.
Vị trí, vai trò của công chức làm công tác đối ngoại trong bối cảnh hội nhập hiện nay

Công chức đóng vai trò quan trọng đối với hoạt động của các cơ quan nhà nước (CQNN) cũng như đối với việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước. Công chức làm công tác đối ngoại (CTĐN) cũng đóng vai trò quan trọng đối với hoạt động của các CQNN, đặc biệt trong hoạt động đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta. Vai trò của công chức làm CTĐN) được thể hiện ở các khía cạnh sau đây:

Thứ nhất, công chức làm CTĐN sẽ trực tiếp thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về đối ngoại. 

Đối với CTĐN thì công chức đối ngoại là người trực tiếp triển khai các chủ trương, đường lối đối ngoại của Đảng và Nhà nước, những công việc liên quan đến lợi ích quốc gia, dân tộc. Hoạt động của công chức làm CTĐN sẽ góp phần làm sâu sắc hơn quan hệ giữa Việt Nam với các nước, nhất là với các đối tác ưu tiên, quan trọng; đồng thời, góp phần triển khai thực hiện tốt chủ trương “chủ động, tích cực hội nhập quốc tế”.

Điều 12 Hiến pháp năm 2013 đã khẳng định: “Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển; đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ, chủ động và tích cực hội nhập, hợp tác quốc tế trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng, cùng có lợi”. Để có thể hiện thực hóa các nội dung này thì vai trò của đội ngũ công chức làm CTĐN là rất lớn. Hoạt động của đội ngũ này sẽ góp phần giữ vững môi trường hòa bình, nhận diện và tranh thủ được các điều kiện quốc tế thuận lợi để phát triển kinh tế – xã hội, giữ vững an ninh quốc gia, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, nâng cao vị thế của Việt Nam ở khu vực và trên thế giới.

Thứ hai, công chức làm CTĐN sẽ góp phần chủ động tác động, ảnh hưởng đến quá trình toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế của Việt Nam. Việt Nam đang trong quá trình toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế. Để có thể tham gia tốt và hiệu quả quá trình này thì vai trò của đội ngũ công chức làm CTĐN càng trở nên quan trọng. Xuất phát từ sự chủ động của công chức làm CTĐN trong tham mưu, đề xuất chính sách hoặc chủ động vận dụng sáng tạo, linh hoạt các phương thức trong thực hiện đối ngoại sẽ giúp cho quá trình hội nhập và toàn cầu hóa của Việt Nam diễn ra nhanh và thuận lợi hơn. Đội ngũ này sẽ góp phần vào nhiệm vụ giữ vững chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của đất nước. Vì thế, hoạt động của công chức làm CTĐN sẽ có nhiều đóng góp thiết thực vào việc tranh thủ tối đa các nguồn lực bên ngoài phục vụ phát triển kinh tế – xã hội.

Trong bối cảnh môi trường chính trị quốc tế ngày càng phức tạp, tình hình kinh tế – xã hội trong nước gặp nhiều khó khăn, vai trò của CTĐN nói chung và công chức làm CTĐN nói riêng càng trở nên cần thiết và quan trọng, góp phần đưa chủ trương: “Việt Nam muốn là bạn và đối tác tin cậy; đồng thời là thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế” được tổ chức hiệu quả trên thực tế.

Sự cần thiết phải tăng cường quản lý đội ngũ công chức làm công tác đối ngoại trong giai đoạn hiện nay

Việc quản lý đội ngũ công chức làm CTĐN là hết sức cần thiết và đóng vai trò đặc biệt quan trọng thể hiện ở các khía cạnh sau đây:

Thứ nhất, đối với các CQNN. Quản lý đội ngũ công chức làm CTĐN nhằm đáp ứng nhu cầu của các CQNN trong việc phát triển đội ngũ nhân lực phục vụ cho CTĐN của Đảng và Nhà nước. Quản lý đội ngũ công chức làm CTĐN còn góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của các CQNN, giúp đạt được mục tiêu của các CQNN; phát triển đội ngũ công chức thích ứng với yêu cầu của quá trình hội nhập, cải cách nền hành chính, cải cách chế độ công vụ, công chức và yêu cầu quản lý mọi mặt của đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội nói chung và cho CTĐN quốc gia nói riêng.

