Phạm Minh Phi
Trường Đại học Công nghệ Thông tin, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh
(Quanlynhanuoc.vn) – Xây dựng văn hóa tổ chức là một công việc vừa cấp thiết, vừa lâu dài. Đòi hỏi cần làm tốt công tác quản lý nhân sự để từ đó bồi dưỡng phẩm chất, đạo đức, lối sống của nhân lực trong văn hóa tổ chức. Trong xây dựng văn hóa tổ chức, cần chú ý mối quan hệ giữa văn hóa và chính trị, giữa cá nhân và tổ chức, giữa tri thức và kỹ năng, phương pháp, giữa đạo lý và pháp lý.
Đặt vấn đề
Công tác quản lý nhân sự không chỉ là việc quản lý và phát triển nguồn nhân lực của tổ chức mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng và duy trì văn hóa tổ chức. Từ đó bảo đảm rằng,mỗi cá nhân hiểu và thực hiện các giá trị và mục tiêu của tổ chức, tạo ra môi trường làm việc tích cực và thúc đẩy sự đa dạng, đoàn kết trong tổ chức. Chính vì vậy, cần xây dựng văn hóa tổ chức đểvận hành hoạt động của tổ chức cũng như cá nhân trong tổ chức hướng tới những giá trị của nền văn hóa dân tộc. Từ việc định hình và dẫn dắt văn hóa, kiến tạo bản sắc của cơ quan, tổ chức cũng là yếu tố quan trọng góp phần xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, đồng thời, phát huy tinh thần đoàn kết dân tộc, kết hợp với sức mạnh thời đại, tạo nên thắng lợi của công cuộc đổi mới đất nước.
Một số quan niệm và ý nghĩa về xây dựng văn hóa tổ chức
Quản lý nhân sự đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong việc xây dựng và duy trì văn hóa tổ chức. Văn hóa tổ chức là một tập hợp các giá trị, tư duy, tập tục, và thái độ chung của một tổ chức, đồng thời có thể ảnh hưởng đến mọi khía cạnh của cuộc sống trong tổ chức, từ cách mỗi cá nhân làm việc cùng nhau đến cách họ phục vụ khách hàng và đạt được mục tiêu của tổ chức
Trong tổ chức, tất cả các thành viên đều gắn bó với nhau và có những tiêu chí chung trong hoạt động của cơ quan, đơn vị. Chức năng chủ yếu của việc xây dựng văn hóa tổ chức là tạo nên sự thống nhất của mọi thành viên thực hiện theo đúng định hướng chung của tổ chức. Văn hóa tổ chức động viên nghị lực và ý chí của các thành viên trong tổ chức và hướng tinh thần đó vào việc phấn đấu cho mục đích của tổ chức. Xây dựng văn hóa tổ chức thể hiện được những nhu cầu, mục đích và phương hướng hoạt động của cơ quan, đơn vị của tổ chức, tạo cho tổ chức có được màu sắc riêng, tức là nhân cách hóa tổ chức đó. Và là cơ sở của toàn bộ các chủ trương, biện pháp cụ thể trong các hoạt động của tổ chức, chi phối hiệu quả thực hiện nhiệm vụ của tập thể cơ quan, đơn vị.
Hiện nay, các tổ chức chính trị xã hội đang chú trọng đến việc xây dựng đề án văn hóa chuẩn mực cho cơ quan, đơn vị mình và đã có nhiều tập thể xây dựng thành công, bao gồm: (1) Xây dựng triết lý hoạt động của tổ chức, đạo đức ngành nghề; (2) Hệ thống sản phẩm và dịch vụ mà tổ chức cung cấp cho xã hội; (3) Phương thức hoạt động của tổ chức; (4) Phương thức giao tiếp của tổ chức với xã hội…
Xây dựng văn hóa tổ chức không đơn thuần là liệt kê tất cả những giá trị mà lãnh đạo tổ chức mong muốn, đòi hòi có sự nỗ lực của tất cả các thành viên, sự khởi xướng, cổ vũ, động viên của lãnh đạo. Hiệu quả và sự khác biệt sẽ giúp tổ chức cạnh tranh tốt trên xã hội. Văn hóa luôn luôn tồn tại, văn hóa tích cực, sẽ đưa tổ chức phát triển lành mạnh, đi lên nhưng cũng có thể có văn hóa tiêu cực, làm kìm hãm sự phát triển của tổ chức đó, thậm chí làm cho tổ chức phải phá sản. Nếu tổ chức có văn hóa thì sẽ rất thuận lợi để phát triển hoạt động và phát triển thịnh vượng, nếu gặp khó khăn vẫn có thể xây dựng lại được.
