ThS. Nguyễn Mai Thúy
Trường Chính trị tỉnh Lào Cai
(Quanlynhanuoc.vn) – Chủ thể thực hiện chức năng giám sát của Hội đồng nhân dân bao gồm: giám sát của tập thể Hội đồng nhân dân, Thường trực Hội đồng nhân dân, các ban của Hội đồng nhân dân, các tổ đại biểu Hội đồng nhân dân và giám sát của cá nhân các đại biểu Hội đồng nhân dân. Phạm vi giám sát của Hội đồng nhân dân toàn diện trên tất cả các lĩnh vực công tác và hoạt động này đóng vai trò rất quan trọng. Bài viết khái quát thực trạng hoạt động giám sát của các chủ thể thực hiện chức năng giám sát của Hội đồng nhân dân tỉnh tại tỉnh Lào Cai, từ đó chỉ ra một số hạn chế và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân các cấp trong thời gian tới.
Từ khóa: Hội đồng nhân dân tỉnh, hoạt động giám sát, chủ thể thực hiện, tỉnh Lào Cai.
1. Tình hình hoạt động của các chủ thể thực hiện chức năng giám sát của Hội đồng nhân dân tỉnh Lào Cai
Các chức năng cơ bản của Hội đồng nhân dân (HĐND) các cấp gồm: quyết định, giám sát và đại diện cho Nhân dân. Giám sát của HĐND tỉnh, bao gồm: giám sát của tập thể HĐND, Thường trực HĐND, các ban của HĐND, các tổ đại biểu HĐND và giám sát của cá nhân các đại biểu HĐND. Hoạt động giám sát được tổ chức tại các kỳ họp HĐND và giữa hai kỳ họp HĐND. Hoạt động giám sát của HĐND được thực hiện thông qua nhiều hình thức, như: xem xét báo cáo của các cơ quan, đơn vị; chất vấn và xem xét việc trả lời chất vấn; xem xét văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban nhân dân (UBND) cùng cấp, nghị quyết của HĐND cấp dưới trực tiếp; giám sát chuyên đề; lấy phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do HĐND bầu; tổ chức hoạt động giải trình tại phiên họp Thường trực HĐND; giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân, kiến nghị của cử tri… Phạm vi giám sát của HĐND toàn diện trên tất cả các lĩnh vực, các mặt công tác.
Kỳ họp là hình thức hoạt động chủ yếu của HĐND, từ đầu nhiệm kỳ đến nay, HĐND tỉnh Lào Cai đã tổ chức 17 kỳ họp, trong đó có: 12 kỳ họp thường lệ, 4 kỳ họp bất thường, 1 kỳ họp chuyên đề. Thời gian họp thường kỳ được tiến hành từ 2 – 3 ngày, kỳ họp bất thường thường diễn ra trong một buổi hoặc một ngày. Tỷ lệ đại biểu tham gia các kỳ họp HĐND tỉnh đạt bình quân đạt 98,5%/1 kỳ họp1. Tại các kỳ họp của HĐND, HĐND tỉnh thường tiến hành xem xét, thảo luận nội dung các báo cáo của Thường trực, các ban HĐND, UBND, Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, Cục Thi hành án dân sự tỉnh và các báo cáo khác. Tại các kỳ họp thường lệ đều có phiên thảo luận, ý kiến thảo luận của các đại biểu HĐND chính là kết quả của việc giám sát qua báo cáo kết hợp với quá trình giám sát thực tế của đại biểu tại các địa phương và trên các lĩnh vực công tác.
Trong 5 năm tổ chức hoạt động (từ năm 2016 – 2021), HĐND tỉnh Lào Cai đã ban hành 342 nghị quyết, trong đó: 161 nghị quyết quy phạm pháp luật (đến hết nhiệm kỳ 132 nghị quyết còn hiệu lực, 29 nghị quyết đã hết hiệu lực và được thay thế); 181 nghị quyết cá biệt (có 45 nghị quyết về tổ chức cán bộ, 136 nghị quyết về các lĩnh vực khác)2.
