Đổi mới công tác kế hoạch tài chính trong đơn vị sự nghiệp công từ thực tiễn tại Học viện Hành chính Quốc gia

TS. Phùng Văn Hiền
Học viện Hành chính Quốc gia
ThS. Bùi Thị Linh
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh

(Quanlynhanuoc.vn) – Công tác kế hoạch tài chính góp phần quản lý thống nhất, đồng bộ các nguồn lực của tổ chức, sử dụng nguồn lực tài chính, tài sản trong tổng thể, toàn diện; thiết lập các tiêu chuẩn, định mức nội bộ thống nhất, phù hợp với đặc điểm cụ thể của tổ chức, áp dụng các quy định của pháp luật về tài chính vào thực tiễn ở mỗi loại hình cơ quan, tổ chức. Mặt khác, công tác kế hoạch tài chính bảo đảm sử dụng hiệu quả các nguồn lực hữu hạn của tổ chức đáp ứng các mục tiêu đa dạng của tổ chức, cũng từ thực tiễn tổ chức xác định các nội dung ưu tiên, những nội dung có tính cấp bách để phân bổ nguồn lực tài chính. Để thực hiện tốt công tác quản trị đạt hiệu quả, bài viết đề xuất một số giải pháp đổi mới công tác kế hoạch tài chính trong đơn vị sự nghiệp công từ thực tiễn của Học viện Hành chính Quốc gia.

Từ khóa: Công tác kế hoạch, tài chính, đổi mới, đào tạo bồi dưỡng, đơn vị sự nghiệp công.

1. Đặt vấn đề

Công tác kế hoạch tài chính kết nối mục tiêu chiến lược của tổ chức với các đơn vị thuộc, trực thuộc cơ quan, tổ chức góp phần bảo đảm sự thống nhất, liên thông trên dưới, trong ngoài. Công tác kế hoạch tài chính là cơ sở để bảo đảm sự hài hòa giữa mục tiêu trước mắt và mục tiêu lâu dài, giữa yêu cầu phát triển trong ngắn hạn và tầm nhìn dài hạn.

2. Khái quát về công tác kế hoạch tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập

Đơn vị sự nghiệp công lập được trao quyền tự quyết định, tự chịu trách nhiệm về nguồn thu, khoản chi của đơn vị mình trong khuôn khổ mà pháp luật quy định và ngược lại. Đó là cơ chế tự chủ tài chính đối với đơn vị sự nghiệp công được cơ quan nhà nước có thẩm quyền giao theo từng mức độ tự chủ khác nhau.

Công tác kế hoạch tài chính là tổng hợp mối liên hệ logic giữa hoạt động của công tác kế hoạch gắn kết với hoạt động thu chi bằng tiền, bảo đảm tính đồng bộ, bảo đảm các mục tiêu đặt ra hướng tới hiệu quả cao nhất. Nếu bị tách rời, không logic thì công tác này trở nên phiến diện, khó khăn trong công tác tổ chức điều hành và kiểm tra, hiệu quả hoạt động bị hạn chế. Theo đó, cần xác định rõ vai trò của công tác kế hoạch tài chính trong quá trình thực hiện các quy định. Tuy nhiên, hệ thống văn bản liên quan đến công tác kế hoạch tài chính hiện nay tương đối đa dạng ở nhiều cấp độ hiệu lực pháp lý, vì vậy, việc thực hiện công tác kế hoạch tài chính đòi hỏi cần phải nắm vững các quy định của pháp luật.

Công tác kế hoạch tài chính thống nhất trong đa dạng, thống nhất ở các nguyên tắc cơ bản, trọng tâm nhưng được thực hiện có tính đa dạng gắn liền với các loại hình đơn vị sử dụng ngân sách. Vì vậy, công tác kế hoạch tài chính cần bảo đảm thực hiện đúng quy định về thẩm quyền. Công tác kế hoạch tài chính cần phải giải quyết nhiều vấn đề mâu thuẫn trước mắt và lâu dài, giữa nguồn lực hữu hạn và nhu cầu đa dạng và không giới hạn; giữa yêu cầu thống nhất và thực tiễn của từng loại hình đơn vị sử dụng ngân sách rất khác nhau và nội dung theo nhiệm vụ đa dạng.

