Phát huy nguồn lực tôn giáo để phát triển đất nước theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng

(Quanlynhanuoc.vn) – Dưới sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước, nguồn lực tôn giáo đã được phát huy một cách mạnh mẽ để phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Phát huy nguồn lực tôn giáo là phát huy cả nguồn lực vật chất và nguồn lực tinh thần, đó là sự đồng hành của đồng bào các tôn giáo trong suốt chiều dài lịch sử của đất nước. Bài viết nêu một số biện pháp phát huy nguồn lực tôn giáo để phát triển đất nước theo tinh thần Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng.
Ảnh minh họa (nguồn: Báo Lai Châu)
Đặt vấn đề

Văn kiện Đại hội lần thứ XIII của Đảng đã nhấn mạnh: “Phát huy những giá trị văn hóa, đạo đức tốt đẹp và các nguồn lực của các tôn giáo cho sự nghiệp phát triển đất nước”1. Đó là quan điểm nhất quán, xuyên suốt của Đảng Cộng sản Việt Nam từ ngày thành lập cho đến nay, khẳng định đồng bào tôn giáo là bộ phận của khối đại đoàn kết dân tộc, các giá trị văn hóa, đạo đức tốt đẹp của đồng bào các tôn giáo đã, đang và sẽ được đánh thức, khơi dậy và phát huy một cách cao độ vào sự nghiệp cách mạng chung của đất nước, hướng đến mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Đạt được mục tiêu đó, Đảng ta đã chủ trương khơi dậy ý chí, khát vọng của toàn thể dân tộc. Đồng bào các tôn giáo đã hưởng ứng tích cực, đồng hành cùng với Đảng trên con đường dựng xây, kiến thiết đất nước, theo phương châm “Sống tốt đời, đẹp đạo”, “Kính chúa yêu nước”, “Đạo pháp – Dân tộc – Chủ nghĩa xã hội”…

Nguồn lực tôn giáo ngày càng giữ vị trí quan trọng trong đời sống xã hội

Khi bàn về tôn giáo, nhiều người đã nghĩ đến đức tin, niềm tin và sự che chở, giúp đỡ của một vị thánh hay vị thần nào đó, có một sức mạnh vô song để giải tỏa những lo âu, bất ổn, giúp con người lấy lại trạng thái cân bằng trong cuộc sống. Nhưng trên thực tế không phải vậy, tôn giáo là một thực thể xã hội, tồn tại khách quan, giữ vị trí ngày càng quan trọng trong đời sống của con người, có nhiều đóng góp vào sự nghiệp đấu tranh cách mạng giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa hiện nay.

Việt Nam là quốc gia có vị trí địa lý đặc biệt ở khu vực Đông Nam Á, là điều kiện thuận lợi cho sự giao thoa của nhiều nền văn hoá khác nhau, trong đó có các tôn giáo du nhập vào nước ta qua các con đường khác nhau, nhiều tôn giáo mới xuất hiện, làm cho bức tranh tôn giáo Việt Nam khá phong phú và đa dạng nhưng thống nhất ở tính mục đích cùng chung chí hướng về nguồn cội, tổ tiên, đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước.

Hiện nay, nước ta có 6 tôn giáo lớn (Phật giáo, Công giáo, Tin Lành, Hồi giáo, Cao Đài, Hòa Hảo). Theo số liệu của tiểu ban tuyên truyền văn hóa, Ủy ban Quốc gia ASEAN 2020, “Nhà nước Việt Nam đã công nhận và cấp đăng ký hoạt động cho 38 tổ chức, hệ phái tôn giáo và 1 pháp môn tu hành thuộc 13 tôn giáo, với trên 24 triệu tín đồ (chiếm khoảng 27% dân số cả nước), 83.000 chức sắc, 250.000 chức việc, 46 trường đào tạo chức sắc tôn giáo (tương đương từ bậc trung cấp đến trên đại học), 25 ngàn cơ sở thờ tự”2.