HĐND tỉnh Lào Cai đã ban hành các nghị quyết chuyên đề đã kịp thời cụ thể hóa các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, ban hành cơ chế, chính sách đặc thù của tỉnh nhằm khai thác tiềm năng, thế mạnh, thu hút đầu tư, bảo đảm an sinh xã hội, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần trong Nhân dân, giải quyết những vấn đề cấp bách, đáp ứng với yêu cầu và điều kiện thực tiễn.
Bước sang nhiệm kỳ 2021 – 2026, tính đến hết năm 2022, HĐND tỉnh Lào Cai tổ chức thành công 7 kỳ họp, trong đó, 5 kỳ họp giải quyết công việc phát sinh và 2 kỳ họp thường lệ thông qua 85 nghị quyết, trong đó có 26 nghị quyết nội dung quy phạm pháp luật là các cơ chế, chính sách nhằm thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội của địa phương và thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia3.
Chất vấn và xem xét việc trả lời chất vấn cũng là một hoạt động giám sát, phản ánh trách nhiệm của đại biểu HĐND, trách nhiệm của UBND tỉnh và thủ trưởng các sở, ngành trên từng lĩnh vực quản lý. Phiên họp chất vấn và trả lời chất vấn thường chiếm gần 1/3 thời gian của mỗi kỳ họp thường lệ và luôn là một nội dung thu hút sự quan tâm theo dõi và giám sát của đông đảo cử tri, được cử tri và Nhân dân rất quan tâm. Trung bình mỗi kỳ họp thường lệ của HĐND tỉnh có từ hàng chục ý kiến chất vấn. Nội dung chất vấn đề cập đến tất cả các lĩnh vực kinh tế – xã hội, những vấn đề bức xúc, có tính thời sự được cử tri và công dân phản ánh, kiến nghị nhiều lần. Thái độ chất vấn đúng mực, thẳng thắn và kiên quyết đi đến làm rõ trách nhiệm và hướng giải quyết của các cơ quan hữu quan. Hầu hết các ý kiến chất vấn đều được các lãnh đạo ngành tiếp thu, trả lời rõ ràng, gắn trách nhiệm và thời hạn giải quyết. Sau kỳ họp, Thường trực HĐND tỉnh ban hành kết luận của chủ tọa phiên họp chất vấn, trả lời chất vấn. Các ban của HĐND tỉnh theo chức năng, nhiệm vụ tiến hành theo dõi, đôn đốc, giám sát thường xuyên việc thực hiện kết luận của chủ tọa phiên họp chất vấn, trả lời chất vấn. Nhờ vậy, đã giải quyết hiệu quả nhiều vấn đề nổi lên, được cử tri và dư luận quan tâm. Nhìn chung, trong thời gian qua, quyền chất vấn của đại biểu HĐND cấp tỉnh tiếp tục được phát huy, trách nhiệm giải trình, trách nhiệm giải quyết của các cơ quan chuyên môn được nâng lên rõ rệt.
Việc tổ chức giám sát chuyên đề được tiến hành theo kế hoạch, tạo sự chủ động cho thường trực, các ban và các cơ quan, tổ chức hữu quan tham gia hoạt động giám sát. Khi triển khai có sự điều hòa, phối hợp hoạt động giữa các ban nên hạn chế việc chồng chéo, trùng lắp về đối tượng, nội dung và thời điểm thực hiện.
