Trung tá. ThS. Phạm Quốc Huy
Hệ 5, Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Bồi dưỡng, giáo dục, rèn luyện nâng cao phẩm chất đạo đức cách mạng cho đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục nói chung ở các học viện, trường sĩ quan quân đội, cho đội ngũ giảng viên trẻ nói riêng có phẩm chất đạo đức cách mạng trong sáng, tận tâm với nghề, không chỉ là một đòi hỏi tất yếu, khách quan mà còn là vấn đề cấp bách trong tình hình hiện nay.
Từ khóa: Giáo dục; rèn luyện; đạo đức cách mạng; giảng viên trẻ; học viện; trường sĩ quan.
1. Đặt vấn đề
Tại Hội nghị tổng kết phong trào thi đua “Dạy tốt, học tốt” của ngành giáo dục phổ thông và sư phạm (tháng 8/1963), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn: “Nhiệm vụ của các cô giáo, thầy giáo rất nặng nề nhưng rất vẻ vang. Muốn làm tròn nhiệm vụ đó thì phải luôn luôn gương mẫu về mọi mặt, không ngừng bồi dưỡng đạo đức cách mạng, lập trường chính trị; phải ra sức đoàn kết giúp đỡ nhau cùng tiến bộ”1. Như vậy, theo Người, việc bồi dưỡng đạo đức cách mạng cho đội ngũ thầy giáo, cô giáo hết sức quan trọng và cần thiết, đặc biệt đối với đội ngũ giáo viên ở các học viện, trường sỹ quan quân đội việc không ngừng nâng cao đạo đức cách mạng, lập trường chính trị lại càng quan trọng, đây là cơ sở để cho họ hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.
2. Một số vấn đề về đạo đức cách mạng và vai trò của đạo đức cách mạng đối với đội ngũ giảng viên trẻ
Đội ngũ giảng viên nói chung, đội ngũ giảng viên trẻ trong các học viện, trường sĩ quan quân đội nói riêng là lực lượng nòng cốt, giữ vai trò quyết định chất lượng giáo dục, đào tạo trong các học viện, trường sĩ quan quân đội. Đội ngũ giảng viên trẻ trong các học viện, trường sĩ quan quân đội là những sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, công chức quốc phòng đủ điều kiện, tiêu chuẩn theo chức danh giảng viên do Bộ Quốc phòng, Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định, được biên chế ở các khoa thuộc các học viện, trường sĩ quan quân đội, thực hiện nhiệm vụ giảng dạy, nghiên cứu khoa học và các hoạt động chuyên môn khác với những tiêu chí cụ thể về tuổi đời, tuồi nghề, học vấn và nguồn đào tạo. Họ vừa trẻ về tuổi đời lẫn tuổi nghề, vừa là thầy nhưng cũng là “trò” trong công tác giảng dạy và nghiên cứu.
Về biểu hiện đạo đức, lối sống của giảng viên trẻ trong các học viện, trường sĩ quan quân đội được thể hiện ở lối sống trong sạch, lành mạnh, giản dị và đoàn kết, gần gũi; tinh thần trách nhiệm cao, thái độ tích cực đối với công việc; có ý thức tự học, tự rèn và ý chí, khát vọng vươn lên làm chủ tri thức, hoàn thiện bản thân; tích cực, chủ động trong dạy học; nghiêm khắc và đặt yêu cầu cao với bản thân, khiêm tốn, cầu thị, ham học hỏi.
Tuy nhiên, trước tác động của mặt trái của cơ chế thị trường cùng với những âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch đã và đang tác động tiêu cực đến đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên trong các nhà trường quân đội, một số cán bộ “có biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, thiếu tu dưỡng, rèn luyện, học tập vươn lên”2. Một số giảng viên chưa thật sự tâm huyết với nghề, chất lượng giáo án, bài giảng còn có những hạn chế nhất định. Bên cạnh đó, còn có giảng viên trẻ chưa thật sự là tấm gương sáng cho học viên cảm phục, noi theo, còn có biểu hiện vi phạm quy định của nhà trường, kỷ luật của quân đội phải xử lý.
