ThS. Trung tá Nguyễn Hữu Hồi
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là khâu đột phá chiến lược để phát triển kinh tế – xã hội, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đối với quân đội, nguồn nhân lực chất lượng cao có vai trò quan trọng, quyết định, bảo đảm cho quân đội hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ được giao. Phát huy vai trò nguồn nhân lực chất lượng cao trong hiện đại hóa quân đội góp phần xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới.
Đặt vấn đề
Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố quyết định, bảo đảm cho đất nước phát triển nhanh và bền vững. Đảng ta khẳng định: “Phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao; ưu tiên phát triển nguồn nhân lực cho công tác lãnh đạo, quản lý và các lĩnh vực then chốt trên cơ sở nâng cao, tạo bước chuyển biến mạnh mẽ, toàn diện, cơ bản về chất lượng giáo dục và đào tạo gắn với cơ chế tuyển dụng, sử dụng, đãi ngộ nhân tài, đẩy mạnh nghiên cứu, chuyển giao ứng dụng và phát triển mạnh khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo”1 là một trong ba đột phá chiến lược. Trong quân đội hiện nay, nguồn nhân lực chất lượng cao có vai trò quan trọng trong hiện đại hóa quân đội, góp phần xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng và hội nhập quốc tế.
Vai trò nguồn nhân lực chất lượng cao trong hiện đại hóa quân đội
Nguồn nhân lực chất lượng cao là khái niệm chỉ người lao động có sức khỏe thể chất, tinh thần tốt; có trình độ tay nghề cao, khả năng lao động giỏi và kỹ năng chuyên môn tốt trong nghề; có những phẩm chất xã hội tốt đẹp, như: tinh thần nhân văn, tập thể, hòa nhập, thích nghi làm việc trong môi trường đa văn hóa… Nguồn nhân lực chất lượng cao có vị trí, vai trò vô cùng quan trọng trong bối cảnh hiện nay, khi đất nước mở cửa, hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới. Vì vậy, Đảng ta chủ trương: “Đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư và hội nhập quốc tế. Phát triển đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành; chú trọng đội ngũ nhân lực kỹ thuật, nhân lực số, nhân lực quản trị công nghệ, nhân lực quản lý, quản trị doanh nghiệp; nhân lực quản lý xã hội và tổ chức cuộc sống, chăm sóc con người”2.
Trong quân đội, hoạt động quân sự là một loại hình lao động đặc biệt, đặc thù. Các hoạt động của bộ đội thường diễn ra trong môi trường khó khăn, gian khổ, nguy hiểm, thậm chí phải hy sinh cả tính mạng khi làm nhiệm vụ. Yêu cầu hiện đại hóa quân đội đặt ra những yêu cầu mới, cao hơn đối với công tác huấn luyện, đào tạo, sử dụng các loại vũ khí, trang bị kỹ thuật mới, hiện đại, trước tác động của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư và bối cảnh chiến tranh công nghệ cao. Vì vậy, nguồn nhân lực chất lượng cao có vai trò đặc biệt quan trọng đối với việc thực hiện chủ trương hiện đại hóa quân đội. Vai trò nguồn nhân lực chất lượng cao trong hiện đại hóa quân đội thể hiện trên bốn vấn đề cơ bản sau đây:
Một là, nguồn nhân lực chất lượng cao là lực lượng nòng cốt lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý, chỉ huy đơn vị, quyết định chất lượng thực hiện đường lối quân sự – quốc phòng, phát triển khoa học và nghệ thuật quân sự. Nguồn nhân lực chất lượng cao là lực lượng nòng cốt tham gia hoạch định và trực tiếp tổ chức, lãnh đạo, chỉ huy đơn vị thực hiện thắng lợi các chủ trương, chính sách, chiến lược quân sự – quốc phòng. Trong công việc xây dựng và phát triển quân đội “Phải nâng cao giác ngộ chính trị, nâng cao chiến thuật và kỹ thuật, nâng cao kỷ luật tự giác của bộ đội ta”3. Đây là nền tảng bảo đảm cho việc tham mưu, hoạch định trúng, đúng và kịp thời những chủ trương, đường lối xây dựng, hiện đại hóa quân đội. Đồng thời, lãnh đạo, quản lý, giáo dục, rèn luyện bộ đội ở các đơn vị cơ sở thực hiện đúng chủ trương, đường lối quân sự – quốc phòng, xây dựng quân đội.
Nguồn nhân lực chất lượng cao vừa là lực lượng chủ yếu nghiên cứu, cải tiến, phát minh ra những sản phẩm khoa học, vừa là lực lượng nòng cốt chuyển giao công nghệ, kỹ thuật quân sự, ứng phó hiệu quả với các cuộc chiến tranh xâm lược có sử dụng vũ khí công nghệ cao. Đây cũng là một trong những lực lượng có vai trò quan trọng hàng đầu trong việc nghiên cứu, tổng kết thực tiễn chiến tranh, xây dựng quân đội và phát triển nghệ thuật quân sự Việt Nam. Từ đó, kế thừa, phát triển nghệ thuật quân sự Việt Nam lên tầm cao mới, thể hiện tính đặc sắc, độc đáo và phù hợp với tác chiến hiện đại.
Hai là, nguồn nhân lực chất lượng cao là lực lượng chủ yếu sử dụng hiệu quả vũ khí, trang thiết bị tiên tiến trong quá trình hiện đại hóa quân đội. Nguồn nhân lực chất lượng cao có vai trò đặc biệt quan trọng trong bảo quản, cải tiến vũ khí, trang bị hiện có, đồng thời, đủ khả năng vươn lên chuyển giao, làm chủ, sử dụng thành thạo, hiệu quả vũ khí, trang thiết bị hiện đại. Bởi vì, “toàn bộ việc tổ chức và phương thức chiến đấu của quân đội, và do đó, thắng lợi hay thất bại đều rõ ràng phụ thuộc vào các điều kiện vật chất, nghĩa là điều kiện kinh tế, vào chất liệu của con người và của vũ khí, nghĩa là vào chất lượng, số lượng của dân cư và của kỹ thuật”4. Thực tiễn đó, đòi hỏi người quân nhân phải có những phẩm chất, năng lực vượt trội, đặc biệt tinh thông để sử dụng hiệu quả vũ khí, trang bị hiện đại.
Ba là, nguồn nhân lực chất lượng cao là lực lượng trực tiếp tham gia phát triển kinh tế, tạo tiền đề vật chất hiện đại hóa quân đội. Quân đội vừa là lực lượng nòng cốt bảo vệ, giữ vững môi trường hòa bình cho sự phát triển, vừa là lực lượng quan trọng, trực tiếp tham gia vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Nguồn nhân lực chất lượng cao trong quân đội, với đội ngũ kỹ sư, cán bộ, nhân viên chuyên môn kỹ thuật đã không ngừng vươn lên hoàn thành tốt nhiệm vụ trên mặt trận kinh tế. Trực tiếp tham gia phát triển khoa học – công nghệ dân dụng, dân sinh trong từng nhiệm vụ phát triển kinh tế – xã hội mà quân đội đảm nhiệm. Từ đó, đóng góp cho ngân sách quốc phòng, giải quyết nhu cầu tài chính cho các đơn vị, đồng thời, tham gia phát triển kinh tế – xã hội, nhất là ở các khu vực, địa bàn chiến lược, vùng sâu, vừng xa, biên giới, hải đảo, vùng đặc biệt khó khăn.
Bốn là, nguồn nhân lực chất lượng cao là lực lượng nòng cốt đào tạo nhân lực, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động hợp tác và đối ngoại quân sự – quốc phòng. Các học viện, nhà trường trong quân đội đều tiến hành đào tạo những ngành nghề có tính lưỡng dụng cao nhằm vừa phục vụ cho quân đội, vừa phục vụ cho sự nghiệp phát triển kinh tế – xã hội, vừa tích cực, chủ động chuẩn bị nguồn nhân lực quân sự khi cần huy động. Đồng thời, nguồn nhân lực chất lượng cao trong quân đội có tri thức tiến tiến, hiện đại, có bản lĩnh, lập trường kiên định, vững vàng; thấu triệt quan điểm đối ngoại quân sự – quốc phòng, tiến hành xử lý kịp thời, có hiệu quả các vấn đề nhạy cảm và tình huống phức tạp ở tầm cao chiến lược. Từ đó, góp phần bảo đảm giữ vững lợi ích, chủ quyền quốc gia, phù hợp với lợi ích của các nước đối tác, giữ gìn môi trường hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển.
Một số giải pháp phát huy vai trò nguồn nhân lực chất lượng cao trong hiện đại hóa quân đội hiện nay
Trước sự phát triển mạnh mẽ của khoa học – công nghệ và yêu cầu nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, phát triển con người, hiện đại hóa quân đội, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng xác định: “Xây dựng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục có trình độ tương xứng với công việc; ngành đào tạo, thực hiện tốt bồi dưỡng, rèn luyện đội ngũ nhà giáo, nhà khoa học qua thực tiễn; có chính sách thu hút nhân tài về các học viện, nhà trường công tác”5. Để phát huy vai trò nguồn nhân lực này, cần tập trung thực hiện có hiệu quả một số giải pháp cơ bản sau đây:
Thứ nhất, tạo sự thống nhất về nhận thức, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, tổ chức đảng, người chỉ huy các cấp về phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong quân đội. Cấp ủy, tổ chức đảng, người chỉ huy các cấp lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ, tập trung làm tốt công tác giáo dục cho mọi cán bộ, chiến sĩ nhận thức sâu sắc về nhiệm vụ quân sự, quốc phòng trước sự tác động mạnh mẽ của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Đề cao trách nhiệm thu hút, nâng cao chất lượng tuyển chọn, đào tạo, sử dụng nguồn nhân lực chất lượng cao.
Triển khai thực hiện nghiêm các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng: Nghị quyết số 109-NQ/QUTW ngày 11/02/2019 của Quân ủy Trung ương về xây dựng đội ngũ cán bộ quân đội, nhất là cấp chiến dịch, chiến lược đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới; Chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo trong quân đội giai đoạn 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Đề án “Xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục trong quân đội đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo trong quân đội giai đoạn 2020 – 2030… Thực hiện tốt công tác bồi dưỡng, rèn luyện, có chính sách thu hút, trọng dụng nhân tài vào công tác trong quân đội đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới.
Đẩy mạnh tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận, bổ sung, phát triển hoàn thiện tư duy lý luận về quân sự – quốc phòng, xây dựng quân đội trong điều kiện toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế. Nghiên cứu, đề xuất ban hành và thực hiện có hiệu quả đề án xây dựng quân đội nhân dân hiện đại trong giai đoạn mới. Nghiên cứu làm chủ khoa học và công nghệ hiện đại, tiếp cận trình độ khoa học và công nghệ tiên tiến của quân đội các nước trên thế giới.
Thứ hai, có quy hoạch, kế hoạch phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao bảo đảm thống nhất, đồng bộ và khả thi. Chú trọng xây dựng tiêu chí nguồn nhân lực chất lượng cao làm cơ sở xem xét, đánh giá, đào tạo, bồi dưỡng, đề bạt, bổ nhiệm cán bộ chính xác, khách quan, khoa học. Các tiêu chí phải cụ thể, coi trọng cả đức và tài, gắn với nhiệm vụ, vị trí công việc được giao, sát hợp với yêu cầu, đặc điểm của từng cơ quan, đơn vị. Chủ động tiến hành rà soát, đánh giá lại chất lượng nguồn nhân lực hiện có, xác định nhu cầu về số lượng, quy mô nguồn nhân lực chất lượng cao của từng cơ quan, đơn vị. Có kế hoạch đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng, huấn luyện, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, nhân viên chuyên môn kỹ thuật. Bám sát đường lối chính trị, quân sự của Đảng; chấp hành nghiêm các nguyên tắc công tác cán bộ và phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ hiện đại hóa quân đội hiện nay. Đồng thời, phải bảo đảm tính khoa học, khả thi, có lộ trình, bước đi thích hợp; gắn quy hoạch chung với quy hoạch cụ thể của từng ngành, từng đơn vị; có dự báo chiến lược, đón trước sự phát triển, chủ động chuẩn bị cán bộ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, khắc phục tình trạng hẫng hụt nguồn kế cận, kế tiếp, mất cân đối ngành, chuyên ngành.
Chủ động tiến hành khảo sát, đánh giá, nắm vững thực trạng số lượng, chất lượng, cơ cấu nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt là cán bộ lãnh đạo, chỉ huy cấp chiến lược, các chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành, các kỹ sư, công nhân lành nghề, cán bộ chuyên môn, nghiệp vụ tay nghề cao trong từng lĩnh vực. Đánh giá đúng thực trạng hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, đề án về xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao của quốc gia, quân đội.
Trên cơ sở đó, chủ động đề xuất các quan điểm, mục tiêu, nội dung, nhiệm vụ, giải pháp, lộ trình, bước đi phù hợp, giúp Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng có những giải pháp đúng đắn trong xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa quân đội, nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Trong từng giai đoạn, các cơ quan, đơn vị chủ động xác định rõ quy hoạch của từng loại cán bộ, nhân viên chuyên môn, thợ kỹ thuật có tay nghề cao; phấn đấu xây dựng được đội ngũ cán bộ, chuyên gia đầu ngành trên các lĩnh vực, nhất là cấp chiến dịch, chiến lược.
Thứ ba, tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng toàn diện công tác giáo dục – đào tạo và huấn luyện. Nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, bảo đảm đủ về số lượng, chất lượng ngày càng cao, có cơ cấu hợp lý, nhất là về trình độ học vấn, nghiệp vụ sư phạm, ngoại ngữ và tỷ lệ được đào tạo sau đại học. Đồng thời, quy hoạch, xác định rõ chức năng, nhiệm vụ của các học viện, nhà trường theo hướng tinh, gọn, mạnh; đổi mới, hoàn thiện quy trình, chương trình, nội dung đào tạo, tăng kiến thức tin học, ngoại ngữ và kiến thức thực tế: “Đổi mới chương trình, nội dung đào tạo theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, phù hợp với từng đối tượng, cấp học; chú trọng rèn luyện bản lĩnh, phương pháp, tác phong chỉ huy, quản lý đáp ứng mục tiêu, yêu cầu đào tạo cho học viên”6.
Tập trung đổi mới phương pháp dạy – học theo hướng phát huy tính tích cực của người học; đầu tư kinh phí, cơ sở vật chất kỹ thuật, nhất là đầu tư cho nghiên cứu, giảng dạy, huấn luyện về các loại vũ khí, trang bị kỹ thuật mới đáp ứng với yêu cầu chiến tranh sử dụng vũ khí công nghệ cao. Thường xuyên bám sát thực tiễn, chủ động nghiên cứu, tham mưu, đề xuất với Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng những chủ trương, định hướng về tuyển chọn, đào tạo nhân tài cho quân đội; xây dựng chuẩn đầu vào và đầu ra của các đối tượng đào tạo.
Tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, nâng cao chất lượng huấn luyện bộ đội. Chú trọng trang bị những tri thức cần thiết về chính trị, quân sự, khoa học kỹ thuật, kỹ năng, kỹ xảo trong sử dụng các loại vũ khí, trang bị kỹ thuật; rèn luyện sức khỏe, bản lĩnh theo yêu cầu, nhiệm vụ của từng quân chủng, binh chủng và từng đơn vị. Làm tốt công tác quy hoạch, xây dựng kế hoạch tạo nguồn đào tạo cán bộ, nhân viên chuyên môn kỹ thuật ở trong nước và nước ngoài. Ưu tiên đào tạo cán bộ nghiên cứu, thiết kế chế tạo, quản lý, khai thác làm chủ vũ khí, trang bị thế hệ mới, tiên tiến, đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa quân đội.
Thứ tư, quan tâm, chăm lo thực hiện các chế độ, chính sách nhằm thu hút, trọng dụng nhân tài, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong quân đội. Chủ động nghiên cứu, tham mưu, đề xuất với Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng ban hành chế độ, chính sách nhằm thu hút nhân tài vào phục vụ trong quân đội, tạo nguồn phong phú, dồi dào để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Thường xuyên quan tâm, chăm lo thực hiện tốt chế độ, chính sách về tiền lương, quân hàm, nhà ở, đất ở, chăm sóc sức khỏe, chính sách hậu phương quân đội đối với nguồn nhân lực chất lượng cao. Có chế độ ưu tiên đối với các đơn vị ở vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn, biên giới, hải đảo; các đơn vị được trang bị vũ khí mới, làm nhiệm vụ thường trực sẵn sàng chiến đấu nhằm phát huy cao nhất sự cống hiến của nguồn nhân lực chất lượng cao.
Thực hiện tốt công tác thi đua, khen thưởng, xây dựng, nhân rộng tập thể, cá nhân xuất sắc, mô hình, cách làm hiệu quả, điển hình tiên tiến. Chú ý những chính sách ưu đãi riêng, đặc biệt về nhà ở, thăng quân hàm, nâng lương trước thời hạn đối với cán bộ, nhân viên có công trình, đề tài nghiên cứu được ứng dụng có hiệu quả cao, mang lại lợi ích kinh tế lớn hoặc sáng tạo trong lĩnh vực khoa học quân sự. Nâng độ tuổi công tác, thời gian phục vụ đối với nhà khoa học, các chuyên gia đầu ngành, nhà giáo có học vị, chức danh khoa học, cán bộ có kinh nghiệm chiến đấu, quản lý, xây dựng đơn vị giỏi, nhân viên chuyên môn kỹ thuật có trình độ, tay nghề cao, nhằm phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong quân đội.
Xây dựng quân đội tinh, gọn, mạnh, tiến lên hiện đại là chủ trương lớn, thể hiện tầm nhìn, tư duy chiến lược của Đảng, Nhà nước đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Nguồn nhân lực chất lượng cao trong quân đội là bộ phận cấu thành nguồn nhân lực của quốc gia, có vai trò quan trọng trong quá trình hiện đại hóa quân đội. Phát huy vai trò nguồn nhân lực chất lượng cao trong hiện đại hóa quân đội là giải pháp quan trọng nhằm nâng cao sức mạnh tổng hợp của quân đội, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
Chú thích:
1, 2. Đảng Cộng sản Việt Nam. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2021, tr. 203 – 204, 231.
3. Hồ Chí Minh. Toàn tập. Tập 7. H. NXB Chính trị quốc gia, 2011, tr. 37.
4. C.Mác và Ph.Ăngghen. Toàn tập. Tập 20. H. NXB Chính trị quốc gia, 1995, tr. 241, 235.
5, 6. Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam. Tài liệu nghiên cứu, học tập, quán triệt Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ XI, nhiệm kỳ 2020 – 2025. H. NXB Quân đội nhân dân, 2020, tr. 56, 57.
Tài liệu tham khảo:
1. Chỉ thị số 87-CT/QUTW ngày 08/7/2016 của Quân ủy Trung ương về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh trong Đảng bộ Quân đội và toàn quân.
2. Nghị quyết số 109-NQ/QUTW ngày 11/02/2019 của Quân ủy Trung ương về xây dựng đội ngũ cán bộ quân đội, nhất là cấp chiến dịch, chiến lược đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
3. Nghị quyết số 1657-NQ/QUTW ngày 20/12/2022 của Quân ủy Trung ương về đổi mới công tác giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng quân đội trong tình hình mới.
