(Quanlynhanuoc.vn) – Trước bối cảnh mới của xã hội và yêu cầu phát triển của Học viện Hành chính Quốc gia hiện nay đã và đang đặt ra những đòi hỏi tất yếu phải phát triển Tạp chí Quản lý nhà nước đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế của tạp chí khoa học. Bài viết phân tích mô hình hoạt động, tiêu chuẩn của tạp chí khoa học theo tiêu chuẩn quốc tế, đánh giá thực trạng hoạt động của Tạp chí Quản lý nhà nước trong sự so sánh với hệ tiêu chuẩn đó và đề xuất các giải pháp phát triển Tạp chí Quản lý nhà nước tiệm cận tiêu chuẩn quốc tế hiện nay.
Thực trạng hoạt động của Tạp chí Quản lý nhà nước đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế của tạp chí khoa học
Tạp chí Quản lý nhà nước (QLNN) được thành lập và xuất bản số đầu tiên vào tháng 5/1993. Sau gần 30 năm hoạt động, Tạp chí đã có nhiều đóng góp to lớn vào việc công bố, xuất bản các công trình khoa học cho Học viện Hành chính Quốc gia (HCQG) nói riêng và phục vụ sự phát triển đất nước nói chung. Thực tế những năm gần đây, Tạp chí QLNN phát triển đột phá về lượng và chất, mở rộng thêm hai hình thức xuất bản là tạp chí điện tử và tiếng Anh. Năm 2022, cả ba loại hình tạp chí này đều có mã số ISSN độc lập và được Hội đồng Giáo sư nhà nước công nhận điểm khoa học là 0.751.
Trong xu thế phát triển của xã hội và quốc tế hóa sâu rộng, trước sự phát triển mới về quy mô và chất lượng của Học viện HCQG hiện nay đặt ra yêu cầu Tạp chí QLNN là tạp chí khoa học (TCKH) đạt tiêu chuẩn quốc tế (TCQT). Trước mắt, Tạp chí QLNN cần tiệm cận chất lượng của khu vực như ACI2, tiếp đến là tiêu chuẩn cấp độ toàn cầu của Scopus3, ISI4. Có thể đánh giá thực trạng Tạp chí QLNN dựa trên các tiêu chuẩn của ACI với ba cấp độ: một là, không đạt (không có bất kỳ tiêu chí, chỉ số nào đạt yêu cầu); hai là, đạt nhưng cần bổ sung (đã có tiêu chí, chỉ số đạt được và còn những chỉ số chưa đạt cần hoàn thiện, bổ sung); ba là, hoàn toàn đạt (tất cả các tiêu chí, chỉ số đã đạt).
Như vậy, từ thực trạng trên có thể nhận thấy:
(1) Tạp chí QLNN có 3 tiêu chí chưa đạt, không bảo đảm theo ACI. Đây là các tiêu chí quan trọng liên quan đến chất lượng tạp chí ở khía cạnh cần có các thành viên Hội đồng biên tập giúp định hướng phát triển và nâng cao chất lượng nội dung. Và, việc thiếu cơ sở nền tảng quản trị hiện đại, như: trang web, hệ thống tra soát nội dung, nền tảng hệ thống đã ảnh hưởng ngay và trực tiếp đến yếu tố hấp dẫn bạn đọc, do đó bước phát triển Tạp chí tiếp theo là vô cùng khó khăn. Với 3 tiêu chí chưa đạt này đang đặt ra với công tác quản trị và đầu tư cho phát triển Tạp chí, đặc biệt là bảo đảm tính đồng bộ, tương thích giữa hạ tầng công nghệ thông tin, giao diện và hệ thống phần mềm quản trị tạp chí mở theo chuẩn ACI, như: hạ tầng công nghệ thông tin, trang Web bằng tiếng Anh, giao diện, phần mềm OJS5, DOI6… Đây là thách thức lớn, đòi hỏi phải có nguồn kinh phí đầu tư thích đáng. Đồng thời, việc xây dựng đội ngũ thành viên Hội đồng biên tập, tác giả có tính đa dạng về địa lý, là các chuyên gia quốc tế cũng là thách thức lớn đặt ra và Tạp chí cần khắc phục, hoàn thiện.