Nhận thức sâu sắc vai trò, tầm quan trọng đạo đức cách mạng của cho đội ngũ giảng viên trẻ, thời gian qua các học viện, trường sĩ quan quân đội đã có nhiều chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ nhằm nâng cao chất lượng công tác giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho đội ngũ giảng viên trẻ với những nội dung, hình thức, biện pháp sát thực, cụ thể, hiệu quả. Tuy nhiên, công tác tổ chức giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng đối với đội ngũ giảng viên trẻ ở một số cấp ủy, khoa giáo viên trong các học viện, trường sĩ quan quân đội vẫn còn có những hạn chế nhất định như: nội dung giáo dục chưa được cập nhật, đổi mới còn chung chung; có nội dung chưa gắn với thực tiễn nhiệm vụ giáo dục, đào tạo, hiệu quả công tác giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng chưa cao.
3. Một số giải pháp
Để nâng cao chất lượng công tác giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho đội ngũ giảng viên trẻ ở các học viện, trường sĩ quan quân đội hiện nay, cần tiến hành một số biện pháp sau:
Một là, tạo sự chuyển biến về nhận thức, trách nhiệm của các tổ chức, các lực lượng trong nâng cao chất lượng công tác giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho đội ngũ giảng viên trẻ.
Đây là giải pháp cơ bản, giữ vị trí, vai trò chủ đạo, thực hiện tốt giải pháp này là tiền đề, cơ sở thông qua đó làm chuyển biến đồng bộ tất cả các khâu, các bước, các tổ chức, lực lượng trong quá trình giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho đội ngũ giảng viên trẻ ở các học viện, trường sĩ quan quân đội.
Cần giáo dục để các tổ chức, lực lượng nhận thức rõ công tác giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng là một bộ phận đặc biệt quan trọng trong toàn bộ hoạt động lãnh đạo của Đảng; là một hoạt động cơ bản, then chốt của công tác tư tưởng trong quân đội, trực tiếp góp phần hình thành, phát triển, hoàn thiện phẩm chất, nhân cách quân nhân, đạo đức cách mạng, xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện; xây dựng các tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh.
Do vậy, cần phải nhận thức đúng đắn về vị trí, vai trò của đạo đức cách mạng và sự cần thiết phải nâng cao chất lượng công tác giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho đội ngũ giảng viên trẻ là yêu cầu rất quan trọng, nhằm thống nhất về nhận thức, đề cao trách nhiệm của chủ thể, các lực lượng và đội ngũ giảng viên trẻ trong nghiên cứu xác định chính xác nội dung, các hình thức, phương pháp phù hợp; trên cơ sở đó, xây dựng chương trình, kế hoạch, tổ chức tiến hành công tác giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho đội ngũ giảng viên trẻ được chặt chẽ, khoa học đạt mục tiêu, yêu cầu đề ra.
Trên cơ sở giáo dục, quán triệt tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức của các tổ chức, các lực lượng, cần phát huy trách nhiệm của họ trong tham gia nâng cao chất lượng công tác giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho đội ngũ giảng viên trẻ ở các nhà trường quân đội. Muốn vậy, cần có quy định cụ thể về chức năng, nhiệm vụ, mối quan hệ phối hợp công tác giữa các tổ chức, các lực lượng trong nâng cao chất lượng công tác giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho đội ngũ giảng viên trẻ. Qua đó, tăng cường định hướng cho các tổ chức, các lực lượng trong khoa, giảng viên về cách thức, biện pháp tham gia nâng cao chất lượng công tác giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho đội ngũ giảng viên nói chung và đội ngũ giảng viên trẻ nói riêng. Nêu cao tính tự giác trong giáo dục, quán triệt của đội ngũ cán bộ các cấp, từ đó hình thành thái độ, hành vi đúng đắn, thường xuyên, chặt chẽ trong nâng cao chất lượng công tác giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho đội ngũ giảng viên trẻ ở các học viện, trường sĩ quan quân đội hiện nay.
Hai là, xác định đúng nội dung, vận dụng linh hoạt, sáng tạo các hình thức, biện pháp giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho đội ngũ giảng viên trẻ.
Đây là giải pháp nhằm giải quyết những yêu cầu về tính đúng đắn, tính khoa học và thiết thực của nội dung, hình thức, biện pháp giáo dục, làm cho công tác giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho đội ngũ giảng viên trẻ mang tính thực tế, gắn với đơn vị và nhiệm vụ của Nhà trường. Nội dung giáo dục, rèn luyện cần tập trung vào những vấn đề chủ yếu sau:
Giáo dục chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, nhiệm vụ của cách mạng, quân đội và nhà trường trong giai đoạn mới; những giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc, của Đảng và tấm gương đạo đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Giáo dục chuẩn mực đạo đức, bản chất, truyền thống tốt đẹp của “Bộ đội Cụ Hồ”, phẩm chất đạo đức nghề nghiệp quân sự, phong cách sư phạm mẫu mực của người giảng viên, về chức trách, nhiệm vụ của giảng viên.
