ThS. Nguyễn Hữu Phước
Sở Lao động, Thương binh và Xã hội tỉnh Thừa Thiên Huế
TS. Hoàng Bảo Hùng
Trường Cao đẳng Huế
ThS. Nguyễn Đình Quý
Phân hiệu Học viện Hành chính Quốc gia tại Quảng Nam
(Quanlynhanuoc.vn) – Một trong tám nhiệm vụ và giải pháp được đưa ra tại Nghị quyết số 54-NQ/TW ngày 10/12/2019 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh Thừa Thiên Huế đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 là “Tập trung phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao”. Để bảo đảm việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao hiệu quả, không gây ra tình trạng lãng phí xã hội, tỉnh Thừa Thiên Huế cần thúc đẩy vai trò của doanh nghiệp trong các hoạt động của các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trên địa bàn. Các cơ sở giáo dục nghề nghiệp cần phải hiểu rõ nhu cầu sử dụng lao động của doanh nghiệp để tích hợp sâu rộng quy trình đào tạo, giảng dạy với các hoạt động của doanh nghiệp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, phát triển kỹ năng nghề cho người học và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho địa phương.
Từ khóa: Doanh nghiệp; vai trò của doanh nghiệp; giáo dục nghề nghiệp; nguồn nhân lực chất lượng cao; thúc đẩy; phát triển; Thừa Thiên Huế.
1. Đặt vấn đề
Ngày 30/12/2021, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 2239/QĐ-TTg về chiến lược phát triển giáo dục nghề nghiệp giai đoạn 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2045, theo đó, mục tiêu phát triển nhanh giáo dục nghề nghiệp nhằm đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường lao động, của người dân và yêu cầu ngày càng cao về số lượng, cơ cấu, chất lượng nhân lực có kỹ năng nghề cho phát triển đất nước trong từng giai đoạn. Bên cạnh đó, Tỉnh ủy Thừa Thiên Huế đã ban hành Nghị quyết số 17-NQ/TU ngày 13/5/2022 về phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao tỉnh Thừa Thiên Huế đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 với nhiều nội dung, cụ thể: (1) Khuyến khích sự hợp tác trong đào tạo, chuyển giao công nghệ và ứng dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn giữa doanh nghiệp và các cơ sở đào tạo nhằm triển khai mô hình đào tạo nhân lực linh hoạt và sáng tạo, đáp ứng nhu cầu thực tế của doanh nghiệp và xã hội; (2) Thúc đẩy doanh nghiệp chủ động xây dựng kế hoạch phát triển nhân lực phù hợp với chiến lược kinh doanh, từ đó liên kết và phối hợp với các cơ sở đào tạo và trường đại học để bảo đảm nguồn nhân lực chất lượng, đáp ứng nhanh chóng nhu cầu lao động của doanh nghiệp.
2. Vai trò của doanh nghiệp trong hoạt động giáo dục nghề nghiệp ở tỉnh Thừa Thiên Huế
Theo báo cáo của Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tỉnh Thừa Thiên Huế, tính đến ngày 30/11/2023, lực lượng lao động toàn tỉnh là 615.412 người; trong đó, lao động qua đào tạo là 432.137 người (chiếm tỷ lệ 70,25%). Trong năm 2023, Thừa Thiên Huế đã giải quyết việc làm cho 17.034 người, đưa 2.325 lao động đi làm ở nước ngoài (chiếm tỷ lệ 13,65%)1. Từ báo cáo của Sở Kế hoạch và Đầu tư cho biết, tính đến hết năm 2023, toàn tỉnh có 6.000 doanh nghiệp đang hoạt động2; có 658 doanh nghiệp thành lập mới trong năm 2023 với tổng số vốn đăng ký 9.596,5 tỷ đồng, giảm 17,4% về lượng và tăng 56,4% về vốn so với cùng kỳ. Tính đến tháng 12/2023, đã cấp mới 25 dự án với tổng vốn đăng ký đầu tư đạt 9.374,1 tỷ đồng (gồm 8 dự án FDI vốn đăng ký 134,8 triệu USD tương đương 3.219 tỷ đồng), trong đó có các dự án lớn, như: Bệnh viện Quốc tế Huế tại Khu E – Đô thị mới An Vân Dương với tổng vốn đăng ký 817 tỷ đồng; khu đô thị sinh thái tại xã Thủy Thanh, thị xã Hương Thủy với tổng vốn đăng ký 4.316 tỷ đồng3.