(2) Tạp chí QLNN có 9 tiêu chuẩn đang ở cấp độ chưa hoàn thiện, cần bổ sung để đáp ứng ACI. Đặc biệt là bảo đảm tính đa dạng về tác giả viết bài báo trong tạp chí, cấu trúc và nội dung tóm tắt bài viết bằng tiếng Anh theo yêu cầu tiêu chuẩn. Đây là những tiêu chuẩn cần nỗ lực đầu tư và thực hiện từ phía Tạp chí QLNN.
(3) Tạp chí QLNN có 3 tiêu chuẩn đã đạt, cần tiếp tục củng cố và duy trì để không bị rơi vào tình trạng chưa đáp ứng tại thời điểm đánh giá. Đây là những vấn đề đặt ra trong vấn đề bảo đảm tiêu chuẩn với ACI của Tạp chí QLNN tiếng Anh.
Trên lộ trình phát triển tiệm cận TCQT, Tạp chí QLNN có những ưu điểm, như: Tạp chí có kinh nghiệm và bề dày xuất bản gần 30 năm, sẽ tạo ra nguồn dữ liệu lớn phục vụ cộng đồng khoa học; có vị thế khoa học rất tốt trong cộng đồng các TCKH hiện tại của Việt Nam; có phạm vi xuất bản rộng trên các lĩnh vực liên quan đến QLNN; có bộ máy ổn định và vận hành một cách khoa học, với các quy định bảo đảm tính khoa học và cập nhật theo quy định của Việt Nam; có nhiều ngành, chuyên ngành xuất bản trong Tạp chí đạt 0.75 điểm trong danh mục được Hội đồng Giáo sư nhà nước quy định.
Tuy nhiên, Tạp chí QLNN còn có những hạn chế, như: tổ chức bộ máy và nhân sự chưa đáp ứng kỳ vọng yêu cầu xuất bản theo TCQT của TCKH, thiếu bộ phận chức năng thực hiện xuất bản tiếng Anh; cơ chế và chính sách hợp tác, liên kết trong xuất bản chưa hình thành, chưa tạo ra nền tảng nguồn lực có tính quốc tế (như: dữ liệu nghiên cứu, công nghệ và chuyên gia…); các quy định đã ban hành liên quan đến xuất bản của Tạp chí QLNN chưa đáp ứng yêu cầu tiệm cận TCQT và cần phải bổ sung và hoàn thiện các quy chế và chính sách nội tại này; năng lực tiếng Anh của đội ngũ biên tập viên trong Tạp chí QLNN chưa đồng đều để có thể tham gia xuất bản tạp chí tiệm cận quốc tế; hạ tầng công nghệ thông tin phục vụ xuất bản còn thiếu và yếu làm hạn chế tính tương tác và tính quản trị hiện đại theo chuẩn quốc tế. Hạ tầng này làm hạn chế việc số hóa tài liệu, thiếu dữ liệu của Tạp chí dưới dạng tài liệu số, ảnh hưởng rất lớn đến việc tham gia tiêu chí đánh giá TCKH trong bối cảnh chuyển đổi số hiện nay.
Thực trạng trên xuất phát từ các nguyên nhân như: Tạp chí chưa tạo ra các tác động để lãnh đạo Học viện HCQG và các đơn vị liên quan nhận thức đầy đủ về vai trò của Tạp chí QLNN khi tham gia vào hệ thống TCQT có uy tín và tầm ảnh hưởng của nó; chưa tạo sự đồng thuận, ủng hộ và đầu tư tương xứng để phát triển Tạp chí; tính độc lập, tự chủ và ổn định trong hạ tầng công nghệ phục vụ xuất bản chưa có, Tạp chí còn phải vận hành trang web phụ thuộc vào hosting của Học viện HCQG; chưa có phương tiện và điều kiện tham gia quảng bá và tuyên truyền về Tạp chí QLNN với cộng đồng các nhà khoa học quốc tế…
Giải pháp phát triển Tạp chí Quản lý nhà nước tiệm cận tiêu chuẩn quốc tế
Một là, xác lập hệ thống đánh giá dựa trên tiêu chí của ACI vào Tạp chí QLNN.
