Thực hiện phân cấp, phân quyền trên địa bàn thành phố Hà Nội

(Quanlynhanuoc.vn) – Phân cấp, phân quyền hay giao quyền tự quản cho địa phương là một trong những nội dung cơ bản của tổ chức nhà nước ở các quốc gia trên thế giới. Ở Việt Nam, vấn đề phân cấp, phân quyền đang được chú ý với vai trò là một nhiệm vụ chính trị quan trọng của quá trình hoàn thiện thể chế nhà nước. Thành phố Hà Nội đã và đang tiếp tục đẩy mạnh việc phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn phát triển của Thủ đô, mang lại nhiều hiệu quả thiết thực, khuyến khích sự năng động, sáng tạo, tự chủ của các đơn vị, địa phương trong thực hiện nhiệm vụ được giao.
Kỳ họp thứ 9 – Kỳ họp chuyên đề của HĐND TP. Hà Nội khóa XVI. Ảnh: hanoi.gov.vn.
Đặt vấn đề

Hiện nay, hoạt động quản lý nhà nước (QLNN) ở Việt Nam đang thực hiện chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền đối với chính quyền địa phương theo tinh thần Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Khóa XII về một số vấn đề tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Do đó, việc kiến tạo thể chế quản lý và phát triển nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế thị trường và định hướng xã hội chủ nghĩa là nhiệm vụ trọng tâm của Thủ đô Hà Nội. Để khai thác và phát huy tối đa các tiềm năng, nguồn lực của Thủ đô cần thực hiện phân cấp, phân quyền mạnh hơn cho thành phố Hà Nội nhằm phát huy quyền tự chủ, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hệ thống chính quyền đô thị.

Sự cần thiết phải phân cấp, phân quyền hiện nay

Phân cấp của chính quyền thực chất là việc phân định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể giữa các cơ quan trung ương và địa phương. Các cấp chính quyền địa phương có những nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm và nguồn lực của mình tùy theo khả năng thực tế của địa phương để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được trao; sự phân định ấy được thể hiện trên cơ sở các quy định của pháp luật. Nhiệm vụ, quyền hạn phải phù hợp với khả năng và phạm vi quản lý của mỗi cấp chính quyền, sao cho phát huy hết thế mạnh của mỗi cấp. Theo đánh giá của các địa phương, việc tăng cường phân cấp, phân quyền đã tạo sự chủ động, sáng tạo trong giải quyết công việc, giảm thời gian hội họp, hạn chế cơ chế xin – cho, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả QLNN…

Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2019), tại Điều 13 đã quy định về phân cấp cho chính quyền địa phương; Điều 12 quy định phân quyền cho chính quyền địa phương. Đồng thời, Luật cũng quy định rõ việc phân cấp (trong các văn bản quy phạm pháp luật), phân quyền (trong các luật) phải bảo đảm 6 nguyên tắc được quy định tại khoản 2 Điều 11. Theo đó, các nội dung về phân cấp, phân quyền cụ thể trong từng ngành, lĩnh vực được quy định tại văn bản pháp luật chuyên ngành. Chính quyền địa phương tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong việc thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn được phân cấp, phân quyền là một yêu cầu cần thiết hiện nay.

Một là, bộ máy nhà nước còn tập trung quyền lực khá cao các cơ quan cấp trên, chưa mạnh dạn giao quyền cho cấp dưới.

Khi chính quyền địa phương không được trao quyền quyết định những vấn đề quan trọng sẽ là trở ngại cho sự phát triển của địa phương. Thực tế cho thấy, không ít những văn bản không thể triển khai vì thiếu tính khả thi hoặc không phù hợp với thực tiễn địa phương. Đây là một rào cản lớn khi chúng ta đang đẩy mạnh phân cấp, phân quyền giữa cấp trên và địa phương. Trong bối cảnh nền kinh tế phát triển năng động, với những thách thức và yêu cầu trong quản lý trên mọi lĩnh vực, sẽ khó có thể xây dựng một nền quản lý công hiệu quả nếu vẫn duy trì việc tập trung quyền lực vào các cơ quan cấp trên. Hiện nay, chúng ta muốn phân cấp mạnh mẽ cho địa phương nhưng chưa chú ý tới khả năng, năng lực và điều kiện của các địa phương khi được phân cấp.