Tầm quan trọng của quản lý nhân sự đến xây dựng văn hóa tổ chức
Vai trò của người lãnh đạo trong việc xây dựng văn hóa tổ chức thể hiện từ định hướng tổ chức bằng tầm nhìn, dẫn dắt tổ chức vượt qua những khó khăn, thử thách, luôn tạo môi trường tin cậy và hợp tác, giao nhiệm vụ, trách nhiệm công việc cho cấp dưới, từ đó, đánh giá đúng quá trình và quản lý sự thay đổi trong nội bộ theo hướng thích nghi tích cực. Do đó, người lãnh đạo sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến từng thành viên trong tổ chức và khi người lãnh đạo là tấm gương về đạo đức, phẩm chất tốt đẹp cũng là nơi các thành viên trong tổ chức đặt niềm tin vào người lãnh đạo và trên hết là tự điều chỉnh hành vi thuộc về văn hóa của mình.
Khi xây dựng văn hóa tổ chức, nhiều người chỉ chú trọng đến vấn đề cơ cấu, tổ chức, nhân sự và xã hội. Có người chỉ coi trọng yếu tố giao tiếp làm mục tiêu để xây dựng văn hóa. Nhưng đó mới chỉ là một phần để đánh giá về sự hoạt động của tổ chức và là một phần để cấu thành văn hóa tổ chức. Cần nhận thức sâu sắc về giá trị của một tổ chức tồn tại thì phải đánh giá về tầm nhìn, sứ mệnh và giá trị cốt lõi của tổ chức đó. Vì vậy, cần coi văn hóa tổ chức như tôn chỉ, mục đích của cơ quan, đơn vị, vì sẽ bảo đảm sự trường tồn của tổ chức, là tâm niệm về mục đích sống của tổ chức đó.
Khi tổ chức xây dựng được nền tảng văn hóa mạnh thì càng khẳng định được giá trị ngầm định, đó là giá trị cốt lõi của mỗi tổ chức. Điều đó cũng có nghĩa là cá nhân trong tập thể luôn tự hào về cơ quan, đơn vị của mình. Họ luôn tự hào vì mình là một thành viên của cơ quan, đơn vị, luôn coi cơ quan, đơn vị như ngôi nhà thứ hai. Từ đó, họ ý thức được trách nhiệm công việc mình làm và làm việc một cách nhiệt tình, đam mê, mang lại hiệu quả kinh tế cao cho lợi ích của tổ chức. Khi tổ chức xuất hiện xung đột, mâu thuẫn thì văn hóa chính là yếu tố giúp mọi người hòa nhập và thống nhất. Tất cả các mỗi cá nhân trong tổ chức đều có chung một mục đích là đóng góp hết khả năng của mình để xây dựng cơ quan, đơn vị ngày càng phát triển. Có được sự thành công đó chính là nhờ vào văn hóa của tổ chức được lãnh đạo quan tâm và được các mỗi cá nhân nhiệt tình hưởng ứng.
Như vậy, vai trò công tác quản lý nhân sự đến xây dựng văn hóa tổ chức gồm:
(1) Xác định và thúc đẩy giá trị và mục tiêu tổ chức: quản lý nhân sự giúp định rõ các giá trị cốt lõi và mục tiêu của tổ chức, sau đó bảo đảm rằng mỗi cá nhân hiểu và thực hiện chúng trong công việc hàng ngày.
