PGS. TS. Nguyễn Thị Ngọc Hoa
Học viện Báo chí và Tuyên truyền
(Quanlynhanuoc.vn) – Với vai trò là vũ khí tư tưởng sắc bén của Đảng và Nhà nước, báo chí cách mạng Việt Nam luôn gắn bó, đồng hành với sự nghiệp của Đảng và dân tộc; là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân, là phương tiện quan trọng tuyên truyền phát triển kinh tế – xã hội; xây dựng Đảng và hệ thống chính trị; là diễn đàn để Nhân dân tham gia xây dựng Đảng, quản lý xã hội. Nội dung bài viết làm rõ thêm vai trò của các cơ quan báo chí trong việc nâng cao đạo đức trong Đảng; những khó khăn, vướng mắc; đề xuất phương hướng và giải pháp phát huy vai trò của các cơ quan báo chí trong việc nâng cao đạo đức trong Đảng thời gian tới.
Vai trò của các cơ quan báo chí trong việc nâng cao đạo đức trong Đảng
Nhận thức chung về vai trò của các cơ quan báo chí
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ tôn chỉ, mục đích của báo chí cách mạng Việt Nam: “Báo chí của ta thì cần phải phục vụ nhân dân lao động, phục vụ chủ nghĩa xã hội, phục vụ cho đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà, cho hòa bình thế giới”1. Người cho rằng, muốn làm cách mạng, trước hết phải truyền bá tư tưởng cách mạng – tư tưởng của chủ nghĩa Mác – Lê-nin, phải vận động, tổ chức và tập hợp lực lượng cách mạng. Tư tưởng đó của Người, tiếp tục được quán triệt, vận dụng, phát triển trong các nghị quyết, chỉ thị của Đảng về báo chí, truyền thông.
Nghị quyết Trung ương 5 (khóa X) về công tác tư tưởng, lý luận và báo chí trước yêu cầu mới đã nhấn mạnh: “Báo chí là tiếng nói của Đảng, Nhà nước, của tổ chức chính trị – xã hội và là diễn đàn của nhân dân, đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng, sự quản lý của Nhà nước và hoạt động trong khuôn khổ pháp luật; phải bảo đảm tính tư tưởng, tính chân thật, tính nhân dân, tính chiến đấu và tính đa dạng của hoạt động báo chí”2.
Thực trạng vai trò của các cơ quan báo chí trong việc nâng cao đạo đức trong Đảng
Những năm qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng, báo chí nước ta đã đạt nhiều thành tựu quan trọng, có đóng góp to lớn trong công tác tuyên truyền thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội. Báo chí khẳng định vai trò là vũ khí sắc bén trong công tác tư tưởng, là phương tiện quan trọng tuyên truyền, đưa chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân. Thực hiện chức năng giám sát và phản biện, báo chí đã kịp thời phê phán thiếu sót, khuyết điểm, đặc biệt là các hành vi quan liêu, tham nhũng, lãng phí, cửa quyền, các vấn đề gây bức xúc trong Nhân dân.
Nguồn thông tin từ báo chí là một kênh quan trọng giúp các cơ quan chức năng thực hiện tốt hơn công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật của Đảng. Nhiều vụ việc nghiêm trọng, phức tạp, nhiều vụ “đại án” về tham nhũng, tiêu cực, lãng phí được điều tra, đưa ra xét xử nghiêm minh, có khởi đầu từ những phản ánh của các cơ quan báo chí. Báo chí cũng là lực lượng tiên phong trong đấu tranh chống các quan điểm sai trái, luận điệu xuyên tạc, chống phá cách mạng của các thế lực thù địch, cơ hội chính trị, ngăn chặn các thông tin xấu độc hại, bảo vệ nền tảng tư tưởng, đường lối, chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước, góp phần củng cố niềm tin của cán bộ, đảng viên, Nhân dân vào sự nghiệp đổi mới3. Với vai trò quan trọng này, báo chí nói chung và các cơ quan báo chí nói riêng là phương tiện và là chủ thể quan trọng trong việc nâng cao đạo đức trong Đảng.