Hai là, phân cấp, phân quyền bảo đảm tính phù hợp với đặc điểm của đơn vị hành chính – lãnh thổ, mô hình tổ chức chính quyền địa phương.

Thực tế cho thấy, mô hình tổ chức chính quyền địa phương ở mỗi địa bàn phải khác nhau, một mô hình không thể áp dụng cho tất cả các địa phương, như: đồng bằng, miền núi, hải đảo hay vùng biển. Đồng thời, không phải địa phương nào, tỉnh nào cũng được phân cấp, phân quyền như nhau, do còn phụ thuộc vào điều kiện, khả năng thực hiện ở mỗi địa phương. Phân cấp, phân quyền cho chính quyền đô thị sẽ được phân cấp những phần công việc phù hợp với khả năng của chính quyền đô thị và sẽ không giống với chính quyền ở nông thôn hay miền núi. Như vậy, chính quyền trung ương sau khi tập hợp báo cáo của các địa phương sẽ tạo ra nhiều mô hình phân cấp, phân quyền phù hợp với đặc thù riêng của từng chính quyền, như: yếu tố dân cư, địa lý, diện tích, địa bàn nông thôn, đô thị, đồng bằng, biên giới, hải đảo… Tính đặc thù của đối tượng và địa bàn quản lý chi phối tính chất nhiệm vụ, nội dung và phương thức QLNN.

Như vậy, thẩm quyền, trách nhiệm của các cấp chính quyền địa phương được phân định rõ ràng, quyền lực đủ mạnh, các điều kiện về tổ chức, cán bộ, tài chính, ngân sách, cơ sở vật chất để thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn được phân cấp. Từ đó, các cơ quan chính quyền địa phương phát huy được tính chủ động, sáng tạo trong công việc góp phần giải quyết công việc hiệu quả tránh bị ùn tắc, chậm trễ, kém hiệu quả ảnh hưởng đến hiệu lực, hiệu quả QLNN. Thực hiện phân cấp, phân quyền hợp lý, kiểm soát quyền lực chặt chẽ theo chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước nhằm bảo đảm dân chủ, công khai, minh bạch, đề cao trách nhiệm giải trình và tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện; khuyến khích sự năng động, sáng tạo và phát huy tính tích cực, chủ động của các cấp, các ngành, các địa phương trong việc xây dựng, kiện toàn tổ chức, tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế.

Sự phân định hợp lý về nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan nhà nước ở trung ương và địa phương bằng các văn bản pháp luật là tiêu chí đánh giá tính hợp pháp, trách nhiệm, hiệu quả trong hoạt động của mỗi cơ quan nhà nước. Phân cấp, phân quyền góp phần phát huy tính năng động, sáng tạo, tự chủ, tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương trên cơ sở phân định rõ, cụ thể nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của mỗi cấp trong bộ máy chính quyền nhà nước. Mặt khác, bảo đảm sự quản lý tập trung, thống nhất và thông suốt của chính quyền trung ương, tăng cường kỷ luật, kỷ cương để nâng cao hiệu lực, hiệu quả QLNN phục vụ tốt hơn nhu cầu và lợi ích của Nhân dân, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, phát huy thế mạnh của mỗi địa phương, vùng, miền khác nhau.