Quản lý công chức làm CTĐN sẽ góp phần giúp các CQNN tận dụng và sử dụng nguồn lực một cách hiệu quả, tạo nên sự đồng bộ, thống nhất trong hoạt động đối ngoại.

Thứ hai, đối với đội ngũ công chức làm CTĐN. Quản lý đội ngũ công chức làm CTĐN sẽ giúp nâng cao năng lực, bảo đảm việc thực thi công vụ của đội ngũ công chức này diễn ra đúng quy định của pháp luật; phát huy năng lực chuyên môn để hoàn thành công việc được giao. Thông qua quá trình kiểm tra, giám sát, quản lý công chức làm CTĐN là một biện pháp quan trọng nhằm phòng ngừa các sai lệch, sai phạm của công chức trong quá trình thực thi công vụ.

Theo khoản 1 Điều 65 của Luật Cán bộ, công chức năm 2008, nội dung quản lý cán bộ, công chức (CBCC) bao gồm: a) Ban hành và tổ chức thực hiện văn bản quy phạm pháp luật về CBCC; b) Xây dựng kế hoạch, quy hoạch CBCC; c) Quy định chức danh và cơ cấu cán bộ; d) Quy định ngạch, chức danh, mã số công chức; mô tả, quy định vị trí việc làm và cơ cấu công chức để xác định số lượng biên chế; đ) Các công tác khác liên quan đến quản lý CBCC quy định tại Luật này.

Quản lý công chức làm CTĐN là một bộ phận của quản lý công chức nên cũng dựa trên các hoạt động trên. Vì vậy, yêu cầu hoàn thiện quản lý công chức làm CTĐN cũng phải bám sát vào các nội dung quản lý công chức theo quy định.

Tuy nhiên, CTĐN là một nội dung quan trọng của Đảng và Nhà nước. CTĐN là một lĩnh vực nhạy cảm và phức tạp, vì vậy, việc quản lý công chức làm CTĐN thường phức tạp hơn so với việc quản lý công chức nói chung. Các tiêu chí đánh giá và quản lý công chức làm CTĐN cũng có những điểm khác biệt hơn so với các tiêu chí đánh giá và quản lý công chức ở các lĩnh vực khác.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng dự phát biểu chỉ đạo Hội nghị Ngoại giao lần thứ 30, ngày 13/8/2018. Ảnh: baoquocte.vn.
Giải pháp tăng cường quản lý đội ngũ công chức làm công tác đối ngoại trong bối cảnh hội nhập quốc tế

Thứ nhất, đẩy mạnh việc xây dựng đề án việc làm đối với công chức làm CTĐN.

Việc xây dựng mô hình công vụ việc làm là một xu hướng của các nước trên thế giới trong quá trình cải cách mô hình công vụ hiện nay. Mô hình công vụ việc làm sẽ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý đội ngũ CBCC. Đối với đội ngũ công chức làm CTĐN thì việc xây dựng đề án vị trí việc làm là cấp thiết.

Việc xây dựng vị trí việc làm cần phải tiến hành khoa học, theo tinh thần “đúng người, đúng việc”, trong đó cần xây dựng bản mô tả công việc, khung năng lực bảo đảm khoa học và chính xác cho các vị trí của công chức làm CTĐN. Các CQNN cần xác định chức năng, nhiệm vụ, tiêu chuẩn cho từng chức danh cụ thể. Đồng thời, xác định sản phẩm đầu ra là các quan hệ đối ngoại, hợp tác quốc tế thực chất, hiệu quả đạt mục tiêu đề ra; xác định công việc cho từng vị trí chức danh công chức làm CTĐN phải cụ thể, rõ ràng tiêu chí. Đối với các CQNN, cần tiến hành xây dựng bản mô tả công việc chi tiết, cụ thể cho từng vị trí công chức làm CTĐN.

Cần bố trí công chức làm CTĐN vào các vị trí phù hợp với tiêu chuẩn, yêu cầu đối với từng chức danh theo đề án vị trí việc làm. Các CQNN sắp xếp, bố trí công chức phụ trách CTĐN theo yêu cầu, tiêu chuẩn đã xây dựng. Việc thực hiện các chế độ, chính sách đối với công chức làm CTĐN của các cơ quan, cần phải tiến hành theo đề án vị trí việc làm đã được phê duyệt. Các chế độ, chính sách theo từng vị trí chức danh cụ thể, tránh hiện tượng cào bằng, chung chung.

