ThS. Nguyễn Hoàng Thanh Vân
Binh đoàn 18, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Quân đội tham gia làm kinh tế quốc phòng, phục vụ cho nhiệm vụ quốc phòng và đóng góp rất nhiều cho phát triển kinh tế – xã hội của đất nước. Vì vậy, việc xác định chính xác và nâng cao địa vị pháp lý của doanh nghiệp Quân đội trong tình hình kinh tế hiện nay là rất cần thiết. Bài viết nghiên cứu hoạt động của doanh nghiệp Quân đội thời gian qua và đề xuất một số khuyến nghị nâng cao vai trò, hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp quân đội trong tình hình kinh tế hiện nay.
Từ khóa: Vai trò, hiệu quả hoạt động, doanh nghiệp quân đội, kinh tế quốc phòng, tình hình mới.
1. Hoạt động của doanh nghiệp Quân đội thời gian qua
Doanh nghiệp quân đội là một bộ phận của doanh nghiệp nhà nước do Bộ Quốc phòng quản lý. Đây là lực lượng nòng cốt của Quân đội thực hiện nhiệm vụ sản xuất, tham gia xây dựng kinh tế, góp phần phát triển kinh tế – xã hội đất nước; đồng thời giữ gìn, phát triển năng lực sản xuất sản phẩm quân sự, quốc phòng góp phần tăng cường tiềm lực quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc.
Thực tiễn hoạt động sản xuất, xây dựng kinh tế của toàn quân nói chung, doanh nghiệp Quân đội nói riêng thời gian qua phản ánh sự tích cực, chủ động trong quán triệt, cụ thể hóa và vận dụng một cách sáng tạo quan điểm, chủ trương của Đảng, Nhà nước về kết hợp chặt chẽ kinh tế với quốc phòng, quốc phòng với kinh tế. Tuy nhiên, đó mới là kết quả quan trọng, bước đầu. Hiện nay, trước những tác động khó lường của thiên tai, dịch bệnh; chiến tranh thương mại, chế độ bảo hộ, độc quyền; xung đột vũ trang,… đòi hỏi toàn quân cần tiếp tục quán triệt, triển khai quyết liệt các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp Quân đội, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
Với làn sóng chuyển đổi số mạnh mẽ đang diễn ra trên mọi lĩnh vực và trên quy mô toàn thế giới, nhiều đơn vị Quân đội tại Việt Nam cũng nhanh chóng nhận thức được những cơ hội và thách thức của việc tiến hành chuyển đổi số doanh nghiệp trong lĩnh vực kinh tế quốc phòng, ứng dụng công nghệ để phát triển thần tốc trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và vượt qua những khó khăn từ đại dịch Covid-19. Từ đó, đặt ra yêu cầu đòi hỏi cho doanh nghiệp quân đội, một mặt phát triển, củng cố các doanh nghiệp kinh tế quốc phòng, mặt khác phải mạnh tay chấn chỉnh những sai sót, thiếu sót, sơ hở trong quản lý doanh nghiệp Quân đội đứng dưới góc độ pháp luật. Đây là việc Quân ủy Trung ương đang làm, để Nhân dân tin tưởng hơn nữa vào Quân đội. Quân đội tuyệt đối không làm hỏng hình ảnh của mình trong mắt Nhân dân. Quân đội không được làm gánh nặng cho nền kinh tế đất nước, ngược lại vừa phải thực hiện nhiệm vụ củng cố quốc phòng, vừa đóng góp cho sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước.
2. Một số khuyến nghị nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp Quân đội
Một là, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chỉ huy các cấp đối với nhiệm vụ cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp Quân đội.
Đây là vấn đề quan trọng, có tính nguyên tắc nhằm đảm bảo cho việc sắp xếp, đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp Quân đội được thực hiện nghiêm túc, đúng định hướng, đạt chất lượng, hiệu quả cao. Các ngành, đơn vị chủ quản, các doanh nghiệp Quân đội cần tiếp tục quán triệt sâu sắc các nghị quyết, chỉ thị, đề án của Đảng, Chính phủ, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước trong Quân đội, trực tiếp là Nghị quyết số 425-NQ/QUTW ngày 18/5/2017 của Quân ủy Trung ương “Về sắp xếp, đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp Quân đội đến năm 2020 và những năm tiếp theo” và Quyết định số 360/QĐ-TTg ngày 17/3/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước, trọng tâm là tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước giai đoạn 2021 – 2025”.