Tập trung giáo dục, rèn luyện về phẩm chất đạo đức nghề nghiệp quân sự cho đội ngũ giảng viên trẻ như niềm vinh dự, tự hào được phục vụ trong Quân đội, tình cảm yêu mến, gắn bó với binh nghiệp, ý thức trách nhiệm trong xây dựng Quân đội, xây dựng nhà trường quân đội vững mạnh toàn diện ‘mẫu mực, tiêu biểu”. Giáo dục, bồi dưỡng lòng dũng cảm, đức hy sinh, tinh thần xả thân, sẵn sàng hy sinh vì Tổ quốc, vì Đảng, vì Nhân dân. Thường xuyên giáo dục về pháp luật, kỷ luật, quán triệt đầy đủ chức trách, nhiệm vụ giảng viên, về quyền lợi và nghĩa vụ, quyền hạn và trách nhiệm. Phong cách sư phạm mẫu mực, thái độ tận tụy hết lòng vì học viên; ý thức và quyết tâm phấn đấu, không ngừng nâng cao trình độ chuyên môn, năng lực sư phạm, luôn tự đặt ra nhu cầu tự học tập, nghiên cứu, phấn đấu hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ, chức trách được giao đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng nhà trường quân đội hiện nay.
Để nội dung giáo dục đạt chất lượng hiệu quả cần vận dụng linh hoạt, sáng tạo các hình thức, phương pháp giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho đội ngũ giảng viên trẻ trên ba vấn đề cơ bản:
(1) Nêu gương đạo đức: đây là phương pháp rất cơ bản, mang lại hiệu quả thiết thực và sức thuyết phục cao trong giáo dục, rèn luyện đạo đức. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Lấy gương người tốt, việc tốt để hàng ngày giáo dục lẫn nhau là một trong những cách tốt nhất để xây dựng Đảng, xây dựng các tổ chức cách mạng, xây dựng con người mới, cuộc sống mới”4. Tự giác nêu gương của giảng viên không phải tự nhiên mà có, mà phải do quá trình tự tu dưỡng, rèn luyện hằng ngày, thông qua quá trình phấn đấu không ngừng mới có..
(2) Thực hiện có hiệu quả tự phê bình và phê bình: là một phương pháp giáo dục đạo đức cơ bản có tính hiệu quả cao, là phương thức phát huy ưu điểm, tiến bộ, tích cực; hạn chế tiêu cực, lạc hậu. Bởi vì, tự phê bình và phê bình là nguyên tắc, quy luật phát triển, nhằm ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong đội ngũ giảng viên trẻ.
(3) Thông qua hoạt động thực tiễn để giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng: là một phương pháp có vai trò to lớn trong công tác giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho đội ngũ giảng viên trẻ. Hoạt động thực tiễn là môi trường để hình thành và phát triển đạo đức cách mạng, thông qua hoạt động thực tiễn thì ý thức và tình cảm, niềm tin và thái độ đạo đức mới biến thành những phẩm chất đạo đức cách mạng bền vững. Mặt khác, thực tiễn còn là tiêu chuẩn để kiểm nghiệm, đánh giá sự phát triển của các phẩm chất đạo đức cách mạng cũng như năng lực, phương pháp, tác phong sư phạm của đội ngũ giảng viên trẻ.
Ba là, phát huy tính tích cực, chủ động của đội ngũ giảng viên trẻ trong tự giáo dục, rèn luyện nâng cao đạo đức cách mạng.
Công tác giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho đội ngũ giảng viên trẻ ở các học viện, trường sĩ quan quân đội là quá trình tác động thống nhất, biện chứng giữa các chủ thể và các lực lượng tham gia với hoạt động tự giáo dục, rèn luyện của giảng viên. Trong quá trình đó, phát huy tính tích cực, chủ động của đội ngũ giảng viên trẻ ở các học viện, trường sĩ quan quân đội trong tự giáo dục, rèn luyện nâng cao đạo đức cách mạng hiện nay có ý nghĩa trực tiếp quyết định sự phát triển các phẩm chất đạo đức cách mạng.