Qua số liệu trên có thể thấy, số lượng doanh nghiệp tăng không nhiều, nhưng số vốn lại tăng khá lớn so với cùng kỳ và các doanh nghiệp thực hiện các dự án liên quan phần nhiều đến các lĩnh vực cần nhân lực chất lượng cao. Điều này cho thấy, trong thời gian tới, nhu cầu doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế cần sử dụng lao động có tay nghề chuyên môn cao sẽ nhiều hơn lao động phổ thông. Tuy nhiên, trên thực tế vẫn còn những khoảng trống khá lớn giữa nhu cầu của doanh nghiệp và năng lực cung ứng nhân lực thực tế của các cơ sở giáo dục trên địa bàn Thừa Thiên Huế.
Hiện nay, vẫn tồn tại một số ngành học tại các trường đại học, cao đẳng, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp còn chưa gắn liền với nhu cầu của xã hội và của doanh nghiệp; học viên, sinh viên sau khi tốt nghiệp khó tìm việc làm phù hợp với chuyên ngành được đào tạo; trong khi các doanh nghiệp phải mất nhiều thời gian, chi phí để đào tạo lại thì mới sử dụng được nhân sự.
Ngoài ra, sự hợp tác giữa doanh nghiệp và cơ sở giáo dục nghề nghiệp hiện vẫn đang tồn tại nhiều hạn chế. Doanh nghiệp chưa tham gia một cách tích cực và chặt chẽ vào quá trình xây dựng, triển khai và đánh giá các chương trình đào tạo của cơ sở giáo dục nghề nghiệp, dẫn đến việc chương trình đào tạo không theo kịp sự phát triển kinh tế – xã hội cũng như các thách thức hiện đại, như: tự động hóa và chuyển đổi số. Sự thiếu hụt này đang tạo ra một khoảng cách khá lớn giữa nhu cầu thực tế của doanh nghiệp và những kỹ năng mà người lao động đang được đào tạo.
Việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao dù có được địa phương đầu tư nhiều nhưng vẫn chưa đáp ứng được những nhu cầu thực tế của doanh nghiệp. Nhận thức rõ vai trò quan trọng của doanh nghiệp trong chiến lược phát triển nhân lực chất lượng cao của tỉnh Thừa Thiên Huế, lãnh đạo tỉnh đã có những chỉ đạo đối với các cơ sở giáo dục, giáo dục nghề nghiệp trên địa bàn cần “gắn bó mật thiết” hơn với doanh nghiệp trên địa bàn để nắm bắt nhu cầu sử dụng nhân lực và cùng hợp tác để nâng cao kỹ năng nghề cho người học do cơ sở mình đào tạo.
Việc nâng cao tay nghề cho người lao động, phát triển giáo dục nghề nghiệp gắn với nhu cầu của doanh nghiệp không chỉ giúp cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp ngày càng phát triển mà còn tránh được tình trạng lãng phí xã hội khi người học không học đúng những kỹ năng nghề phù hợp với nhu cầu doanh nghiệp.
3. Thúc đẩy vai trò của doanh nghiệp trong hoạt động giáo dục nghề nghiệp nhằm phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao của tỉnh Thừa Thiên Huế
Năm 2023, tỉnh Thừa Thiên Huế đã có những hoạt động nhằm thúc đẩy vai trò của doanh nghiệp trong hoạt động giáo dục nghề nghiệp. Để kết nối thông tin cung – cầu lao động, Sở Lao động – Thương binh và Xã hội luôn bảo đảm duy trì các phiên giao dịch việc làm định kỳ vào các ngày 5 và 20 hằng tháng. Trong năm, tỉnh đã tổ chức 27 phiên giao dịch việc làm với 6.137 lượt lao động tham gia, 62.696 vị trí việc làm, trong đó 609 lao động được tiếp nhận. Ngành đã phối hợp với các doanh nghiệp, cơ sở giáo dục đại học và các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trên địa bàn, tổ chức thành công Ngày hội Việc làm – Tư vấn tuyển sinh giáo dục nghề nghiệp năm 2023, đã có 45 doanh nghiệp, đơn vị và cơ sở giáo dục nghề nghiệp tuyển sinh, tuyển dụng được trên 22.762 chỉ tiêu. Thông qua ngày hội số, người truy cập mạng, trực tiếp tiếp cận thông tin việc làm, định hướng nghề nghiệp hơn 9.200 người và kết quả tuyển sinh, tuyển dụng tại ngày hội được 226 người.