Việc bố trí, sắp xếp đội ngũ công chức làm CTĐN là một trong những cơ sở quan trọng và quyết định hiệu quả quản lý đội ngũ công chức làm CTĐN. Vì vậy, các CQNN cần quan tâm và chú trọng khâu bố trí, sắp xếp nhân sự, bảo đảm quản lý và sử dụng hiệu quả đội ngũ nhân sự này.

Việc xây dựng và thực hiện đề án vị trí việc làm đối với đội ngũ công chức làm CTĐN cần được xây dựng và thực hiện theo đề án vị trí việc làm một cách khoa học và chặt chẽ nhằm quản lý đội ngũ công chức làm CTĐN một cách hiệu quả.

Thứ hai, tăng cường đào tạo, bồi dưỡng (ĐTBD) đội ngũ công chức làm CTĐN.

ĐTBD là một nội dung, đồng thời cũng là một giải pháp quan trọng góp phần nâng cao hiệu quả quản lý đội ngũ công chức làm CTĐN. Trước tiên, cần thực hiện tốt công tác xác định nhu cầu ĐTBD đội ngũ này. Việc xác định nhu cầu ĐTBD phải trên cơ sở kết hợp phân tích công việc với đánh giá kết quả thực hiện công việc của công chức. Thực hiện phân tích công việc để xác định các yêu cầu về kỹ năng, kiến thức cần thiết để thực hiện công việc. Trên cơ sở so sánh trình độ hiện có của đội ngũ công chức làm CTĐN với yêu cầu công việc để xác định các kiến thức, kỹ năng cần bổ sung cho phù hợp. Khi xác định nhu cầu ĐTBD cũng cần phân tích nhu cầu, nguyện vọng của công chức trong vấn đề ĐTBD. Cần xuất phát từ tâm tư, nguyện vọng, nhu cầu của công chức thì việc ĐTBD mới đúng thực chất. Các CQNN cần tiến hành khảo sát nhu cầu bồi dưỡng của đội ngũ công chức làm CTĐN.

Để việc ĐTBD đội ngũ công chức làm CTĐN đạt hiệu quả cao thì các CQNN cần chú trọng hoàn thiện, đa dạng hóa các nội dung ĐTBD đối với đội ngũ công chức làm CTĐN. Bên cạnh việc bồi dưỡng chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước về CTĐN thì cũng cần tập trung bồi dưỡng về kỹ năng, kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ làm CTĐN.

Trong xu hướng hiện nay, công tác ĐTBD công chức gắn với từng vị trí chức danh cụ thể. Do đó, ĐTBD đội ngũ công chức làm CTĐN cũng cần đổi mới theo hướng này. Việc ĐTBD cần gắn với các chức danh cụ thể, phục vụ trực tiếp cho việc thực hiện nhiệm vụ chuyên môn của đội ngũ công chức làm CTĐN.

Thứ ba, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý hồ sơ công chức ngành Ngoại vụ.

Trong xu hướng phát triển mạnh mẽ của khoa học – kỹ thuật hiện nay thì việc ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động của các cơ quan, tổ chức là hết sức cần thiết. Việc quản lý hồ sơ công chức làm CTĐN cũng cần phải ứng dụng công nghệ thông tin. Đối với các CQNN nói chung và lĩnh vực đối ngoại nói riêng thì hiện nay mức độ ứng dụng công nghệ thông tin là chưa cao. Vì vậy, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý hồ sơ công chức làm CTĐN. Các CQNN cần từng bước hiện đại hóa công cụ quản lý hồ sơ CBCC, như: trang bị máy vi tính, thống nhất dùng phần mềm chung hỗ trợ công tác quản lý hồ sơ, công tác tổ chức cán bộ; tiến tới xây dựng một cơ sở dữ liệu quốc gia về CBCC.

Cơ quan chuyên môn về ngoại vụ cần phối hợp với cơ quan nội vụ để sớm ban hành quy chế quản lý hồ sơ điện tử để triển khai việc xây dựng cơ sở dữ liệu và phần mềm quản lý công chức ngành Ngoại vụ thống nhất trong toàn quốc, khắc phục sự chồng chéo, gây lãng phí khi triển khai thực hiện.

