Thiếu tá, ThS. Nguyễn Quang Khánh
Trường Đại học Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Học viên tại các học viện, trường sĩ quan quân đội là lực lượng kế cận nòng cốt quan trọng trong xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, hiện đại. Họ có lập trường tư tưởng vững vàng, được đào tạo chuyên sâu về quân sự, chính trị và khoa học – công nghệ, làm chủ vũ khí hiện đại và ứng dụng công nghệ cao. Để đáp ứng tốt hơn yêu cầu nhiệm vụ ngày càng cao, việc xây dựng đội ngũ học viên tại các học viện, trường sĩ quan quân đội vừa có “đức, trí, thể, mỹ”, vừa vững vàng về quân sự và chính trị, trong đó việc nâng cao năng lực thẩm mỹ là nhiệm vụ hết sức quan trọng. Bài viết tập trung luận giải vai trò, đánh giá thực trạng cũng như đề xuất một số giải pháp bồi dưỡng năng lực thẩm mỹ cho học viên tại các học viện, trường sĩ quan quân đội hiện nay.
Từ khóa: Bồi dưỡng; năng lực thẩm mỹ; học viên; học viện, trường sĩ quan quân đội.
1. Đặt vấn đề
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hiện đại hóa quân đội, việc xây dựng đội ngũ sĩ quan không chỉ đòi hỏi chuyên môn nghiệp vụ cao mà còn phải phát triển toàn diện về phẩm chất văn hóa, tư duy sáng tạo và tinh thần yêu nước. Năng lực thẩm mỹ là yếu tố quan trọng góp phần hình thành những phẩm chất này. Việc bồi dưỡng năng lực thẩm mỹ cho học viên tại các học viện, trường sĩ quan quân đội hiện nay không chỉ là nhiệm vụ cấp thiết mà còn mang tính chiến lược nhằm xây dựng lực lượng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ và từng bước hiện đại.
2. Bồi dưỡng năng lực thẩm mỹ đối với học viên tại các học viện, trường sĩ quan quân đội.
Năng lực thẩm mỹ cùng với năng lực sáng tạo, là biểu hiện đặc trưng của con người, giúp họ cảm thụ, đánh giá và sáng tạo cái đẹp trong cuộc sống, nghệ thuật và công việc. C.Mác và Ph.Ăng ghen đã chỉ rõ: “Văn hóa là công cụ để con người nhận thức và cải tạo thế giới”1; qua đó nhấn mạnh rằng, văn hóa và thẩm mỹ là công cụ quan trọng trong việc hình thành những phẩm chất như lý tưởng cách mạng và tư tưởng chính trị của người quân nhân. Khi con người cảm thụ và sáng tạo ra cái đẹp, họ không chỉ hoàn thiện nhân cách mà còn góp phần xây dựng một xã hội công bằng, văn minh.
Đối với học viên tại các học viện, trường sĩ quan quân đội, việc bồi dưỡng năng lực thẩm mỹ không chỉ nhằm phát triển tư duy thẩm mỹ mà còn giúp nâng cao các phẩm chất chính trị, đạo đức và bản lĩnh. Việc nhận thức được vẻ đẹp lý tưởng cách mạng, truyền thống hào hùng của dân tộc, vẻ đẹp về phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ… sẽ giúp học viên hiểu rõ hơn về sứ mệnh của người quân nhân và củng cố niềm tin, trách nhiệm trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Lênin đã chỉ ra: “Văn hóa là sức mạnh là nền tảng của mọi sự nghiệp cách mạng”2. Điều này cho thấy, sự phát triển về mặt văn hóa, trong đó có năng lực thẩm mỹ là nền tảng quan trọng để xây dựng lực lượng quân đội vững mạnh và phát triển.
Năng lực thẩm mỹ còn góp phần vào việc phát huy tư duy sáng tạo và linh hoạt trong thực hiện nhiệm vụ quân sự. C.Mác – Ph.Ăng ghen từng khẳng định: “Chỉ khi con người cảm thụ cái đẹp, con người mới có thể phát triển khả năng sáng tạo vô tận”3. Chính vì vậy, năng lực thẩm mỹ không chỉ giúp học viên cảm nhận cái đẹp mà còn giúp họ tìm ra những cách giải quyết sáng tạo, linh hoạt khi đối mặt với các tình huống trong huấn luyện và chiến đấu gian khổ ác liệt.