Đối với việc kết nối đầu ra với những đơn vị sử dụng lao động ở nước ngoài, Sở cũng tích cực phối hợp với Cục Quản lý lao động ngoài nước tổ chức hội nghị thông tin tuyển ứng viên điều dưỡng, hộ lý đi làm việc tại Nhật Bản theo Chương trình EPA với hơn 200 sinh viên tham dự là sinh viên mới tốt nghiệp, sinh viên năm cuối của Trường Đại học Y – Dược Huế, Trường Cao đẳng Y tế Huế và các lao động tại tỉnh Thừa Thiên Huế đã tốt nghiệp đại học, cao đẳng chuyên ngành điều dưỡng chưa có việc làm hoặc việc làm chưa ổn định; chủ động tổ chức tuyên truyền hướng dẫn người lao động đăng ký đưa lao động đi làm việc tại Hàn Quốc theo chương trình EPS, làm việc tại Nhật Bản theo Chương trình EPA và IM Japan4.
Từ kinh nghiệm hoạt động thực tế và nhu cầu của chính doanh nghiệp, doanh nghiệp cũng có thể cung cấp hoặc đồng hành với các cơ quan quản lý xây dựng thông tin thị trường lao động và dự báo kỹ năng nghề hằng năm để các cơ sở giáo dục nghề nghiệp có sự định hướng trong công tác triển khai, đẩy mạnh các ngành, nghề phù hợp, định hướng nghề hoặc mở thêm mã ngành đào tạo phù hợp để đáp ứng nhu cầu thực tiễn của địa phương hoặc theo nhu cầu đặt hàng của doanh nghiệp. Năm 2024, tỉnh Thừa Thiên Huế đã đưa nhiệm vụ xây dựng cơ sở dữ liệu nguồn nhân lực của tỉnh vào chương trình công tác năm, coi đó làm nhiệm vụ trọng tâm của ngành Lao động – Thương binh và Xã hội. Thông qua các hội nghề nghiệp, ngành đã tiến hành kết nối với các doanh nghiệp, cùng bắt tay xây dựng cơ sở dữ liệu này.
Tuy nhiên, theo đánh giá của tỉnh Thừa Thiên Huế, công tác thúc đẩy vai trò doanh nghiệp trong các hoạt động giáo dục nghề nghiệp nhằm phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao còn một số tồn tại, như:
Thứ nhất, việc triển khai, phối hợp triển khai thực hiện vẫn còn có những khó khăn, vướng mắc, tính chủ động chưa cao từ các bên liên quan. Một số cấp chính quyền địa phương, cơ sở giáo dục nghề nghiệp còn chưa quan tâm, tạo điều kiện để doanh nghiệp cùng đồng hành trong các hoạt động đào tạo nghề nhằm nâng cao kỹ năng nghề cho người học.
Thứ hai, công tác thông tin, tuyên truyền, nâng cao nhận thức của cán bộ, công chức quản lý ngành, viên chức thuộc các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, người lao động và các doanh nghiệp mặc dù đã được quan tâm nhưng chưa thường xuyên, sâu rộng.
Thứ ba, chất lượng, hiệu quả đào tạo nghề một số cơ sở giáo dục nghề nghiệp chưa theo kịp thay đổi trong sản xuất, kinh doanh làm cho doanh nghiệp phải tốn thời gian thực hiện việc đào tạo lại lao động sau khi tuyển dụng.
4. Một số giải pháp thúc đẩy vai trò của doanh nghiệp
Một là, đối với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, cơ sở giáo dục đại học cần chủ động phối kết hợp chặt chẽ với các doanh nghiệp trên địa bàn trong các hoạt động giáo dục nghề nghiệp của cơ sở, trong đó: rà soát, hoàn thiện các chương trình đào tạo và phát triển các chương trình đào mới theo nhu cầu của thị trường lao động; xây dựng và phát triển đội ngũ giảng viên thỉnh giảng; tổ chức các hoạt động dạy thực hành, dạy kỹ năng nghề cho người học; các hoạt động tìm kiếm việc làm cho người học.
