(Quanlynhanuoc.vn) – Đảng ta khẳng định: trong những năm tới phải đặc biệt coi trọng và đẩy mạnh hơn nữa xây dựng, chỉnh đốn Đảng toàn diện về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức cán bộ. Theo đó, nâng cao sự tận tụy, liêm chính, trách nhiệm của đội ngũ công chức trong thực thi công vụ hiện nay là cấp bách, góp phần xây dựng một Chính phủ trong sạch, liêm chính, gắn với xây dựng Đảng, phụng sự Tổ quốc và Nhân dân trong giai đoạn mới.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật đặc biệt coi trọng việc xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức (CBCC) tận tụy, liêm chính (TTLC), trách nhiệm thực sự là công bộc của Nhân dân. Người nhấn mạnh: “cán bộ là cái gốc của mọi công việc”, “muôn việc tốt thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hoặc kém”1. Theo đó, trong tư tưởng của Hồ Chí Minh đã chỉ ra những giải pháp, cách làm rất cụ thể để xây dựng được đội ngũ công chức TTLC vì Nhân dân, phục vụ Nhân dân. Người nhắc nhở: “phải chọn trong những người có tâm, trung thành, sốt sắng với quyền lợi dân chúng, có năng lực làm việc”2, phải chọn “những người liên lạc mật thiết với dân chúng, hiểu biết dân chúng. Luôn luôn chú ý đến lợi ích của dân chúng. Như thế thì dân chúng mới tin cậy cán bộ”3.
Người cũng chỉ ra các căn bệnh của bộ máy nhà nước, những thói hư tật xấu trong đội ngũ CBCC và phương pháp giáo dục và rèn luyện CBCC để họ thực sự là công bộc của dân. Mối quan tâm lo lắng đó thể hiện ở việc ngay sau khi giành chính quyền, Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 64 ngày 23/11/1945 thành lập Ban Thanh tra Đặc biệt. Ban này có nhiệm vụ giám sát công việc của các cơ quan chính quyền nhà nước và đội ngũ CBCC nhà nước. Đây cũng là lĩnh vực công tác được Đảng và Nhà nước ta thường xuyên chăm lo, coi trọng trong suốt quá trình xây dựng và hoàn thiện bộ máy nhà nước, để Nhà nước thực sự là nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân.
Tuy nhiên, nhiều năm qua, mặc dù Đảng, Nhà nước ta đã quan tâm và có nhiều giải pháp để xây dựng một đội ngũ cán bộ vừa hồng, vừa chuyên nhưng phẩm chất và năng lực đội ngũ cán bộ, đảng viên nói chung, đội ngũ công chức nói riêng còn đang là vấn đề đáng lo ngại, “tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực trong một số cơ quan, đơn vị, khu vực hành chính, dịch vụ công chưa được đẩy lùi. Tham nhũng, lãng phí trên một số lĩnh vực, địa bàn vẫn còn nghiêm trọng, phức tạp, với những biểu hiện ngày càng tinh vi, gây bức xúc trong xã hội. Tham nhũng vẫn là một trong những nguy cơ đe dọa sự tồn vong của Đảng và chế độ ta”4.
Tham nhũng, theo cách nói của Hồ Chí Minh là “Bất liêm”: “tham tiền của, tham địa vị, tham danh tiếng, tham ăn ngon… cậy quyền thế mà đục khoét nhân dân, ăn của đút, hoặc trộm của công làm của tư”5. Vì vậy, “Tận tụy, liêm chính” – là nói không với tham nhũng và kiên quyết chống tham nhũng. Phát biểu kết luận tại Hội nghị cán bộ toàn quốc tổng kết công tác tổ chức Đại hội đảng bộ các cấp nhiệm kỳ 2020 – 2025, ngày 19/11/2020, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh, trong quá trình lựa chọn CBCC: “phải lấy phẩm chất chính trị, đạo đức lối sống, tiêu chuẩn, hiệu quả, uy tín của bản thân trong công việc… làm thước đo chủ yếu”6. Điều này, một mặt, đáp ứng được yêu cầu của cách mạng Việt Nam trong giai đoạn hiện nay, mặt khác, khẳng định nhất quán bản chất Nhà nước ta luôn đặt lợi ích của Nhân dân, dân tộc lên trên hết và trước hết.