Tuy nhiên, vai trò của các cơ quan báo chí trong việc nâng cao đạo đức trong Đảng cũng còn hạn chế dẫn đến việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 vẫn còn tồn tại một số hạn chế, khuyết điểm. Một bộ phận cán bộ, đảng viên, nhà báo trong đó có cả cán bộ lãnh đạo, quản lý nhận thức chưa đầy đủ tính chất, tầm quan trọng của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng; chưa nêu cao tinh thần trách nhiệm, thiếu gương mẫu, phai nhạt lý tưởng, giảm sút ý chí, sa vào chủ nghĩa cá nhân, nói chưa đi đôi với làm, vi phạm kỷ luật đảng, vi phạm pháp luật. Năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu, tự phê bình và phê bình, công tác kiểm tra, giám sát của nhiều tổ chức đảng còn hạn chế. Chưa phát huy đầy đủ sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị trong việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch…
Tình hình mâu thuẫn, mất đoàn kết nội bộ không chỉ ở cấp cơ sở mà ở cả một số cơ quan trung ương, tập đoàn kinh tế, tổng công ty. Nhiều tổ chức đảng, đảng viên còn hạn chế trong nhận thức, lơ là, mất cảnh giác, lúng túng trong nhận diện và đấu tranh, ngăn chặn “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”; việc đấu tranh, phản bác những luận điệu sai trái, xuyên tạc của các thế lực thù địch, tổ chức phản động, phần tử cơ hội, bất mãn chính trị còn bị động, thiếu sắc bén và hiệu quả chưa cao4.
Khó khăn, vướng mắc phát huy vai trò của các cơ quan báo chí trong việc nâng cao đạo đức trong Đảng
Một là, nhiều dịch vụ và phương thức cung cấp nội dung mới phát sinh trên mạng, điển hình như hoạt động livestream trên các nền tảng mạng xã hội xuyên biên giới, nội dung phát tán nhanh, khi có vi phạm thì mức độ ảnh hưởng lớn, gây bức xúc trong xã hội, trong khi việc yêu cầu ngăn chặn, gỡ bỏ theo quy trình mất nhiều thời gian.
Hai là, các quy định pháp luật hiện hành chủ yếu tập trung quản lý rất chặt các mạng xã hội trong nước; một số quy định đã trở nên lạc hậu, bất cập trước sự phát triển rất nhanh của Internet và công nghệ khiến cho các mạng xã hội trong nước gặp nhiều khó khăn trong việc thu hút người dùng, phát triển kinh doanh. Trong khi đó, các dịch vụ mạng xã hội nước ngoài cung cấp xuyên biên giới vào Việt Nam đang phát triển nhanh chóng và thu hút rất đông người dùng trong nước. Một số doanh nghiệp nước ngoài cung cấp dịch vụ xuyên biên giới vào Việt Nam chưa tuân thủ pháp luật Việt Nam. Hành lang pháp lý chưa đầy đủ, hoàn thiện trong lĩnh vực quảng cáo trên mạng, nhiều quy định chồng chéo khó thực hiện. Chưa có công cụ để chủ động rà quét phát hiện các vi phạm về quảng cáo xuyên biên giới5.
Ba là, một số trang tin tổng hợp, mạng xã hội lợi dụng kẽ hở của pháp luật để “báo hóa”, tự sản xuất tin bài hoặc cung cấp nội dung gây nhầm lẫn như là cơ quan báo chí; song việc xử lý vi phạm còn gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh đó, các hành vi xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan diễn ra thường xuyên, gây ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của các tác giả và chủ sở hữu quyền tác giả, quyền liên quan các nội dung thông tin số. Ý thức tuân thủ pháp luật của một số tổ chức, doanh nghiệp hoạt động trang thông tin điện tử tổng hợp, mạng xã hội kém, thậm chí cố tình vi phạm nhiều lần, cơ quan quản lý nhà nước khó xử lý, rút giấy phép ngay vì vướng quy trình xử lý theo quy định; các quy định chưa đủ chặt chẽ, chế tài xử phạt còn thiếu, mức phạt thấp chưa đủ sức răn đe6.
Bốn là, nhận thức pháp luật của một bộ phận tổ chức, doanh nghiệp còn chưa cao, dẫn tới việc thực hiện không đúng với quy định của pháp luật. Ý thức của người sử dụng mạng còn hạn chế, chưa nhận thức rõ hành vi sai phạm. Công tác chỉ đạo, định hướng, quản lý báo chí đã có nhiều đổi mới, tuy nhiên trong một số trường hợp khi xảy ra các vấn đề “nóng” được xã hội quan tâm, diễn biến nhanh, việc chủ động cung cấp thông tin, ứng dụng công nghệ còn hạn chế, dẫn tới làm chậm sự lan tỏa của các thông tin hấp dẫn, định hướng dư luận xã hội.