Trên cơ sở đó, cụ thể hóa thành nghị quyết lãnh đạo ở cấp mình; trong đó, xác định rõ chủ trương, mục tiêu, kế hoạch, lộ trình và các biện pháp thực hiện. Đồng thời, đẩy mạnh việc hoàn thiện đề án, phương án sắp xếp, đổi mới, cổ phần hóa, kiện toàn tổ chức biên chế, giải quyết chính sách cho người lao động; xây dựng cơ chế lãnh đạo, hoạt động của cấp ủy, mô hình quản lý doanh nghiệp, sử dụng tài chính, tài sản, đất quốc phòng và định hướng chiến lược phát triển doanh nghiệp sau khi đổi mới, cơ cấu lại.
Quá trình thực hiện, cấp ủy, chỉ huy các doanh nghiệp Quốc phòng cần bám sát mục tiêu, quan điểm chỉ đạo, phương án cơ cấu đã được phê duyệt; chủ động chuẩn bị kỹ lưỡng, tiến hành thận trọng nhưng khẩn trương, quyết liệt và có giải pháp toàn diện; phân rõ trách nhiệm của từng tổ chức, từng lực lượng trong thực hiện lộ trình, kế hoạch cơ cấu lại, cổ phần hóa,… tránh ỷ vào khó khăn, vướng mắc để trì hoãn, kéo dài thời gian. Gắn việc sắp xếp, đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp Quân đội với thực hiện Nghị quyết số 05-NQ/TW ngày 17/01/2022 của Bộ Chính trị về tổ chức Quân đội nhân dân Việt Nam giai đoạn 2021 – 2030 và những năm tiếp theo; Nghị quyết số 230-NQ/QUTW ngày 02/4/2022 của Quân ủy Trung ương về lãnh đạo thực hiện tổ chức Quân đội nhân dân Việt Nam giai đoạn 2021 – 2030 và những năm tiếp theo; Nghị quyết số 08-NQ/QUTW ngày 26/01/2022 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh phát triển công nghiệp quốc phòng đến năm 2030 và những năm tiếp theo…
Tập trung lãnh đạo, chỉ đạo khắc phục triệt để tình trạng đầu tư phân tán, dàn trải, không hiệu quả; khai thác tối đa tiềm năng, thế mạnh, triệt để tiết kiệm chi phí, nâng cao chất lượng hàng hóa, dịch vụ, uy tín và thương hiệu trên thị trường. Cấp ủy, chỉ huy các doanh nghiệp Quân đội cần làm tốt công tác giáo dục chính trị, công tác tổ chức, công tác cán bộ, công tác chính sách trong việc thực hiện nhiệm vụ cơ cấu lại; ổn định đời sống của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động sau cơ cấu, sắp xếp lại doanh nghiệp.
Hai là, tiếp tục xây dựng, bổ sung hoàn thiện chiến lược, kế hoạch sản xuất – kinh doanh, đầu tư phát triển 5 năm, giai đoạn 2021 – 2025 phù hợp với đặc điểm, lĩnh vực sản xuất kinh doanh của mỗi doanh nghiệp Quân đội.