Các đoàn giám sát của HĐND cấp tỉnh đã tập trung vào việc thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh; những vấn đề được cử tri và dư luận quan tâm, như: xây dựng cơ bản, quản lý và sử dụng ngân sách, quản lý đất đai, môi trường, phòng chống tham nhũng, lãng phí; giải quyết khiếu nại, tố cáo; công tác khám, chữa bệnh, thực hiện chính sách với người có công…
Việc tổ chức giám sát bảo đảm quy định của pháp luật. Kết quả giám sát được báo cáo trực tiếp tại kỳ họp HĐND tỉnh, trong đó nêu rõ kết quả đạt được, hạn chế, tồn tại, khuyết điểm và kiến nghị đối với từng cấp, từng ngành, cơ quan, đơn vị liên quan để có biện pháp giải quyết, khắc phục những hạn chế trong quá trình quản lý, điều hành. Các báo cáo giám sát đã cung cấp thông tin hữu ích giúp đại biểu HĐND có cơ sở để thảo luận và quyết định các vấn đề, biểu quyết thông qua các nghị quyết. Các kết luận, kiến nghị trong báo cáo giám sát được đôn đốc, theo dõi thực hiện. Các cấp, các ngành, các địa phương đã có sự phối hợp khá chặt chẽ trong quá trình giám sát và thực hiện kiến nghị qua giám sát.
Việc giám sát, xem xét quyết định của UBND cùng cấp, nghị quyết của HĐND cấp dưới trực tiếp có dấu hiệu trái với Hiến pháp, luật, văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên, nghị quyết của HĐND cùng cấp trong những năm qua đã được Thường trực và các ban HĐND tỉnh tiến hành thường xuyên, tuy nhiên đến nay chưa có sai phạm, phát hiện liên quan.
Việc tiến hành lấy phiếu tín nhiệm đối với những người giữ các chức vụ do HĐND tỉnh bầu được triển khai nghiêm túc, theo đúng quy trình; bảo đảm dân chủ, công khai, minh bạch để cử tri theo dõi, giám sát. Các đại biểu HĐND tỉnh đã đánh giá công tâm, khách quan về mức độ tín nhiệm của những người được lấy phiếu tín nhiệm.
Bên cạnh những kết quả đạt được, Thường trực, các ban của HĐND cấp tỉnh nhìn chung vẫn còn có những hạn chế nhất định cần có giải pháp khắc phục nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác, đó là:
(1) Hoạt động giám sát việc thi hành pháp luật ở địa phương; giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của công dân đối với đại biểu chưa rõ nét, theo đúng trình tự; hoạt động chất vấn của đại biểu HĐND tại kỳ họp tuy sôi nổi nhưng số lượng đại biểu đăng ký chất vấn nhìn chung vẫn còn ít. Một số đại biểu kiêm nhiệm, có chức danh lãnh đạo ít khi tham gia chất vấn. Phần trả lời chất vấn có khi còn thiếu cụ thể, thiếu giải pháp và thời hạn khắc phục. Sự phối hợp để giải quyết những vấn đề phức tạp, liên quan đến nhiều ngành chưa thật chặt chẽ. Do vậy, hiệu quả chất vấn có lúc chưa đạt như mong muốn.
Sự tham gia của các đại biểu kiêm nhiệm trong giám sát chuyên đề của các ban HĐND tỉnh còn hạn chế. Hoạt động giám sát của các tổ đại biểu về việc thi hành pháp luật ở địa phương, thực hiện nghị quyết của HĐND tỉnh chưa được như yêu cầu đề ra.
(2) Số lượng, quy mô và phạm vi giám sát của Thường trực và các ban HĐND tỉnh tuy có tăng lên, nhưng chưa đáp ứng thực tiễn. Nhất là việc giám sát thực hiện những vấn đề lớn, phát sinh, cần giải quyết ngay có lúc chưa kịp thời, hiệu quả chưa cao. Phương thức giám sát còn rập khuôn, ít có sự đổi mới. Giám sát ở cơ sở chủ yếu vẫn nghe trình bày báo cáo, ít chất vấn, tranh luận nên kết quả giám sát chưa thật sâu sắc.
(3) Việc thực hiện kiến nghị sau giám sát và việc thực hiện kết luận của chủ tọa kỳ họp tại phiên chất vấn và trả lời chất vấn của HĐND, phiên họp của Thường trực HĐND có nơi, có lúc chưa được quan tâm đúng mức. Công tác theo dõi, đôn đốc việc thực hiện kiến nghị sau giám sát chưa kịp thời.