Phân cấp, phân quyền chính xác, hợp lý góp phần thúc đẩy sự phát triển dân chủ, người dân có cơ hội tham gia trực tiếp vào quá trình ra quyết định của các cấp chính quyền tại địa phương; thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội; xây dựng kế hoạch, chính sách phát huy thế mạnh của từng địa phương. Bên cạnh đó, phân cấp, phân quyền tăng cường sự chủ động, minh bạch, trách nhiệm giải trình và năng lực giải quyết các công việc của các cơ quan chính quyền địa phương; tăng cường sự giám sát một cách trực tiếp và hiệu quả của Nhân dân, thúc đẩy tự quản địa phương bảo đảm giữ vững nguyên tắc quyền lực nhà nước là thống nhất, thuộc về Nhân dân.

Phân cấp, phân quyền phải gắn liền với nâng cao hiệu quả việc kiểm soát, thanh tra, kiểm tra của chính quyền thành phố đối với hoạt động của các cơ quan chính quyền địa phương cấp quận huyện, xã phường. Đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra tránh tình trạng các địa phương lợi dụng việc phân cấp, phân quyền để đưa ra các quyết sách vì lợi ích cục bộ hoặc thực hiện theo hướng có lợi cho địa phương, thậm chí sẵn sàng vi phạm các quy định do cơ quan trung ương ban hành, đây là một yêu cầu căn bản trong phân cấp, phân quyền. Phân cấp, phân quyền và kiểm tra, giám sát tốt sẽ luôn giữ cho chính quyền cấp thành phố vững mạnh, đủ khả năng để giải quyết những vấn đề lớn, quan trọng của đất nước; khắc phục tình trạng không hoặc khó kiểm soát của chính quyền cấp thành phố đối với chính quyền địa phương.

Thực tiễn thực hiện phân cấp, phân quyền ở thành phố Hà Nội thời gian qua

Giai đoạn năm 2016 – 2021, thành phố Hà Nội thực hiện Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Chính phủLuật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2019; Nghị quyết số 21/NQ-CP ngày 21/3/2016 của Chính phủ về phân cấp QLNN giữa Chính phủ và Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; Nghị quyết số 99/NQ-CP ngày 24/6/2020 của Chính phủ về đẩy mạnh phân cấp QLNN theo ngành, lĩnh vực.

Thành phố Hà Nội tiếp tục đẩy mạnh thực hiện phân cấp, phân quyền đối với hầu hết tất cả các ngành, lĩnh vực trên địa bàn thành phố với 5 ngành, lĩnh vực trọng tâm thực hiện phân cấp theo Nghị quyết số 21/NQ-CP, như: ban hành Nghị quyết số 13/2016/NQ-HĐND ngày 15/12/2016 của Hội đồng nhân dân (HĐND) thành phố Hà Nội về phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa các cấp ngân sách; tỷ lệ phần trăm phân chia nguồn thu giữa các cấp ngân sách và định mức phân bổ chi ngân sách thành phố Hà Nội giai đoạn 2017 – 2020; Quyết định số 20/2018/QĐ-UBND ngày 28/8/2018 của UBND thành phố Hà Nội về việc ban hành quy định một số nội dung về quản lý đầu tư các dự án đầu tư công của thành phố Hà Nội; Quyết định số 14/2017/QĐ-UBND ngày 13/4/2017 của UBND thành phố Hà Nội ban hành quy định về phân cấp quản lý tổ chức bộ máy, công chức, viên chức, lao động hợp đồng trong các đơn vị sự nghiệp công lập thuộc UBND thành phố Hà Nội; thể chế nhiệm vụ, quyền hạn về quản lý đất đai ngay trong quyết định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của các cơ quan chuyên môn về tài nguyên và môi trường của thành phố; phân cấp quản lý, sử dụng tài sản nhà nước tại cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp công lập, các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị xã hội, nghề nghiệp.