Năm là, sự phối hợp giữa cơ quan chỉ đạo, cơ quan quản lý, cơ quan chủ quản trong quản lý báo chí có lúc, có nơi còn chưa chủ động, kịp thời. Vẫn còn tình trạng cơ quan báo chí không thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích, xu hướng “thương mại hóa” chậm được khắc phục. Công nghệ số ảnh hưởng đầu tiên và mạnh mẽ nhất là tới lĩnh vực truyền thông, nó phá huỷ mô hình truyền thông truyền thống. Báo chí muốn tồn tại được phải chuyển đổi số, phải trở thành một tổ chức công nghệ. Song, nhận thức và chuyển biến của nhiều cơ quan báo chí về chuyển đổi số báo chí còn chưa rõ nét7.
Phương hướng và giải pháp phát huy vai trò của các cơ quan báo chí trong việc nâng cao đạo đức trong Đảng
Báo cáo Chính trị của Ban Chấp hành Trung ương tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đánh giá: “Công tác xây dựng Đảng về đạo đức được đề cao, góp phần rèn luyện phẩm chất đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân, cơ hội, thực dụng, “lợi ích nhóm”, những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ… Tuy nhiên, vẫn còn một bộ phận cán bộ, đảng viên phai nhạt lý tưởng, giảm sút ý chí, ngại khó, ngại khổ, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá”8. Như vậy, trong giai đoạn hiện nay, hơn lúc nào hết, phát huy vai trò của các cơ quan báo chí trong việc nâng cao đạo đức trong Đảng thời gian tới là nhiệm vụ cần thiết, cấp bách. Cụ thể tập trung vào một số giải pháp sau:
Thứ nhất, khẩn trương hoàn thiện pháp luật về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin trên mạng, đặc biệt là sửa đổi, bổ sung các quy định về quản lý trang thông tin điện tử tổng hợp, mạng xã hội, tên miền, nội dung giải trí trên không gian mạng. Triển khai đồng bộ các giải pháp quản lý hiệu quả các nền tảng xuyên biên giới, nhất là mạng xã hội. Tích cực phối hợp thanh tra, xử lý nghiêm các vi phạm trong hoạt động quảng cáo cung cấp xuyên biên giới vào Việt Nam. Có chính sách đẩy mạnh phát triển mạng xã hội trong nước, xây dựng văn hóa mạng lành mạnh, định danh người sử dụng. Rà soát, thanh tra, kiểm tra, tăng cường hoạt động hậu kiểm, kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các trường hợp đăng tải tin giả, thông tin xấu độc trên mạng.
Nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế về các giải pháp quản lý thuật toán của các nền tảng mạng xã hội xuyên biên giới để đề xuất các giải pháp triển khai tại Việt Nam. Tăng cường công tác chỉ đạo, định hướng, quản lý thông tin trên môi trường mạng, nhất là trên các nền tảng xuyên biên giới. Đồng thời, tăng cường đấu tranh để khóa hoạt động các tài khoản, hội nhóm, trang, kênh nội dung vi phạm trên các nền tảng xuyên biên giới. Tiếp tục tăng cường rà soát, kiểm tra các đơn vị cung cấp dịch vụ quảng cáo xuyên biên giới để kịp thời phổ biến quy định pháp luật, ngăn chặn, phòng, chống các hành vi vi phạm pháp luật về quảng cáo xuyên biên giới.
Thứ hai, tập trung giải quyết cơ bản và chấn chỉnh tình trạng “báo hóa” tạp chí, trang thông tin điện tử tổng hợp. Hoàn thiện và trình Chính phủ ban hành Nghị định thay thế Nghị định số 72/2013/NĐ-CP ngày 15/7/2013 của Chính phủ về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin trên mạng, trong đó cần thể chế hóa khái niệm “báo hóa”, tập trung sửa đổi, bổ sung các quy định quản lý trang tin, mạng xã hội, tên miền, các hoạt động truyền thông xã hội trên không gian mạng, quản lý nền tảng xuyên biên giới… Cùng với đó, các cơ quan chức năng tăng cường rà soát, giám sát, thanh tra, kiểm tra, hậu kiểm để phát hiện vi phạm, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, nhất là vi phạm về “báo hóa” trang tin điện tử, mạng xã hội, về đăng tải tin giả, thông tin xấu độc trên mạng.
