ThS. Phùng Anh Tuấn
Học viện An ninh nhân dân
(Quanlynhanuoc.vn) – Trong giai đoạn chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ ở tất cả các lĩnh vực đời sống xã hội hiện nay, việc xây dựng, duy trì chuẩn mực văn hóa công vụ sẽ giúp mỗi cán bộ, chiến sĩ Công an nhân dân có bản lĩnh và thực thi công vụ hiệu quả. Bài viết tập trung phân tích, làm rõ nội dung chuẩn mực văn hóa công vụ của lực lượng Công an nhân dân. Đó là hệ thống nguyên tắc, các quy định mang tính pháp lý, bắt buộc các cán bộ, chiến sĩ công an phải thực hiện, phải tuân thủ và hành động nhằm thực hiện lý tưởng chính trị và giá trị văn hóa, góp phần xây dựng văn hóa công vụ của lực lượng Công an nhân dân đạt hiệu quả cao hơn trong thời gian tới.
Từ khóa: Chuẩn mực; văn hóa công vụ; lực lượng Công an nhân dân; chuyển đổi số.
1. Đặt vấn đề
Chuẩn mực văn hóa công vụ được hiểu là hệ thống các nguyên tắc, quy định mang tính pháp lý của tổ chức mà mọi cán bộ, công chức, viên chức phải tuân thủ và hành động nhằm thực hiện lý tưởng chính trị và giá trị văn hóa công vụ. Mỗi một xã hội hay một tổ chức chính trị, tổ chức xã hội nhất định đều xác lập một hệ giá trị cốt lõi và xây dựng hệ thống các chuẩn mực để thực hành công vụ. Nếu hệ giá trị công vụ đóng vai trò định hướng, đánh giá và điều chỉnh hành vi của cá nhân và tổ chức trong thực hành công vụ thì hệ thống chuẩn mực là sự cụ thể hóa các giá trị công vụ để chỉ đạo, tổ chức hoạt động thực tiễn.
Chuẩn mực văn hóa công vụ của lực lượng Công an nhân dân trong bối cảnh chuyển đổi số là hệ thống nguyên tắc, các quy định mang tính pháp lý, mang tính bắt buộc phải thực hiện của Đảng, Nhà nước và Bộ Công an mà tất cả lãnh đạo, cán bộ chiến sĩ phải tuân thủ và hành động nhằm thực hiện lý tưởng chính trị và giá trị văn hóa công vụ của lực lượng Công an nhân dân trong bối cảnh chuyển đổi số.
2. Vai trò văn hóa công vụ của lực lượng Công an nhân dân trong bối cảnh chuyển đổi số
Trước những thời cơ và thách thức trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ hiện nay cùng với việc tăng cường sắp xếp, tổ chức bộ máy tinh gọn của Bộ Công an, lực lượng Công an nhân dân luôn khẳng định sự thích nghi nhanh chóng, tiên phong trong mọi điều kiện, đặc biệt là thực thi công vụ và thực hiện văn hóa công vụ. Văn hóa công vụ của lực lượng Công an nhân dân được hình thành, thừa nhận và phát triển qua các giai đoạn khác nhau của lịch sử.
Là một lực lượng quan trọng của xã hội, Công an nhân dân phải là lực lượng tiên phong, gương mẫu trong việc xây dựng đời sống văn hóa mới, nhất là trong bối cảnh chuyển đổi số hiện nay. Cụ thể:
Một là, đề cao tính phục vụ Nhân dân, vì lợi ích của Nhân dân, sẵn sàng vì mục đích lý tưởng cao đẹp nhất vì dân. Trong bối cảnh chuyển đổi số, vai trò này càng cần trong phát huy trong mọi mặt công tác, làm thay đổi nhận thức, thái độ và hành vi, góp phần bồi đắp, hình thành phẩm chất đạo đức cách mạng của Công an nhân dân Việt Nam. Xây dựng hình ảnh người chiến sĩ công an “trung thành với Đảng, tận tụy với dân, vì nước quên thân, vì dân phục vụ”.