Hơn nữa, năng lực thẩm mỹ còn xây dựng và duy trì một môi trường quân đội văn hóa, lành mạnh và nhân văn. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói trong Di chúc: “Văn hóa phải là nền tảng của mọi công việc”4 và “Văn hóa là sức mạnh nội sinh giúp dân tộc chiến thắng mọi thử thách”5. Những giá trị văn hóa thẩm mỹ sẽ giúp sĩ quan quân đội nói chung và học viên ở các học viện, trường sĩ quan quân đội nói riêng xây dựng được lối sống tích cực, đoàn kết và gắn bó khăng khít, keo sơn với đồng đội, tạo ra môi trường quân ngũ chính quy, chuẩn mực, vừa rắn rỏi vừa mang đậm bản sắc nhân văn.
Trong bối cảnh hội nhập văn hóa toàn cầu ngày càng sâu rộng, các học viên tại các trường sĩ quan quân đội đang chịu sự tác động không nhỏ từ nhiều luồng văn hóa khác nhau. Sự tiếp cận với các giá trị thẩm mỹ đa dạng của thế giới vừa mở ra cơ hội học hỏi, làm giàu tri thức, nhưng đồng thời cũng đặt ra thách thức trong việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, tinh thần cách mạng và phẩm chất cao đẹp của Bộ đội Cụ Hồ. Trước tình hình này, việc “gắn giáo dục tri thức, đạo đức, thẩm mỹ, kỹ năng sống với giáo dục thể chất, nâng cao tầm vóc của con người Việt Nam”6 theo tinh thần của Văn kiện Đại hội XIII của Đảng trở nên vô cùng cần thiết. Điều này, không chỉ giúp các học viên định hình tư duy, lối sống lành mạnh mà còn củng cố bản lĩnh chính trị, xây dựng con người toàn diện để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong thời kỳ mới vừa mang bản sắc dân tộc vừa đủ bản lĩnh hòa nhập quốc tế.
Nhận thức rõ và sâu sắc về vị trí vai trò của việc bồi dưỡng năng lực thẩm mỹ cho học viện ở các học viên, trường sĩ quan quân đội hiện nay. Những năm qua, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Bộ Tổng Tham mưu, Tổng cục Chính trị, các cấp lãnh đạo trong các học viện, trường sĩ quan quân đội đã nhận thức được tầm quan trọng của năng lực thẩm mỹ trong việc phát triển con người toàn diện; đã quán triệt, tổ chức thực hiện chặt chẽ các chỉ thị, nghị quyết của cấp trên một cách nghiêm túc, chặt chẽ và có chất lượng hiệu quả tốt. Cụ thể trong huấn luyện, các nội dung giáo dục – đào tạo thường được gắn liền với giá trị thẩm mỹ. Môi trường học tập và sinh hoạt tại các học viện, trường sĩ quan quân đội đã và đang được cải thiện để phù hợp với yêu cầu phát triển năng lực thẩm mỹ đã chú trọng đến yếu tố thẩm mỹ, tổ chức các chương trình văn hóa nghệ thuật phong phú giúp học viên nâng cao khả năng cảm thụ cái đẹp và tạo động lực sáng tạo. Các thiết chế văn hóa, như: thư viện, phòng nghệ thuật, nhà văn hóa được xây dựng và duy trì, giúp học viên có cơ hội tham gia và thể hiện khả năng sáng tạo, góp phần làm phong phú thêm đời sống tinh thần trong đơn vị.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy, chất lượng bồi dưỡng năng lực thẩm mỹ cho học viên ở một số các học viện, trường sĩ quan quân đội chưa được quan tâm, chú trọng đúng mực. Vai trò lãnh đạo chưa phát huy tối đa, mặc dù lãnh đạo đã nhận thức rõ về tầm quan trọng của năng lực thẩm mỹ nhưng việc chỉ đạo và tổ chức các hoạt động văn hóa nghệ thuật chưa được đồng bộ và mạnh mẽ như mong đợi. Hệ thống thiết chế văn hóa chưa đủ mạnh mẽ, các thiết chế văn hóa tại nhiều học viện, trường sĩ quan quân đội còn thiếu tính đồng bộ và chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu của học viên trong việc bồi dưỡng và phát triển năng lực thẩm mỹ. Mặt khác, một bộ phận học viên vẫn chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của năng lực thẩm mỹ, dẫn đến việc tham gia các hoạt động nghệ thuật và văn hóa chưa nhiều.
