(Quanlynhanuoc.vn) – Lối sống xã hội chủ nghĩa của đội ngũ sĩ quan trẻ là lối sống của người quân nhân trong Quân đội nhân dân Việt Nam, với nội dung cốt lõi là: trung thành với Tổ quốc, với Đảng, với Nhân dân; tinh thần sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì độc lập dân tộc, vì chủ nghĩa xã hội; sẵn sàng nhận và hoàn thành mọi nhiệm vụ… Do đó, lối sống xã hội chủ nghĩa của đội ngũ sĩ quan trẻ có những đặc trưng riêng, được hình thành trong quá trình xây dựng quân đội theo hướng cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại.
Đặt vấn đề
Lối sống là một yếu tố cấu thành phẩm chất chính trị, giữ vai trò quan trọng trong hành vi chính trị của mỗi người. Công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội (CNXH) ở nước ta trước hết phải xây dựng được những con người có lối sống xã hội chủ nghĩa (XHCN), luôn kiên định mục tiêu và phấn đấu không ngừng cho lý tưởng cách mạng của Đảng.
Đất nước ta đang bước vào thời kỳ mới, thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, thời kỳ chủ động mở rộng hội nhập và giao lưu quốc tế “Việt Nam là bạn, là đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế”1. Bên cạnh những mặt tích cực, cũng chứa đựng, tiềm ẩn không ít mặt tiêu cực đã và đang tác động ảnh hưởng nhất định đến việc xây dựng, phát triển lối sống XHCN cho mọi người dân Việt Nam nói chung, trong đó có sĩ quan trẻ (SQT) Quân đội nhân dân (QĐND) Việt Nam nói riêng.
Trong QĐND Việt Nam, lối sống XHCN của quân nhân nói chung, của đội ngũ SQT nói riêng không hình thành tự phát, mà phải có quá trình giáo dục, bồi dưỡng, rèn luyện một cách chủ động, có hệ thống, có tổ chức, toàn diện, thường xuyên, liên tục của các chủ thể giáo dục và sự nỗ lực của chính đối tượng giáo dục. Xây dựng, phát triển đội ngũ SQT toàn diện, trong đó xây dựng lối sống XHCN là một nội dung quan trọng, cấp thiết hiện nay. Bởi vì, lối sống là một nội dung cấu thành phẩm chất chính trị, phẩm chất đạo đức, giữ vai trò định hướng hành vi chính trị – đạo đức của đội ngũ SQT.
Lối sống xã hội chủ nghĩa của sĩ quan trẻ Quân đội nhân dân Việt Nam
SQT trong QĐND Việt Nam hiện nay được sinh ra và lớn lên sau khi đất nước đã hoàn toàn giải phóng, cả nước bước vào thời kỳ xây dựng và bảo vệ CNXH. Do vậy, sự hình thành, phát triển lối sống của đội ngũ SQT trong Quân đội, trước hết tuân theo những quy luật chung của sự hình thành và phát triển lối sống thời kỳ quá độ lên CNXH ở nước ta. Mặt khác, quá trình hình thành và phát triển lối sống của đội ngũ SQT còn có những đặc điểm riêng, bị chi phối bởi quá trình xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại.
Lối sống của SQT QĐND Việt Nam là tổng hòa phương thức hoạt động sống cơ bản của họ; thể hiện ở nhận thức, thái độ, hành vi trong quá trình thực hiện chức trách, nhiệm vụ, trong giải quyết các mối quan hệ cơ bản với Đảng, với Tổ quốc, với Nhân dân, với những người thân trong gia đình và trong đơn vị cũng như trong xã hội, với kẻ thù. Cụ thể:
Thứ nhất, lối sống của đội ngũ SQT là sự cụ thể hóa yêu cầu xây dựng con người mới XHCN trong Quân đội.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội, trước hết cần có những con người xã hội chủ nghĩa”2. Theo Người, muốn làm việc XHCN phải có tư tưởng, đạo đức, tác phong, lối sống XHCN. Vấn đề xây dựng con người có lối sống mới đã được Đảng ta đề cập ngay từ những ngày đầu cách mạng. Trong thời kỳ đổi mới, vấn đề này lại được Đảng ta rất quan tâm. Đại hội Đảng lần thứ XIII đã xác định: “Từng bước vươn lên khắc phục các hạn chế của con người Việt Nam; xây dựng con người Việt Nam thời đại mới, gắn kết chặt chẽ, hài hòa giữa giá trị truyền thống và giá trị hiện đại”3.