Tiếp đó, HĐND thành phố Hà Nội đã ban hành Nghị quyết số 08/2016/NQ-HĐND ngày 03/8/2016 về phân cấp QLNN một số lĩnh vực hạ tầng, kinh tế – xã hội trên địa bàn thành phố Hà Nội, Quyết định số 41/2016/QĐ-UBND ngày 19/9/2016 của UBND thành phố Hà Nội về Ban hành quy định phân cấp QLNN một số lĩnh vực hạ tầng, kinh tế – xã hội trên địa bàn thành phố Hà Nội; Quyết định số 23/2020/QĐ-UBND ngày 24/9/2020 về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của quy định về phân cấp QLNN một số lĩnh vực hạ tầng, kinh tế – xã hội trên địa bàn thành phố Hà Nội ban hành kèm theo Quyết định số 41/2016/QĐ-UBND, gồm: quản lý đường bộ; chiếu sáng công cộng; công viên, vườn hoa, cây xanh, thảm cỏ; thoát nước đô thị và xử lý nước thải; vệ sinh môi trường; bến xe ô tô, bãi đỗ xe, vận tải hành khách công cộng; cấp nước sạch; thủy lợi; thông tin truyền thông; giáo dục đào tạo, giáo dục nghề nghiệp; văn hóa – thể thao, du lịch; y tế…

Thành phố Hà Nội thực hiện phân cấp QLNN một số lĩnh vực kinh tế – xã hội giữa các cấp chính quyền địa phương (cấp thành phố và cấp quận) bắt đầu từ năm 2006, đến nay, các quận, huyện, thị xã được tự chủ, tự thực hiện các thủ tục hành chính, tự chịu trách nhiệm trong việc thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn được phân cấp, như: tự cân đối ngân sách, tự thực hiện thủ tục đầu tư các dự án đối với các lĩnh vực theo phân cấp; được cấp phép theo thủ tục hành chính, kiểm tra, giám sát… Công tác phân cấp, phân quyền đã góp phần huy động tốt nhất mọi nguồn lực để thực hiện thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế – xã hội của thành phố. Khi xây dựng quy định phân cấp, thành phố đã tính toán phân cấp ngân sách, định mức phân bổ ngân sách, tổ chức bộ máy, biên chế nhằm bảo đảm các cấp huyện thực hiện tốt nhiệm vụ được phân cấp, phân quyền.

Căn cứ vào tình hình thực tiễn, Thành ủy Hà Nội đã tích cực, khẩn trương triển khai xây dựng Đề án “Thí điểm quản lý theo mô hình chính quyền đô thị tại thành phố Hà Nội” và được Bộ Chính trị cơ bản đồng ý với nội dung của Đề án. Theo đó, thành phố Hà Nội thực hiện thí điểm mô hình không tổ chức HĐND phường ở các quận và thị xã Sơn Tây; UBND phường do UBND quận và thị xã thành lập; cán bộ, công chức cấp phường do quận ủy, thị ủy và UBND quận, thị xã tuyển dụng và bổ nhiệm. Thực hiện quy định hiện hành về tổ chức chính quyền gồm HĐND và UBND ở thành phố, quận, huyện, thị xã và xã, thị trấn, nhưng có đổi mới về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn theo hướng đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, tăng cường kiểm tra, giám sát, hiệu lực, hiệu quả trong QLNN, phục vụ doanh nghiệp và người dân.

Sau khi Chính phủ ban hành Nghị định số 32/2021/NĐ-CP ngày 29/3/2021 quy định chi tiết và biện pháp thi hành Nghị quyết số 97/2019/QH14 ngày 27/11/2019 của Quốc hội về thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị tại thành phố Hà Nội, Thành ủy Hà Nội đã ban hành Kế hoạch số 171-KH/TU ngày 31/12/2019 về việc thực hiện Nghị quyết số 97/2019/QH14 về “Thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị thành phố Hà Nội”. Ngày 12/4/2020, UBND thành phố Hà Nội ban hành Kế hoạch số 100/KH-UBND về triển khai thực hiện Nghị quyết số 97/2019/QH14 về thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị tại thành phố Hà Nội; Quyết định số 14/2021/QĐ-UBND ngày 06/9/2021 của UBND thành phố Hà Nội về quy định phân cấp QLNN một số lĩnh vực hạ tầng, kinh tế – xã hội trên địa bàn thành phố Hà Nội; Công văn số 513/UBND-NC ngày 22/02/2022 của UBND thành phố Hà Nội về triển khai, thực hiện Nghị quyết số 04/NQ-CP ngày 10/01/2022 của Chính phủ về đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong QLNN.