3. Giải pháp nâng cao năng lực thẩm mỹ cho học viên tại các học viện, trường sĩ quan quân đội
Để làm tốt công tác bồi dưỡng năng lực thẩm mỹ cho học viên ở các học viện, trường sĩ quan quân đội hiện nay cần thực hiện tốt những giải pháp sau:
Thứ nhất, nâng cao vai trò lãnh đạo của các cấp ủy, tổ chức Đảng các cấp qua việc cụ thể hóa các chương trình, kế hoạch liên quan đến giáo dục văn hóa và nghệ thuật trong các học viện, trường sĩ quan. Các cấp lãnh đạo cần chủ động chỉ đạo xây dựng các kế hoạch dài hạn về phát triển văn hóa thẩm mỹ gắn liền với mục tiêu xây dựng quân đội hiện đại, đồng thời lồng ghép nội dung thẩm mỹ vào các chương trình giáo dục – đào tạo.
Công tác tuyên truyền cũng cần được đổi mới, sử dụng đa dạng các hình thức, như: hội thảo, tọa đàm, các buổi sinh hoạt chính trị, hoặc qua các tác phẩm nghệ thuật để làm nổi bật vai trò của năng lực thẩm mỹ trong đời sống và công tác của học viên. Việc kết hợp giữa lý luận và thực tiễn sẽ giúp học viên hiểu sâu sắc hơn về ý nghĩa của thẩm mỹ, từ đó hình thành động lực tự thân trong việc rèn luyện. Ngoài ra, cần phân công rõ trách nhiệm cho từng tổ chức, cá nhân trong việc tổ chức và đánh giá hiệu quả của các chương trình văn hóa nghệ thuật. Hằng năm, các cấp ủy, tổ chức Đảng cần tổ chức sơ kết, tổng kết để rút kinh nghiệm và kịp thời điều chỉnh các giải pháp phù hợp.
Thứ hai, phát triển thiết chế văn hóa. Việc xây dựng và nâng cấp các thiết chế văn hóa trong các học viện, trường sĩ quan là yêu cầu cấp thiết. Cần đầu tư cơ sở vật chất hiện đại, đồng bộ để các phòng nghệ thuật, nhà văn hóa, thư viện không chỉ đáp ứng nhu cầu học tập mà còn trở thành không gian sáng tạo, khám phá cho học viên. Các thiết chế văn hóa nên được xây dựng theo hướng mở, thân thiện, với nội dung phong phú, đa dạng, từ trưng bày các tác phẩm nghệ thuật dân tộc đến những sản phẩm mang tính đương đại, kết hợp với công nghệ số để thu hút học viên tham gia. Bên cạnh đó, việc kết nối với các tổ chức văn hóa nghệ thuật bên ngoài cũng cần được đẩy mạnh. Các học viện, trường sĩ quan có thể phối hợp với các đơn vị văn hóa địa phương tổ chức các hoạt động giao lưu, kết nghĩa, học hỏi kinh nghiệm nhằm làm giàu thêm kiến thức và kỹ năng về thẩm mỹ cho học viên.
Thứ ba, khuyến khích sáng tạo và phát triển năng lực thẩm mỹ của từng cá nhân. Các học viện, trường sĩ quan cần thường xuyên tổ chức các cuộc thi sáng tác nghệ thuật, triển lãm tranh, ảnh, biểu diễn văn nghệ… với chủ đề gắn liền với truyền thống quân đội và lịch sử dân tộc. Đây không chỉ là sân chơi để học viên thể hiện tài năng mà còn là cơ hội để lan tỏa những giá trị văn hóa thẩm mỹ trong môi trường quân đội. Ngoài ra, cần tạo điều kiện để học viên tiếp cận với các loại hình nghệ thuật đa dạng, từ nghệ thuật truyền thống, như: hát chèo, cải lương, ca trù đến nghệ thuật hiện đại như âm nhạc, nhiếp ảnh và phim ảnh… Việc mở các lớp học ngoại khóa, mời các nghệ sĩ nổi tiếng về giảng dạy hoặc tổ chức các buổi chia sẻ kinh nghiệm sẽ giúp học viên vừa trau dồi kiến thức, vừa khơi dậy sự sáng tạo và cảm thụ cái đẹp. Đặc biệt, cần xây dựng các câu lạc bộ nghệ thuật tại các học viện, trường sĩ quan quân đội, tạo môi trường để học viên tham gia thường xuyên, gắn bó và phát triển năng lực cá nhân.