Trong suốt tiến trình phát triển của cách mạng Việt Nam, đồng bào các tôn giáo đã tích cực, chủ động tham gia vào nhiều hoạt động chung của xã hội, xóa đói, giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới, xây dựng gia đình văn hóa, giữ vững ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội, phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương giải quyết có hiệu quả những vấn đề có liên quan đến cơ chế, chính sách cho các tín đồ hoạt động trên địa bàn. Trong thời gian qua, đồng bào các tôn giáo đã hưởng ứng sôi nổi, nhiệt tình chương trình do Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phát động về phòng, chống dịch bệnh Covid – 19; nhiều chức sắc, chức việc, tín đồ tôn giáo đã tình nguyện “góp sức, góp của”, cùng với Nhân dân vượt qua khó khăn, gian truân; các tổ chức tôn giáo đã ủng hộ tiền và thiết bị y tế để phòng chống dịch. Riêng Giáo hội Phật giáo Việt Nam, từ tháng 4 – 8/2021 đã ủng hộ 2 tỷ đồng cho Quỹ Phòng, chống COVID-19 qua Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam; 3,5 tỷ đồng cho Quỹ Vắc xin của Chính phủ; 135 tỷ đồng cho Quỹ Vắc xin qua MTTQ Việt Nam các tỉnh, thành phố. Ngoài ra, Giáo hội Phật giáo cũng ủng hộ nhiều thiết bị y tế. Tổng trị giá ước tính 382,5 tỷ đồng3… Những thành tựu mà đất nước đạt được sau 36 năm đổi mới dưới sự lãnh đạo của Đảng là sự góp sức, hợp lực của khối đại đoàn kết dân tộc, trong đó có đồng bào các tôn giáo.

Văn kiện Đại hội lần thứ XIII của Đảng đặc biệt nhấn mạnh đến nguồn lực tôn giáo để phát triển đất nước. Đây là quan điểm rất mới thể hiện nhận thức ngày càng đầy đủ, sâu sắc, toàn diện hơn về vai trò của tôn giáo trong đời sống xã hội hiện nay; cũng khẳng định sự vận dụng, sáng tạo quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về tôn giáo và giải quyết vấn đề tôn giáo hiện nay.

Từ vị trí, vai trò và những đóng góp của đồng bào tôn giáo trong lịch sử đấu tranh cách mạng và phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc hiện nay, quan niệm phát huy nguồn lực tôn giáo là hoạt động tích cực, chủ động của Đảng, Nhà nước thông qua những cơ chế, chính sách của mình trong từng giai đoạn, hoàn cảnh lịch sử cụ thể để khai thác, sử dụng giá trị vật chất, tinh thần của các tôn giáo một cách thích hợp, qua đó để các cá nhân, tổ chức tôn giáo có thể tham gia đầy đủ, hiệu quả vào sự nghiệp đổi mới đất nước hiện nay. Tuy nhiên, việc phát huy nguồn lực tôn giáo không phải chỉ có riêng Đảng, Nhà nước, cơ quan, ban, ngành, lực lượng liên quan mà đồng bào các tôn giáo cũng phải tham gia vào hoạt động phát huy đó. Có như vậy, mới tạo được sự đồng thuận, thống nhất cao giữa Đảng, Nhà nước với đồng bào các tôn giáo trong thực hiện những yêu cầu, nhiệm vụ cách mạng chung của đất nước và yêu cầu, nhiệm vụ của từng tổ chức tôn giáo.

Trước bối cảnh tình hình thế giới, khu vực và trong nước đang có nhiều diễn biến phức tạp, khó lường; cạnh tranh giữa các nước lớn rất quyết liệt, đại dịch Covid -19 ảnh hưởng nghiêm trọng đến lao động sản xuất và đời sống của nhiều tầng lớp nhân dân, trong đó có cả đồng bào các tôn giáo; mâu thuẫn sắc tộc, tôn giáo diễn ra ở nhiều nước trên thế giới và khu vực; các thế lực phản động trong và ngoài nước tiếp tục lợi dụng tình hình tôn giáo để chống phá cách mạng Việt Nam với âm mưu, thủ đoạn ngày càng tinh vi, xảo quyệt; ở một số nơi tình hình tôn giáo vẫn còn diễn biến phức tạp, có thời điểm một bộ phận tín đồ có những hành động biểu tình, quá khích, cản trở chính quyền địa phương làm việc, ảnh hưởng đến an ninh trật tự an toàn xã hội… Tình hình đó đặt ra cho Đảng, Nhà nước ta phải những cơ chế, chính sách phù hợp, linh hoạt, sáng tạo để vừa giải quyết kịp thời những vấn đề mới nảy sinh, vừa đánh thức, khơi dậy được nguồn lực tôn giáo một cách mạnh mẽ, quyết liệt để khơi dậy ý chí, khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc, sớm đưa nước ta trở thành nước công nghiệp phát triển, có thu nhập cao theo định hướng xã hội chủ nghĩa vào giữa thế kỷ XXI.