Việc thực hiện quy định phân cấp giai đoạn 2016 – 2021 đã đạt được nhiều kết quả tích cực, việc phân cấp quản lý đã phân định rõ nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của mỗi cấp trong bộ máy chính quyền địa phương, vừa tăng cường quyền hạn, trách nhiệm và tính tích cực, chủ động cho cơ sở, vừa bảo đảm sự quản lý tập trung, thống nhất và thông suốt của chính quyền thành phố, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả QLNN1.

Tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị, hướng tới sự hài lòng của người dân, doanh nghiệp là yêu cầu, nhiệm vụ xuyên suốt được thành phố Hà Nội tập trung thực hiện trong giai đoạn 2015 – 2020 và đạt được nhiều kết quả quan trọng, vai trò cấp ủy, chính quyền, đoàn thể các cấp được tăng cường, kinh tế – xã hội giữ vững nhịp tăng trưởng cao, đời sống nhân dân không ngừng được nâng lên. Khi mới triển khai, không ít ý kiến lo ngại với khối lượng công việc rất lớn của thành phố cần giải quyết, sẽ khó mà tinh gọn lại bộ máy, con người.

Từ sự chỉ đạo quyết liệt và làm gương từ Thành ủy, cùng những cách làm bài bản, khoa học từ công tác tuyên truyền, vận động đến việc xây dựng các phương án sắp xếp, bố trí bộ máy, nhân sự đã tạo được sự đồng thuận cao, không xảy ra đơn thư, khiếu kiện phức tạp. Từ thành phố đến cơ sở, hiệu lực, hiệu quả hoạt động của cấp ủy, chính quyền các cấp được tăng cường; phương pháp chỉ đạo, điều hành có sự đổi mới mạnh mẽ theo hướng sâu sát, cụ thể “rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ quy trình, rõ hiệu quả”, “một việc, một đầu mối xuyên suốt”. Việc phân cấp và ủy quyền từ thành phố xuống cơ sở được tăng cường, nhất là các lĩnh vực bồi thường, giải phóng mặt bằng, đấu giá đất, vệ sinh môi trường gắn với trách nhiệm cụ thể.

Một số bất cập của việc thực hiện phân cấp, phân quyền ở thành phố Hà Nội

Hiện nay, nhu cầu về nguồn lực để thực hiện các nhiệm vụ theo phân cấp, phân quyền của thành phố là rất lớn, đặc biệt là để thực hiện các khâu đột phá về phát triển kết cấu hạ tầng kỹ thuật. Tuy nhiên, việc huy động nguồn lực xã hội còn có những hạn chế, tỷ lệ điều tiết ngân sách của thành phố Hà Nội giai đoạn 2016 – 2020 giảm từ 42 – 35% ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng cân đối, bố trí vốn để thực hiện đầu tư các công trình, dự án, đặc biệt là các dự án quy mô lớn mang tính chất lan tỏa. Việc phân cấp, phân quyền cho cấp dưới còn một số khó khăn, vướng mắc do những điều khoản quy định tại một số văn bản quy phạm pháp luật chuyên ngành còn chưa rõ ràng, thống nhất. “Một số cơ chế, chính sách đặc thù chưa phù hợp với yêu cầu, đặc điểm, nhiệm vụ phát triển Thủ đô. Việc phân công, phân cấp, phối hợp giữa các bộ, ngành Trung ương đối với Thủ đô có mặt chưa hợp lý, thiếu thường xuyên, kịp thời”2.