Thứ hai, lối sống của đội ngũ SQT là sự kế thừa, trung thành và sáng tạo tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về xây dựng Quân đội.
QĐND Việt Nam do Đảng Cộng sản Việt Nam tổ chức, lãnh đạo. Thực hiện sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt đối với quân đội, Đảng đưa chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh – nền tảng tư tưởng của Đảng vào trong Quân đội, trở thành hệ tư tưởng chủ đạo trong Quân đội. Những quan điểm tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về xây dựng Quân đội cách mạng trở thành nền tảng tư tưởng, phương pháp luận trong xây dựng quân đội nói chung và xây dựng, bồi dưỡng lối sống mới cho đội ngũ SQT nói riêng. Lời dạy của Người nhân dịp mừng Quân đội ta tròn 20 tuổi: “Quân đội ta trung với Đảng, hiếu với dân, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội. Nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng”4 là sự khái quát cô đọng về bản chất, truyền thống, nhiệm vụ của Quân đội. Đồng thời, là một giá trị, chuẩn mực để bồi dưỡng và rèn luyện lối sống cho đội ngũ SQT trong mọi thời kỳ.
Thứ ba, lối sống của đội ngũ SQT được định hình từ quá trình xây dựng, chiến đấu, trưởng thành của Quân đội và những yêu cầu xây dựng Quân đội thời kỳ mới. Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Bác Hồ, sự chở che, đùm bọc của Nhân dân, gần 80 năm qua, Quân đội ta đã trưởng thành lớn mạnh không ngừng, cùng toàn dân giải phóng đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN. Cùng với quá trình đó là sự hình thành lối sống của quân nhân cách mạng. Bước vào thời kỳ mới, phương hướng xây dựng QĐND “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, một số quân chủng, binh chủng, lực lượng tiến thẳng lên hiện đại. Đến năm 2025, cơ bản xây dựng Quân đội, Công an tinh, gọn, mạnh, tạo tiền đề vững chắc, phấn đấu năm 2030, xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại; vững mạnh về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ”5. Xây dựng QĐND Việt Nam mạnh về chính trị và tổ chức tinh, gọn, mạnh thực chất là xây dựng và giữ vững bản chất giai cấp công nhân, tính dân tộc và tính nhân dân sâu sắc, bảo đảm cho Quân đội ta luôn là lực lượng chính trị, lực lượng chiến đấu trung thành, tin cậy của Đảng, Nhà nước và Nhân dân. Đây chính là những định hướng cho quá trình bồi dưỡng lối sống và sự tu dưỡng, rèn luyện lối sống của đội ngũ SQT hiện nay.
Thứ tư, lối sống XHCN của đội ngũ SQT là kết quả của một quá trình tự giác bồi dưỡng lối sống mới trong Quân đội.
Xét đến cùng, lối sống XHCN của đội ngũ SQT là sự phản ánh kết quả quá trình xây dựng và hoàn thiện phương thức sản xuất XHCN, mà cụ thể ở nước ta đó là sự phản ánh quá trình phát triển đất nước theo định hướng XHCN. Tuy nhiên, với tính chất đặc thù và lợi thế của tổ chức quân sự, với chức năng, nhiệm vụ của Quân đội và với vị trí, vị thế, vai trò của đội ngũ SQT trong Quân đội, lối sống XHCN của đội ngũ SQT vừa là sản phẩm của quá trình giáo dục của Quân đội đối với đội ngũ SQT, vừa là sản phẩm của quá trình tự giác tu dưỡng, rèn luyện lối sống của đội ngũ SQT. Xét ở một phạm vi rộng hơn, lối sống XHCN của đội ngũ SQT trong Quân đội còn là kết quả của sự lãnh đạo của Đảng, quản lý và điều hành của Nhà nước, sự thương yêu đùm bọc của Nhân dân đối với Quân đội.