Công tác kế hoạch – tài chính chịu tác động của yếu tố chủ quan đó là đặc điểm riêng của các đơn vị sự nghiệp công thực hiện nhiệm vụ. Con người là nhân tố trung tâm của bộ máy quản lý, là khâu trọng yếu trong việc xử lý các thông tin đề ra các quyết định quản lý. Khả năng quản lý của mỗi con người là nhân tố ảnh hưởng trực tiếp đến tính kịp thời, chính xác của các quyết định, do đó ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động chung của bộ máy quản lý, nhất là quản lý tài chính và tài sản công nói riêng. Cơ sở vật chất là yếu tố tác động đến công tác kế hoạch tài chính, việc hình thành và phát huy trong sử dụng khai thác cơ sở vật chất sẽ tạo hiệu quả cao. Nguồn lực tài chính là yếu tố tác động cốt yếu trong đơn vị sự nghiệp công, đó là nguồn từ ngân sách nhà nước cấp hỗ trợ, nguồn thu sự nghiệp từ hoạt động của đơn vị và nguồn thu khác liên quan, do vậy nguồn lực tài chính ảnh hưởng đến chất lượng, quy mô, sự tồn tại của tổ chức sự nghiệp công.

3. Công tác kế hoạch tài chính của Học viện Hành chính Quốc gia

Không nằm ngoài hệ thống quản lý của nhà nước, Học viện Hành chính Quốc gia là đơn vị sự nghiệp hạng đặc biệt của Bộ Nội vụ thực hiện theo nhiệm vụ về đào tạo, bồi dưỡng, về nghiên cứu khoa học, tham mưu trong lĩnh vực quản lý nhà nước. Trải qua 65 năm, Học viện luôn chú trọng công tác kế hoạch tài chính là công cụ hữu hiệu giúp hoạt động điều hành đúng quy định, có hiệu quả, từng bước xác định lộ trình phát triển Học viện. Học viện từng bước thực hiện tự chủ tài chính theo quy định, năm 2023 đạt 74%.

Thực hiện Quyết định số 27/2022/QĐ-TTg ngày 19/12/2022 của Thủ tướng Chính phủ về chức năng nhiệm vụ quyền hạn của Học viện và Quyết định số 06/2024/QĐ-TTg ngày 05/4/2024 của Thủ tướng Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Quyết định số 27/2022/QĐ-TTg ngày 19/12/2022 của Thủ tướng Chính phủ, trong đó đổi tên phân viện thành phân hiệu. Hiện nay, Học viện có 5 đơn vị trực thuộc, hạch toán độc lập, có tư cách pháp nhân và con dấu, đó là các đơn vị sử dụng ngân sách cấp III, gồm có: cơ quan Học viện tại Hà Nội, Quảng Nam, TP. Hồ Chí Minh, Tây Nguyên, Viện Nghiên cứu Khoa học hành chính tại Hà Nội.

Công tác kế hoạch tài chính của Học viện góp phần xây dựng kế hoạch tổng thể và chi tiết theo chức năng, nhiệm vụ trong các giai đoạn của đề án tự chủ tài chính phù hợp với xây dựng Chiến lược phát triển Học viện Hành chính Quốc gia đến năm 2030 và tầm nhìn đến 2045.

Từ nhiệm vụ theo quy định, đã tạo ra kết quả từ các nguồn thu chính từ công tác tổ chức các lớp đào tạo trình độ đại học từ năm 2019-2023 có 6.480 sinh viên tốt nghiệp, tốt nghiệp thạc sỹ 2.424 học viên, tốt nghiệp tiến sỹ 150 học viên. Cũng từ năm 2019-2023 có trên 148.000 lượt cán bộ, công chức, viên chức ở các chương trình bồi dưỡng được cấp chứng chỉ. Riêng năm 2023, Học viện đã tổ chức 560 lớp bồi dưỡng với trên 35.000 học viên, trong đó 23 lớp cấp vụ với gần 1.000 học viên, 26 lớp cấp sở với trên 1.200 học viên, 13 lớp cấp huyện với gần 600 học viên, 100 lớp cấp phòng với trên 6.500 học viên, 44 lớp chuyên viên cao cấp với gần 2.000 học viên, 96 lớp chuyên viên chính với trên 6.100 học viên, 130 lớp chuyên viên với trên 8.500 học viên và 128 lớp bồi dưỡng khác với trên 9.400 học viên. Quy mô bồi dưỡng tăng khoảng 20% so với năm 2022 (Theo báo cáo kết quả hoạt động về đào tạo, bồi dưỡng của Học viện năm 2021-2023).