Hai là, giúp bảo đảm liên kết, thông suốt trong quá trình làm việc của lực lượng công an, xây dựng và củng cố mối quan hệ tốt đẹp với các lực lượng xã hội khác, tạo nên nền công vụ tiên tiến, chia sẻ, tôn trọng, hiểu biết, cảm thông, giúp đỡ lẫn nhau. Hình thành cách làm việc thống nhất giữa các cơ quan nhà nước, đẩy mạnh quá trình trao đổi thông tin, bảo đảm xử lý kịp thời các yêu cầu cấp bách trong thời đại số.
Ba là, văn hóa công vụ đồng bộ, hoàn thiện, thống nhất giúp hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật về bảo vệ an ninh, trật tự. Nhất là các chính sách an ninh quốc gia trong tình hình mới, như: chủ động đi tắt đón đầu làn sóng chuyển đổi số, ngăn chặn tội phạm công nghệ cao, xây dựng chính sách kinh tế, văn hoá – xã hội, quốc phòng, an ninh đối ngoại nhằm bảo đảm lợi ích quốc gia, dân tộc, lợi ích chính đáng của Nhân dân trong tình hình thế giới đầy biến động.
Bốn là, thực hiện Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 theo lộ trình của Chính phủ, lực lượng Công an nhân dân đang đi đầu trong chuyển đổi số với Đề án 06 về “Phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022 – 2025, tầm nhìn đến năm 2030”. Một trong những tác nhân làm nên sự thành công đó là văn hóa vì dân phục vụ của cán bộ, chiến sĩ luôn sẵn sàng phục vụ mọi lúc, nọi nơi, như: thành lập các điểm làm căn cước công dân gắn chip lưu động, tinh thần “ba ca, bốn kíp”, hoàn thành nhanh nhất, thuận tiện nhất cho người dân cũng như mọi thủ tục hành chính mà Bộ Công an ban hành.
3. Nội dung cơ bản của chuẩn mực văn hóa công vụ của lực lượng Công an nhân dân
Từ các quy định chuẩn mực công vụ của Chính phủ trong đề án văn hóa công vụ năm 20181 cùng với các quy định hiện hành của Đảng, Nhà nước và của Bộ Công an trong bối cảnh chuyển đổi số, chuẩn mực của lực lượng Công an nhân dân cần:
Thứ nhất, về chính trị tư tưởng. Mỗi cán bộ, chiến sĩ trong lực lượng Công an nhân dân luôn tôn trọng Nhân dân, tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc, suốt đời phấn đấu cho mục đích, lý tưởng cách mạng của Đảng; nêu cao tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc, tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với sự nghiệp cách mạng của Đảng; từ đó, kiên định và vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; kiên quyết, kiên trì bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, tinh thần cảnh giác cách mạng trước âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình” của các thế lực phản động. Thực hiện nghiêm Cương lĩnh chính trị, Điều lệ Đảng, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước2.
Thứ hai, về đạo đức công vụ. Chuẩn mực đạo đức của chiến sĩ công an được thể hiện ở các phẩm chất: trung thực, thẳng thắn, khách quan, công tâm, tích cực đấu tranh tự phê bình và phê bình, không giấu khuyết điểm, không nói sai sự thật; thấy đúng phải bảo vệ, thấy sai phải đấu tranh; trong sạch, không tham ô, tham nhũng, tiêu cực, không gây phiền hà, sách nhiễu. Chủ động phòng ngừa, đấu tranh ngăn chặn tham nhũng, tiêu cực, suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống, chủ nghĩa cá nhân, lợi ích nhóm, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; tâm huyết, trách nhiệm, dấn thân, nỗ lực hoàn thành tốt nhất nhiệm vụ được giao; không để tác động lôi kéo, cám dỗ tiêu cực. Không để gia đình, người thân và người khác lợi dụng chức vụ, vị trí công tác để trục lợi; bảo vệ uy tín, danh dự của bản thân và tổ chức đảng. Thực hiện văn hóa từ chức khi không đủ khả năng, uy tín3.
Trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ hiện nay, việc thực hiện đạo đức lối sống của mỗi cán bộ, chiến sĩ phải được thể hiện cả trên không gian mạng, các hình thức mới trên môi trường số để bảo đảm giữ gìn phẩm chất đạo đức cách mạng, tuyệt đối trung thành với lý tưởng của Đảng, không hoang mang dao động trước mọi diễn biến; các tệ nạn, các hành vi vi phạm pháp luật dễ xảy ra trên môi trường không gian mạng.
Thứ ba, về lối sống. Mỗi cán bộ chiến sĩ cần có lối sống gương mẫu, trong sạch, giản dị, sống đúng mực, tiết kiệm, không chạy theo lối sống thực dụng, hưởng thụ, tiêu cực, giữ gìn phẩm chất đạo đức cách mạng, liêm khiết, chính trực; tích cực tham gia các hoạt động văn hóa, thể thao; ứng xử lịch thiệp, có văn hóa trong giao tiếp, nhất là với Nhân dân; đồng thời, có trách nhiệm trong quan hệ gia đình, là chỗ dựa vững chắc về tinh thần và đạo đức, gương mẫu nuôi dạy con cái; chủ động tham gia công tác xã hội, từ thiện, giúp đỡ người có hoàn cảnh khó khăn; xây dựng môi trường sống và làm việc thân thiện, đoàn kết, tương trợ lẫn nhau.
Chính vì thế, trong bối cảnh chuyển đổi số, mỗi cán bộ, chiến sĩ cần sử dụng mạng xã hội có trách nhiệm, không đăng tải, chia sẻ thông tin trái chiều, tiêu cực, không để lộ thông tin nội bộ, hình ảnh ảnh hưởng đến uy tín ngành, là tấm gương trong việc tuyên truyền, bảo vệ đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước.
Thứ tư, về chấp hành ý thức tổ chức kỷ luật. Mỗi cán bộ, chiến sĩ đều ý thức rõ việc chấp hành nghiêm túc quy định của Đảng, Nhà nước, ngành Công an và của đơn vị công tác; phát ngôn và thực hiện nghiêm theo Hiến pháp và pháp luật, chấp hành nghiêm Điều lệnh Công an nhân dân và các quy định khác về kỷ luật lao động, những điều cán bộ chiến sĩ, đảng viên không được làm; phải báo cáo kết quả công tác với lãnh đạo cấp trên. Ngoài ra, tùy theo đặc điểm của từng lực lượng, đơn vị mà các cán bộ chiến sĩ phải thực hiện theo đúng quy trình công tác, quy trình công việc, tiếp xúc Nhân dân. Đây là việc làm thể hiện sự tôn trọng Nhân dân, ý thức trách nhiệm trong thực thi công vụ, bảo đảm quy trình, kỷ luật công tác còn khẳng định sự chuyên nghiệp, chính quy, tinh nhuệ của lực lượng Công an nhân dân.
Trong bối cảnh chuyển đổi số, việc thực hiện các nội quy, quy định về kỷ luật công tác, kỷ luật lao động, quy trình công tác càng cần phải duy trì nghiêm túc. Mỗi cán bộ, chiến sĩ phải có ý thức tự giác làm việc trên nền tảng công nghệ, sử dụng thành thạo các công cụ số, chấp hành nghiêm quy trình làm việc trên môi trường điện tử. Mỗi người phải có thái độ nghiêm túc khi sử dụng phần mềm quản lý, cơ sở dữ liệu nghiệp vụ, hệ thống công vụ số hóa. Chấp hành kỷ luật trong thời đại số cũng đồng nghĩa với việc tuân thủ nghiêm quy định về an toàn thông tin, bảo mật dữ liệu, tránh vi phạm đạo đức nghề nghiệp khi làm việc trong môi trường số.
Thứ năm, về tinh thần, thái độ làm việc. Khi bắt đầu tham gia lực lượng Công an nhân dân, mỗi cán bộ chiến sĩ đã tự nguyện viết đơn xin tham gia công tác lâu dài trong lực lượng. Điều này khẳng định sự tự giác trong chấp hành mệnh lệnh và tinh thần tự chủ, tự lực trong công việc và thái độ làm việc hết sức nghiêm túc. Khi bước chân vào lực lượng Công an, mỗi cán bộ, chiến sĩ đều được quán triệt thực hiện các chuẩn mực về tinh thần, thái độ làm việc, thể hiện ở 5 lời thề danh dự, 10 điều kỷ luật, điều lệnh nội vụ Công an nhân dân và tinh thần gương mẫu, trách nhiệm của người đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam.