Đặc trưng lối sống xã hội chủ nghĩa của sĩ quan trẻ Quân đội nhân dân Việt Nam
Lối sống của đội ngũ SQT là sự cụ thể hóa lối sống XHCN của những quân nhân đang sống và hoạt động trong QĐND Việt Nam. Do đó, để làm rõ được đặc trưng lối sống XHCN của SQT QĐND Việt Nam hiện nay, không thể thoát ly khỏi những giá trị chuẩn mực, đạo đức, lối sống chung của người cách mạng, quân nhân cách mạng mà tất yếu phải đi từ cái chung để tìm ra đặc thù riêng về lối sống XHCN của SQT. Từ quan điểm và phương pháp tiếp cận trên, có thể nhận thấy lối sống XHCN của SQT hiện nay có những đặc trưng cơ bản sau:
Một là, sống có lý tưởng, hoài bão, ước mơ; biểu hiện cụ thể ở tinh thần sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì CNXH.
Lý tưởng sống của SQT trong Quân đội phù hợp với lý tưởng chiến đấu của Quân đội: vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì CNXH. Tinh thần sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì CNXH là mục đích sống của đội ngũ SQT. Ngoài mục đích đó, SQT không còn mục đích nào khác.
Mục đích sống vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì CNXH của đội ngũ SQT không phải là sự áp đặt chủ quan mà là sự tự giác trên cơ sở giác ngộ sâu sắc lý tưởng chiến đấu, nhận thức rõ chức năng, nhiệm vụ của Quân đội và trách nhiệm của quân nhân cách mạng, của người cán bộ Quân đội. Trên cơ sở đó, SQT xác định được lẽ sống, động cơ, chí hướng phấn đấu cho suốt cuộc đời binh nghiệp của mình và nguyện suốt đời phấn đấu cho mục tiêu, lý tưởng đó. Đồng thời, lấy đó là chuẩn mực để tu dưỡng, rèn luyện phẩm chất, năng lực và quyết tâm hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ Đảng, Nhà nước và Nhân dân giao cho.
Hoài bão, ước mơ chủ đạo của đội ngũ SQT là đất nước hòa bình bền vững, dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Niềm tin mãnh liệt của đội ngũ SQT là CNXH được xây dựng thành công trên đất nước Việt Nam. Hành động chủ đạo của đội ngũ SQT dựa trên niềm tin tuyệt đối sự lãnh đạo của Đảng, phấn đấu hết sức mình cho sự nghiệp xây dựng quân đội nói chung, xây dựng đơn vị nói riêng, sẵn sàng nhận và hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN trong mọi tình huống. Trong suy nghĩ và hành động, đội ngũ SQT luôn biết giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa lợi ích cá nhân và lợi ích tập thể, lợi ích xã hội; luôn biết đặt lợi ích của Đảng, của dân tộc, Nhân dân, Quân đội và của đơn vị lên trên lợi ích cá nhân; sẵn sàng xả thân vì Tổ quốc, vì Nhân dân, vì sự nghiệp phát triển đất nước theo định hướng XHCN
Hai là, sống mực thước, tuân theo những giá trị, chuẩn mực của con người mới XHCN, quân nhân cách mạng, phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”.
Lối sống của SQT không phải là cái gì chung chung, trừu tượng, mà nó được biểu hiện cụ thể trong những mục tiêu, những giá trị, chuẩn mực xã hội. Sống mực thước ở đội ngũ SQT thể hiện trước hết, tuân theo các quy định, điều lệnh, điều lệ của quân đội. Họ là những tấm gương về ý thức tổ chức kỷ luật, chấp hành kỷ luật trong đơn vị, trong quân đội. Không những vậy, SQT còn luôn luôn suy nghĩ, hành động theo chuẩn mực con người mới XHCN, quân nhân cách mạng. Trải qua gần 80 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, Quân đội ta đã xây dựng nên truyền thống vẻ vang. Nhân dân cả nước đã trao tặng cho cán bộ, chiến sĩ quân đội danh hiệu cao quý “Bộ đội Cụ Hồ”. Phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ” là nét tiêu biểu của con người mới XHCN trong quân đội, biểu trưng lối sống mới, lối sống XHCN của quân nhân nói chung, của SQT nói riêng. Giữ gìn và phát huy phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ” luôn là một yêu cầu, một phẩm chất của đội ngũ SQT trong Quân đội hiện nay.