Thứ ba, đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền, phổ biến các quy định của pháp luật liên quan đến trang thông tin điện tử, mạng xã hội. Nâng cao ý thức, trách nhiệm của tổ chức, cá nhân khi cung cấp, sử dụng thông tin, ý thức, kỹ năng bảo vệ thông tin cá nhân khi tham gia các hoạt động trên không gian mạng. Bảo đảm kết hợp giữa phòng, chống thông tin xấu độc với nâng cao khả năng sàng lọc, tăng “sức đề kháng” của độc giả trước thông tin xấu độc9.
Tiếp tục tăng cường phối hợp chặt chẽ hơn nữa với các cơ quan chức năng liên quan trong việc kiểm tra, xác minh, điều tra, truy vết và xác định các hành vi, đối tượng vi phạm các quy định về nội dung thông tin để xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật. Tăng cường đổi mới công nghệ trong công tác rà quét, phân tích dữ liệu, nhằm phát hiện kịp thời nguồn phát tán thông tin vi phạm để có biện pháp xử lý phù hợp; xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm. cùng với đó, đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho người sử dụng mạng khi cung cấp, sử dụng thông tin trên không gian mạng; tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao ý thức, trách nhiệm của các đơn vị cung cấp dịch vụ nội dung trên mạng để cùng chung tay xây dựng không gian mạng lành mạnh, an toàn.
Thứ tư, tiếp tục đổi mới cơ chế quản lý báo chí, tăng cường thông tin kịp thời, khách quan, tích cực, hấp dẫn trên báo chí, phát huy tốt hơn nữa vai trò, hiệu quả tuyên truyền của báo chí trên không gian mạng. Nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, tăng cường kiểm tra, xác minh, điều tra và xử lý nghiêm các hành vi, đối tượng vi phạm quy định về nội dung thông tin. Đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức về sứ mệnh của báo chí là phản ánh trung thực dòng chảy chính, tích cực của xã hội, tạo sự đồng thuận, đồng thời lan tỏa năng lượng tích cực, xây dựng niềm tin xã hội và tạo nên khát vọng về một Việt Nam phồn vinh, hạnh phúc.
Tiếp tục lan tỏa tư duy dùng công nghệ để “nhìn thấy” các vấn đề của báo chí, đánh giá báo chí bằng công nghệ, cơ sở dữ liệu bằng các “tiêu chí nhận diện” tường minh. Hỗ trợ kinh tế báo chí và chuyển đổi số trong lĩnh vực báo chí để dẫn dắt, định hướng dư luận trong bối cảnh không gian mạng có nhiều luồng thông tin chi phối phức tạp. Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra, xử lý vi phạm trong hoạt động báo chí. Ứng dụng công nghệ để đánh giá, đo quét nội dung thông tin. Kiên quyết xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm về nội dung thông tin; đối với các vi phạm rất nghiêm trọng, xem xét đình bản tạm thời và kiến nghị cấp có thẩm quyền xử lý trách nhiệm lãnh đạo cơ quan báo chí, các cá nhân liên quan.
Chú thích:
1. Hồ Chí Minh. Toàn tập. Tập 12. H. NXB Chính trị quốc gia, 2011, tr.166.
2. Nghị quyết số 16/NQ-TW ngày 01/8/2007 của Ban Chấp hành Trung ương (khóa X) về công tác tư tưởng, lý luận và báo chí trước yêu cầu mới.
3. Tăng cường công tác xây dựng Đảng trong các cơ quan báo chí nhằm nâng cao chất lượng hoạt động của báo chí. http://tuyengiao.vn, ngày 05/12/2019.
4. Nghị quyết số 04-NQ/TW ngày 30/10/2016 Ban Chấp hành Trung ương (khóa XII) về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.
5, 6, 7, 9. Báo cáo số 46/BC-BTTTT ngày 05/5/2023 của Bộ Thông tin và Truyền thông về kết quả triển khai thực hiện Nghị quyết số 75/2022/QH15 của Quốc hội về hoạt động chất vấn liên quan đến lĩnh vực thông tin và truyền thông.
8. Đảng Cộng sản Việt Nam. Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2021, tr. 92.
Tài liệu tham khảo:
1. Đảng Cộng sản Việt Nam. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII . Tập I, II. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2021.
2. Luật Báo chí năm 2016.