Kết quả từ các hoạt động khác, như: thực hiện nghiên cứu khoa học thông qua các đề tài, đề án, biên soạn giáo trình tài liệu, hội nghị, hội thảo khoa học; biên tập xuất bản Tạp chí Quản lý nhà nước là cơ quan ngôn luận và nghiên cứu khoa học của Học viện, các ấn phẩm của tạp chí được công nhận điểm khoa học là 0,75. Kết quả hoạt động hợp tác quốc tế, kết quả quản lý và khai thác cơ sở vật chất, kết quả thực hiện xã hội hóa đều cơ bản hoàn thành tốt nhiệm vụ mục tiêu đề ra.

Về kết quả thực hiện tự chủ tài chính, năm 2023 Trường Đại học Nội vụ sáp nhập vào Học viện, số viên chức và người lao động tăng thêm trên 450 người, tổng số gần 1.200 người (tăng 30%), ngân sách cấp tăng lên 10,7% không tỷ lệ thuận (giảm so với năm 2022 là 19,3%, mức tự chủ bình quân đạt 74%. Học viện vẫn nỗ lực bảo đảm chi thường xuyên, đời sống người lao động tăng rõ rệt.

Bảng tổng hợp mức độ tự chủ của Học viện giai đoạn 2021-2023

STTTên đơn vị sử dựng ngân sách được giao tự chủNăm tài chínhMức tự bảo đảm chi thường xuyên (%)Mức giao tự chủ do ngân sách hỗ trợ (Tỷ đồng) + –Quyết định của Bộ trưởng Bộ Nội vụ
1Cơ quan Học viện Hành chính Quốc gia (Mức ngân sách hỗ trợ bình quân 3 năm: 56,087 tỷ)2021 61,700Số 118 ngày 09/02/2021
2022 51,498 (-17,5%)Số 827/ngày 24/10/2022
202373,455,063 (+6,9%)Số 916 ngày 14/11/2023
2Viện Nghiên cứu Khoa học hành chính (Mức ngân sách hỗ trợ bình quân 3 năm: 1,406 tỷ)  2021 1,400Số 724 ngày 10/6/2021
2022 1,230 (-12,1%)Số 835 ngày 24/10/2022
202369,01,589 (+28,2%)Số 915 ngày 14/11/2023
3Phân viện Học viện Hành chính Quốc gia tại TP. Hồ Chí Minh (Mức ngân sách hỗ trợ bình quân 3 năm: 13,736 tỷ)2021 13,900Số 119 ngày 09/02/2021
2022 12,450 (-10,4%)Số 812 ngày 24/10/2022
202372,514,859 (+0,3%)Số 917 ngày 14/11/2023
4Phân viện Học viện Hành chính Quốc gia tại thành phố Huế (Mức ngân sách hỗ trợ bình quân 3 năm: 4,883 tỷ)2021 4,500Số 120 ngày 09/02/2021
2022 4,388 (-25%)Số 813 ngày 24/10/2022
202378,75,763 (+31,3%)Số 927 ngày 14/11/2023
5Phân viện Học viện Hành chính Quốc gia Khu vực Tây Nguyên (Mức ngân sách hỗ trợ bình quân 3 năm: 3,893 tỷ)2021 4,300Số 117 ngày 09/02/2021
2022 4,193 (-2,5%)Số 814 ngày 24/10/2022
202376,63,185 (- 24,0%)Số 918 ngày 14/11/2023
Nguồn: Các quyết định của Bộ Nội vụ.

Kết quả hoạt động tài chính (thặng dư các năm tính bằng đồng Việt Nam): năm 2021 đạt 49.132.999.024 đồng, năm 2022 đạt 55.000.197.831 đồng, năm 2023 đạt 74.267.039.617 đồng (theo báo cáo hoạt động tài chính của Học viện năm 2021-2023).

 Kết quả công tác kiểm tra, xét duyệt quyết toán và kiểm toán nội bộ: thực hiện kiểm tra các khoản thu, chi phát sinh tại đơn vị trực thuộc, kiểm tra báo cáo quyết toán và báo cáo tài chính phục vụ cho công tác tổng hợp báo cáo quyết toán và báo cáo tài chính tổng hợp. Kiểm tra thực hiện quy chế quản lý tài chính và chi tiêu nội bộ, quy chế quản lý tài sản.