Đẩy mạnh các nội dung, biện pháp phát huy nguồn lực tôn giáo theo tinh thần Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng hiện nay

Một là, tăng cường tuyên truyền cho các tầng lớp nhân dân, nhất là chức sắc, chức việc, tín đồ tôn giáo về những chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước về phát triển kinh tế – xã hội nói chung và tôn giáo nói riêng.

Cấp ủy, chính quyền địa phương và người đứng đầu những tổ chức tôn giáo thường xuyên làm tốt công tác thông tin, tuyên truyền đến các tín đồ những quan điểm, đường lối, chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước về chiến lược phát triển kinh tế – xã hội, những chính sách an sinh xã hội, xóa đói, giảm nghèo, hoạt động đối ngoại, củng cố quốc phòng, an ninh, những nghị quyết, chỉ thị về công tác tôn giáo (CTTG) trong tình hình mới, như: Nghị quyết 24-NQ/TW của Bộ Chính trị về CTTG (năm 1990); Nghị quyết Trung ương 7 (khóaIX) về tăng cường CTTG trong tình hình mới (năm 2003); Chỉ thị số 18-CT/TW ngày 10/01/2018 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 25-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương (khóa IX) về CTTG trong tình hình mới và Luật Tín ngưỡng, tôn giáo; Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng… Tổ chức cho những tín đồ tôn giáo nắm được những quan điểm, đường lối của Đảng, Nhà nước và nghiêm túc thực hiện theo đúng định hướng đã được xác định thông qua những hoạt động thiết thực, cụ thể trong lao động sản xuất, tham gia xây dựng hệ thống cơ sở chính trị xã hội vững mạnh với chính quyền địa phương, nơi có những tổ chức tôn giáo đang đứng chân và hoạt động; người đứng đầu cơ sở tôn giáo phát huy tốt vai trò, trách nhiệm của mình trong việc tuyên truyền, hướng dẫn thực hiện những quan điểm, đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước cho các tín đồ một cách phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ, đặc điểm, tình hình cụ thể; tăng cường phối hợp với các lực lượng, ban, ngành có liên quan tham gia có hiệu quả, tích cực vào những hoạt động chung của địa phương và hoạt động riêng của các tôn giáo…

Hai là, tăng cường quản lý nhà nước về CTTG trong tình hình mới.

Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng nhấn mạnh: “Nâng cao năng lực, hiệu lực, hiệu lực quản lý nhà nước về CTTG”4. Đây là sự thể hiện nhất quán của Đảng, Nhà nước ta, mọi hoạt động của các tổ chức tôn giáo phải đặt dưới sự lãnh đạo tập trung, thống nhất của Đảng, Nhà nước, không được trái với Cương lĩnh, Điều lệ của Đảng. Do đó, Nhà nước phải giữ vai trò chủ đạo trong việc tiếp tục cụ thể hóa, thể chế hóa những quy định, yêu cầu, định hướng hoạt động cho từng loại hình tôn giáo; tiếp tục xây dựng, ban hành, bổ sung, phát triển, làm mới những văn bản, hướng dẫn có liên quan đến việc hoạt động của các tổ chức tôn giáo; tăng cường trao đổi, gặp gỡ giữa các chính quyền, cơ quan chức năng với các tổ chức tôn giáo, nhất là các tín đồ, giáo dân để lắng nghe, chia sẻ những thuận lợi, khó khăn và có những mong muốn, nguyện vọng gì trong cuộc sống; đồng thời, chú trọng đến năng lực ban hành văn bản, hướng dẫn của cơ quan soạn thảo, tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức tôn giáo hoạt động. Không được ngăn cản các tín đồ hoạt động sinh hoạt tôn giáo, có hành vi không đúng đối với những cơ sở thờ tự, những đấng anh linh sáng tạo ra tôn giáo. Tôn vinh, biểu dương những tập thể, cá nhân tôn giáo có nhiều đóng góp cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa để khích lệ, cổ vũ, động viên, tạo thành những phong trào thi đua sôi nổi, mạnh mẽ, rộng khắp thu hút ngày càng nhiều các tín đồ tham gia.