2. Một số giải pháp
Thứ nhất, nâng cao năng lực của đại biểu HĐND tỉnh.
Để nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND thì phải nâng cao năng lực của đại biểu HĐND. Để bầu được những đại biểu có phẩm chất, có năng lực, trình độ, trước tiên cuộc bầu cử đại biểu HĐND các cấp nói chung và đại biểu HĐND tỉnh nói riêng phải được tổ chức chặt chẽ, theo quy định của pháp luật. Sau khi bầu cử HĐND cần phải tổ chức bồi dưỡng cho các đại biểu về kiến thức cần thiết trong quá trình hoạt động, đặt biệt là các kiến thức về pháp luật để các đại biểu có thể thực hiện quyền giám sát một cách có hiệu quả cao.
Đổi mới cơ cấu đại biểu HĐND theo hướng giảm tỷ lệ đại biểu là cán bộ quản lý ở cơ quan nhà nước, tăng tỷ lệ đại biểu hoạt động chuyên trách. Thực hiện tốt cơ chế giám sát của Nhân dân đối với hoạt động của đại biểu nhằm bảo đảm cho hoạt động của đại biểu thực sự phục vụ lợi ích của Nhân dân.
Cần nâng cao chất lượng đại biểu HĐND cấp tỉnh theo hướng kết hợp tốt giữa yêu cầu về tiêu chuẩn và cơ cấu đại biểu, trong đó chú trọng tới chất lượng đại biểu, bảo đảm tính đại diện thực sự, đại biểu phải là những người tiêu biểu cho lĩnh vực hoạt động, ngành, giới, tầng lớp nhân dân, độ tuổi. Đại biểu HĐND là yếu tố quyết định bảo đảm chất lượng hoạt động của HĐND trong đó có hoạt động giám sát.
Thứ hai, cung cấp thông tin.
Trong thời đại bùng nổ thông tin, nhất là thông tin về pháp luật các đại biểu HĐND và đội ngũ cán bộ giữ các chức vụ do HĐND bầu cần được cung cấp đầy đủ, kịp thời các thông tin, tài liệu, văn bản quản lý nhà nước có liên quan trực tiếp đến tổ chức, hoạt động của HĐND, đến cơ chế chính sách kinh tế – xã hội, các tài liệu nghiệp vụ, những thông tin mới về hoạt động của Quốc hội, Chính phủ có ảnh hưởng chi phối đến địa phương mà đại biểu cần được biết.
Để thực hiện được yêu cầu này, Thường trực HĐND cần cung cấp thông tin cho đại biểu và những người giữ chức vụ do HĐND bầu. Định kỳ giao ban và trao đổi kinh nghiệm hoạt động cho đại biểu và HĐND cấp dưới, với nội dung cụ thể, thiết thực. Phối hợp Đài Phát thanh – Truyền hình tỉnh, hằng tháng xây dựng chuyên mục phản ánh về hoạt động của Thường trực, các ban HĐND, các tổ đại biểu HĐND, đại biểu HĐND tỉnh.
Thứ ba, tập huấn, bổ túc thường xuyên kiến thức cho đại biểu HĐND tỉnh, tập huấn cho những người giữ các chức vụ do HĐND bầu.
Cần tập huấn, bổ túc thường xuyên kiến thức cho đại biểu HĐND tỉnh, tập huấn cho những người giữ các chức vụ do HĐND bầu Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 và Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Luật Khiếu nại, tố cáo và một số văn bản quy phạm pháp luật liên quan khác. Nắm vững kiến thức quản lý nhà nước trên các lĩnh vực. Cơ chế Đảng lãnh đạo, Nhân dân làm chủ, Nhà nước quản lý trong mọi hoạt động kinh tế – xã hội và công tác quản lý nhà nước, quản lý xã hội. Đặc biệt về phương pháp công tác đại biểu HĐND, phương pháp công tác kiểm tra, giám sát, công tác dân vận, quy chế dân chủ cơ sở và cách xử lý tình huống hoạt động thực tiễn trên các lĩnh vực, nhất là hoạt động giám sát của HĐND… Đó là những yêu cầu quan trọng chuẩn bị năng lực làm việc cho đại biểu sau khi trúng cử đại biểu HĐND.
