NCS. Tô Văn Phú
Học viện Báo chí và Tuyên truyền
(Quanlynhanuoc.vn) – Pháp luật nước ta luôn tôn trọng và bảo vệ quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của Nhân dân. Tuy nhiên, hiện nay, các hoạt động mê tín dị đoan trong tôn giáo, trong đó có Phật giáo cũng đang bị lợi dụng với những biến tướng dưới nhiều hình thức, làm ảnh hưởng xấu đến mọi mặt của đời sống, gây bất ổn chính trị, xã hội. Trên cơ sở những ảnh hưởng của mê tín dị đoan đối với xã hội và chính tín của Phật giáo, bài viết phân tích vai trò quan trọng của truyền thông trong phòng, chống mê tín dị đoan hiện nay.
Mê tín dị đoan là sự cực đoan, nhảm nhí, mơ hồ và phù phiếm. Đó là những điều hoàn toàn không có thật, không phù hợp với quy luật tự nhiên1. Hiện tượng này lại làm cho con người tin tưởng một cách mù quáng, u mê. Xã hội ngày càng văn minh hiện đại nhưng vấn đề mê tín dị đoan ngày càng diễn biến phức tạp, tồn tại dưới nhiều hình thức đã ảnh hưởng nghiêm trọng tới đời sống vật chất, tinh thần của con người.
Ảnh hưởng của mê tín dị đoan đối với xã hội và chính tín của Phật giáo
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 7 (khóa IX) của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, khẳng định:“Tín ngưỡng, tôn giáo là nhu cầu tinh thần của một bộ phận nhân dân, đang và sẽ tồn tại cùng dân tộc trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta”. Điều 3 Luật Tín ngưỡng, tôn giáo năm 2016 quy định: 1. Nhà nước tôn trọng và bảo hộ quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của mọi người; bảo đảm để các tôn giáo bình đẳng trước pháp luật. 2. Nhà nước tôn trọng, bảo vệ giá trị văn hóa, đạo đức tốt đẹp của tín ngưỡng, tôn giáo, truyền thống thờ cúng tổ tiên, tôn vinh người có công với đất nước, với cộng đồng đáp ứng nhu cầu tinh thần của Nhân dân. Như vậy, chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước luôn tôn trọng tự do, tín ngưỡng, tôn giáo của mọi người dân, tạo điều kiện cho văn hóa tâm linh hoạt động và phát triển, góp phần vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Tuy nhiên, các hoạt động mê tín dị đoan trong phật giáo, như: thỉnh vong, cúng oan gia trái chủ; giải nghiệp tiền kiếp; dâng sao giải hạn; xin quẻ; xem tướng số; làm thuyền bát nhã bằng giấy để chở các vong linh về Tây phương, Niết Bàn … đã làm ảnh hưởng nhiều đến mọi mặt của đời sống xã hội và chính tín của Phật giáo. Đó là:
(1) Mê tín dị đoan làm mất động lực làm việc, không sáng suốt, tin một cách mù quáng, rơi vào tà kiến; gây trì trệ cho việc phát triển sản xuất – kinh doanh.
(2) Mê tín dị đoan gây lãng phí tiền bạc, sức khỏe, tinh thần cho con người, gây bất ổn xã hội.
(3) Mê tín dị đoan ảnh hưởng xấu đến sự tôn nghiêm của Phật pháp, làm cho xã hội nhìn nhận không đúng về chính tín của Phật giáo. Ví dụ: việc thỉnh pháp “oan gia trái chủ”, “giải nghiệp tiền kiếp” ở chùa Ba Vàng (Quảng Ninh) đã làm ảnh hưởng xấu đến triết lý trị liệu khổ đau của đức Phật, làm mất uy tín của Phật giáo Việt Nam, làm quần chúng hoang mang và mất niềm tin vào Phật pháp, chùa và tăng đoàn. Việc coi “Pháp thỉnh oan gia trái chủ” là tứ thánh đế, chánh đạo, chân lý, đúng lời Phật dạy là bôi nhọ Phật pháp, phá Phật giáo Việt Nam, làm cho quần chúng chán ghét đạo Phật, chối bỏ đạo Phật, mất niềm tin vào đạo Phật. Giáo hội Phật giáo Việt Nam cũng chỉ rõ “pháp thỉnh oan gia trái chủ” là sai với triết lý Phật giáo2.
