Thượng tá, ThS. Lê Văn Hòa
Trường Sĩ quan Chính trị
(Quanlynhanuoc.vn) – Năng lực giảng viên giảng dạy pháp luật có vai trò quan trọng đến chất lượng giáo dục và đào tạo ở các học viện, trường sĩ quan quân đội. Hiện nay, trước yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo việc xây dựng đội ngũ giảng viên có đủ phẩm chất, năng lực toàn diện đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo các nhà trường là đòi hỏi khách quan góp phần vào sự nghiệp xây dựng quân đội và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Bài viết đề xuất một số giải pháp nâng cao năng lực giảng dạy pháp luật của giảng viên ở các học viện, trường sĩ quan quân đội hiện nay.
Từ khóa: Năng lực giảng viên; giảng dạy pháp luật; học viện; trường sĩ quan quân đội.
1. Về năng lực giảng dạy pháp luật của giảng viên trong các học viện, trường sĩ quan quân đội
Trước yêu cầu đòi hỏi của sự nghiệp xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam, vai trò của người giảng viên có sự biến đổi từ truyền thụ kiến thức theo lối truyền thống sang vai trò mới với tư cách là người xúc tác và điều phối, người thiết kế, cố vấn huấn luyện và tạo ra môi trương học tập. Chính vì vậy, để công tác giảng dạy pháp luật tốt, cần phải có những người thầy tốt, ham học hỏi, nghiên cứu chuyên môn sâu về Nhà nước, về pháp luật, kiến thức toàn diện về khoa học, giáo dục, chính trị, quân sự mà trước hết là chú trọng đến năng lực của giảng viên.
Năng lực giảng viên giảng dạy pháp luật là một loại năng lực chuyên biệt, tổng hợp các yếu tố có mối liên hệ hữu cơ với nhau, gồm: phẩm chất nhân cách, kiến thức về nhà nước và pháp luật, kỹ năng – kỹ xảo, phương pháp, tác phong và tư chất của nhà giáo hợp thành khả năng, điều kiện nội tại, bảo đảm cho hoạt động giảng dạy đạt hiệu quả cao.
Ngoài những phẩm chất chung, năng lực giảng viên giảng dạy pháp luật ở các học viện, trường sĩ quan quân đội còn chịu sự quy định của đặc thù hoạt động quân sự. Bởi quá trình giáo dục, đào tạo là quá trình chuẩn bị con người cho hoạt động quân sự; không chỉ thuần tuý trang bị kiến thức, hình thành văn hóa pháp luật, hành vi xử sự phù hợp mà còn trang bị những kinh nghiệm thực tiễn lãnh đạo, chỉ huy, sẵn sàng chiến đấu, phục vụ chiến đấu và chiến đấu,… Điều này đòi hỏi giảng viên giảng dạy pháp luật phải đáp ứng mục tiêu: “Có phẩm chất đạo đức cách mạng; có kiến thức, năng lực toàn diện, chuyên nghiệp theo yêu cầu nhiệm vụ; có khả năng tự học tập, nghiên cứu, đổi mới sáng tạo và thích ứng”1, nhất là bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp, tính kỷ luật,… Bên cạnh đó, cần phải có năng lực lãnh đạo, quản lý, chỉ huy bộ đội được tích lũy qua trải nghiệm qua thực tiễn quân sự.
Như vậy, muốn nâng cao năng lực giảng viên giảng dạy pháp luật trong các học viện, trường sĩ quan quân đội bên cạnh nâng cao kiến thức chuyên ngành về Nhà nước và pháp luật, khả năng và kỹ năng sư phạm, còn phải chú trọng bồi dưỡng về nhận thức chính trị, đạo đức, ý thức, trách nhiệm nghề nghiệp, phong cách nhà giáo của đội ngũ giảng viên.