Thứ tư, nâng cao nhận thức của học viên. Để học viên nhận thức rõ hơn về vai trò của năng lực thẩm mỹ, các nội dung giáo dục cần được lồng ghép chặt chẽ với nhiệm vụ huấn luyện và diễn tập chiến đấu. Cần thiết kế các chuyên đề giảng dạy chuyên sâu về thẩm mỹ, tập trung vào mối liên hệ giữa cái đẹp trong nghệ thuật và phẩm chất người quân nhân trong quân đội, như tinh thần kỷ luật, sự đoàn kết, lòng yêu nước và ý chí chiến đấu… Học viên cũng cần được truyền cảm hứng thông qua những câu chuyện, hình mẫu người quân nhân tiêu biểu có sự hài hòa giữa phẩm chất chính trị, đạo đức và năng lực thẩm mỹ. Các buổi tham quan, thực tế tại các địa danh lịch sử, bảo tàng nghệ thuật, hoặc tham gia các sự kiện văn hóa lớn… cũng sẽ giúp học viên tiếp cận sâu hơn với các giá trị thẩm mỹ. Ngoài ra, cần đẩy mạnh phong trào tự học, tự rèn của học viên trong lĩnh vực thẩm mỹ. Việc khuyến khích học viên tự nghiên cứu, đọc sách, tìm hiểu về nghệ thuật không chỉ giúp phát triển tư duy thẩm mỹ mà còn rèn luyện khả năng tư duy độc lập, sáng tạo.
4. Kết luận
Bồi dưỡng năng lực thẩm mỹ cho học viên tại các học viện, trường sĩ quan là nhiệm vụ quan trọng, giúp xây dựng đội ngũ sĩ quan toàn diện về phẩm chất chính trị, đạo đức và tư duy sáng tạo. Để thực hiện hiệu quả, cần có sự chỉ đạo mạnh mẽ từ lãnh đạo các cấp, phát huy các thiết chế văn hóa và tạo môi trường học tập, sinh hoạt thẩm mỹ phù hợp. Đồng thời, học viên cần nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của năng lực thẩm mỹ trong việc hoàn thiện bản thân và thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Qua đó, góp phần xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, đáp ứng yêu cầu phát triển trong bối cảnh hội nhập quốc tế.
Chú thích:
1. C.Mác – Ph.Ăng ghen (1975). Phê phán cương lĩnh Gotha. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 36.
2. C.Mác – Ph.Ăng ghen (2000). Những nguyên lý của chủ nghĩa cộng sản. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 580.
3. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 236.
4. Lênin (1976). Về văn hóa và giáo dục. Tập 33. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 70.
5. Hồ Chí Minh (2012). Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 52.
Tài liệu tham khảo:
1. Quân ủy Trung ương (2012). Nghị quyết số 769-NQ/QUTW ngày 21/12/2012 về xây dựng đội ngũ cán bộ quân đội giai đoạn 2013 – 2020 và những năm tiếp theo.
2. Quân ủy Trung ương (2017). Chỉ thị số 118-CT/QUTW ngày 20/02/2017 về tăng cường công tác bảo vệ chính trị nội bộ Quân đội trong tình hình hiện nay.
3. Quân ủy Trung ương (2019). Nghị quyết số 109-NQ/QUTW ngày 11/02/2019 về xây dựng đội ngũ cán bộ quân đội, nhất là cấp chiến dịch, chiến lược đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
4. Nâng cao chất lượng công tác giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho đội ngũ giảng viên trẻ ở các học viện, trường sĩ quan quân đội. https://www.quanlynhanuoc.vn/2024/03/26/nang-cao-chat-luong-cong-tac-giao-duc-ren-luyen-dao-duc-cach-mang-cho-doi-ngu-giang-vien-tre-o-cac-hoc-vien-truong-si-quan-quan-doi.