Sự TTLC của đội ngũ công chức là thượng tôn pháp luật, nói không với tham nhũng và kiên quyết chống tham nhũng. Công chức giữ vị trí càng cao trong hệ thống công vụ càng phải nêu gương về TTLC. Theo đó, nâng cao sự TTLC của công chức được xem như một giải pháp mang tính chủ động, tạo dựng nền tảng đạo đức công vụ vững chắc, góp phần xây dựng Đảng thực sự trong sạch, vững mạnh.
Vậy nên, nâng cao sự TTLC của công chức trong thực thi công vụ là tất yếu khách quan của công cuộc cải cách nền hành chính quốc gia, đồng thời, góp phần xây dựng, chỉnh đốn Đảng toàn diện về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức cán bộ, xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh. Ở Việt Nam, là yêu cầu và nhiệm vụ của một Đảng cầm quyền, đồng thời còn là trách nhiệm của công chức là đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam trước lịch sử, Nhân dân và dân tộc, góp phần xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh; nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của các tổ chức đảng, trách nhiệm và uy tín của đội ngũ công chức trước Tổ quốc và Nhân dân.
Hoạt động thực thi công vụ của công chức tác động toàn diện đến kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội… của đất nước. Sự TTLC trong thực thi công vụ của công chức là trách nhiệm của công chức, là “cách thức tạo ra giá trị khi công chức tham gia làm việc trong nền công vụ”7. Chủ tịch Hồ Chí Minh sinh thời rất quan tâm đến tinh thần trách nhiệm của công chức, Người viết: “Tinh thần trách nhiệm… là khi Đảng, Chính phủ, hoặc cấp trên giao cho ta việc gì, bất kỳ to hay nhỏ, khó hay dễ, ta cũng đưa cả tinh thần, lực lượng ra làm cho đến nơi, đến chốn, vượt mọi khó khăn, làm cho thành công”8. Người nhấn mạnh: “Tinh thần trách nhiệm là: nắm vững chính sách, đi đúng đường lối quần chúng, làm tròn nhiệm vụ. Còn thiếu tinh thần trách nhiệm, là làm việc một cách cẩu thả, làm cho có chuyện; dễ làm, khó bỏ; đánh trống, bỏ dùi”9.
Hiện nay, yêu cầu đổi mới, hoàn thiện công vụ thích ứng với một xã hội văn minh, trình độ dân trí đang ngày một cao, đòi hỏi trách nhiệm công vụ của nền hành chính không chỉ thuần túy mệnh lệnh, đơn phương, mang nặng yếu tố quyền lực mà nội dung cốt lõi, căn bản là phục vụ Nhân dân, đáp ứng các nhu cầu của Nhân dân. Một điều hiển nhiên là, Nhân dân luôn có những đòi hỏi được thỏa mãn nhu cầu mới, ngày càng cao về đời sống vật chất và tinh thần. Điều này đặt ra yêu cầu thường xuyên phải nâng cao chất lượng và hiệu lực, hiệu quả của hoạt động công vụ.
Công vụ phục vụ Nhân dân phải bảo đảm tuân thủ luật pháp, kịp thời, nhanh chóng, bảo đảm văn hóa, văn minh với giá trị cốt lõi là “Tận tụy, liêm chính của công chức trong thực thi công vụ”. Chính điều này, góp phần trọng yếu vào công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng toàn diện về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức cán bộ của nền công vụ.