Vai trò của truyền thông phòng, chống mê tín dị đoan
Mê tín dị đoan đã làm mất đi những giá trị tốt đẹp của tín ngưỡng, tôn giáo. Mê tín dị đoan phải được xem là một vấn nạn cần phải được bài trừ. Vì vậy, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền phòng, chống mê tín dị đoan trong sinh hoạt tôn giáo cho Phật tử.
Một là, công tác truyền thông giúp nâng cao nhận thức của phật tử về các giá trị tốt đẹp của văn hóa và tín ngưỡng, ngăn ngừa các hoạt động mê tín dị đoan. Đồng thời, giúp phật tử cả nước hiểu đúng bản chất, ý nghĩa tốt đẹp của các tôn giáo.
Hai là, công tác truyền thông giúp phật tử nắm vững các chủ trương, chính sách tôn giáo, tín ngưỡng của Nhà nước; các quy định của Giáo hội về việc ngăn chặn, bài trừ mê tín dị đoan trong sinh hoạt tôn giáo.
Ba là, công tác truyền thông giúp các phật tử hiểu rõ, mọi hiện tượng xảy ra trong xã hội đều có nguyên nhân khách quan và đều theo quy luật, đồng thời, giúp cho phật tử thấy rõ bản chất, biểu hiện của mê tín dị đoan trong sinh hoạt tôn giáo; thấy được sự khác biệt giữa mê tín dị đoan với phong tục, tập quán, tín ngưỡng, tôn giáo và tác hại của mê tin dị đoan đối với bản thân, gia đình, cộng đồng và xã hội. Từ đó, giúp các phật tử tích cực đấu tranh, lên án, ngăn chặn các hoạt động mê tín dị đoan trong sinh hoạt tôn giáo.
Bốn là, truyền thông phòng, chống mê tín dị đoan trong sinh hoạt tôn giáo của phật tử góp phần xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư, xây dựng nông thôn mới. Một trong những tiêu chí xây dựng nông thôn mới là không có tệ nạn xã hội, trong đó có hoạt động mê tín dị đoan. Bên cạnh đó, sự phát triển của nền kinh tế thị trường sẽ phát sinh nhiều phép tắc, lễ nghĩa mới “phú quý sinh lễ nghĩa”, các hủ tục, tệ nạn và mê tín dị đoan theo đó cũng có chiều hướng gia tăng. Chính vì vậy, công tác truyền thông phòng, chống mê tín dị đoan trong sinh hoạt tôn giáo của phật tử có vai trò lớn trong việc xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư, sống tốt đời đẹp đạo.
Năm là, truyền thông phòng, chống mê tín dị đoan trong sinh hoạt tôn giáo của phật tử góp phần duy trì, bảo vệ sự trang nghiêm trong thực hiện nghi lễ, sự tôn nghiêm chính pháp, góp phần gìn giữ, bảo tồn các giá trị bản sắc văn hóa của Phật giáo.
Kết luận
Phật giáo Việt Nam là tôn giáo có truyền thống yêu nước, với tinh thần hộ quốc an dân đã sớm gắn bó với vận mệnh đất nước, đồng hành cùng dân tộc. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được vẫn còn có hiện tượng sai lệnh giáo luật tu hành với các hiện tượng mê tín dị đoan. Vì vậy, để bài trừ tệ nạn này, công tác truyền thông trong phòng, chống mê tín dị đoan trong sinh hoạt tôn giáo hiện nay đóng vai trò vô cùng quan trọng, đã và đang góp phần gìn giữ, bảo tồn các giá trị bản sắc văn hóa Phật giáo.