(2) Tạo ra môi trường làm việc tích cực: quản lý nhân sự chịu trách nhiệm xây dựng môi trường làm việc mà mỗi cá nhân cảm thấy hạnh phúc, được đánh giá cao và động viên để phát triển. Điều này giúp tạo ra một văn hóa tích cực trong tổ chức.
(3) Quản lý tính đa dạng trong văn hóa tổ chức: quản lý nhân sự giúp tổ chức thực hiện đa dạng hóa trong nhiều khía cạnh, từ mang lại sự đa dạng về nhân khẩu học cho đến sự đa dạng về kỹ năng và kinh nghiệm. Điều này làm tăng tính đa dạng của văn hóa tổ chức và có thể cung cấp nhiều góc nhìn khác nhau cho các vấn đề và cơ hội.
(4) Tạo sự đồng thuận và tương tác tích cực: quản lý nhân sự có thể xây dựng các chương trình và hoạt động để khuyến khích sự đồng thuận và tương tác tích cực giữa các nhóm và cá nhân trong tổ chức. Điều này giúp tạo ra một môi trường hợp tác và thúc đẩy sự đoàn kết.
(5) Quản lý hiệu suất: quản lý nhân sự giúp bảo đảm rằng hiệu suất của mỗi cá nhân được theo dõi và đánh giá đúng cách. Nó cũng có thể xác định cơ hội phát triển và đào tạo để cải thiện hiệu suất cá nhân và tổ chức.
(6) Xử lý mâu thuẫn và vấn đề xung đột: quản lý nhân sự giúp giải quyết mâu thuẫn và vấn đề xung đột trong tổ chức một cách công bằng và hiệu quả. Điều này giúp duy trì một môi trường làm việc hòa hợp và tương tác tích cực.
Thời gian qua, công tác quản lý nhân sự góp phần xây dựng văn hóa tổ chức, cụ thể là đã góp phần đưa những giá trị dân tộc, dân chủ, nhân văn, khoa học được thấm nhuần trong cương lĩnh, đường lối, chủ trương của Đảng cầm quyền vào trong các hoạt động của cơ quan, đơn vị; đặc biệt, việc đề cao trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu… đã có chuyển biến tích cực. Nhiều văn bản, nghị quyết của Đảng đã góp phần cụ thể hóa chủ trương xây dựng văn hóa tổ chức. Chính phủ chủ động hơn trong xây dựng chính phủ kiến tạo, liêm chính, hành động phục vụ Nhân dân. Trong đó việc thực hiện nghiêm túc quy hoạch cán bộ, quy chế văn hóa công sở, cải cách thủ tục hành chính, đề án văn hóa công vụ, quy tắc ứng xử của cán bộ, công chức, viên chức, cá nhân trong tập thể trong các cơ quan nhà nước… chính là những khía cạnh cụ thể của xây dựng văn hóa tổ chức.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác quản lý nhân sự ở một số cơ quan, đơn vị còn chưa tốt, còn chưa thực sự đưa văn hóa trong mỗi tổ chức trở thành sức mạnh nội sinh để phát triển bền vững đất nước. Vai trò của văn hóa trong xây dựng con người, trong đó có đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý chưa được xác định đúng tầm; bản lĩnh dám làm, dám chịu trách nhiệm còn chưa cao, phát huy hiệu quả trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực còn yếu.
Tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đã chỉ rõ: công tác quản lý cán bộ, đảng viên chưa có nơi còn buông lỏng, nhất là chất lượng sinh hoạt đảng chưa cao; tính chiến đấu trong tự phê bình và phê bình còn yếu. “Một số tổ chức cơ sở đảng, một bộ phận cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức chưa gương mẫu… Một bộ phận cán bộ, đảng viên phai nhạt lý tưởng, giảm sút ý chí, ngại khó, ngại khổ, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”1.