Ở xã hội hiện đại, những nhu cầu chung của Nhân dân mà nền hành chính phải có trách nhiệm phục vụ: nhu cầu chung về duy trì trật tự công cộng và an toàn xã hội như quốc phòng, an ninh, ngoại giao; nhu cầu chung về bảo vệ trật tự kinh tế, trật tự kinh doanh trên thị trường; nhu cầu chung về cung cấp các dịch vụ công: chữa bệnh, bảo vệ sức khỏe, phòng, chống dịch bệnh, nhu cầu phổ cập giáo dục phổ thông, giao thông công cộng; xây dựng hệ thống bảo trợ xã hội và cứu tế xã hội; nhu cầu chung về quản lý tài nguyên và tài sản công cộng, bảo vệ môi trường, phòng, chống thiên tai, hỏa hoạn, quản lý rủi ro…
Các nhu cầu chung như trên của xã hội quyết định phạm vi hoạt động công vụ, quyết định tính chất, nguyên tắc và các đặc điểm của một nền công vụ hiện đại, chuyên nghiệp, có trách nhiệm và vì dân. Điều đó, phản ánh đúng xu thế tiến bộ của thời đại, nó cương quyết chống lại những căn bệnh của nhà nước quan liêu, xa dân, vô trách nhiệm. Hơn hết, đội ngũ công chức phải từ nhận thức, lối sống, đạo đức, phong cách ứng xử,…
Sự tu dưỡng, TTLC sẽ góp phần xây dựng đội ngũ công chức vững về chính trị, thành thạo về kỹ năng nghiệp vụ, tinh thông pháp luật, công tâm và bản lĩnh, kỷ cương và trách nhiệm trong thực thi công vụ – là sự “tận tụy, liêm chính”. Vì thực chất nền hành chính Việt Nam do bản chất của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam quy định. Công chức trong thực thi công vụ chỉ nhân danh quyền lực nhà nước – quyền lực ấy là do Nhân dân ủy thác nên nó phải đại diện cho ý chí, nguyện vọng của Nhân dân và phải có trách nhiệm phụng sự Tổ quốc và phục vụ Nhân dân.
Phần nhiều công chức là đảng viên nên uy tín của Đảng cầm quyền nói chung, của công chức nói riêng gắn liền với sự tu dưỡng và gương mẫu về đạo đức cách mạng, sự TTLC, trách nhiệm cả trong suy nghĩ và hành động của công chức. Nếu, công chức trong thực thi công vụ không tu dưỡng đạo đức cách mạng, không gương mẫu, TTLC, trách nhiệm thì không thể quy tụ, lãnh đạo, quản lý được các lĩnh vực, các mặt của đời sống, làm suy giảm niềm tin của Nhân dân với Chính phủ. Vì thế, sự TTLC không chỉ là yêu cầu cần thiết, cấp bách trong tu dưỡng đạo đức của công chức mà còn là biện pháp quan trọng, trực tiếp để xây dựng Đảng về đạo đức. Theo đó, sự TTLC giúp công chức tự soi, tự sửa, tự rèn luyện bản thân, “để tăng cường kỷ cương, kỷ luật của Đảng và giữ gìn phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng, tính tiên phong, gương mẫu của đảng viên, nâng cao năng lực, và sức chiến đấu của Đảng”10 mà còn tạo ra sự tôn nghiêm của nền công vụ phục vụ, và là điều kiện để thực hiện khát vọng xây dựng, phát triển một Việt Nam hùng cường, thịnh vượng: “Một dân tộc biết cần, kiệm, biết liêm là một dân tộc giàu về vật chất, mạnh về tinh thần, là một dân tộc văn minh và tiến bộ”11.
Đặc biệt năm 2021, Chính phủ xác định phương châm hành động cho nhiệm kỳ 2021 – 2026 là: “Xây dựng Chính phủ đổi mới, liêm chính, kỷ cương, hành động, hiệu quả, vì nhân dân phục vụ”12. Việt Nam đã có nhiều cố gắng xây dựng được một đội ngũ công chức khá đông đảo và từng bước được đào tạo, đào tạo lại để nâng cao năng lực và trách nhiệm thực hiện công vụ, nhiệm vụ.