Năng lực của người học là sản phẩm đầu ra của các đơn vị và đó cũng chính là đầu vào cho các doanh nghiệp. Do vậy, doanh nghiệp muốn có sản phẩm đầu vào có chất lượng tốt, họ cần phải ý thức rõ vai trò và trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc đồng hành và thực hiện các hoạt động phối hợp để triển khai có hiệu quả chương trình đào tạo tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Song hành với đó, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp cũng phải ý thức được và triển khai các hoạt động cụ thể trong việc phối kết hợp chặt chẽ với doanh nghiệp trong các hoạt động của mình là một yêu cầu bắt buộc để nâng cao chất lượng sản phẩm đầu ra nhằm góp phần nâng cao hiệu quả trong công tác giáo dục nghề nghiệp.
Các doanh nghiệp có thể cùng tham gia với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trong hoạt động xây dựng chương trình đào tạo phù hợp với thực tiễn sản xuất bằng các hoạt động trong giờ học thực hành, thực tập nghề nghiệp. Ngoài ra, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp có thể mở rộng đội ngũ giảng viên thỉnh giảng các tiết học thực hành, hoàn thiện các chương trình đào tạo, đa dạng hóa nội dung các bài giảng từ những hoạt động giảng dạy thực hành, thực tập nghề nghiệp trực tiếp tại doanh nghiệp, từ đó nâng cao chất lượng năng lực của học sinh, sinh viên của mình sau khi ra trường. Với việc được trải nghiệm thực tế tại các doanh nghiệp, người học sẽ được rèn luyện kỹ năng tay nghề ngay khi còn ngồi trên ghế nhà trường, tạo sự hứng thú trong học tập và sự say mê với nghề cho người học và tạo sự yên tâm cho các bậc phụ huynh có con học tại cơ sở giáo dục nghề nghiệp trên địa bàn, từ đó góp phần hiệu quả cho công tác tuyển sinh của các cơ sở giáo dục nghề nghiệp.
Thông qua sự kết nối của các hội nghề nghiệp, doanh nghiệp và cơ sở giáo dục nghề nghiệp có thể tổ chức các chương trình, sự kiện giao lưu, đối thoại, như: ngày hội việc làm ở các đơn vị đào tạo; khảo sát tuyển dụng; đầu mối giới thiệu học viên tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp đi tham quan, kiến tập, thực tập, cộng tác viên…, tại các doanh nghiệp. Những hoạt động này không chỉ giúp cho người học được thực tập nghề mà còn được học nghề tại chính doanh nghiệp và thúc đẩy mô hình đào tạo phối hợp/liên kết giữa nhà trường và doanh nghiệp ngày càng phát triển hơn.
Hai là, các cấp chính quyền cần quan tâm ban hành các chính sách nhằm tạo điều kiện tối đa để các doanh nghiệp có thể cùng tham gia với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, cơ sở giáo dục đại học trong việc xây dựng tiêu chuẩn nghề nghiệp tương ứng với các yêu cầu kỹ năng nghề trên địa bàn và khu vực.
Trong việc xây dựng tiêu chuẩn nghề nghiệp, các doanh nghiệp cũng đóng một vai trò không nhỏ trong bối cảnh hội nhập sâu rộng với khu vực và thế giới. Người học khi được trang bị đầy đủ kỹ năng nghề cũng như các tiêu chuẩn nghề nghiệp sẽ có rất nhiều cơ hội trong việc tìm kiếm và lựa chọn vị trí việc làm gắn với nghề nghiệp được đào tạo. Việc xây dựng tiêu chuẩn nghề nghiệp hướng đến hình thành đội ngũ nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao của địa phương ngày càng chuyên nghiệp, phù hợp với nhiều thị trường lao động, đáp ứng tốt nhu cầu của xã hội. Ngoài ra, doanh nghiệp còn có thể tham gia phản biện, tư vấn về chương trình đào tạo, cung cấp thông tin đầu ra và cập nhật công nghệ trong đào tạo tại doanh nghiệp.