Theo Đề án “Thí điểm mô hình quản lý chính quyền đô thị tại thành phố Hà Nội” đã được Bộ Chính trị thông qua, Hà Nội đã đề xuất Trung ương tăng cường phân cấp cho Hà Nội trong các lĩnh vực, như: đầu tư, tài nguyên và môi trường, xây dựng, nông nghiệp, tài chính ngân sách. Tuy nhiên, hiện nay, Hà Nội mới được Quốc hội thông qua các nội dung thuộc lĩnh vực tài chính, ngân sách, còn các lĩnh vực khác thì chưa được xem xét, thông qua. Hiện nay, một số quận, huyện của thành phố có nguồn lực tốt, có đủ năng lực thực thi nhiệm vụ đề xuất thành phố tiếp tục phân cấp cho các quận, huyện để thực hiện một số nhiệm vụ đang thuộc thẩm quyền để phát huy hơn nữa sự chủ động của cơ sở.

Đối với chính quyền cấp cơ sở cũng đang gặp vướng mắc trong phân định thẩm quyền, đây là một trong các lý do làm ảnh hưởng tới việc thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế – xã hội của địa phương. Thực tế cho thấy, có những việc chủ tịch UBND phải đưa ra tập thể để bàn và bàn rồi nhưng vẫn phải xin ý kiến cấp trên rồi mới quyết, điều này vô tình làm cho tiến độ tháo gỡ, giải quyết các vấn đề trong thực tiễn bị chậm lại.

Từ ngày 01/7/2021, Hà Nội chính thức triển khai thí điểm mô hình chính quyền đô thị tại 12 huyện và thị xã Sơn Tây. Đây là dấu mốc quan trọng, mở ra cơ hội phát triển, đồng thời cũng đặt ra cho Hà Nội nhiều khó khăn, thách thức. Quá trình triển khai mô hình chính quyền đô thị ở Hà Nội cần được thực hiện thận trọng từng bước, có lộ trình xác định, phương pháp thực hiện phải được nghiên cứu kỹ, toàn diện để xây dựng mô hình chính quyền đô thị phù hợp, đáp ứng yêu cầu phát triển chung của đất nước trong thời kỳ mới. Bên cạnh những kết quả bước đầu, quá trình thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị ở Hà Nội vẫn gặp phải những khó khăn nhất định. Tại một số phường hiện vẫn còn vướng mắc và cần được hướng dẫn cụ thể ở một số vấn đề, như: công chức phường theo quyết định là công chức do quận quản lý, nhưng việc liên thông giữa công chức phường và quận chưa có quy định; tính chủ động trong việc bố trí kinh phí cho các nhiệm vụ của phường bị hạn chế do việc giao dự toán chậm; thiếu người theo dõi tài chính Đảng; cần có phân cấp, tăng thẩm quyền để các phường chủ động…

Giải pháp thực hiện phân cấp, phân quyền tại thành phố Hà Nội 

Thứ nhất, thành phố Hà Nội cần chuẩn bị tốt các điều kiện về con người, nguồn lực để tổ chức thực hiện tốt các nhiệm vụ được trung ương phân cấp, phân quyền. Đồng thời, trong thời gian tới tiếp tục tăng cường phân cấp, ủy quyền các nhiệm vụ thuộc thẩm quyền theo tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng bộ thành phố lần thứ XVII, tăng cường phân cấp cho cấp huyện, như: phân cấp đầu tư cho cấp huyện trong lĩnh vực đường bộ; phân cấp đầu tư và quản lý sau đầu tư cho cấp huyện đối với các lĩnh vực dịch vụ công ích đô thị (chiếu sáng công cộng, cây xanh, công viên, vườn hoa, lĩnh vực thoát nước); phân cấp cho cấp huyện trong lĩnh vực thủy lợi để tạo điều kiện thuận lợi nhất trong sản xuất nông nghiệp.

