(Quanlynhanuoc.vn) – Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng nhấn mạnh, một trong những biện pháp để giáo dục con người Việt Nam thời kỳ mới, trong đó xác định rõ ý thức tôn trọng và chấp hành pháp luật là nội dung cơ bản để hình thành và phát triển văn hóa pháp luật cho con người mới xã hội chủ nghĩa. Bài viết tập trung nội dung về bồi dưỡng văn hóa pháp luật cho học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội ở các nhà trường quân đội, từ đó, góp phần xây dựng môi trường sư phạm ở các nhà trường lành mạnh, xây dựng cấp ủy, tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh, đơn vị vững mạnh toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu”, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.
Sự cần thiết phải bồi dưỡng văn hóa pháp luật cho sĩ quan cấp phân đội ở các nhà trường quân đội
Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh: “Tăng cường giáo dục lòng yêu nước, lòng tự hào dân tộc, truyền thống và lịch sử dân tộc, ý thức trách nhiệm xã hội của các tầng lớp nhân dân, nhất là thanh niên… nâng cao nhận thức, ý thức tôn trọng và chấp hành pháp luật, bảo vệ môi trường, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc của người Việt Nam”1. Chính vì vậy, cần phải xác định rõ văn hóa pháp luật (VHPL) là một trong những loại hình của văn hóa xã hội, là “tổng thể những giá trị vật chất và tinh thần mà con người sáng tạo ra trong lĩnh vực pháp luật bao gồm hệ thống quy phạm pháp luật được ban hành trong các thời kỳ lịch sử, những tư tưởng, quan điểm, luận điểm, nguyên lý, nguyên tắc, những tác phẩm VHPL, những kinh nghiệm và thói quen tích lũy được trong quá trình xây dựng và thực thi pháp luật”2.
Từ góc độ cấu trúc hệ thống, VHPL được cấu thành từ các thành tố sau: ý thức pháp luật, hành vi pháp luật, hệ thống pháp luật, thiết chế pháp luật, các phương tiện pháp luật và trình độ thực hành pháp luật. VHPL hình thành và phát triển phải qua quá trình lâu dài kết hợp giữa sự bồi dưỡng của các tổ chức, cơ quan chức năng với sự tự tu dưỡng, tiếp nhận, thẩm thấu các giá trị văn hóa của chính mỗi cá nhân, con người. Trong môi trường văn hóa của các nhà trường quân đội (NTQĐ), VHPL luôn tồn tại và được giữ gìn thông qua hoạt động bồi dưỡng, giáo dục của các lực lượng sư phạm trong nhà trường; nó được hình thành, phát triển toàn diện trong từng đối tượng quân nhân.
Học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội (SQCPĐ) ở các NTQĐ là những thanh niên, học sinh, hạ sĩ quan – binh sĩ có đủ điều kiện, tiêu chuẩn thi tuyển, xét tuyển, cử tuyển và trúng tuyển, vì vậy, được đào tạo cơ bản, tập trung để trở thành người cán bộ, đảng viên, sĩ quan cấp phân đội có trình độ đại học, đủ phẩm chất, năng lực theo mô hình, mục tiêu, yêu cầu đào tạo là lực lượng đông đảo nhất trong các NTQĐ.
Cùng với đội ngũ cán bộ, quân nhân chuyên nghiệp, học viên đào tạo SQCPĐ là lực lượng trung tâm, trực tiếp tham gia và có vai trò quan trọng trong thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ chính trị của nhà trường. Do đó, đội ngũ này phải được thường xuyên chăm lo, quan tâm bồi dưỡng về mọi mặt, trong đó có bồi dưỡng VHPL. Bồi dưỡng VHPL cho đội ngũ học viên là một nội dung quan trọng của công tác giáo dục chính trị, nhằm trang bị tri thức, bồi dưỡng tình cảm; xây dựng thái độ, hành vi đúng đắn; giúp mỗi SQCPĐ tự giác chấp hành nghiêm pháp luật nhà nước, kỷ luật quân đội, quy định của đơn vị, góp phần tạo nên sức mạnh tổng hợp, hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ được giao.
Những năm qua, trên cơ sở nhận thức đúng đắn về vị trí, vai trò của VHPL trong việc hoàn thành nhiệm vụ học tập, rèn luyện của mỗi quân nhân nói chung, học viên đào tạo SQCPĐ nói riêng, Đảng ủy, Ban Giám hiệu (Ban Giám đốc) cùng chỉ huy các cơ quan, khoa giáo viên, đơn vị ở các NTQĐ đã có nhiều chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo đổi mới nội dung, vận dụng linh hoạt, sáng tạo các hình thức, biện pháp bồi dưỡng VHPL cho đội ngũ học viên này. Vì vậy, hệ thống tri thức, hiểu biết về pháp luật, thái độ, trách nhiệm, hành vi pháp luật và kỷ luật quân đội của các SQCPĐ ở các NTQĐ không ngừng được nâng lên, góp phần xây dựng các nhà trường chính quy, tiên tiến, mẫu mực, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.
Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác bồi dưỡng VHPL cho SQCPĐ ở một số NTQĐ vẫn còn những hạn chế nhất định, còn có hiện tượng vi phạm pháp luật và kỷ luật quân đội, như: tham gia đầu tư tiền ảo, chơi lô đề, cờ bạc, cá độ bóng đá, vay nợ, lãi quá khả năng chi trả, ý thức chấp hành kỷ luật quân đội còn yếu kém, thường xuyên bình luận thông tin, hình ảnh không trung thực, phản cảm trên mạng xã hội, thậm chí có vi phạm kỷ luật nghiêm trọng, nhiều học viên đã bị kỷ luật buộc xuất ngũ hoặc viết đơn xin thôi học… những điều này thực sự đã ảnh hưởng không nhỏ đến kết quả hoàn thành nhiệm vụ chung của nhà trường.
Một số biện pháp nhằm bồi dưỡng văn hóa pháp luật cho học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội ở các nhà trường quân đội
Thứ nhất, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các tổ chức, các lực lượng trong bồi dưỡng VHPL cho học viên.
Đây là biện pháp quan trọng hàng đầu nhằm tạo sự thống nhất cả về nhận thức và hành động của các tổ chức, lực lượng trong quá trình bồi dưỡng VHPL cho đội ngũ học viên này. Theo đó, các cấp ủy, tổ chức Đảng, cán bộ chủ trì các cấp ở các NTQĐ cần tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo bồi dưỡng VHPL, có kiến thức sâu sắc về lý luận chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối quan điểm của Đảng về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, hệ thống pháp luật nhà nước, kỷ luật quân đội, cũng như phương hướng xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, những tác động tiêu cực của mặt trái cơ chế thị trường, nắm chắc đặc điểm SQCPĐ… Từ đó, tích cực, chủ động giáo dục cho các tổ chức, lực lượng trong cơ quan, đơn vị nhận rõ sự cần thiết và xác định rõ trách nhiệm trong bồi dưỡng VHPL cho học viên, làm cho đội ngũ này luôn được quan tâm, chăm lo, giáo dục đầy đủ về pháp luật và nâng cao ý thức chấp hành pháp luật, kỷ luật đạt hiệu quả thiết thực.
Thứ hai, thường xuyên đổi mới nội dung, đa dạng hóa các hình thức, biện pháp bồi dưỡng VHPL phù hợp với từng đối tượng học viên.
Biện pháp này quyết định đến hiệu quả việc chấp hành pháp luật, kỷ luật của SQCPĐ. Ở NTQĐ, học viện đào tạo SQCPĐ là lực lượng trung tâm của nhà trường, trực tiếp tham gia học tập, rèn luyện hàng ngày, hàng tuần và thực hiện các nhiệm vụ khác với chương trình, nội dung, thời gian khác nhau, giữa các đối tượng. Do vậy, các chủ thể cần xác định nội dung bồi dưỡng phải sát với yêu cầu hình thành và phát triển VHPL, phù hợp đặc điểm từng đối tượng; đặc biệt, coi trọng trang bị và nâng cao tri thức pháp luật, khơi dậy sự giác ngộ và tình cảm tốt đẹp của SQCPĐ đối với pháp luật. Trong quá trình thực hiện, cấp ủy, người chỉ huy các cấp cùng cơ quan chức năng ở các NTQĐ phải luôn bám sát vào nội dung các văn bản, chỉ thị và hướng dẫn của cơ quan cấp trên về pháp luật, giữ nghiêm kỷ luật quân đội; căn cứ vào đặc điểm, tình hình, yêu cầu, nhiệm vụ của đơn vị để xác định nội dung bồi dưỡng cho phù hợp. Cần chú trọng đến các nội dung có liên quan đến quốc phòng, an ninh, hoạt động quân sự; các văn bản liên quan đến quyền lợi và nghĩa vụ công dân nói chung và quân nhân nói riêng.
Ngoài việc xác định đúng nội dung, các chủ thể cần vận dụng linh hoạt các hình thức, biện pháp bồi dưỡng VHPL cho SQCPĐ phù hợp, dễ tiếp thu, dễ nhớ, dễ vận dụng. Tổ chức tuyên truyền, giáo dục pháp luật bằng các hình thức tuyên truyền miệng; hệ thống truyền thanh, website, mạng LAN; tủ sách, ngăn sách pháp luật; hội thi, tọa đàm, diễn đàn, trao đổi; các clip tình huống pháp luật… bằng các mô hình hoạt động như: “Diễn đàn pháp luật”; “Tổ chức Đoàn 2 không”, “Câu lạc bộ Lý luận trẻ”; “Xử trí tình huống tư tưởng, kỷ luật”; “Mỗi giảng viên là một báo cáo viên pháp luật”… thông qua tiến hành trong Ngày Pháp luật, Ngày Đảng, Ngày Chính trị và văn hóa tinh thần hằng tháng; kết hợp trong thông báo chính trị – thời sự, sinh hoạt các tổ chức theo nền nếp, gắn với giáo dục chính trị, tự phê bình và phê bình, chế độ hoạt động… góp phần bồi dưỡng VHPL cho SQCPĐ đạt hiệu quả cao.