Trong thời điểm hiện tại, cần chuyển trạng thái từ làm việc thông thường sang làm việc trên môi trường số. Theo đó, yêu cầu đặt ra đối với mỗi cán bộ, chiến sĩ phải thay đổi phong cách làm việc ở các nội dung sau: phải thay đổi nhận thức về cách thức làm việc để thực hiện được các nhiệm vụ trong môi trường làm việc mới, cách thức làm việc mới, giao tiếp số; mỗi cán bộ, chiến sĩ cần có kỹ năng số, năng lực số; hình thành tác phong, phong cách làm việc để thực hiện được các nhiệm vụ trong quá trình chuyển đổi số. Mỗi cán bộ, chiến sĩ cũng cần xây dựng năng lực tự nghiên cứu, sáng tạo, làm chủ công nghệ mới, có đạo đức và văn hóa trong môi trường số và thích ứng với môi trường làm việc linh hoạt. Cùng với đó, cần có sự chia sẻ thông tin một cách dễ dàng hơn thông qua việc hình thành các nhóm làm việc. Cách làm này tạo điều kiện cho mỗi cán bộ, chiến sĩ được chủ động trong thể hiện quan điểm, chia sẻ thông tin mà không bị gò bó vào các cuộc họp truyền thống. Các ý tưởng thực thi công việc được đề xuất nhanh chóng, được phản hồi, được chấp nhận và thừa nhận của đồng nghiệp, người lãnh đạo, quản lý nhanh hơn. Điều này, khiến mỗi cán bộ chiến sĩ có thể khẳng định được vị thế của bản thân và khả năng tham gia vào các công việc, dự án của cơ quan được dễ dàng và hiệu quả hơn.
Thứ sáu, về giao tiếp, ứng xử4. Trong công tác và đời sống, cán bộ, chiến sĩ Công an nhân dân cần thể hiện tác phong ứng xử chuẩn mực với đồng chí, đồng đội. Sự đoàn kết, hợp tác, tôn trọng lẫn nhau là nền tảng để xây dựng tập thể vững mạnh.
Đối với cán bộ giữ chức vụ lãnh đạo, chỉ huy, việc nêu gương là yêu cầu bắt buộc. Các đồng chí lãnh đạo cần thể hiện tinh thần trách nhiệm, công tâm trong đánh giá, sẵn sàng lắng nghe và chia sẻ cùng cấp dưới. Không được có hành vi cửa quyền, trù dập hay bao che cho sai phạm. Đồng thời, cần tạo điều kiện để cán bộ cấp dưới học tập, rèn luyện, phát triển năng lực phù hợp với yêu cầu công tác.
Với cấp trên, cán bộ, chiến sĩ cần giữ thái độ tôn trọng, phục tùng mệnh lệnh hợp pháp và trung thực trong báo cáo công việc. Bên cạnh đó, tiếp tục phát huy tinh thần chủ động, mạnh dạn đề xuất các giải pháp, sáng kiến, đóng góp tích cực vào hoạt động của đơn vị.
Trong mối quan hệ với Nhân dân, mỗi cán bộ, chiến sĩ phải thể hiện sự kính trọng, tận tụy, trách nhiệm. Giao tiếp với Nhân dân cần văn minh, lịch sự, niềm nở, nhất là đối với người già yếu, người có hoàn cảnh khó khăn. Đồng thời, cần tích cực tuyên truyền, vận động Nhân dân chấp hành pháp luật và tham gia bảo vệ an ninh Tổ quốc.
Trong gia đình, mỗi cán bộ, chiến sĩ cần nêu gương về đạo đức, lối sống và chấp hành pháp luật. Không để người thân lợi dụng uy tín, chức vụ để can thiệp hoặc trục lợi trong các công việc liên quan đến cơ quan, đơn vị. Tại nơi cư trú, cán bộ, chiến sĩ phải thể hiện vai trò người công dân gương mẫu, gần gũi, đoàn kết, tích cực tham gia các hoạt động xã hội và giữ mối quan hệ tốt với chính quyền địa phương.