Hiện nay, cơ bản các doanh nghiệp Quân đội đã hoàn thành việc xây dựng chiến lược, kế hoạch sản xuất – kinh doanh, kế hoạch đầu tư phát triển 5 năm giai đoạn 2021 – 2025. Tuy nhiên, trước tình hình biến động mau lẹ, khó lường của tình hình thế giới, khu vực,… việc xây dựng, bổ sung, hoàn thiện chiến lược, kế hoạch sản xuất – kinh doanh là hết sức cần thiết – yếu tố quyết định đến sự tồn tại và phát triển của mỗi doanh nghiệp. Theo đó, các doanh nghiệp cần căn cứ vào đặc điểm của từng ngành, lĩnh vực; sự biến động của thị trường, chuỗi cung ứng,… để điều chỉnh kế hoạch, chỉ tiêu, mục tiêu sản xuất – kinh doanh cho phù hợp. Trong đó, coi trọng phát huy, tận dụng các nguồn lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao; tích cực ứng dụng các thành tựu của khoa học và công nghệ; tiềm năng, lợi thế của địa bàn, thị trường,… cùng các biện pháp đi tắt, đón đầu để điều chỉnh, bổ sung chiến lược, kế hoạch kinh doanh phù hợp, hiệu quả, phấn đấu đạt mục tiêu, yêu cầu đề ra.
Đồng thời, thực hiện tốt sự chỉ đạo của Bộ Quốc phòng, hướng dẫn của các cơ quan liên quan để điều hành hoạt động sản xuất – kinh doanh đúng hướng, mang lại hiệu quả thiết thực. Quá trình thực hiện, mỗi doanh nghiệp Quân đội cần bám sát thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị trọng tâm: hoàn thành tốt nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, các chỉ tiêu, kế hoạch Bộ giao; bảo toàn, phát triển vốn nhà nước, vốn chủ sở hữu; bảo đảm việc làm và nâng cao đời sống người lao động.
Cùng với đó, các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp khi cổ phần hóa, sắp xếp lại cần nghiên cứu xây dựng giải pháp, cơ chế để thu hút các nhà đầu tư chiến lược có đủ năng lực tài chính, công nghệ và quản trị tham gia mua cổ phần, góp vốn vào doanh nghiệp, nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Thực hiện nghiêm túc, khẩn trương và minh bạch việc xử lý nhà, đất quốc phòng theo quy định pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công, pháp luật về đất đai, các quy định có liên quan và quy chế đặc thù của hoạt động quân sự, quốc phòng.
Ba là, quan tâm đầu tư phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao; đẩy mạnh ứng dụng khoa học – công nghệ tương xứng; chủ động ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số vào hoạt động sản xuất – kinh doanh của doanh nghiệp.
Theo đó, doanh nghiệp Quân đội cần đầu tư đúng mức cho việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, gồm đội ngũ cán bộ quản lý và người lao động trực tiếp sản xuất, đáp ứng yêu cầu phát triển cả trước mắt cũng như lâu dài. Chú trọng kết hợp chặt chẽ giữa phát triển nguồn nhân lực tại chỗ với xây dựng chính sách phù hợp, hiệu quả để thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao từ bên ngoài bổ sung cho doanh nghiệp.
Trước xu hướng phát triển mới, để doanh nghiệp phát triển bền vững, việc ứng dụng khoa học – công nghệ tiên tiến vào sản xuất – kinh doanh gắn với chuyển đổi số là nội dung cần được các doanh nghiệp Quân đội quan tâm đặc biệt. Vì vậy, bám sát chức năng, nhiệm vụ và lĩnh vực sản xuất – kinh doanh, các doanh nghiệp cần đẩy mạnh ứng dụng khoa học – công nghệ và chuyển đổi số phù hợp; chủ động tiếp thu, áp dụng các tiến bộ khoa học – kỹ thuật mới, hiện đại trên thế giới vào tất cả các lĩnh vực, như: lãnh đạo điều hành; các khâu sản xuất – kinh doanh; xuất khẩu công nghệ. Đồng thời, đẩy mạnh việc hợp tác, giúp đỡ lẫn nhau về ứng dụng khoa học, công nghệ và chuyển đổi số, phấn đấu trong thời gian tới, các doanh nghiệp Quân đội phải thực sự tiên phong trong lĩnh vực này.