Hiện nay, việc tăng cường các giờ học thực tế tại doanh nghiệp đang trở thành xu hướng mà các doanh nghiệp quan tâm nhằm quảng bá hình ảnh của doanh nghiệp tới các ứng viên, tạo sự hứng thú cho người dạy và người học thông qua các hoạt động tham quan doanh nghiệp, thực tế tại doanh nghiệp, học kỳ thực tập tại doanh nghiệp… Qua công tác phối hợp này, doanh nghiệp có thể tham gia đánh giá và chứng nhận các chứng chỉ nghề nghiệp hành nghề để đảm bảo người học sau khi được đào tạo tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp là có thể làm việc được ngay và không mất thời gian đào tạo lại, đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp.
Ba là, đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức đội ngũ cán bộ, công chức các cấp chính quyền địa phương và đội ngũ viên chức thuộc các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, giáo dục đại học, các doanh nghiệp về vai trò của doanh nghiệp trong việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao tại địa phương. Trong đó, cần chú trọng việc đa dạng hóa nội dung tuyên truyền để các doanh nghiệp hiểu trách nhiệm, vai trò của mình trong các hoạt động này. Đối với đội ngũ cán bộ, công chức quản lý ngành ở các cấp địa phương và đội ngũ viên chức thuộc các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, giáo dục đại học, các cấp chính quyền có thể thí điểm đưa các tiêu chí về việc hỗ trợ doanh nghiệp tham gia các hoạt động giáo dục nghề nghiệp trên địa bàn trong việc đánh giá cán bộ, công chức quản lý ngành trong năm, đánh giá hiệu quả việc thí điểm này, từ đó có thể hướng tới việc đưa thành tiêu chí bắt buộc trong đánh giá cán bộ, công chức quản lý ngành hoàn thành nhiệm vụ trong năm.
5. Kết luận
Với sự phát triển tất yếu của hoạt động giáo dục nghề nghiệp hiện nay, không thể phủ nhận vai trò của doanh nghiệp trong việc hoạch định các chiến lược mang tính định hướng nghề, các cơ hội học tập và nâng cao kỹ năng nghề cũng như kết nối cơ hội nghề nghiệp cho người học ngay tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Doanh nghiệp không chỉ là đơn vị phản biện có tính chất cộng đồng mà còn là những đối tác chiến lược, là “bà đỡ” trong thị trường lao động, đưa ra những tiêu chuẩn cụ thể về kỹ năng và tính chuyên nghiệp mà một lao động cần có, góp phần vào quá trình xây dựng các chương trình đào tạo linh hoạt và thích ứng với sự biến động nhanh chóng của nền kinh tế.
Cùng với chủ trương, định hướng thành lập mô hình Hội đồng Giáo dục nghề nghiệp tỉnh Thừa Thiên Huế, đây là cơ hội để doanh nghiệp với các lĩnh vực đặc thù sẽ tham gia “hiến kế” cho tỉnh Thừa Thiên Huế về thực tiễn, yêu cầu thực tế và những cơ hội “thực chiến” của nghề nghiệp. Theo đó, các cấp chính quyền địa phương và các cơ sở giáo dục nghề nghiệp có định hướng sát thực tiễn để chỉ đạo phát triển các ngành/nghề/lĩnh vực đào tạo với số lượng tương ứng để đáp ứng nhu cầu cho doanh nghiệp qua từng năm và từng giai đoạn, đó cũng chính là lời giải tốt nhất cho vấn đề cung – cầu về thị trường lao động.
Chú thích:
1, 4. Báo cáo số 305/BC-SLĐTBXH ngày 27/12/2023 của Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tỉnh Thừa Thiên Huế về kết quả công tác lao động, người có công và xã hội năm 2023 và phương hướng, nhiệm vụ năm 2024.
2. Báo cáo của Sở Kế hoạch và Đầu tư, tỉnh Thừa Thiên Huế về tình hình đăng ký hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế năm 2023.
3. Báo cáo số 650/BC-UBND ngày 29/12/2023 của UBND tỉnh Thừa Thiên Huế về tình hình kinh tế – xã hội tháng 12 và 12 tháng năm 2023 của tỉnh Thừa Thiên Huế.
Tài liệu tham khảo:
1. Nghị quyết số 54-NQ/TW ngày 10/12/2019 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh Thừa Thiên Huế đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.
2. Nghị quyết số 17-NQ/TU ngày 13/5/2022 của Tỉnh ủy Thừa Thiên Huế về phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao cho tỉnh đến năm 2025, định hướng đến năm 2030.