Đối với các tổ chức, cá nhân nước ngoài, cán bộ, chiến sĩ cần giữ thái độ tôn trọng phong tục, văn hóa trên cơ sở phù hợp với pháp luật Việt Nam và chính sách đối ngoại. Mọi hành vi, lời nói đều phải thể hiện tinh thần gìn giữ uy tín, danh dự của lực lượng Công an nhân dân và hình ảnh đất nước.
Trong không gian mạng, cán bộ, chiến sĩ phải đặc biệt thận trọng. Việc sử dụng tài khoản mạng xã hội cần tuân thủ các quy định của ngành, không đăng tải hoặc chia sẻ nội dung sai lệch, phản cảm hay trái pháp luật. Ngoài việc giữ gìn hình ảnh cá nhân, mỗi cán bộ, chiến sĩ còn cần chủ động lan tỏa thông tin tích cực, đấu tranh với các quan điểm sai trái, góp phần bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng và lợi ích quốc gia.
Thứ bảy, chuẩn mực về trang phục. Lực lượng Công an nhân dân được quy định rõ về trang phục, được công bố công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng để mọi người dân, tổ chức, cá nhân đều biết để nhận biết. Trong bối cảnh chuyển đổi số, việc thực hiện quy định về trang phục của lực lượng Công an nhân dân là không thay đổi. Tuy nhiên, khi sử dụng hình ảnh của lực lượng Công an nhân dân nói chung và hình ảnh của cán bộ, chiến sĩ khi đang mặc trang phục Công an nhân dân nói riêng là một việc làm được quy định rất chặt chẽ. Trừ khi được sự đồng ý của các cấp có thẩm quyền hoặc trong một số trường hợp đặc biệt cụ thể, trong mọi trường hợp khác, cán bộ chiến sĩ không được sử dụng hình ảnh cá nhân khi đang mặc quân phục hoặc hình ảnh trang phục của lực lượng Công an nhân dân trên các phương tiện thông tin đại chúng, mạng xã hội…
4. Kết luận
Chuyển đổi số không chỉ thay đổi cách thức làm việc mà còn đặt ra những yêu cầu mới về tính minh bạch, nhanh nhạy, chuẩn xác trong xử lý thông tin và phục vụ Nhân dân. Khi công nghệ ngày càng được tích hợp vào nghiệp vụ, việc duy trì phẩm chất đạo đức, tác phong kỷ luật và văn hóa giao tiếp chuẩn mực giúp cán bộ công an không bị “trôi” theo lối làm việc máy móc, lạnh lùng. Chuẩn mực văn hóa công vụ cũng là yếu tố then chốt để nâng cao niềm tin của Nhân dân đối với lực lượng công an trong thời đại số hóa toàn diện, khi mỗi tương tác giữa công dân và cơ quan công an đều có thể được ghi nhận, đánh giá và lan tỏa nhanh chóng. Trong quá trình chuyển đổi số, việc giữ gìn và phát huy văn hóa công vụ chính là cách để lực lượng Công an nhân dân bảo vệ danh dự, uy tín của ngành, đồng thời, đáp ứng tốt hơn yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mớir
Chú thích:
1. Thủ tướng Chính phủ (2018). Quyết định số 1487/QĐ-TTg ngày 27/12/2018 về phê duyệt Đề án văn hóa công vụ.
2, 3. Ban Chấp hành Trung ương Đảng (2024). Quy định số 144-QĐ/TW ngày 09/5/2024 về chuẩn mực đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên trong giai đoạn mới.
4. Bộ Công an (2023). Thông tư số 12/2023/TT-BCA ngày 20/3/2023 quy định về quy tắc ứng xử của cán bộ, chiến sĩ Công an nhân dân.
Tài liệu tham khảo:
1. Bộ Công an (2019). Kế hoạch số 178/KH-BCA-X03 ngày 14/5/2019 về thực hiện Quyết định số 1847/QĐ-TTg ngày 27/12/2018 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án Văn hóa công vụ.
2. Quốc hội (2018). Luật Công an nhân dân năm 2018.