Trong quá trình hoạt động, Học viện cũng gặp một số bất cập, khó khăn. Do vậy, cần đổi mới theo chủ chương của Đảng, pháp luật của Nhà nước, đặc biệt là từ hoạt động thực tiễn của Học viện trong thời gian qua và thời gian tới về cơ chế chính sách, về tổ chức bộ máy, về phân cấp, tự chủ về tài chính.

3. Một số khuyến nghị

Thứ nhất, công tác kế hoạch tài chính cần phát huy vai trò tham mưu trong hoạch định chiến lược, là đầu mối tổng hợp, phân tích, đề xuất kế hoạch ngắn hạn, trung hạn, dài hạn tất cả các hoạt động của Học viện theo chức năng, nhiệm vụ của từng đơn vị. Công tác kế hoạch tài chính của Học viện cần thực hiện tốt công tác tham mưu, đề xuất để nâng cao hiệu quả hoạt động đào tạo, bồi dưỡng, tiết kiệm chi, tạo nguồn thu và khai thác sử dụng nguồn lực hiện có. Học viện cần thực hiện giao kế hoạch và giao dự toán hằng năm đối với các đơn vị thuộc và trực thuộc, xây dựng các tiêu chí giao và căn cứ thực hiện, tăng cường kiểm tra đôn đốc nhằm phát huy vai trò trách nhiệm của các đơn vị trong nội bộ Học viện.

Thứ hai, công tác tài chính của Học viện cần tăng cường cơ chế sử dụng giá trị hiện có, như: thương hiệu, tài sản công, trình độ chuyên môn của đội ngũ viên chức. Kinh phí hoạt động chung của Học viện cần được tách khỏi đơn vị sử dụng ngân sách (hiện nay đang thực hiện thông qua tài khoản đơn vị sử dụng ngân sách). Cần khắc phục, hoàn thiện các khoản mục chi trong dự toán mở lớp, tránh sự trùng lặp đối tượng và nội dung; công tác kiểm tra, thực hiện báo giá cạnh tranh khi mua sắm, sửa chữa cần sát thực tế, bảo đảm giá thành, chất lượng sản phẩm hàng hóa dịch vụ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ đặt ra. Việc tổ chức xét duyệt quyết toán tài chính hằng năm cần tránh làm cho có, cho xong. Nghiêm túc thực hiện một số kiến nghị trong biên bản xét duyệt quyết toán.

Thứ ba, để thực hiện tốt công tác quản trị đạt hiệu quả cao, Học viện cần đổi mới mô hình công tác xây dựng và lập kế hoạch tài chính; đổi mới công tác tạo nguồn thu và đổi mới nội dung chi; đổi mới công tác kế toán và công tác phục vụ; cập nhật, đổi mới quy chế tài chính và chi tiêu nội bộ thường xuyên đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi từ thực tiễn trong tình hình mới của đất nước và quốc tế. Bên cạnh đó, đổi mới về công tác công tác kiểm tra, giám sát sát thực, dẫn hướng, kịp thời, hiệu quả, phòng ngừa vi phạm.

Tài liệu tham khảo:
1. Bộ Chính trị (2021). Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII về Chiến lược phát triển kinh tế – xã hội 10 năm 2011-2020 và 2021-2030.
2. Chính phủ (2015). Nghị định số 16/2015/NĐ-CP ngày 14/02/2015 quy định cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập.
3. Thủ tướng Chính phủ (2018). Quyết định số 05/2018/QĐ-TTg ngày 23/01/2018 quy định chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của Học viện Hành chính Quốc gia.
4. Thủ tướng Chính phủ (2022). Quyết định số 27/2022/QĐ-TTg ngày 19/12/2022 quy định chức năng, nhiệm vụ của Học viện Hành chính Quốc gia.
5. Thủ tướng Chính phủ (2024). Chỉ thị số 18/CT-TTg ngày 28/5/2024 về việc xây dựng kế hoạch tài chính 5 năm.
6. Giám đốc Học viện Hành chính Quốc gia (2023). Quyết định số 465/QĐ-HCQG ngày 20/3/2023 ban hành phương án mức thu học phí đối với các bậc, hệ hiện đang đào tạo tại Học viện Hành chính Quốc gia.