Tuy nhiên, tình trạng tham nhũng, tiêu cực, nhũng nhiễu vẫn xảy ra trong một bộ phận CBCC. Kỷ luật, kỷ cương hành chính chưa nghiêm; công tác kiểm tra, thanh tra công vụ chưa thường xuyên; việc phát hiện các vụ việc tiêu cực chưa kịp thời, còn hạn chế, công tác xử lý CBCC vi phạm pháp luật chưa triệt để13. Đây có thể coi là một trong những nguyên nhân chủ yếu khiến cho không ít chủ trương, chính sách đổi mới của Nhà nước chậm đi vào cuộc sống, thậm chí đôi khi bị lợi dụng để tham nhũng. Theo Báo cáo số 128/BC-CP ngày 19/4/2021 của Chính phủ về báo cáo tổng kết Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2011 – 2020 và định hướng giai đoạn 2021 – 2030, hiện nay sự tận tụy, liêm chính, trách nhiệm của một bộ phận công chức Việt Nam là không cao: “Chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức có nơi chưa đồng đều, thậm chí còn yếu; một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức khi giải quyết công việc liên quan đến tổ chức và người dân chưa làm hết trách nhiệm, còn có hành vi nhũng nhiễu, tiêu cực”. Điều này cho thấy, còn không ít CBCC thiếu sự TTLC trong thực thi công vụ.
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII chỉ rõ một trong những mục tiêu quan trọng của Chiến lược phát triển kinh tế – xã hội 10 năm 2021 – 2030 là: “Tập trung xây dựng nền hành chính nhà nước phục vụ nhân dân, dân chủ, pháp quyền, chuyên nghiệp, hiện đại, trong sạch, vững mạnh, bảo đảm công khai, minh bạch, quản lý thống nhất, thông suốt, hiệu lực, hiệu quả. Tiếp tục thực hiện chương trình tổng thể cải cách hành chính và hiện đại hóa nền hành chính quốc gia… Xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có tính chuyên nghiệp cao, có năng lực sáng tạo,… có phẩm chất đạo đức tốt và bản lĩnh chính trị vững vàng”14. Theo đó, yêu cầu xây dựng nền công vụ hiệu quả, minh bạch, phục vụ Nhân dân và xã hội, với đội ngũ công chức TTLC, trách nhiệm, nâng cao đạo đức công vụ trong thực thi công vụ ngày càng quan trọng để xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh.
Để đạt được mục tiêu, phương hướng nêu trên, phát huy mặt tích cực, hạn chế những tiêu cực, đồng thời, nâng cao sự TTLC, trách nhiệm của đội ngũ công chức trong thực thi công vụ phụng sự Tổ quốc và phục vụ Nhân dân, cần thực hiện một số giải pháp cụ thể sau:
Một là, cải cách hành chính tiếp tục phải đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp, toàn diện của các cấp ủy Đảng, sự quản lý điều hành của chính quyền và sự tham gia tuyên truyền, vận động và giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị – xã hội và các đoàn thể quần chúng; nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành về mục tiêu, ý nghĩa, tầm quan trọng của cải cách hành chính đối với công cuộc xây dựng và phát triển đất nước.
Xác định cải cách hành chính nói chung, nâng cao sự TTLC, trách nhiệm của đội ngũ công chức trong thực thi công vụ là nhiệm vụ trọng tâm thường xuyên, lâu dài gắn với công tác xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền các cấp trong sạch, vững mạnh.
Thực hiện cải cách hành chính phải đồng bộ với từng bước đổi mới hệ thống chính trị, đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, cải cách kinh tế, cải cách lập pháp và cải cách tư pháp.
Hai là, cần xây dựng trong các cơ quan, từng đơn vị, bộ phận các tiêu chí rõ ràng, minh bạch về yêu cầu công việc đối với từng vị trí làm cơ sở dể đánh giá mức độ hoàn thành công việc của các cá nhân công chức. Từ đó, thực hiện việc điều chỉnh các vị trí công tác cho phù hợp với năng lực trình độ của công chức cũng như chế độ thưởng, phạt, thăng tiến công bằng làm động lực cho việc phấn đấu của từng công chức.
Ba là, xây dựng và thực hiện chế độ liêm chính, trách nhiệm một cách rõ ràng trong thực thi công vụ.
Tăng cường hơn nữa vai trò, trách nhiệm và quyết tâm chính trị của người đứng đầu cơ quan hành chính các cấp, của đội ngũ CBCC, viên chức trong từng cơ quan, đơn vị, phải xác định mọi việc vì lợi ích thiết thực, đặt lợi ích của người dân lên hàng đầu là điều kiện quan trọng bảo đảm sự thành công của cải cách hành chính. Người đứng đầu cơ quan hành chính các cấp phải thực hiện nghiêm túc việc tiếp dân định kỳ hoặc đột xuất để tiếp nhận thông tin, lắng nghe, đối thoại trực tiếp và xử lý những phản ánh, kiến nghị của Nhân dân.