Xác lập đầy đủ các tiêu chuẩn, tiêu chí, thang đo, xếp loại trong hoạt động của Tạp chí QLNN dựa trên 15 tiêu chuẩn ACI bao gồm: nhóm tiêu chuẩn và đánh giá sơ loại tham gia ACI của các TCKH (5 tiêu chuẩn, từ tiêu chuẩn số 1 đến 5). Các tiêu chuẩn sơ loại được đánh giá ở hai mức độ: đạt; không đạt. Nhóm tiêu chuẩn và đánh giá chính thức về nội dung và hình thức để xét duyệt vào ACI của các TCKH (10 tiêu chuẩn, từ tiêu chuẩn 6 đến 15). Các tiêu chuẩn này được thiết lập khung điểm đánh giá từ 0 – 2 điểm hoặc 0 -3 điểm tùy vào từng tiêu chuẩn. Tổng 10 tiêu chuẩn là 21 điểm và nếu TCKH nào đạt từ 16/21 điểm trở lên sẽ được xét và công nhận tham gia ACI.
Hai là, hoàn thiện tổ chức bộ máy và nhân sự của Tạp chí QLNN đáp ứng yêu cầu xuất bản theo tiêu chuẩn TCKH quốc tế. Mục đích của giải pháp nhằm hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy và nhân sự đáp ứng yêu cầu xuất bản Tạp chí QLNN theo TCQT của TCKH. Hình thành Phòng biên tập (hoặc Ban biên tập tiếng Anh trong tổ chức bộ máy của Tạp chí QLNN); đồng thời, tuyển chọn, bố trí nhân sự có năng lực quản lý, tổ chức và biên tập tiếng Anh. Lựa chọn, hình thành, tái cấu trúc và công bố chính thức Hội đồng biên tập và đội ngũ phản biện một cách đa dạng dựa trên vào tôn chỉ, mục đích xuất bản của Tạp chí, chú ý đến tính đa dạng về địa lý cũng như thành viên bên trong và bên ngoài Học viện HCQG. Tương tự như vậy, hình thành đội ngũ cộng tác viên có uy tín tham gia phản biện cho Tạp chí QLNN.
Ba là, hoàn thiện cơ chế hoạt động của Tạp chí QLNN đáp ứng yêu cầu xuất bản theo tiêu chuẩn TCKH quốc tế. Hoàn thiện cơ chế hoạt động của Tạp chí QLNN nhằm đáp ứng yêu cầu xuất bản theo tiêu chuẩn TCKH quốc tế. Hoàn thiện các quy định, chính sách để không chỉ bảo đảm quy định hiện hành trong nước mà còn bảo đảm yêu cầu xuất bản quốc tế của ACI…, như: (1) cơ chế quản lý nội tại của Tạp chí QLNN bảo đảm tốt cho các điều kiện xuất bản theo TCQT; (2) cơ chế quản lý và hoạt động xuất bản của Tạp chí QLNN (quy trình xuất bản, quy định dành cho tác giả đăng bài; quy định dành cho biên tập viên, quy định dành cho phản biện, quy định về đạo đức xuất bản, quy định về cách thức trích dẫn và trình bày tài liệu tham khảo…); (3) sử dụng tiêu chuẩn APA7 (American Psychological Association) để làm tiêu chuẩn trích dẫn và trình bày; trong đó, quy định rõ thành phần và cấu trúc sắp xếp thông tin trong trích dẫn và trình bày…; (4) sử dụng chỉ số DOI8 (Digital Object Identifier – Chỉ số chứng minh vật thể), là số chứng minh vật thể vĩnh cửu cho một file đã tồn tại trên World Wide Web…
Bốn là, đầu tư hạ tầng công nghệ cho Tạp chí QLNN đáp ứng yêu cầu xuất bản theo tiêu chuẩn TCKH quốc tế. Các thành phần hạ tầng công nghệ cho Tạp chí QLNN bao gồm: hosting (máy chủ) với dung lượng lớn và đường truyền internet băng thông rộng; tên miền và website tiếng Anh; Platform (hay là nền tảng máy tính, điện toán, kỹ thuật số); hệ thống các phần mềm hỗ trợ xuất bản; hệ thống máy tính, phần cứng và các thiết bị ngoại vi phục vụ hoạt động của tòa soạn. Đặc biệt là các thiết bị giúp số hóa tài liệu của Tạp chí … Cùng với đó là việc chuyển giao và vận hành hạ tầng công nghệ một cách nhuần nhuyễn, thuần thục cho Tạp chí.