Đồng thời, nắm vững cơ chế về mối quan hệ giữa Thường trực HĐND, các ban HĐND với UBND, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị – xã hội, cơ quan tư pháp, cơ quan báo chí, HĐND cấp dưới. Nắm vững phương pháp và quy trình làm việc, nhiệm vụ quyền hạn theo quy định của pháp luật. Những kiến thức về văn hóa chính trị của đội ngũ cán bộ, công chức.
Thứ tư, tập huấn cho các ứng cử viên đại biểu HĐND trước bầu cử.
Đây là các lớp tập huấn mang lại hiệu quả cao cho hoạt động HĐND sau cuộc bầu cử, bởi vì, mọi ứng cử viên đều mong muốn phấn đấu trở thành đại biểu và làm tròn nhiệm vụ đại biểu trước Nhân dân, do đó, mọi người đều xác định trách nhiệm nghiên cứu, học tập pháp luật một cách nghiêm túc để đạt tiêu chuẩn về điều kiện ra ứng cử đại biểu HĐND. Vì vậy, cần bắt buộc tập huấn đối với các ứng cử viên, sau tập huấn có kiểm tra thu hoạch nếu các ứng cử viên không tham gia hoặc tham gia không đạt yêu cầu sẽ bị đề nghị loại ra khỏi danh sách ứng cử viên.
Để thực hiện yêu cầu này, trong thời gian tới, Thường trực HĐND tỉnh chỉ đạo biên soạn tài liệu tập huấn của HĐND các cấp ở tỉnh, xây dựng bộ tài liệu sổ tay công tác đại biểu HĐND các cấp thiết thực, sát thực tiễn địa phương, đáp ứng yêu cầu nâng cao năng lực cho đại biểu HĐND và đội ngũ cán bộ.
Thường trực HĐND tỉnh cần đặc biệt coi trọng việc thường xuyên tổ chức các cuộc trao đổi, rút kinh nghiệm sau các hoạt động giám sát, nâng cao năng lực nhận thức thực tiễn cho đại biểu HĐND và đội ngũ cán bộ.
Tổ chức các hội nghị chuyên đề, hội thảo ở cấp tỉnh trên từng lĩnh vực cụ thể, tạo điều kiện cho các đại biểu HĐND các cấp HĐND tiếp cận cơ sở khoa học và nhận thức sâu hơn về các vấn đề quan tâm. Tạo điều kiện cho các ban HĐND, các đại biểu giữ chức vụ do HĐND bầu được nghiên cứu, tham quan học tập, trao đổi kinh nghiệm ngoài địa phương, xây dựng cơ chế hợp tác trao đổi thông tin với các tỉnh để đúc rút kinh nghiệm nâng cao năng lực hoạt động của HĐND.
Thứ năm, nâng cao năng lực và hiệu quả giám sát của Thường trực HĐND tỉnh.
Theo quy định của pháp luật hiện hành, Thường trực HĐND tỉnh có vị trí rất quan trọng trong việc thực hiện chức năng giám sát của HĐND. Ngoài công việc chuẩn bị nội dung, chương trình kỳ họp còn phải đảm nhiệm hầu hết công việc giữa hai kỳ họp và thực hiện chức năng giám sát khá toàn diện trên các lĩnh vực tại địa phương, do đó Thường trực HĐND tỉnh phải đảm nhiệm một khối lượng công việc khổng lồ. Trong khi đó cơ cấu tổ chức của Thường trực HĐND tỉnh như hiện nay chưa ngang tầm với quyền hạn, nhiệm vụ pháp luật quy định, đã đặt Thường trực HĐND tỉnh vào tình trạng không giải quyết hết hoặc giải quyết không có chất lượng, hiệu quả những công việc thuộc thẩm quyền của mình. Để khắc phục tình trạng trên cần:
(1) Tăng số lượng thành viên Thường trực cho HĐND tỉnh. Thành viên của Thường trực HĐND tỉnh phải hoạt động chuyên trách, không giữ chức vụ khác trong cơ quan nhà nước. Bởi vì nếu kiêm nhiệm thêm các chức danh khác thì hiệu quả thực hiện công việc sẽ không thể đáp ứng được yêu cầu của hoạt động giám sát.
