Thiếu tá Nguyễn Công Tư – Thiếu tá Ngô Văn Đạt
Trường Sĩ quan Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật cho học viên ở các nhà trường quân đội là tổng thể các chủ trương, nội dung, biện pháp của các chủ thể, lực lượng liên quan nhằm nâng cao trình độ nhận thức, rèn luyện kỹ năng, truyền thụ kinh nghiệm giáo dục pháp luật cho học viên đáp ứng mục tiêu, yêu cầu đào tạo của nhà trường và yêu cầu chức trách, nhiệm vụ sau khi ra trường. Bài viết đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật cho học viên ở các nhà trường quân đội hiện nay.
Đặt vấn đề
Giáo dục pháp luật, kỷ luật của Quân đội là một nội dung quan trọng của công tác giáo dục chính trị nhằm trang bị kiến thức, bồi dưỡng tình cảm và ý thức pháp luật đúng đắn cho quân nhân, giúp quân nhân tự giác chấp hành nghiêm pháp luật và kỷ luật trong quân đội, hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ được giao. Ở các đơn vị cơ sở, đội ngũ cán bộ có vai trò rất quan trọng trong giáodục pháp luật. Chất lượng, hiệu quả giáo dục pháp luật phụ thuộc vào nhiều nhân tố, trong đó năng lực giáo dục pháp luật của đội ngũ cán bộ là nhân tố hết sức quan trọng.
Năng lực giáo dục pháp luật là một bộ phận quan trọng trong năng lực công tác, được hình thành, phát triển trong quá trình học tập, rèn luyện ở nhà trường khi họ còn là học viên và phát triển, hoàn thiện trong thực tiễn thực hiện nhiệm vụ, chức trách sau khi tốt nghiệp ra trường.
Hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật cho học viên ở các nhà trường quân đội
Quán triệt quan điểm “Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học”1, các nhà trường đã coi trọng bồi dưỡng, hướng dẫn tay nghề cho người học, trong đó có hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật cho đội ngũ học viên nhằm trang bị những kiến thức cơ bản nhất về pháp luật, kinh nghiệm, kỹ năng giáo dục pháp luật. Bảo đảm cho học viên sau khi tốt nghiệp ra trường có thể tiến hành tốt công tác giáo dục pháp luật theo chức trách, nhiệm vụ được giao. Xác định các chủ trương, biện pháp xây dựng chính quy, rèn luyện kỷ luật, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến các văn bản quy phạm pháp luật để nhằm nâng cao nhận thức và ý thức trách nhiệm của cán bộ, giảng viên, học viên, nhân viên, chiến sĩ, trong đó chú trọng truyền tải nội dung cơ bản kết hợp với định hướng học viên nghiên cứu, tăng cường các bài tập thực hành giải quyết tình huống pháp luật, đặc biệt, coi trọng bồi dưỡng tư duy, phương pháp tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho các đối tượng học viên.
Tuy nhiên, hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật cho đội ngũ học viên ở các nhà trường còn bộc lộ những hạn chế, bất cập. Một số cấp ủy, chỉ huy, cán bộ quản lý, giáo viên chưa nhận thức đúng về vị trí, vai trò của năng lực giáo dục pháp luật và bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật cho học viên. Việc cập nhật thông tin, đổi mới phương pháp giảng dạy của một số giảng viên còn hạn chế, kiến thức thực tiễn còn ít; nội dung, hình thức, biện pháp bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật cho học viên có lúc còn chậm đổi mới. Chưa kết hợp chặt chẽ giữa hình thức bồi dưỡng chính khóa với bồi dưỡng ngoại khóa. Hoạt động ngoại khóa bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật cho học viên của một số đơn vị còn đơn điệu và chưa phong phú.
Công tác sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật cho học viên còn chưa được chú trọng, một số cấp ủy, chỉ huy chưa thực sự đầu tư, nghiên cứu đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật; vai trò, trách nhiệm của một số tổ chức, lực lượng đối với hoạt động bồi dưỡng chưa cao; tính tích cực, chủ động tự bồi dưỡng của một số học viên còn hạn chế, dẫn đến tình trạng một bộ phận học viên sau khi tốt nghiệp ra trường năng lực công tác, năng lực giáo dục pháp luật còn yếu, ảnh hưởng tới kết quả thực hiện nhiệm vụ người cán bộ, của đơn vị và uy tín, chất lượng đào tạo của các nhà trường quân đội.
Giải pháp nâng cao chất lượng bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật cho học viên
Một là, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các chủ thể đối với hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật cho học viên.
Thực hiện tốt giải pháp này sẽ tạo ra sự thống nhất về nhận thức và hành động của các tổ chức, lực lượng đối với hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật cho học viên, làm cho hoạt động bồi dưỡng trở thành quá trình tự giác, tích cực, chủ động, sáng tạo của các chủ thể. Vì vậy, cần tập trung vào những nội dung chủ yếu sau:
(1) Cần tăng cường giáo dục cho các tổ chức, các lực lượng nắm vững quan điểm về giáo dục – đào tạo được thể hiện trong Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, XIII của Đảng, các nghị quyết của Quân ủy Trung ương về giáo dục – đào tạo và xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là, Nghị quyết số 1657-NQ/QUTƯ ngày 20/12/2022 về đổi mới công tác giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng Quân đội trong tình hình mới…
(2) Quán triệt cho các tổ chức, lực lượng nắm chắc mục tiêu, yêu cầu đào tạo của nhà trường; nhận thức đầy đủ về vị trí, vai trò của công tác giáo dục pháp luật. Thực hiện tốt nội dung này có tác động tích cực đến việc định hướng tư tưởng, nhận thức, thái độ, hành động; đồng thời, là cơ sở để các tổ chức, các lực lượng xác định những nội dung, yêu cầu bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật cho học viên. Theo đó, cần thường xuyên tiến hành giáo dục và tuyên truyền sâu rộng cho các tổ chức, các lực lượng nắm chắc nội dung pháp luật của Nhà nước; chỉ thị của Bộ Quốc phòng, Bộ Tổng tham mưu, Tổng cục Chính trị về công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, xây dựng chính quy, chấp hành kỷ luật.
(3) Giáo dục, quán triệt cho các tổ chức, lực lượng thấy rõ vị trí, vai trò, tầm quan trọng của năng lực giáo dục pháp luật và bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật cho học viên ở đơn vị cơ sở sau khi học viên tốt nghiệp ra trường, từ đó góp phần xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện, có nề nếp chính quy tốt, kỷ luật nghiêm, hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao. Bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật cho học viên được xác định là nội dung quan trọng trong chương trình đào tạo đáp ứng mục tiêu, yêu cầu đào tạo, yêu cầu về phẩm chất, năng lực của người cán bộ theo tinh thần Nghị quyết số 769-NQ/QUTW của Quân ủy Trung ương về xây dựng đội ngũ cán bộ Quân đội giai đoạn 2013 – 2020 và những năm tiếp theo.
Hai là, thực hiện nghiêm túc nội dung, đổi mới hình thức, phương pháp bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật cho học viên.
Để hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật cho học viên đạt hiệu quả cao trước tiên phải trang bị cho học viên hệ thống tri thức pháp luật một cách toàn diện, đó là những kiến thức cơ bản về Hiến pháp, các đạo luật của Nhà nước, điều lệnh, điều lệ của quân đội, các quy định của nhà trường và hệ thống các vấn đề lý luận về các kỹ năng liên quan đến công tác giáo dục pháp luật. Trên cơ sở đó, nâng cao nhận thức, hiểu biết và xây dựng thái độ, trách nhiệm của học viên trong học tập, rèn luyện, gương mẫu, tự giác chấp hành pháp luật, tạo nền tảng để hình thành, hoàn thiện, phát triển năng lực giáo dục pháp luật. Theo đó, cần xây dựng, bổ sung vào chương trình môn học các nội dung thực hành liên quan đến kỹ năng tổ chức các hình thức giáo dục pháp luật cụ thể, như: biên soạn giáo án, tiến hành giới thiệu các điều luật; xây dựng kế hoạch hoạt động ngày Pháp luật, tủ sách pháp luật; thực hành viết tin truyền thanh chuyên đề về pháp luật…
Cùng với đổi mới nội dung, việc nâng cao chất lượng dạy học môn Pháp luật cũng được xem là một nội dung quan trọng. Mỗi giảng viên cần phát huy tốt vai trò trong từng bài giảng, thường xuyên bổ sung những thông tin mới, cập nhật với thực tiễn công tác giáo dục pháp luật, đặc biệt là những hình thức giáo dục pháp luật chủ yếu ở đơn vị cơ sở. Tăng cường dạy học trực quan như tham quan, sử dụng phim ảnh, video liên quan đến việc tổ chức giáo dục pháp luật ở cấp phân đội bảo đảm sát hợp với chức trách, nhiệm vụ sau khi tốt nghiệp ra trường. Đa dạng hóa các hoạt động giáo dục pháp luật ngoại khóa để bồi dưỡng, rèn luyện, phát triển kỹ năng, phương pháp tổ chức giáo dục pháp luật cho học viên. Hoàn thiện quy chế, quy định; tăng cường cơ sở vật chất, phương tiện chohoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật cho học viên.
Ba là, phát huy vai trò của các tổ chức, các lực lượng trong bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật cho học viên.
Để nâng cao chất lượng bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật cho học viên cần phải phát huy tốt vai trò, sức mạnh tổng hợp của các tổ chức, các lực lượng có liên quan.