2. Một số đề xuất nhằm nâng cao năng lực giảng dạy pháp luật của đội ngũ giảng viên trong các học viện, trường sĩ quan quân đội
Những năm qua, các học viện, trường sĩ quan Quân đội đã thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên giảng dạy pháp luật, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện công tác giáo dục và đào tạo, nhất là thực hiện Nghị quyết số 1657-NQ/QUTW ngày 20/12/2022 của Quân ủy Trung ương về đổi mới công tác giáo dục đào và tạo đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng quân đội trong tình hình mới. Tuy nhiên, so với mục tiêu, yêu cầu đề ra, một số giảng viên còn hạn chế về năng lực giảng dạy pháp luật, kiến thức chưa toàn diện; lúng túng, kỹ năng sư phạm, khả năng ứng dụng công nghệ thông tin và các phương tiện dạy học hiện đại vào giảng dạy, trình độ ngoại ngữ, tin học của một bộ phận giảng viên còn bất cập, thiếu linh hoạt, sáng tạo trong tổ chức hoạt động thực tiễn,… Vì vậy, đòi hỏi các học viện, trường sĩ quan Quân đội cần tiếp tục thực hiện đồng bộ các chủ trương, giải pháp nâng cao năng lực giảng dạy của đội ngũ này. Theo đó, cần thực hiện tốt một số nội dung, biện pháp cụ thể sau:
Một là, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo đối với việc nâng cao năng lực giảng viên giảng dạy pháp luật
Đây là giải pháp quan trọng hàng đầu trong nâng cao năng lực giảng viên giảng dạy pháp luật. Do đó, hằng năm, đảng ủy, ban giám hiệu (ban giám đốc) các học viện, trường sĩ quan quân đội, cấp ủy, chỉ huy các khoa giáo viên cần tiếp tục coi nhiệm vụ này là trọng tâm lãnh đạo, chỉ đạo thường xuyên, có chủ trương, biện pháp lãnh đạo phù hợp, sát đúng, tính khả thi cao, cần thường xuyên quán triệt sâu sắc các nghị quyết của Đảng, Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ XI; Nghị quyết Đại hội Đảng bộ các nhà trường nhiệm kỳ 2020 – 2025, Nghị quyết số 1657-NQ/QUTW ngày 20/12/2022 của Quân ủy Trung ương về đổi mới công tác giáo dục đào và tạo đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng quân đội trong tình hình mới.
Đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục làm cho mọi tổ chức, lực lượng và đội ngũ giảng viên giảng dạy pháp luật nắm vững những quan điểm, chủ trương, phương châm, phương pháp giáo dục, đào tạo, xây dựng đội ngũ nhà giáo của Đảng, Nhà nước và Quân đội. Đồng thời, “Chú trọng bồi dưỡng năng lực về phát triển chương trình đào tạo, giảng dạy theo phương pháp hiện đại, nghiên cứu khoa học, trình độ ngoại ngữ, tin học, chuyển đổi số, kiến thức thực tiễn, tâm lý trong hoạt động giáo dục và đào tạo cho đội ngũ nhà giáo”2, từ đó, nêu cao tinh thần trách nhiệm trong thực hiện các hoạt động để nâng cao năng lực giảng dạy. Đồng thời, quan tâm giáo dục, xây dựng lập trường tư tưởng chính trị vững vàng, ý thức tổ chức kỷ luật, đạo đức nhà giáo và tinh thần trách nhiệm cho cán bộ, giảng viên, bảo đảm cho họ phải thật sự là người thầy, người chỉ huy, người đồng chí gương mẫu, tự học, tự rèn và là tấm gương sáng cho học viên noi theo.
Hai là, tiếp tục đổi mới nội dung, hình thức, biện pháp bồi dưỡng năng lực giảng viên giảng dạy pháp luật.
Nội dung, hình thức, biện pháp bồi dưỡng năng lực giảng viên giảng dạy pháp luật là những yếu tố cấu thành, bảo đảm cho hoạt động bồi dưỡng năng lực giảng viên giảng dạy pháp luật có tính thiết thực, hiệu quả cao. Xây dựng được những nội dung, hình thức, biện pháp đúng đắn, phù hợp là một trong những cơ sở quan trọng làm động lực thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động giảng dạy pháp luật của đội ngũ giảng viên. Do vậy, trong kỷ nguyên toàn cầu hóa và trước đòi hỏi của sự nghiệp xây dựng quân đội trong tình hình mới, vai trò của người giảng viên có sự biến đổi từ truyền thụ kiến thức theo lối truyền thống sang vai trò mới với tư cách là người xúc tác và điều phối, người thiết kế, cố vấn huấn luyện và tạo ra môi trường học tập.