Quản lý hồ sơ công chức làm CTĐN là một khâu quan trọng trong quá trình quản lý công chức, làm tốt khâu này sẽ bảo đảm thực hiện tốt chức năng quản lý nhân sự khác. Vì vậy, các cơ quan quản lý công chức làm CTĐN cần chú trọng điều này.

Thứ tư, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra đối với đội ngũ công chức làm CTĐN.

Trong công tác quản lý công chức nói chung và quản lý công chức làm CTĐN nói riêng thì công tác thanh tra, kiểm tra và tiếp nhận ý kiến phản ánh, kiến nghị của cá nhân, tổ chức và giải quyết khiếu nại, tố cáo là hết sức cần thiết nhằm phát hiện những hành vi phạm pháp luật, từ đó có biện pháp khắc phục, xử lý.

Ngoài ra, công tác này còn có tính chất phòng ngừa các hành vi để nó không xảy ra. Các cơ quan sử dụng công chức làm CTĐN cần chú trọng việc thanh tra, kiểm tra đối với đội ngũ công chức này. Mặt khác, cần bảo đảm cho đội ngũ công chức đối ngoại thực hiện đúng các quy định của CBCC. Bên cạnh đó, cần bảo đảm kỷ luật, kỷ cương của công chức trong quá trình thực thi công vụ, tăng cường kiểm tra việc chấp hành giờ làm việc, nội quy, quy chế của cơ quan.

Các sở Ngoại vụ cần tăng cường kiểm tra nghiệp vụ đối với đội ngũ công chức làm CTĐN. Cần bảo đảm công chức am hiểu sâu sắc các nghi lễ, quy tắc ngoại giao nói chung cũng như đối với từng quốc gia cụ thể. Thanh tra sở Nội vụ cũng cần tăng cường thanh tra, kiểm tra việc thực thi công vụ của đội ngũ công chức này; đồng thời, có thể phối hợp với các cơ quan sử dụng công chức làm CTĐN để tiến hành kiểm tra hoạt động của đội ngũ công chức làm CTĐN.

Công tác quản lý, kiểm tra, giám sát hoạt động của công chức làm CTĐN phải được tiến hành thường xuyên, không chờ khi cán bộ vi phạm nghiêm trọng mới kiểm tra xử lý kỷ luật. Phát huy vai trò của Nhân dân trong việc giám sát hoạt động của đội ngũ công chức làm CTĐN.

Các CQNN cần chỉ đạo các cơ quan sử dụng công chức làm CTĐN tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động của đội ngũ công chức làm CTĐN. Đối với các công chức được cử đi công tác nước ngoài cần chú trọng việc kiểm tra.

Các CQNN cần ban hành các văn bản chỉ đạo tăng cường thực hiện kỷ luật, kỷ cương hành chính, chấn chỉnh lề lối làm việc, nâng cao ý thức trách nhiệm trong thực thi công vụ đối với CBCC, viên chức, người lao động nói chung và đội ngũ công chức làm CTĐN nói riêng. Cùng với đó cần đôn đốc, nhắc nhở các cơ quan, đơn vị, các công chức thực hiện nghiêm chỉnh các quy định về kỷ luật, kỷ cương hành chính.

Công chức làm CTĐN đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta. Các CQNN cần nghiên cứu các giải pháp thích hợp nhằm đổi mới cũng như nâng cao chất lượng quản lý đội ngũ công chức làm CTĐN. Hiệu quả của công tác này sẽ quyết định đến hiệu quả hoạt động cũng như nâng cao chất lượng đội ngũ công chức làm CTĐN.

Tài liệu tham khảo:
1. Đảng Cộng sản Việt Nam. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng năm 2016. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2016.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2021.
3. Hiến pháp năm 2013.
4. Luật Cán bộ, công chức năm 2008 (sửa đổi, bổ sung năm 2019).
5. Nghị định số 138/2020/NĐ-CP ngày 27/11/2020 của Chính phủ quy định về tuyển dụng, sử dụng và quản lý công chức.
ThS. Ngô Thị Hồng Gấm
Sở Ngoại vụ tỉnh Kiên giang