Tăng cường quản lý nhà nước về tôn giáo còn được thể hiện ở công tác kiểm tra, giám sát ở các địa phương có cơ sở thờ tự, tín đồ tôn giáo; không để những mâu thuẫn, tranh chấp từ một điểm nhỏ bùng phát thành đám cháy lớn lan rộng ra các địa phương khác, để các thế lực thù địch lợi dụng lôi kéo đồng bào tôn giáo biểu tình, có hành vi chống đối, cản trở quá trình thực thi nhiệm vụ phát triển kinh tế – xã hội địa phương; phát huy vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu các tôn giáo trong tuyên truyền, giáo dục, hướng dẫn các tín đồ, con chiên của mình chấp hành nghiêm Hiến pháp, pháp luật của Nhà nước, đặt lợi ích của quốc gia, dân tộc lên trên hết. Chú trọng thu thập, củng cố chứng cứ về các sai phạm của số đối tượng cực đoan trong các tôn giáo và không phải tôn giáo để xây dựng kế hoạch xử lý phù hợp. Làm việc với các tổ chức tôn giáo có liên quan, công khai những sai phạm để tín đồ và người dân được biết, tạo sự đồng thuận trong đấu tranh, xử lý.

Nêu cao tinh thần cảnh giác, không để các thế lực lợi dụng chống phá ta về “dân chủ, nhân quyền và tự do tôn giáo”, cản trở Việt Nam trong hội nhập và hợp tác quốc tế; đồng thời, “Kiên quyết đấu tranh và xử lý nghiêm minh những đối tượng lợi dụng tôn giáo chống phá Đảng, Nhà nước, chế độ xã hội chủ nghĩa; chia rẽ, phá hoại đoàn kết tôn giáo và khối đại đoàn kết toàn dân tộc”5.

Ba là, tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ làm CTTG ở các địa phương.

Việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ làm CTTG không những để tuyên truyền, vận động quan điểm, đường lối của Đảng, Nhà nước mà còn tham gia vào những hoạt động của đồng bào các tôn giáo. Cán bộ làm CTTG phải có trình độ, kiến thức, am hiểu một cách rất sâu sắc về quá trình ra đời, tồn tại, phát triển và đóng góp của tôn giáo đó cho cách mạng; hiểu được phong tục, tập quán, lối sống, cung cách sinh hoạt của các loại hình tôn giáo; nắm bắt được đặc điểm tâm lý của đồng bào tôn giáo, từ đó có thể giải thích, chứng minh cho đồng bào hiểu, tự giác chấp hành nghiêm theo các quy định, hướng dẫn ban hành của chính quyền các cấp; cán bộ làm CTTG phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, năng động, nhạy bén, sáng tạo trong xử trí các tình huống, kết hợp chặt chẽ với người có uy tín trong các chức sắc tôn giáo và chính quyền địa phương. Tích cực, chủ động nghiên cứu, nắm vững thông tin và kịp thời tham mưu trong CTTG. Hiện nay, nước ta đã có Học viện Phật giáo Việt Nam, một số trường đại học có bộ môn Tôn giáo học, khi số lượng sinh viên này tốt nghiệp ra trường cần có những cơ chế, chính sách phù hợp để thu hút họ về làm việc ở các cơ quan quản lý nhà nước về tôn giáo. Điều này thể hiện rõ tinh thần của Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII: “Vận động đoàn kết, tập hợp các tổ chức tôn giáo, chức sắc, tín đồ sống “tốt đời, đẹp đạo”, đóng góp tích cực cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”6. Để làm tốt việc đó, công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ làm CTTG phải được coi trọng.

Chú thích:
1, 5. Đảng Cộng sản Việt Nam. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2021, tr.171, 171.
2. Tín ngưỡng – Tôn giáo. https://asean2020.vn, ngày 28/12/2022.
3. Giáo hội Phật giáo kêu gọi tăng ni, phật tử ủng hộ “Sóng và máy tính cho em”. https://asean2020.vn, ngày 13/9/2021.
4, 6. Đảng Cộng sản Việt Nam. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập II. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2021, tr. 141, 171.
TS. Nguyễn Văn Toàn
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
NCS Vũ Tuấn Mạnh
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng