ThS. Bùi Xuân Chung
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Nâng cao ý thức trách nhiệm của đội ngũ giảng viên trẻ trong các nhà trường quân đội là nhiệm vụ quan trọng hiện nay, từ đó chú trọng hơn hoạt động giáo dục, bồi dưỡng, nâng cao ý thức trách nhiệm cho giảng viên trẻ các nhà trường quân đội để tạo dựng một môi trường văn hóa sư phạm làm nền tảng trong ý thức trách nhiệm của đội ngũ giảng viên này phấn đấu không ngừng để hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ được giao.
Đặt vấn đề
Đảng, Nhà nước và Quân đội nhân dân Việt Nam luôn quan tâm xây dựng, đào tạo đội ngũ nhà giáo nhằm tạo nguồn lực trí thức đáp ứng yêu cầu đổi mới công tác giáo dục và đào tạo của cả nước nói chung, Quân đội nói riêng. Theo đó, giảng viên ở các nhà trường quân đội là lực lượng sư phạm giữ vai trò quan trọng, nòng cốt trong việc “Đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, nhân viên chuyên môn kỹ thuật có bản lĩnh chính trị vững vàng, tuyệt đối trung thành với Đảng, Tổ quốc, Nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa;… có khả năng làm việc trong môi trường quốc tế đáp ứng mục tiêu xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại và yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới”1. Để hoàn thành được nhiệm vụ quan trọng này, đội ngũ giảng viên, trong đó có giảng viên trẻ cần được nâng cao cả trí lực, tâm lực, năng lực, ý thức trách nhiệm một cách thường xuyên, liên tục.
Quan niệm về ý thức trách nhiệm và đặc điểm của giảng viên trẻ ở các nhà trường quân đội hiện nay
Trách nhiệm hiểu theo nghĩa chung nhất là điều phải làm, phải gánh vác hoặc phải nhận lấy về mình. Mỗi cá nhân chỉ tồn tại thực sự trong một xã hội nhất định, tồn tại trong quan hệ với những cá nhân khác, như C.Mác đã nói: “Trong tính hiện thực của nó bản chất con người là tổng hòa những quan hệ xã hội”2; theo đó, con người có bao nhiêu vị trí, vai trò, chức năng trong hệ thống các mối quan hệ xã hội thì có bấy nhiêu trách nhiệm. Do vậy, mỗi cá nhân, trong quá trình hoạt động (lao động) của mình, sẽ tự điều chỉnh bản thân theo hướng hoạt động có trách nhiệm, làm cho hoạt động của mình phù hợp với các lợi ích của xã hội.
Ý thức trách nhiệm là sự phản ánh bổn phận và nghĩa vụ của con người trong hoạt động thực tiễn. Nâng cao ý thức trách nhiệm là quá trình chủ động, tích cực, sáng tạo, có mục tiêu của các chủ thể nhằm trang bị cho giảng viên trẻ tri thức, tình cảm, niềm tin về trách nhiệm một cách có hệ thống với các phương thức khác nhau, thông qua đó mỗi giảng viên trẻ thực hiện ngày càng tốt hơn, đầy đủ hơn bổn phận và nghĩa vụ của mình đối với Tổ quốc và Nhân dân, trong đó trực tiếp là hoàn thành chức trách, nhiệm vụ giảng dạy, nghiên cứu khoa học, đấu tranh tư tưởng lý luận, xây dựng các nhà trường quân đội vững mạnh toàn diện, góp phần thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ giáo dục và đào tạo của Quân đội trong tình hình mới.
Nhận thức được vị trí, vai trò quan trọng hàng đầu của đội ngũ giảng viên nói chung, giảng viên trẻ nói riêng, những năm qua, cấp ủy, chỉ huy các cấp đã rất quan tâm đến công tác xây dựng, phát triển đội ngũ nhà giáo quân đội; thông qua việc “quán triệt, cụ thể hóa, thực hiện sáng tạo, linh hoạt, đúng đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, nghị quyết, kết luận, chỉ thị của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về công tác giáo dục và đào tạo”3, các học viện, nhà trường quân đội đã thường xuyên làm tốt công tác giáo dục, bồi dưỡng, rèn luyện nhằm nâng cao ý thức trách nhiệm của giảng viên nói chung, giảng viên trẻ nói riêng trong thực hiện các hoạt động giáo dục, đào tạo; phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực của họ. Trên có sở đó, “Chất lượng đội ngũ nhà giáo… được nâng lên, cơ bản có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức tốt, ý thức tổ chức kỷ luật nghiêm, gương mẫu, trách nhiệm, có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, khả năng và phương pháp sư phạm đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ”4.
Để có kết quả nổi bật là do đã khơi dậy được nội lực bên trong, ý thức trách nhiệm cao trong tự học tập, phấn đấu vươn lên của giảng viên trẻ. Tuy nhiên, do cả những nguyên nhân chủ quan và khách quan, thực tiễn hiện nay vẫn còn một số giảng viên thiếu sự phấn đấu, vươn lên trong học tập, nâng cao trình độ chuyên môn, năng lực trong giảng dạy và nghiên cứu khoa học, thậm chí còn thiếu ý thức trách nhiệm trong đấu tranh tư tưởng, lý luận chưa thực sự hiệu quả. Cá biệt, có giảng viên giải quyết các quan hệ trong giảng dạy, nghiên cứu khoa học chưa thật tốt, tính tự giác trong chấp hành kỷ luật chưa cao, “Có nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục thiếu tâm huyết với nghề, chưa thực sự nỗ lực cố gắng. Ý thức tự bồi dưỡng, tự đào tạo để tích lũy kiến thức, kinh nghiệm chưa thực sự trở thành nhu cầu của nhiều nhà giáo”5.
Biện pháp nâng cao ý thức trách nhiệm của giảng viên trẻ ở các nhà trường quân đội hiện nay
Nâng cao ý thức trách nhiệm có vai trò quan trọng, góp phần điều chỉnh, định hướng và phát triển nhân cách giảng viên trẻ theo hướng ngày càng tiến bộ. Tự giác hành động, làm theo lẽ phải, biết lựa chọn đúng sai, nhận thức được việc nên làm, phải làm vì sự phát triển chung của cả cộng đồng; đó chính là cơ sở để giảng viên trẻ sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao. Theo đó, để quá trình nâng cao ý thức trách nhiệm của giảng viên trẻ đạt được hiệu quả tố, cần thực hiện đồng bộ nhiều biện pháp sau:
Một là, tạo sự chuyển biến trong nhận thức và trách nhiệm của cấp ủy, chỉ huy các cấp về nâng cao ý thức trách nhiệm cho giảng viên trẻ các nhà trường quân đội hiện nay.
Đây là biện pháp cơ bản, thường xuyên, có ý nghĩa quan trọng đối với quá trình nâng cao ý thức trách nhiệm của giảng viên nói chung, giảng viên trẻ ở các nhà trường quân đội hiện nay nói riêng. Kết quả hoạt động của con người đạt được đến đâu bao giờ cũng phụ thuộc vào trình độ nhận thức, trách nhiệm và quyết tâm của họ. Nhận thức đúng là cơ sở cho hành động, chỉ đạo và định hướng hoạt động thực tiễn; do đó, để nâng cao ý thức trách nhiệm của giảng viên trẻ các nhà trường quân đội trong tình hình mới hiện nay đòi hỏi trước tiên là cấp ủy, chỉ huy các cấp ở các nhà trường quân đội, các lực lượng sư phạm có liên quan cần có nhận thức đầy đủ, toàn diện và sâu sắc về vai trò, tầm quan trọng, yêu cầu, nội dung của nhiệm vụ này.
Cấp ủy, chỉ huy các cấp ở các học viện, trường sĩ quan quân đội cần nhận thức toàn diện những yêu cầu khách quan của quá trình nâng cao ý thức trách nhiệm cho giảng viên trẻ. Coi đây là một trong những nội dung trọng tâm, trọng điểm cần tập trung lãnh đạo, tổ chức thực hiện một cách hiệu quả, thường xuyên. Hằng năm, thông qua tổng kết các mặt hoạt động cần rất nghiêm túc trong việc đánh giá chất lượng cán bộ, giảng viên; xác định đúng phương hướng, biện pháp bồi dưỡng nhằm phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực cho giảng viên trẻ. Đồng thời, chấn chỉnh kịp thời, xử lý kỷ luật nghiêm túc đối với những giảng viên trẻ ý thức trách nhiệm thấp đối với công việc, tập thể, vi phạm chuẩn mực, đạo đức nhà giáo.
Cùng với đó, cần có nhiều chủ trương, biện pháp thiết thực hơn trong thực hiện “cơ chế, chính sách ưu tiên, ưu đãi”. Theo đó, cấp ủy, chỉ huy các cấp cần tiếp tục quán triệt và thực hiện có hiệu quả quan điểm chỉ đạo của Quân ủy Trung ương: “Rà soát, bổ sung chính sách tuyển dụng, sử dụng, đãi ngộ, tạo động lực để đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục học tập, nghiên cứu nâng cao trình độ, phấn đấu, phát triển, cống hiến”6; tùy điều kiện cụ thể của mỗi nhà trường, cấp ủy, chỉ huy các cấp cần có những sự quan tâm đến đời sống vật chất, tinh thần, điều kiện ăn ở, sinh hoạt, công tác để đội ngũ giảng viên nói chung, giảng viên trẻ nói riêng thật sự yên tâm công tác, cống hiến cho sự nghiệp giáo dục, đào tạo, nghiên cứu khoa học và xây dựng các nhà trường quân đội.
Hai là, thực hiện tốt hoạt động giáo dục, bồi dưỡng nâng cao ý thức trách nhiệm cho giảng viên trẻ quân đội.
Trên tinh thần “Đột phá trong đào tạo, bồi dưỡng, đánh giá để nâng cao năng lực toàn diện đối với đội ngũ nhà giáo”7 , cấp ủy, chỉ huy các cấp ở các nhà trường quân đội cần “Thực hiện tốt quy trình, kế hoạch tạo nguồn, tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo”8; trong đó cần xác định đúng nội dung và hình thức, phương pháp giáo dục, bồi dưỡng nhằm tạo nền tảng để quá trình nâng cao ý thức trách nhiệm của giảng viên trẻ các nhà trường quân đội đạt được hiệu quả cao nhất.
Nội dung giáo dục, bồi dưỡng nâng cao ý thức trách nhiệm cho giảng viên trẻ cần bảo đảm tính toàn diện nhưng có trọng tâm, trọng điểm phù hợp với đặc điểm nhiệm vụ của từng học viện, trường sĩ quan. Theo đó, tập trung vào làm cho giảng viên trẻ nhận thức sâu sắc quan điểm của Đảng, Nghị quyết của Quân ủy Trung ương và của các nhà trường quân đội về đổi mới công tác giáo dục, đào tạo; vị trí, vai trò, chức trách, nhiệm vụ của người giảng viên; đồng thời, “Chú trọng bồi dưỡng nâng cao bản lĩnh chính trị, đạo đức cách mạng, phát huy phẩm chất, truyền thống “Bộ đội Cụ Hồ”, kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân cho đội ngũ nhà giáo”9; những nội dung này là nền tảng quan trọng để khơi dậy ở giảng viên trẻ lương tâm, trách nhiệm, nhiệt huyết, yêu ngành, yêu nghề, khát vọng cống hiến vì sự tiến bộ của người học, sự vững mạnh của tập thể khoa giáo viên, sự phát triển của mỗi nhà trường. Cùng với đó, hoạt động giáo dục, bồi dưỡng cũng cần tập trung vào phát triển hệ thống năng lực cho giảng viên trẻ để họ có thể hoàn thành tốt được các nhiệm vụ theo chức trách được giao.
Tích cực vận dụng linh hoạt, sáng tạo các hình thức, phương pháp trong thực tiễn giáo dục, bồi dưỡng nâng cao ý thức trách nhiệm của giảng viên trẻ. Theo đó, các chủ thể cần linh hoạt, sáng tạo trong lựa chọn, kết hợp các hình thức phương pháp giáo dục, bồi dưỡng nhằm mang lại hiệu quả cao nhất; hoạt động đó cần được thực hiện một cách đồng thời với quá trình tổ chức thực hiện công tác giáo dục, đào tạo; thông qua giáo dục chính trị cho sĩ quan hằng năm; giáo dục, bồi dưỡng gắn với với thực hành dân chủ và tăng cường xây dựng chính quy, rèn luyện kỷ luật; sinh hoạt tự phê bình và phê bình. Cùng với đó, hoạt động giáo dục, bồi dưỡng nâng cao ý thức trách nhiệm cho giảng viên trẻ còn được thực hiện thông qua các mặt hoạt động công tác đảng, công tác chính trị và thông qua các khâu, các bước của quá trình tổ chức thực hiện các nhiệm vụ sư phạm…
Ba là, tạo dựng môi trường văn hóa sư phạm làm nền tảng nhằm nâng cao ý thức trách nhiệm đội ngũ giảng viên trẻ.
Môi trường văn hóa sư phạm ở các nhà trường quân đội có vai trò quan trọng đối với công tác giáo dục, rèn luyện, xây dựng những phẩm chất, năng lực hoạt động thực tiễn của cán bộ, giảng viên, học viên và xây dựng các tập thể quân nhân một cách toàn diện. Chính vì vậy, môi trường văn hóa sư phạm tác động mạnh mẽ, làm chuyển hóa các ý thức và tính cảm, thúc đẩy tính tích cực của giảng viên trẻ trong thực hiện các nhiệm vụ giáo dục, đào tạo. Để xây dựng môi trường văn hóa sư phạm lành mạnh, cấp ủy, chỉ huy các cấp ở các nhà trường quân đội cần vận dụng linh hoạt, sáng tạo biện pháp như: xây dựng các quan hệ văn hóa lành mạnh, nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống thiết chế văn hóa… trong đó, cần thường xuyên quan tâm giữ gìn, lan tỏa, phát huy vai trò của các giá trị văn hóa quân sự, cốt lõi là phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”; đây chính là nền tảng để giảng viên trẻ thấy được vinh dự, trách nhiệm của bản thân, từ đó chuyển hóa thành ý chí quyết tâm phấn đấu hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ.
Trong môi trường văn hóa sư phạm ở các nhà trường quân đội sẽ trở thành “màng lọc”, tôn vinh những giá trị nhân văn, những cá nhân điển hình trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ; ngăn ngừa, phòng chống nhận thức, hành vi lệch chuẩn. Chính vì vậy, đây là biện pháp quan trọng, giữ vai trò nền tảng định hướng cho quá trình nâng cao ý thức trách nhiệm của giảng viên trẻ ở các nhà trường hiện nay.
Bốn là, phát huy tính tích cực, tự giác của giảng viên trẻ trong tự nâng cao ý thức trách nhiệm, hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ được giao.
Tự giác trong học tập, nghiên cứu khoa học để nâng cao trình độ mọi mặt, tự bồi dưỡng tình cảm, tự củng cố niềm tin của bản thân giữ vị trí, vai trò chủ đạo, quyết định trực tiếp chất lượng, hiệu quả của quá trình nâng cao ý thức trách nhiệm của giảng viên trẻ ở các nhà trường quân đội. Theo đó, giảng viên trẻ cần thực hiện nghiêm túc kế hoạch tự học, tự nghiên cứu, tự rèn, nâng cao trình độ mọi mặt, năng lực chuyên môn. Mỗi giảng viên trẻ cần xác định đúng động cơ nghề nghiệp; đây là một trong những động lực quan trọng góp phần thúc đẩy tính tích cực, tự giác trong tự học, tự nghiên cứu nâng cao trình độ chuyên môn mà còn là sự thôi thúc bên trong để phát huy tính tích cực trong tự phát triển năng lực chuyên môn đáp ứng yêu cầu của chuyên ngành giảng dạy và không ngừng tích lũy tri thức, phương pháp tác phong công tác, phấn đấu trở thành một nhà sư phạm, nhà khoa học có “khả năng tự học tập, nghiên cứu, đổi mới sáng tạo và thích ứng… có khả năng làm việc trong môi trường quốc tế” 10.
Phát huy vai trò nêu gương về ý thức trách nhiệm của giảng viên trẻ trong thực hiện các nhiệm vụ được giao; đây là vấn đề có ý nghĩa quan trọng đối với việc xây dựng uy tín của nhà giáo; bởi vì, trong hoạt động sư phạm trách nhiệm của giảng viên không chỉ dừng lại ở việc trang bị kiến thức cho học viên mà điều quan trọng cần hướng tới đó là “truyền cảm hứng, xây dựng lòng say mê học tập, nghiên cứu khoa học và rèn luyện suốt đời cho học viên” 11. Để thực hiện điều đó, giảng viên trẻ phải luôn gương mẫu trong giảng dạy, công tác, sinh hoạt, trong giải quyết các quan hệ ứng xử; thực sự mẫu mực trong lời nói và việc làm; luôn có ý thức giữ gìn danh dự và lương tâm nhà giáo.
Kết luận
Nâng cao ý thức trách nhiệm của giảng viên trẻ ở các nhà trường quân đội trước yêu cầu đổi mới công tác giáo dục – đào tạo trong quân đội luôn là một nhiệm vụ quan trọng hàng đầu. Đặc biệt, trong giai đoạn phát triển mạnh mẽ của khoa học – công nghệ, mục tiêu xây dựng nhà trường quân đội thông minh, hiện đại đã và đang đặt ra cho giảng viên trẻ phải phát huy tính tích cực, tự giác trong tự học, tự nghiên cứu nâng cao trình độ, tự phát triển năng lực chuyên môn; đồng thời, luôn đề cao tinh thần trách nhiệm trong tu dưỡng, rèn luyện thực hành đạo đức cách mạng, nêu gương về đạo đức và lối sống trong mọi hoạt động. Đây chính là cơ sở để giảng viên trẻ ở các nhà trường quân đội nâng cao ý thức trách nhiệm, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.