Việc tự giáo dục, tự rèn luyện đạo đức cách mạng là hoạt động có ý thức của từng cá nhân hướng vào làm biến đổi chính bản thân mình, đó là quá trình tự định hướng, tự tổ chức, tự kiểm tra, tự điều chỉnh hành vi để hình thành những thói quen, hành vi đạo đức tốt đẹp, loại trừ những thói hư tật xấu, những hành vi phi đạo đức nhằm xây dựng và phát triển những phẩm chất đạo đức cách mạng, đáp ứng yêu cầu theo chức trách, nhiệm vụ.
Phát huy tính tích cực, chủ động của đội ngũ giảng viên trẻ ở các học viện, trường sĩ quan quân đội trong tự giáo dục, rèn luyện nâng cao đạo đức cách mạng hiện nay vừa là vấn đề cơ bản, lâu dài vừa là giải pháp cấp bách hiện nay. Để thực hiện vấn đề này, cần làm tốt những nội dung cơ bản sau:
(1) Xây dựng động cơ, trách nhiệm đúng đắn cho từng giảng viên trẻ trong tự giáo dục, tự rèn luyện về đạo đức cách mạng.
Mục đích, động cơ tự giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng đúng đắn có ý nghĩa quyết định cả quá trình giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho đội ngũ giảng viên trẻ, tạo ra động lực bên trong thúc đẩy hoạt động tự giáo dục, tự rèn luyện đạo đức cách mạng của họ đạt kết quả cao. Vì thế, đòi hỏi mỗi giảng viên trẻ luôn coi vấn đề tự giáo dục, tự rèn luyện nâng cao đạo đức cách mạng là nghĩa vụ, là trách nhiệm chính trị của bản thân; từ đó để xác định động cơ, trách nhiệm đúng đắn trong tự giáo dục, tự rèn luyện về đạo đức cách mạng.
Để xây dựng động cơ đúng đắn cho đội ngũ giảng viên trẻ đòi hỏi cấp ủy, cán bộ chủ trì các khoa giáo viên cần tập trung giáo dục về ý nghĩa tầm quan trọng của việc tự tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng, làm cho mỗi giảng viên thấy được tác hại xấu của động cơ phấn đấu, rèn luyện không trong sáng, vụ lợi, cá nhân chủ nghĩa. Bản thân mỗi giảng viên trẻ phải có ý chí quyết tâm cao để vượt qua những khó khăn, thử thách, có niềm tin vào khả năng của bản thân, luôn tỉnh táo và tìm mọi cách để vượt qua những lôi kéo, cám dỗ, mua chuộc từ bên ngoài cũng như những đòi hỏi, ham muốn, những tính toán ích kỷ của chủ nghĩa cá nhân trỗi dậy từ bên trong. Khơi dậy ý thức tự giác, làm cho giảng viên luôn có nhận thức đúng đắn về vai trò của tự giáo dục, rèn luyện đối với sự phát triển của chính họ, hình thành trong mỗi giảng viên luôn có nhu cầu về nâng cao tri thức, khả năng tư duy độc lập, sáng tạo, kiên nhẫn, bền bỉ, có nỗ lực cao vượt qua mọi khó khăn, thử thách để không ngừng phấn đấu vươn lên hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ được giao.
(2) Xác định nội dung, phương pháp tự giáo dục, tự rèn luyện phù hợp.
Công tác giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho đội ngũ giảng viên trẻ ở các học viện, trường sĩ quan quân đội là kết quả của quá trình bồi dưỡng, rèn luyện công phu, lâu dài mới có được, trong đó việc lựa chọn nội dung, biện pháp tự giáo dục, rèn luyện của từng giảng viên giữ vai trò quan trọng và cần thiết. Tự giáo dục, tự rèn luyện đạo đức cách mạng của đội ngũ giảng viên trẻ ở các học viện, trường sĩ quan quân đội được thể hiện ở ý thức cầu tiến bộ, ham học hỏi, không ngừng nâng cao trình độ nhận thức và bản lĩnh chính trị, phấn đấu hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao. Vì vậy, đòi hỏi mỗi giảng viên phải xác định nội dung, phương pháp tự giáo dục, rèn luyện về đạo đức lối sống, làm cho những hành vi đạo đức trở thành thói quen thường xuyên, thành nếp sống và sinh hoạt hàng ngày.