Đối với cấp ủy, tổ chức đảng, chỉ huy các cấp và Hội đồng nhà trường phối hợp công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, thường xuyên nắm chắc chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, kỷ luật của quân đội; các chỉ thị, nghị quyết, hướng dẫn của cơ quan cấp trên về phổ biến, giáo dục pháp luật. Thường xuyên quan tâm chỉ đạo các cơ quan, đơn vị giáo dục, nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho đội ngũ cán bộ, giảng viên, nhân viên và tổ chức tốt hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật cho học viên theo đúng chức năng, chức trách, nhiệm vụ, bảo đảm cho hoạt động bồi dưỡng có nền nếp, chặt chẽ và đạt hiệu quả thiết thực.
Cấp uỷ, chỉ huy khoa cần quán triệt sâu sắc những chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng ủy, Ban Giám hiệu Nhà trường về nhiệm vụ giảng dạy, huấn luyện thực hành giáo dục pháp luật; lãnh đạo, chỉ đạo tốt việc nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho đội ngũ giảng viên trong khoa về vị trí, vai trò và sự cần thiết phải bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật cho học viên trong tình hình hiện nay. Mỗi giảng viên trong khoa phải đẩy mạnh đổi mới phương pháp dạy học thực hành theo hướng tích cực, phát huy tính độc lập, sáng tạo của người học, tránh lối truyền thụ một chiều; không ngừng tự học tập, tự bồi dưỡng phương pháp, tác phong sư phạm, nâng cao năng lực thực hành công tác giáo dục pháp luật của chính mình để học viên học tập và làm theo.
Đội ngũ cán bộ quản lý ở nhà trường có vai trò rất quan trọng đối với hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật cho học viên. Toàn bộ quá trình tổ chức các hoạt động công tác giáo dục pháp luật ở đơn vị là những hình thức mang tính mô phạm, trực quan để học viên học tập. Do đó, bằng trình độ, kinh nghiệm của mình, cán bộ quản lý trực tiếp hướng dẫn học viên thực hành nhiều nội dung, hình thức giáo dục pháp luật tại đơn vị, giúp cho học viên củng cố kiến thức, tích luỹ kinh nghiệm, ngày càng hoàn thiện năng lực giáo dục pháp luật, bảo đảm hoàn thành tốt nhiệm vụ sau khi tốt nghiệp ra trường.
Bốn là, đề cao tính tích cực, chủ động của học viên trong tự học tập, tự bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật.
Đề cao tính tích cực, chủ động của học viên trong tự học tập, tự bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật, phải khơi dậy được ở họ tính tự giác và tinh thần ham học hỏi, cầu tiến bộ. Nội dung, phương pháp tự học tập, tự bồi dưỡng phải phù hợp, thiết thực; đa dạng, linh hoạt và sáng tạo.
Phát huy trách nhiệm của cấp ủy, cán bộ chủ trì đơn vị trong quản lý, kiểm tra việc tự học tập, tự bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật của học viên. Không ngừng tăng cường kiểm tra, đôn đốc, giám sát việc thực hiện và nắm chắc kết quả học tập, rèn luyện của học viên. Qua kiểm tra, kịp thời biểu dương, nhân rộng những nhân tố tích cực; đồng thời phát hiện, giải quyết những vướng mắc nảy sinh, chấn chỉnh, uốn nắn, xử lý nghiêm những biểu hiện lệch lạc, sai trái, nhất là biểu hiện lười học tập, ngại rèn luyện. Định kỳ, hằng tháng, quý, học kỳ, năm học, cấp ủy, chỉ huy đơn vị quản lý học viên nhận xét, đánh giá sự phát triển năng lực giáo dục pháp luật của học viên, từ đó xác định chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo đúng đắn, xây dựng kế hoạch và những nội dung, hình thức, phương pháp bồi dưỡng phù hợp, đạt hiệu quả cao, đáp ứng mục tiêu, yêu cầu đào tạo đề ra.
Kết luận
Bồi dưỡng năng lực tiến hành năng lực giáo dục pháp luật cho học viên ở các nhà trường quân đội hiện nay là một yêu cầu cấp thiết bảo đảm cho học viên hoàn thành tốt mục tiêu, yêu cầu đào tạo và chức trách, nhiệm vụ ở đơn vị cơ sở sau khi tốt nghiệp ra trường. Để hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật cho học viên đạt chất lượng tốt, hiệu quả cao, các chủ thể bồi dưỡng cần quán triệt, thực hiện đồng bộ các giải pháp cơ bản được trình bày trên đây. Mỗi giải pháp có vị trí, vai trò khác nhau, nhưng có mối quan hệ chặt chẽ, biện chứng, hỗ trợ nhau trong một chỉnh thể thống nhất, tạo nên chất lượng, hiệu quả hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật cho học viên. Vì vậy, trong quá trình bồi dưỡng, cần có sự phối hợp chặt chẽ và thực hiện một cách đồng bộ, không được tuyệt đối hóa hoặc xem nhẹ giải pháp nào để nhằm tạo ra sức mạnh tổng hợp tăng cường bồi dưỡng năng lực giáo dục pháp luật cho học viên ở các nhà trường quân đội hiện nay.