Giải pháp
Thứ nhất, trong công tác quản lý cần nâng cao nhận thức cho tất cả các cá nhân trong tổ chức về tầm quan trọng của việc xây dựng văn hóa tổ chức. Xây dựng văn hóa tổ chức góp phần xây dựng, hoàn thiện nhân cách, phẩm chất, năng lực của các chủ thể lãnh đạo, quản lý, phát huy vai trò nêu gương của đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là vai trò tiên phong, gương mẫu của người đứng đầu. Xây dựng văn hóa tổ chức sẽ tạo dựng môi trường lành mạnh trong các tập thể. Cần tiếp tục đổi mới công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục để mỗi cán bộ, công chức, viên chức ý thức trách nhiệm trong việc thực hiện phát huy giá trị văn hóa của tổ chức, từ đó lan tỏa, nhân rộng những tấm gương tiêu biểu, những cách làm hay, hiệu quả trong xây dựng văn hóa tổ chức. Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh với cán bộ, đảng viên: “Trước mặt quần chúng, không phải ta cứ viết lên trán chữ “cộng sản” mà ta được họ yêu mến. Quần chúng chỉ quý mến những người có tư cách, đạo đức. Muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước”2.
Thứ hai, tiếp tục xây các kế hoạch, chương trình đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, đặc biệt là cán bộ chủ chốt, cán bộ cấp chiến lược theo lộ trình cụ thể, từ đó, có các chuyên đề về nội dung xây dựng văn hóa tổ chức vào chương trình đào tạo, bồi dưỡng. Mỗi cán bộ, đảng viên cần được trang bị tri thức và phương pháp, kỹ năng để thực hành xây dựng văn hóa tổ chức tại chính vị trí công tác của mình.
Thứ ba, về công tác nhận xét, đánh giá cán bộ, công chức, viên chức trong khâu quản lý cần xây dựng cơ chế chuyển hóa giá trị văn hóa vào trong hoạt động lãnh đạo, quản lý; cán bộ phải có lòng tin vào Nhân dân, coi “dân là gốc”. Cần thiết nghiên cứu, bổ sung những quy định về chuẩn mực văn hóa, trên cơ sở đó những tiêu chí chuẩn mực đó để đánh giá, bổ nhiệm cán bộ, công chức đúng vị trí công tác cũng tạo nên sức mạnh để mỗi cán bộ, công chức rèn luyện, thực hành văn hóa tổ chức.
Thứ tư, công tác quản lý cần chú trọng xây dựng môi trường văn hóa, xây dựng văn hóa ứng xử trong các tập thể. Đây vừa là điều kiện, là tiền đề để xây dựng văn hóa tổ chức, đồng thời cũng là kết quả của việc xây dựng văn hóa tổ chức. Khi có môi trường làm việc tốt sẽ góp phần phát huy tính sáng tạo, chủ động, tích cực của mỗi thành viên trong tổ chức, nghĩa là người cán bộ lãnh đạo, quản lý được dẫn dắt bởi những chuẩn mực văn hóa thì sẽ chăm lo tới việc tạo dựng một môi trường làm việc nhân văn, văn minh và hiệu quả.
Kết luận
Công tác quản lý nhân sự góp phần xây dựng văn hóa tổ chức là cực kỳ quan trọng, bởi đây là sợi dây gắn kết giữa những con người trong cùng tổ chức, tạo ra tiếng nói chung giữa các thành viên và nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh cho tổ chức trong điều kiện Việt Nam hội nhập mạnh mẽ vào nền kinh tế quốc tế. Hơn nữa, xây dựng văn hóa tổ chức thích hợp với đặc điểm của tổ chức thì việc quản lý chính là dùng nền văn hóa nhất định để tạo dựng con người. Chỉ khi văn hóa tổ chức thực sự hòa vào giá trị của mỗi cá nhân thì họ mới có thể coi mục tiêu của tổ chức là mục tiêu phấn đấu. Do đó, quản lý bằng văn hóa tổ chức và được thừa nhận có thể tạo ra động lực cho sự phát triển lâu dài của tổ chức.