Phương pháp dạy học tích cực cũng đã phát huy tính chủ động sáng tạo của người học với quan điểm “Gắn nhà trường với chiến trường và đơn vị; đào tạo, bồi dưỡng với sử dụng; coi chất lượng giáo dục và đào tạo của nhà trường là khả năng sẵn sàng chiến đấu của đơn vị”3, thực học, thực nghiệp, bám sát thực tiễn đơn vị. Vì vậy, để bảo đảm tính thiết thực, đạt hiệu quả cao hơn, cần xác định đúng từng nội dung bồi dưỡng năng lực cho các giảng viên của các học viện, trường sĩ quan quân đội.
Nội dung bồi dưỡng tập trung vào những vấn đề cụ thể về kỹ năng nghiên cứu tài liệu về nhà nước và pháp luật (nhất là những văn bản quy phạm pháp luật mới được ban hành), về các phương pháp dạy học tích cực, kỹ năng biên soạn bài giảng, kỹ năng thực hành bài giảng, truyền thụ kiến thức truyền thụ kinh nghiệm thực tiễn đời sống pháp lý và các hoạt động quân sự, nắm thông tin ngược từ học viên,… Bên cạnh đó, cần tổ chức các khóa bồi dưỡng, tập huấn về nghiệp vụ sư phạm, kỹ năng giảng dạy, sử dụng các phương pháp dạy học hiện đại đẩy mạnh trao đổi, tham quan, giao lưu, nghiên cứu thực tế, phổ biến, cung cấp thông tin về những nội dung có liên quan đến kinh tế, chính trị, xã hội, quốc phòng, an ninh… từ đó góp phần nâng cao năng lực giảng dạy cho giảng viên.
Ba là, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, tự học, tự rèn của đội ngũ giảng viên trong tự bồi dưỡng nâng cao năng lực giảng dạy pháp luật.
Để thực hiện tốt yêu cầu này, mỗi giảng viên phải xây dựng kế hoạch tự đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện cho bản thân. Kế hoạch phải cụ thể, thiết thực, có tính khả thi cao, như: mục tiêu, nội dung học tập, phương pháp học tập, bồi dưỡng, chuẩn bị tài liệu và thời gian hoàn thành. Đây là một công việc khó khăn và dễ bị ngoại cảnh tác động. Do đó, mỗi giảng viên cần phải xây dựng cho bản thân đức tính cần cù, kiên trì, bền bỉ, không được thoả mãn dừng lại; phải tích cực, tự giác học hỏi, học ở sách vở, học ở đơn vị, học ở đồng chí, đồng đội, học tập thông qua thực tiễn.
Mặt khác, bồi dưỡng phương pháp tự học tập, tự bồi dưỡng, tự rèn luyện cho đội ngũ giảng viên là việc rất quan trọng. Hoạt động tự học, tự bồi dưỡng, tự rèn luyện đòi hỏi tính tự giác rất cao song cần được sự quản lý, kiểm tra, giám sát, đánh giá khoa học, chặt chẽ. Để hoạt động tự học tập, tự bồi dưỡng, tự rèn luyện của đội ngũ giảng viên đạt được chất lượn,g cần phải nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý, kiểm tra, giám sát, đánh giá, giúp đỡ, tạo sự hứng khởi, khích lệ giảng viên của cấp ủy, cán bộ chủ trì các cấp.
Bốn là, phát huy sức mạnh tổng hợp để bồi dưỡng nâng cao năng lực giảng viên giảng dạy pháp luật.
Tăng cường phối hợp, bảo đảm tốt các chế độ, chính sách, cơ sở vật chất, phòng phương pháp, phương tiện, tài liệu, phương tiện dạy học hiện đại,… Ban Khảo thí phải thường xuyên phối hợp lấy ý phản hồi của học viên và các lực lượng quản lý giáo dục để kiểm tra đánh giá trình độ, năng lực, phương pháp, tác phong, đạo đức nhà giáo. Đây chính là một kênh quan trọng để xem xét, đánh giá đúng những ưu điểm, hạn chế của giảng viên; giúp lãnh đạo, chỉ huy các cấp xác định nội dung, biện pháp lãnh đạo phù hợp, đội ngũ giảng viên giảng dạy pháp luật nhận thức rõ ưu, khuyết điểm của mình để điều chỉnh cho phù hợp, chất lượng ngày một tốt hơn. Đồng thời, cần kiên quyết đấu tranh loại bỏ các hiện tượng tiêu cực; xây dựng hệ thống các chuẩn mực sư phạm, đẩy mạnh các phong trào thi đua, Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ” và phong trào “Nói không với tiêu cực”,… tạo môi trường lành mạnh thúc đẩy cán bộ, giảng viên tích cực học tập, rèn luyện để hoàn thiện mình.