Ba là, sống tự giác, trách nhiệm, trung thực, tích cực, sáng tạo và kiên trung.
Lối sống XHCN đòi hỏi đội ngũ SQT trong mọi hoạt động chiến đấu, sẵn sàng chiến đấu, công tác, sinh hoạt luôn luôn nêu cao tinh thần chủ động, sáng tạo, dân chủ, tập thể để thực hiện các nhiệm vụ ngày càng hiệu quả hơn. Lối sống XHCN còn đòi hỏi ở đội ngũ sĩ quan tinh thần tương trợ, đoàn kết đồng chí đồng đội, cùng nhau kiên quyết đấu tranh với những tư tưởng, việc làm sai trái.
Sự đòi hỏi của chức trách, nhiệm vụ và với tính chất đặc thù của tổ chức quân sự làm cho nhiều SQT như “già trước tuổi”. Ở họ, tính chất chỉ huy, người anh, người chị dần định hình, như là những nét tính cách đặc trưng ở đội ngũ này, được biểu hiện trong cách nghĩ, cách làm việc, cách sống. Ở họ luôn toát lên tinh thần trách nhiệm cao, làm việc tận tâm và sáng tạo.
Không thể coi một người là có lối sống mới, nếu người đó công tác tốt, trung thực nhưng lại thờ ơ, không đấu tranh với những hành vi sai lệch chuẩn mực đạo đức cách mạng. Dám ủng hộ và bảo vệ cái mới, cái đúng, cái tốt đẹp; dám đấu tranh với những cái cổ hủ, lạc hậu, phản tiến bộ là những yêu cầu quan trọng trong lối sống XHCN của đội ngũ SQT hiện nay.
Bốn là, tinh thần cộng đồng và ý thức tập thể cao.
Hoạt động quân sự luôn có vô vàn khó khăn, gian khổ, đòi hỏi ở mỗi quân nhân tinh thần dũng cảm và đức tính hy sinh. Trong làm ăn kinh tế, sự “so đo tính toán” có thể bỏ mất cơ hội làm tổn hại về tiền bạc, của cải; nhưng trong chiến đấu, sự so đo, tính toán cá nhân có thể mang lại những tổn thất về xương máu của chính đồng đội, của bản thân và của Nhân dân. Do vậy, bất luận trong hoàn cảnh nào người SQT phải biết chịu đựng gian khổ và biết hy sinh, dám xả thân vì lợi ích thiêng liêng của Tổ quốc. Lối sống XHCN của đội ngũ SQT là lối sống biết coi trọng danh dự bản thân, danh dự quân nhân cách mạng, cao hơn nữa là ý thức tự tôn dân tộc, tự hào được là sĩ quan của quân đội anh hùng. Đức hy sinh, ý thức và danh dự của người SQT không tồn tại trong lời nói, mà biểu hiện ở tinh thần và hiệu quả thực hiện nhiệm vụ, ở uy tín đối với đồng chí, đồng đội, ở sự tin cậy của cán bộ, chiến sĩ thuộc quyền và sự yêu mến của Nhân dân. Điều khác biệt giữa lối sống XHCN với lối sống tư sản, tiểu tư sản cũng chính ở chỗ, lối sống tư sản nêu cao khẩu hiệu “mỗi người tự lo cho mình, thượng đế lo cho tất cả”, còn lối sống XHCN đề cao tinh thần tương thân tương ái, quan tâm và có trách nhiệm với nhau, “mỗi người vì mọi người, mọi người vì mỗi người”. Những biểu hiện an thân, cá nhân chủ nghĩa, trung bình chủ nghĩa, bảo thủ, tự ty đều trái với lối sống XHCN.