Nội dung tự giáo dục, tự rèn luyện của đội ngũ giảng viên trẻ ở các học viện, trường sĩ quan quân đội phải hướng vào mục đích nhằm củng cố, nâng cao nhận thức chính trị, phẩm chất cần thiết của người sĩ quan trẻ trong quân đội trong thời kỳ mới, nâng cao phẩm chất đạo đức, lối sống theo tinh thần xây dựng và chỉnh đốn Đảng hiện nay… trong đó đặc biệt chú trọng những nội dung tự giáo dục, tự rèn luyện, tự nghiên cứu về chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối chính trị, quân sự của Đảng, nhiệm vụ, chức năng của quân đội và chức trách nhiệm vụ của giảng viên, người sĩ quan quân đội. Những nội dung tự giáo dục, tự rèn luyện đó, phải được xác định ngay trong kế hoạch tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng của giảng viên trẻ và phải được chủ nhiệm khoa phê duyệt hằng năm.
(3) Tăng cường công tác kiểm tra, hướng dẫn, định hướng đối với hoạt động tự giáo dục, tự rèn luyện đạo đức cách mạng.
Trong tổ chức các hoạt động tự giáo dục, rèn luyện của đội ngũ giảng viên trẻ ở các học viện, trường sĩ quan quân đội hiện nay, nếu thiếu đi các hoạt động kiểm tra, hướng dẫn, định hướng của cấp uỷ đảng và người chỉ huy khoa giáo viên, cơ quan chức năng của nhà trường thì hoạt động tự giáo dục, tự rèn luyện đạo đức cách mạng của đội ngũ giảng viên trẻ sẽ không thực hiện có nền nếp, kế hoạch và nội dung, hình thức tự giáo dục của đội ngũ giảng viên trẻ đã đề ra chỉ là hình thức, không mang lại kết quả trong tự giáo dục, rèn luyện. Do đó, các cấp uỷ đảng, người chỉ huy, cơ quan chính trị và đội ngũ cán bộ chủ trì của khoa giáo viên cần phải quan tâm và sâu sát đến từng người, chỉ ra ưu, khuyết điểm của từng giảng viên, có kế hoạch và quy định cụ thể mốc thời gian để từng giảng viên sửa chữa khuyết điểm. Thường xuyên tổ chức các hoạt động phong trào lôi cuốn đội ngũ giảng viên trẻ tham gia như: hội thao, thi tìm hiểu, diễn đàn. Tạo ra dư luận tập thể tích cực, kịp thời cổ vũ, động viên, khích lệ phong trào tự học, tự giáo dục, rèn luyện đi vào nền nếp. Các khoa giáo viên cần thống nhất xây dựng quy chế, quy định chế độ kiểm tra, đánh giá kết quả, biểu dương, tặng thưởng những thành tựu giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho đội ngũ giảng viên trẻ do mình quản lý.
4. Kết luận
Trong diễn biến phức tạp, khó lường của tình hình thế giới, tình hình trong nước bên cạnh những thuận lợi là cơ bản nhưng vẫn còn không ít thách thức; nhiệm vụ xây dựng nhà trường quân đội đang đặt ra những yêu cầu mới. Vì vậy, giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho đội ngũ giảng viên trẻ ở các học viện, trường sĩ quan quân đội hiện nay không chỉ là một đòi hỏi tất yếu, khách quan mà còn là vấn đề cấp bách. Để nâng cao chất lượng công tác giáo dục, rèn luyện đạo cho đội ngũ giảng viên trẻ ở các học viện, trường sĩ quan quân đội đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới, cần tạo sự chuyển biến về nhận thức, trách nhiệm của các tổ chức, các lực lượng; xác định đúng nội dung, vận dụng linh hoạt, sáng tạo các hình thức, phương pháp; kết hợp giữa giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng với đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; phát huy sức mạnh tổng hợp của mọi tổ chức, lực lượng, cấp ủy, chính quyền địa phương nhà trường đóng quân xây dựng môi trường văn hóa sư phạm quân sự tốt đẹp, lành mạnh, vững chắc, cũng như phát huy được tính tích cực, chủ động của đội ngũ giảng viên trẻ trong tự giáo dục, rèn luyện về đạo đức cách mạng.
Chú thích:
1. Hồ Chí Minh toàn tập. Tập 14. H. NXB Chính trị quốc gia, 2011, tr. 747.
2. Nghị quyết số 109-NQ/QUTW ngày 11/02/2019 của Quân ủy Trung ương về xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là cấp chiến dịch, chiến lược đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
3. Đảng Cộng sản Việt Nam. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I. H. NXB. Chính trị quốc gia Sự thật, 2021, tr. 157 – 158
4. Hồ Chí Minh toàn tập. Tập 15. H. NXB Chính trị quốc gia, 2011, tr. 672