(2) Phải có sự phân định rõ ràng về thẩm quyền giám sát của Thường trực HĐND tỉnh với các Ban của HĐND. Khi đó Thường trực HĐND và các ban mới có khả năng vừa thực hiện tốt công tác phối hợp chỉ đạo, vừa thực sự chủ động, độc lập trong khi thực hiện chức năng giám sát của HĐND.
(3) Coi công tác kiểm tra, giám sát của Thường trực HĐND tỉnh và các ban của HĐND tỉnh là một việc làm thường xuyên. Thường trực HĐND tỉnh phải chủ động, sáng tạo tìm ra biện pháp hợp lý để đẩy mạnh hoạt động giám sát của HĐND. Cần điều hòa, phối hợp với các ban cho hợp lý trong công tác giám sát, trong việc tiếp công dân nhằm bảo đảm cho pháp luật và nghị quyết của HĐND được thực hiện nghiêm chỉnh, góp phần tháo gỡ kịp thời những khó khăn, vướng mắc cho các cơ quan, đơn vị trên địa bàn tỉnh, động viên, khuyến khích phát huy những mặt tốt, đồng thời chỉ ra được những hạn chế cần kịp thời sửa chữa. Từ đó thiết lập mối quan hệ giữa HĐND và các đơn vị được giám sát.
(4) Luật Tổ chức chính quyền địa phương quy định Thường trực HĐND có nhiệm vụ và quyền hạn: giám sát việc thi hành pháp luật tại địa phương; điều hòa, phối hợp hoạt động của các ban của HĐND; xem xét kết quả giám sát của các ban của HĐND khi cần thiết và báo cáo HĐND tại kỳ họp gần nhất; giữ mối liên hệ với đại biểu HĐND; tổng hợp chất vấn của đại biểu HĐND để báo cáo HĐND. Vì vậy, có thể thấy, vai trò của của Thường trực HĐND rất quan trọng trong quá trình giám sát và điều hòa hoạt động giám sát của các ban HĐND. Theo đó, năng lực của Thường trực HĐND cần được bảo đảm cùng với năng lực của các ban và mỗi đại biểu HĐND. Hiện nay, Thường trực HĐND chỉ có 3 đồng chí, trong đó, chủ tịch HĐND là kiêm nhiệm. Thiết nghĩ, cần phải bảo đảm đủ số lượng chuyên trách và cơ cấu hợp lý để Thường trực HĐND đảm đương được vai trò của mình.
Thứ sáu, nâng cao năng lực và hiệu quả giám sát của các ban của HĐND tỉnh.
Để nâng cao hiệu quả giám sát của HĐND, các thành viên của các ban phải đầy đủ về số lượng, chất lượng và điều kiện làm việc. Thành viên của các ban phải là những đại biểu hoạt động chuyên trách mới có đủ thời gian và các điều kiện khác tập trung cho công việc của HĐND.
Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 quy định về các ban của HĐND các cấp nhưng chưa đề cập đến hoạt động của trưởng và phó ban. Trên thực tế, hoạt động giám sát của ban đòi hỏi cần bố trí trưởng ban hay phó ban chuyên môn phải hoạt động chuyên trách thì mới có thể toàn tâm toàn lực dành cho hoạt động chuyên môn, nhiệm vụ được giao. Hơn nữa, cần quy định cụ thể số lượng thành viên và các chuyên viên giúp việc có đủ năng lực và trình độ đáp ứng công việc hoạt động của ban, cơ cấu thành viên của các ban nhất là trưởng, phó ban phải có chuyên môn thuộc lĩnh vực ban phụ trách. Bên cạnh đó, cần phải tăng thêm thành viên cho các ban theo hướng chọn lọc các đại biểu có trình độ chuyên môn, có năng lực giám sát, phẩm chất uy tín và trách nhiệm cao trong công việc.