Năm là, đề cao trách nhiệm công dân, tư cách người sĩ quan quân đội trong mọi hoạt động, mọi lúc, mọi nơi, trong mọi quan hệ xã hội.
Nói đến lối sống là nói đến sự ứng xử, sự lựa chọn, là nói đến năng lực hành động của mỗi con người. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu phương châm của lối sống mới phải ham làm “những công việc ích quốc, lợi dân”6 và “việc gì có lợi cho dân phải hết sức làm, việc gì có hại cho dân phải hết sức tránh”7. Trong mọi tình huống thực tiễn, luôn biết nói năng, hành động, làm những công việc có lợi cho Quân đội.
QĐND Việt Nam là lực lượng chính trị tin cậy của Đảng, Nhà nước và Nhân dân. Mỗi quân nhân nói chung, SQT nói riêng phải là những con người tin cậy, công dân kiểu mẫu. Luôn đề cao trách nhiệm công dân là một nét đặc trưng của lối sống XHCN của đội ngũ SQT. Bên cạnh vị thế là một người cán bộ, sĩ quan quân đội, SQT còn phải thực hiện nhiều vị thế, vai trò xã hội khác. Điều đó đòi hỏi trong lối sống của mình, SQT phải rèn luyện kiến thức và năng lực toàn diện và điều quan trọng là khả năng ứng xử, khả năng lựa chọn, khả năng đánh giá và xử lý các vấn đề trong cuộc sống. Hiện nay, trong điều kiện thời bình, SQT luôn phải thường xuyên tiếp xúc với xã hội, tham gia các hoạt động xã hội và chăm lo cuộc sống gia đình. Do đó, người SQT phải luôn biết giữ vững tư cách người sĩ quan quân đội trong mọi hoạt động, mọi lúc, mọi nơi, trong mọi quan hệ xã hội.
Sáu là, tinh thần khắc phục khó khăn, hoàn thành chức trách, nhiệm vụ.
Đặc điểm của tổ chức quân sự và hoạt động quân sự đòi hỏi người SQT phải luôn trau dồi phẩm chất chính trị, đạo đức và không ngừng học tập nâng cao năng lực chỉ huy, quản lý. Người sỹ quan phải vừa có đức, vừa có tài, vừa “hồng” vừa “chuyên”. Luôn luôn học hỏi để trau dồi phẩm chất chính trị, đạo đức, tích luỹ kinh nghiệm để nâng cao năng lực chiến đấu, công tác, lao động là những yêu cầu khách quan, biểu hiện cụ thể của lối sống XHCN trong đội ngũ SQT hiện nay.
Để hoàn thành tốt chức trách nhiệm vụ, đội ngũ SQT luôn phải biết khắc phục khó khăn. Tuy rằng, tính chất khó khăn, gian khổ trong thực hiện nhiệm vụ của quân đội trong thời bình không như trong chiến tranh nhưng vẫn luôn đòi hỏi tinh thần chịu đựng, khắc phục khó khăn của cán bộ, chiến sĩ; thậm chí còn xuất hiện các dạng khó khăn mới mà trong chiến tranh không có, như thu nhập và điều kiện kinh tế của gia đình SQT còn thấp so với bình quân thu nhập chung trong xu thế phân hóa giàu nghèo đang gia tăng.
Kết luận
Lối sống XHCN của SQT QĐND Việt Nam bên cạnh những đặc trưng chung của lối sống XHCN thời kỳ quá độ lên CNXH ở nước ta thì còn có những đặc trưng riêng, bị chi phối bởi quá trình xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, bởi mục tiêu, lý tưởng, bởi yêu cầu xây dựng Quân đội theo hướng cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại trong thời kỳ mới. Những đặc trưng lối sống XHCN của SQT là nét đặc thù riêng có để phân biệt lối sống của SQT QĐND Việt Nam với lối sống của các đối tượng khác trong xã hội. Đồng thời, đây cũng là những nội dung cốt lõi, phản ánh bản chất lối sống XHCN của SQT QĐND Việt Nam. Do đó, việc bồi dưỡng lối sống XHCN cho SQT hiện nay phải luôn bám sát vào những đặc trưng cơ bản này.