Thứ ba, nâng cao tính tích cực, chủ động, sáng tạo của đội ngũ SQCPĐ trong tự học, tự bồi dưỡng VHPL và xây dựng các đơn vị quản lý học viên có đời sống VHPL tốt đẹp, lành mạnh, có kỷ luật, kỷ cương.
Ngoài việc bồi bưỡng của các tổ chức, lực lượng thì tự học, tự bồi dưỡng VHPL của SQCPĐ cũng rất quan trọng. Để phát huy vai trò tích cực, tự giác của mỗi học viên đòi hỏi cấp ủy, người chỉ huy các cấp trong NTQĐ cần kết hợp chặt chẽ giữa công tác giáo dục chính trị – tư tưởng với duy trì nghiêm kỷ luật; giữa giáo dục thuyết phục với các biện pháp hành chính và hướng dẫn hành động để tích cực hóa hoạt động tự học tập, nghiên cứu về pháp luật của họ. Bên cạnh đó, mỗi học viên cần luôn nỗ lực, tự giác cao trong lựa chọn nội dung, xác định cho mình hình thức, biện pháp học tập, nghiên cứu về pháp luật nhà nước, kỷ luật quân đội, quy định của đơn vị phù hợp, hiệu quả cao.
Mặt khác, các NTQĐ cần xây dựng đời sống VHPL tốt đẹp, lành mạnh, có kỷ luật, kỷ cương tạo ra những điều kiện cần thiết để tổ chức, duy trì lối sống và bồi dưỡng trình độ VHPL ngay tại đơn vị. Theo đó, lãnh đạo, chỉ huy, các cơ quan, khoa giáo viên, đơn vị, nhất là đội ngũ cán bộ chủ trì các cấp cần nêu cao vai trò, trách nhiệm, làm gương cho cấp dưới; duy trì nghiêm chế độ, nền nếp, quy chế, quy định trong đơn vị; bảo đảm mọi hoạt động của đơn vị thành nền nếp, mô phạm để nâng cao nhận thức, cảm hóa và điều chỉnh hành vi của từng học viên trong chấp hành pháp luật, kỷ luật, tạo được “làn sóng” VHPL lành mạnh trong từng cơ quan, khoa, đơn vị. Đồng thời, góp phần thúc đẩy các phong trào thi đua hoàn thành tốt nhiệm vụ, chấp hành nghiêm pháp luật nhà nước, kỷ luật quân đội, quy định của đơn vị, nhằm “Tạo chuyển biến vững chắc về chấp hành pháp luật, kỷ luật”3, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.
Thứ tư, xây dựng các thiết chế VHPL lành mạnh và tích cực đấu tranh chống sản phẩm văn hóa xấu độc, phản động xâm nhập vào đơn vị.
Hiện nay, ở các NTQĐ đang xây dựng hệ thống thiết chế VHPL như: Hệ thống quy chế, kế hoạch, quy định, hướng dẫn pháp luật, cơ sở vật chất pháp luật, quy trình tiến hành giảng dạy và thực hiện mô hình pháp luật…. Theo đó, các NTQĐ phải chủ động tự xây dựng, tự củng cố, tự hoàn thiện môi trường VHPL, quan tâm đầu tư các thiết chế vật chất hiện đại, có điểm nhấn, tạo ra môi trường VHPL lành mạnh. Thông qua thực hiện các thiết chế đó, mỗi SQCPĐ và tập thể đơn vị tự xem xét, đánh giá ưu điểm, hạn chế, từ đó xác định phương hướng, nội dung, biện pháp xây dựng, củng cố, hoàn thiện môi trường VHPL về mọi mặt, đáp ứng mục đích, yêu cầu của công tác giáo dục pháp luật đặt ra.
Bên cạnh xây dựng thiết chế VHPL hiện đại, hiệu quả, đòi hỏi các NTQĐ và từng SQCPĐ phải kiên quyết đấu tranh với các hiện tượng vi phạm pháp luật, kỷ luật, điều lệnh quân đội, quy định của đơn vị, chủ động phòng, chống ảnh hưởng của văn hóa xấu độc. Để thực hiện tốt nội dung này, cần đi sâu quán triệt, giáo dục nâng cao nhận thức, trách nhiệm làm cho mỗi SQCPĐ nhận rõ âm mưu, thủ đoạn chống phá về mặt tư tưởng văn hóa của kẻ thù, tác hại của văn hóa xấu độc, tệ nạn xã hội. Không để SQCPĐ vi phạm các quy định về nếp sống văn hóa, lưu hành, sử dụng băng, đĩa, tranh ảnh, sách báo có nội dung xấu, độc, đồi trụy; không có SQCPĐ tham gia vào các tệ nạn xã hội, xây dựng cho mỗi SQCPĐ luôn có “sức đề kháng” đới với những âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch.