Năm là, bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ giảng viên giảng dạy pháp luật phải gắn với hoạt động nghiên cứu khoa học.
Bồi dưỡng năng lực đội ngũ giảng viên phải gắn với hoạt động nghiên cứu khoa học, thông qua hoạt động nghiên cứu khoa học để tiếp tục rèn luyện, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên đáp ứng với yêu cầu, nhiệm vụ giáo dục, đào tạo của các học viện, trường sĩ quan Quân đội. Trên cơ sở kế hoạch nghiên cứu khoa học hằng năm, các khoa giáo viên cần chủ động và phát huy tốt vai trò của đội ngũ giảng viên nói chung, giảng viên giảng dạy pháp luật nói riêng trong nghiên cứu khoa học nhằm tạo sự chuyển biến mang tính đột phá về chất lượng giáo dục, đào tạo; đồng thời, khẳng định vị thế, uy tín của học viện, trường sĩ quan quân đội.
Đội ngũ giảng viên tham gia nghiên cứu khoa học, một mặt, vừa củng cố lại kiến thức chuyên môn, mặt khác, vừa có điều kiện mở rộng, hiểu biết nhiều hơn những kiến thức từ các chuyên ngành khác, góp phần hình thành và bồi dưỡng tình cảm nghề nghiệp cho giảng viên và tìm ra phương pháp giảng dạy có hiệu quả nhất. Các cấp uỷ đảng, trực tiếp là cấp ủy, chỉ huy các khoa giáo viên kết hợp giữa đăng ký, tuyển chọn đề tài với giao nhiệm vụ nghiên cứu khoa học cho từng giảng viên, mạnh dạn đưa giảng viên trẻ có trình độ từ thạc sỹ trở lên tham gia các đề tài khoa học cấp bộ, ngành và cấp trường. Động viên, khuyến khích, giao nhiệm vụ cho giảng viên tích cực tìm tòi, nghiên cứu tham gia viết bài đăng trên các tạp chí trong và ngoài quân đội.
Ngoài ra, cần làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục nhằm tôn vinh những cống hiến, đóng góp xứng đáng của đội ngũ giảng viên trong sự nghiệp giáo dục, đào tạo, nghiên cứu khoa học, đồng thời đánh giá đúng giá trị đặc thù trong lao động khoa học; từ đó có chính sách phù hợp để khuyến khích, phát huy vai trò tích cực, sáng tạo của họ. Đặc biệt, có chính sách thu hút, đãi ngộ, trọng dụng cán bộ, giảng viên nghiên cứu khoa học có trình độ cao; có cơ chế giao nhiệm vụ nghiên cứu khoa học cho cán bộ, giảng viên góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo của các học viện, trường sĩ quan quân đội hiện nay.
Chú thích:
1, 2, 3. Nghị quyết số 1657-NQ/TW ngày 20/12/2022 của Quân ủy Trung ương về đổi mới công tác giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng Quân đội trong tình hình mới.
Tài liệu tham khảo:
1. Bộ Tổng tham mưu. Báo cáo tổng kết thực hiện Chiến lược phát triển giáo dục, đào tạo trong quân đội giai đoạn 2011 – 2020. Hà Nội, 2020.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I, II. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2021.
3. Quyết định số 3525/QĐ-BQP, ngày 03/8/2023 của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng phê duyệt Đề án “Xây dựng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục trong Quân đội giai đoạn 2023-2030 và những năm tiếp theo”.
4. Tổng cục Chính trị. Nghiên cứu, học tập, quán triệt Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ XI, nhiệm kỳ 2020 – 2025. Hà Nội, 2020.