Thứ bảy, nâng cao chất lượng hoạt động cho Tổ đại biểu và tổ chức giám sát của tổ đại biểu HĐND tỉnh.
Từ đầu nhiệm kỳ 2021 – 2026, HĐND tỉnh Lào Cai đã triển khai việc nâng cao chất lượng hoạt động và tổ chức giám sát của tổ đại biểu HĐND tỉnh. Hiện nay, Lào Cai đang triển khai tại 9 tổ đại biểu HĐND tỉnh. Để nâng cao hiệu quả giám sát của các tổ, Thường trực HĐND tỉnh cần vận dụng các quy định hiện hành để hướng dẫn về trình tự, thủ tục thực hiện giám sát đối với tổ đại biểu. Ngược lại, các tổ đại biểu cũng cần phải tăng cường mối quan hệ phối hợp chặt chẽ giữa tổ đại biểu với Thường trực, các ban HĐND cấp tỉnh và cấp huyện nhằm tránh sự trùng lặp về đơn vị chịu sự giám sát; bảo đảm luôn có sự tham dự và đóng góp ý kiến của Thường trực HĐND và các ban HĐND của cấp huyện với giám sát của tổ đại biểu HĐND tỉnh. Thông qua hoạt động giám sát, các tổ đại biểu đã phát hiện và đưa ra nhiều kiến nghị xác đáng về những vấn đề ngoài thẩm quyền của HĐND huyện, trong điều kiện HĐND tỉnh cũng chưa có điều kiện giám sát đã khắc phục dần tình trạng bỏ sót đối tượng và lĩnh vực cần phải tổ chức giám sát.
Thông qua giám sát của tổ cần nâng cao chất lượng hoạt động của tổ, vai trò hoạt động, chất lượng của từng đại biểu; mối quan hệ giữa các thành viên trong tổ phải gắn kết chặt chẽ hơn; chia sẻ trao đổi thông tin, hỗ trợ lẫn nhau nhiều hơn; mỗi đại biểu thể hiện đầy đủ trách nhiệm của mình trong việc nghiên cứu, tiếp cận các vấn đề của địa phương một cách toàn diện, sâu sắc hơn; khắc phục dần tình trạng đại biểu chỉ quan tâm đến những vấn đề thuộc lĩnh vực chuyên môn và thiếu quan tấm đến các lĩnh vực quan trọng khác.
Hơn nữa, tổ đại biểu HĐND tỉnh còn phải giúp cho HĐND tỉnh, các ban HĐND tỉnh mở rộng phạm vi, nội dung giám sát, phát huy tính chủ động trong hoạt động của mình.
Thứ tám, nâng cao năng lực hoạt động của bộ máy giúp việc cho HĐND.
Văn phòng đoàn đại biểu Quốc hội và HĐND của tỉnh Lào Cai là cơ quan trực tiếp tham mưu và tổ chức phục vụ hoạt động cho Thường trực HĐND, các ban của HĐND và các đại biểu HĐND tỉnh. Để bảo đảm hiệu quả hoạt động của HĐND nói chung, hoạt động giám sát của HĐND nói riêng cần phải nâng cao năng lực hoạt động của bộ máy tổ chức văn phòng. Trình độ chuyên môn nghiệp vụ đội ngũ cán bộ, công chức ngày càng được nâng cao; có nhiều chính sách để thu hút người tài; có kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng hằng năm; tạo mọi điều kiện tốt về cơ sở vật chất, trang thiết bị…, để cán bộ, công chức làm việc; quan tâm đến đời sống vật chất cũng như tinh thần của cán bộ, công chức để họ yên tâm làm việc và cống hiến lâu dài cho sự phát triển của tổ chức.