Bốn là, nghiên cứu xây dựng ban hành Luật Đạo đức công vụ.
Cùng với việc nâng cao trình độ, năng lực của công chức thì việc đề cao yếu tố đạo đức, tìm các giải pháp nâng cao đạo đức công vụ có ý nghĩa rất cơ bản, quan trọng. Đội ngũ công chức cần phải có các chuẩn mực đạo đức để thông qua đó, đội ngũ công chức mới tự rèn luyện và khép mình vào khuôn khổ, khuôn khổ đó được phản ánh và được thể hiện chính là hiệu quả quản lý của Nhà nước.
Nhìn từ một khía cạnh khác, đạo đức công vụ chính là chuẩn mực “từ bên trong” mà công chức luôn phải coi đó như là một công cụ tự kiểm soát mình trước cám dỗ từ những cơ hội thường xuyên đưa đến trong hoạt động công vụ để bảo đảm sự liêm chính của mình. Đây cũng là một trong những công cụ hữu hiệu để ngăn ngừa tham nhũng một cách căn bản nhất mà bất kể nhà nước nào cũng phải tính đến trong chiến lược phòng, chống tham nhũng của mình.
Năm là, thực hiện một chế độ tiền lương hiện đại, để công chức tận tụy với việc thực thi công vụ của mình.
Bác Hồ căn dặn: “Phải cho họ điều kiện sinh sống đầy đủ mà làm việc. Khi họ ốm đau phải có thuốc thang. Tùy theo hoàn cảnh mà giúp đỡ họ vấn đề gia đình”15. Đây là vấn đề khó khăn, nhất là trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 như hiện nay, song trước hết, cần có sự thay đổi về nhận thức. Cần coi chế độ tiền lương và tăng lương là một khoản đầu tư cho nguồn nhân lực thay vì tăng lương theo khả năng của ngân sách nhà nước như hiện nay.
Sáu là, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động công vụ.
Đây có thể coi là khâu có tác dụng trực tiếp trong việc đề cao kỷ luật, kỷ cương trong hoạt động của bộ máy hành chính và công chức nhà nước. Điều quan trọng trong công tác này không chỉ nhằm phát hiện và trừng phạt nghiêm minh những hành vi vi phạm công vụ, đạo đức công vụ, mà tìm ra những sơ hở khiếm khuyết trong các quy định về hoạt động công vụ để có những kiến nghị sửa đổi, bổ sung kịp thời trong việc hoàn thiện cơ chế quản lý và bản thân bộ máy thi hành công vụ.
Thanh tra, kiểm tra công vụ còn là cơ sở quan trọng để đánh giá việc thực thi nhiệm vụ, công vụ của công chức, mang đến sự công bằng chính xác, khách quan, toàn diện trong việc đánh giá, phong thăng, bổ nhiệm và kỷ luật công chức. Đây là yếu tố có ảnh hưởng rất lớn đến sự TTLC, trách nhiệm của đội ngũ công chức trong thực thi công vụ.
Việc nâng cao sự TTLC của công chức được xem như một giải pháp mang tính chủ động, tạo dựng nền tảng đạo đức công vụ vững chắc, góp phần xây dựng một Chính phủ trong sạch, liêm chính, gắn với xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh đã trở thành một định hướng lớn trong hoạt động của Chính phủ hiện nay.
Nghị quyết số 33/NQ-CP ngày 09/5/2016 của Chính phủ tại phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 4 năm 2016 đã nêu rõ nhiệm vụ: “Xây dựng Chính phủ trong sạch, liêm chính, Chính phủ kiến tạo, phát triển. Khẳng định Chính phủ là công bộc của dân, gắn bó với Nhân dân, phục vụ Nhân dân. Phát huy dân chủ, bảo đảm quyền làm chủ của Nhân dân gắn liền với tăng cường kỷ luật, kỷ cương và chấp hành pháp luật. Tập trung rà soát, cải cách, hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách; bảo đảm công bằng, minh bạch, phòng, chống tham nhũng, lãng phí”.