Thứ hai, phân cấp cần phân định rõ nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của mỗi cấp trong bộ máy chính quyền địa phương, vừa tăng cường quyền hạn, trách nhiệm và tính tích cực, chủ động cho cơ sở, vừa bảo đảm sự quản lý tập trung, thống nhất và thông suốt của chính quyền thành phố; đồng thời, cần bảo đảm nguồn lực để thực hiện các nhiệm vụ được phân cấp, phân quyền.

Thứ ba, việc phân cấp phải bảo đảm tính công khai, minh bạch, bình đẳng, gắn quyền hạn với trách nhiệm giải quyết công việc và cải cách hành chính trong các lĩnh vực được phân cấp. Gắn phân cấp, phân quyền với tăng cường kiểm tra, giám sát và hướng dẫn thực hiện sau phân cấp từ phía thành phố.

Thứ tư, khi phân quyền cho các phường nên trao quyền cho chủ tịch UBND phường trong việc chủ động tuyển chọn, sử dụng đội ngũ cán bộ, công chức giúp việc nhằm đề cao trách nhiệm người đứng đầu và đây cũng là xu hướng tất yếu trong giai đoạn hiện nay.

Thứ năm, Hà Nội là thành phố có đội ngũ cán bộ, công chức có đủ năng lực, tình độ thực thi pháp luật, là thành phố có nhiều tiềm năng, thế mạnh của đổ thị lớn. Vì vậy, trong quá trình xây dựng các quy định phân cấp, phân quyền cần tính đến những đặc thù riêng để Hà Nội đủ thẩm quyền, phát huy được hết thế mạnh, nội lực về quản lý và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa trong thời kỳ hội nhập quốc tế.

Kết luận

Thực hiện phân cấp, phân quyền là chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, được triển khai qua hai giai đoạn: Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2001 – 2010 và Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2011 – 2020; tiếp tục được xác định là một trong những nội dung của đột phá chiến lược theo Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng. Để đáp ứng yêu cầu phát triển chung của đất nước và thành phố Hà Nội trong giai đoạn mới, cần thiết phải nâng cao hơn nữa hiệu lực, hiệu quả quản lý của chính quyền thành phố Hà Nội, sử dụng đúng đắn, phù hợp các công cụ chính sách phục vụ cho phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Trong điều kiện Việt Nam, sử dụng hiệu quả hay không các công cụ chính sách tùy thuộc rất lớn vào Nhà nước và khả năng phân cấp, phân quyền cho địa phương quản lý.

Chú thích:
1. Báo cáo tham luận của UBND thành phố Hà Nội ngày 04/11/2021 tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc của Chính phủ về đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước.
2. Nghị quyết số 15/NQ-TW ngày 05/5/2022 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.
Tài liệu tham khảo:
1. Công văn số 513/UBND-NC ngày 22/02/2022 của UBND thành phố Hà Nội về triển khai, thực hiện Nghị quyết số 04/NQ-CP ngày 10/01/2022 của Chính phủ về đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước.
2. Kế hoạch số 100/KH-UBND ngày 12/4/2020 của UBND thành phố Hà Nội về triển khai thực hiện Nghị quyết số 97/2019/QH14 về thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị tại thành phố Hà Nội.
3. Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2019).
4. Nghị định số 32/2021/NĐ-CP ngày 29/3/2021 quy định chi tiết và biện pháp thi hành Nghị quyết số 97/2019/QH14 ngày 27/11/2019 của Quốc hội về thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị tại thành phố Hà Nội.
5. Nghị quyết số 21/NQ-CP ngày 21/3/2016 của Chính phủ về phân cấp quản lý nhà nước giữa Chính phủ và Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. 
NCS. Trần Văn Nhã
Học viện Khoa học Xã hội