Năm là, tổ chức số hóa tài liệu và xây dựng nguồn dữ liệu số cho Tạp chí QLNN đáp ứng yêu cầu xuất bản theo tiêu chuẩn TCKH quốc tế. Việc số hóa tài liệu và xây dựng nguồn dữ liệu số cho Tạp chí QLNN nhằm đáp ứng tiêu chuẩn xuất bản quốc tế của ACI, đồng thời, làm gia tăng giá trị nội tại (nguồn vốn) của Tạp chí và làm tăng giá trị trao đổi khi hợp tác, liên kết với các nhà xuất bản uy tín, các đối tác xuất bản liên quan. Trong đó, cần tập trung vào các hoạt động, như: tổ chức số hóa tài liệu và xây dựng nguồn dữ liệu số; tiến hành tổ chức số hoá tài liệu là toàn bộ các bài viết trong gần 30 năm xuất bản của Tạp chí QLNN; thu hút, trao đổi, công nhận sở hữu và đồng khai thác giá trị dữ liệu số giữa Tạp chí QLNN và các đối tác… Tạp chí cần tạo ra một cơ chế hợp tác phát triển dữ liệu số bảo đảm bản quyền tác giả và sở hữu trí tuệ giữa các bên liên quan, tạo ra trung tâm dữ liệu lớn phục vụ các mục tiêu phát triển Tạp chí.
Sáu là, tăng cường hợp tác và liên kết xuất bản cho Tạp chí QLNN đáp ứng yêu cầu xuất bản theo tiêu chuẩn TCKH quốc tế. Việc liên kết nhằm tạo ra môi trường và các điều kiện thuận lợi để cả ba ấn phẩm của Tạp chí QLNN (tạp chí in, tiếng Anh, điện tử) có thể so sánh, đánh giá, học hỏi kinh nghiệm phát triển với các TCKH đạt TCQT. Quá trình liên kết xuất bản cần xác định rõ đối tác liên kết, quy trình liên kết; tìm hiểu và đánh giá đối tác, tổ chức ký kết ghi nhớ hợp tác giữa các bên (MOU), thành lập các nhóm chuyên gia giữa các bên để thực hiện MOU liên kết xuất bản…
Kết luận
Nghiên cứu các giải pháp phát triển Tạp chí QLNN tiệm cận TCQT là yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh phát triển của Tạp chí QLNN, Học viện HCQG. Phát triển Tạp chí QLNN tiệm cận TCQT vừa là mục tiêu vừa là tiến trình tự thân phát triển. Vì vậy, cần có quan điểm chủ động, tự chủ, sáng tạo và linh hoạt trong phát triển. Lãnh đạo và tập thể Tạp chí QLNN cần nhận thức sâu sắc, đồng thuận và quyết tâm xây dựng, phát triển Tạp chí đạt chuẩn quốc tế, trước hết là tham gia ACI. Lãnh đạo và các đơn vị liên quan trong Học viện cần nhận thức rõ về vai trò của Tạp chí QLNN; cần có chiến lược đầu tư phát triển Tạp chí QLNN tham gia ACI. Cùng với đó, đề nghị Bộ Nội vụ tạo điều kiện, ưu tiên, lựa chọn, đầu tư thực sự cho các TCKH thuộc Bộ tham gia ACI và Scopus. Bộ Khoa học và Công nghệ tiếp tục có các dự án đầu tư hỗ trợ các TCKH, trong đó có Tạp chí QLNN tham gia để tạo các nền tảng về nguồn lực phát triển tiệm cận TCQT đối với TCKH. Với sự nỗ lực của Tạp chí QLNN, sự quan tâm hỗ trợ tích cực từ phía cơ quan chủ quản và lãnh đạo cấp trên, Tạp chí QLNN sẽ sớm có mặt trong danh sách các tạp chí khoa học quốc tế.