Văn phòng HĐND tỉnh là cơ quan tham mưu, giúp việc cho HĐND, các ban và đại biểu HĐND tỉnh. Chất lượng và hiệu quả hoạt động của các cơ quan này có ảnh hưởng rất lớn đến năng lực, hiệu quả giám sát của HĐND tỉnh. Vì vậy, những chuyên viên giúp việc cho các cơ quan của HĐND tỉnh, phải có chuyên môn sâu, có đủ độ nhạy bén về chính trị, kịp thời phát hiện, đề xuất lựa chọn những vấn đề phù hợp tham mưu cho HĐND thực hiện chức năng giám sát.
Cần nâng cao chất lượng và trình độ chuyên môn của cán bộ, chuyên viên văn phòng, có kiến thức chuyên sâu về từng lĩnh vực, giỏi một việc, biết nhiều việc; nắm vững các quy định của pháp luật về chức năng, thẩm quyền của HĐND cấp tỉnh, đồng thời có khả năng tổng hợp thông tin tốt.
Cần xây dựng quy trình tham mưu, phục vụ cho từng công việc như quy trình tiếp xúc cử tri, quy trình giám sát; quy trình tổ chức phục vụ kỳ họp…, để bảo đảm những nguyên tắc, trình tự, thủ tục, đồng thời thống nhất trong công tác tham mưu, tổng hợp, giúp lãnh đạo HĐND tỉnh trong công tác chỉ đạo, điều hành hoạt động của HĐND tỉnh. Ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động văn phòng giúp cho công tác tổng hợp, cập nhật thường xuyên và hiệu quả.
Đẩy mạnh công tác phục vụ, hậu cần, bảo đảm tốt về điều kiện cơ sở vật chất cho hoạt động của HĐND, Thường trực HĐND và các ban HĐND, đại biểu HĐND tỉnh theo quy định của pháp luật.
Để đáp ứng được yêu cầu trên, chúng ta phải có chính sách, chế độ phù hợp thu hút cán bộ, công chức giỏi của mọi lĩnh vực về giúp việc cho HĐND. Văn phòng HĐND tỉnh cần phải có kế hoạch củng cố bộ phận trực tiếp giúp việc cho các ban của HĐND. Trước hết, yêu cầu chuyên viên giúp việc cho các ban phải có chuyên môn về lĩnh vực ban đó phụ trách; đồng thời, phải có một tỷ lệ thích hợp số chuyên viên chuyên trách là người đã làm việc ở các lĩnh vực đó trong thực tế.
Đối với cán bộ vừa tuyển dụng cần có kế hoạch đưa đi thực tế ở cơ sở, đồng thời, nên bố trí họ tham gia các buổi hội thảo, hội nghị nhằm bồi dưỡng kiến thức, kinh nghiệm chuyên môn giám sát, có như vậy văn phòng đoàn đại biểu Quốc hội và HĐND tỉnh – bộ phận giúp việc của HĐND tỉnh mới đủ khả năng phục vụ HĐND thực hiện tốt chức năng giám sát.
Chú thích:
1, 3. Hội đồng nhân dân tỉnh Lào Cai. Báo cáo kết quả các kỳ họp của Hội đồng nhân dân tỉnh Lào Cai nhiệm kỳ 2016 – 2021. Lào Cai, 2022.
2. Nghị quyết số 26/NQ-HĐND ngày 06/7/2023 của Hội đồng nhân dân tỉnh Lào Cai về chương trình giám sát của Hội đồng nhân dân tỉnh năm 2023.
Tài liệu tham khảo:
1. Phạm Ngọc Kỳ. Về quyền giám sát của Hội đồng nhân dân và kỹ năng giám sát cơ bản. H. NXB Tư pháp, 2007.
2. Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015.
3. Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân năm 2015.