Để đạt hiệu quả cao, các doanh nghiệp Quân đội đẩy mạnh hợp tác quốc tế về khoa học, công nghệ, đa dạng hóa đối tác, lựa chọn đối tác chiến lược là các quốc gia có nền khoa học, công nghệ tiên tiến; gắn kết chặt chẽ giữa hợp tác quốc tế về khoa học, công nghệ với hợp tác kinh tế quốc tế. Mở rộng khả năng liên doanh, liên kết với các doanh nghiệp ngoài Quân đội, nhất là các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài vào Việt Nam, các tổ chức kinh tế trong và ngoài nước để phát huy được các nguồn lực, nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất – kinh doanh, tăng khả năng cạnh tranh, hội nhập.
Bốn là, bám sát chức năng, nhiệm vụ, nâng cao hiệu quả sản xuất – kinh doanh gắn với tăng cường tiềm lực quân sự, quốc phòng.
Trong hoạt động sản xuất – kinh doanh, mỗi doanh nghiệp Quân đội phải luôn quán triệt và thực hiện nghiêm túc quan điểm chỉ đạo xuyên suốt, đó là gắn nâng cao hiệu quả sản xuất – kinh doanh với tăng cường tiềm lực quân sự, quốc phòng, xây dựng Quân đội chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong thời bình cũng như khi có tình huống tác chiến xảy ra. Do đó, mọi hoạt động sản xuất – kinh doanh phải hướng vào nâng cao tiềm lực quân sự, quốc phòng, phòng thủ đất nước.
Trước hết, các doanh nghiệp cần tập trung nghiên cứu, phát triển, ứng dụng khoa học – công nghệ vào các lĩnh vực phục vụ quốc phòng và dân sinh. Đối với các doanh nghiệp sản xuất quốc phòng cần đẩy mạnh sản xuất, bảo đảm đủ số lượng, nâng cao chất lượng sản phẩm quốc phòng phục vụ công tác huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu của Quân đội. Với các doanh nghiệp đứng chân trên địa bàn chiến lược, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, cần gắn việc bảo đảm đời sống cho người lao động với xây dựng tiềm lực, thế trận quốc phòng, an ninh và “thế trận lòng dân” vững chắc. Riêng các doanh nghiệp đầu tư ra nước ngoài, bên cạnh chấp hành tốt pháp luật và quy định của nước sở tại cần không ngừng làm tốt công tác đối ngoại quốc phòng, gìn giữ và nâng cao hình ảnh, vị thế của Quân đội nhân dân Việt Nam, doanh nhân Việt Nam trong mắt bạn bè quốc tế và đối tác hợp tác.
3. Kết luận
Cùng với các nhiệm vụ, giải pháp trên, các cơ quan chức năng của Bộ Quốc phòng cần tiếp tục bám sát tình hình thực tiễn, chủ động phối hợp với các cấp, ngành, đơn vị, doanh nghiệp đẩy mạnh rà soát, nghiên cứu, tham mưu cho Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các chế độ, chính sách liên quan phù hợp với quy định của Nhà nước, nhiệm vụ tham gia lao động sản xuất, xây dựng kinh tế của Quân đội, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho các doanh nghiệp thực hiện sắp xếp, đổi mới theo chủ trương, lộ trình đã xác định, nâng cao hiệu quả sản xuất – kinh doanh, góp phần xây dựng Quân đội, củng cố quốc phòng, bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong tình hình mới.
Tài liệu tham khảo:
1. C. Mác và Ph. Ăng-ghen Toàn tập (1996). Tập 29. H. NXB Chính trị quốc gia.
2. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 9. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2011.
3. Quân ủy Trung ương (2021). Nghị quyết số 820-NQ/QUTW ngày 17/12/2021 về lãnh đạo nhiệm vụ lao động sản xuất, xây dựng kinh tế kết hợp quốc phòng của Quân đội đến năm 2030.
4. Thượng tướng Vũ Hải Sản. Tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp Quân đội. Tạp chí Quốc phòng toàn dân, số 8/2022.
5. Đại tá, TS. Phan Thị Hoài Vân. Mấy vấn đề về nâng cao hiệu quả quản trị các doanh nghiệp quân đội trong tình hình mới. Tạp chí Quốc phòng toàn dân, số 8/2024.
