TS. Nguyễn Trọng Đại
Trường Sĩ quan Không quân
(Quanlynhanuoc.vn) – Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về “học tập suốt đời, lấy tự học làm cốt” vào nâng cao hiệu quả công tác bồi dưỡng đội ngũ giảng viên ở các nhà trường quân đội không chỉ là yêu cầu khách quan mà còn là yếu tố cốt lõi để chuyển quá trình bồi dưỡng thành quá trình tự bồi dưỡng, góp phần xây dựng đội ngũ giảng viên có phẩm chất, năng lực đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ được giao, thực sự là tấm gương về tự học và sáng tạo. Bài viết khái quát một số nội dung cơ bản và giá trị của tư tưởng Hồ Chí Minh; xác định một số giải pháp vận dụng vào nâng cao hiệu quả công tác bồi dưỡng đội ngũ giảng viên trong các nhà trường quân đội đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
Từ khóa: Học tập suốt đời, đội ngũ giảng viên, tư tưởng Hồ Chí Minh.
1. Đặt vấn đề
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, cách mạng công nghiệp 4.0 diễn ra sâu rộng, phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành “đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển”1. Trong khi đó, nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc có những bước phát triển mới, Quân đội được xây dựng theo hướng cách mạng, chính quy, tinh nhuệ từng bước hiện đại, một số quân chủng, binh chủng, lực lượng tiến thẳng lên hiện đại, đặt ra yêu cầu khách quan phải “tạo sự chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục và đào tạo trong quân đội”2.
Việc xây dựng đội ngũ giảng viên có đủ phẩm chất, năng lực đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong bối cảnh mới là nhiệm vụ mang tính then chốt, quyết định chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục và đào tạo trong các nhà trường quân đội. Vì vậy, việc nghiên cứu, nắm vững những giá trị trong tư tưởng Hồ Chí Minh về học tập suốt đời, “lấy tự học làm cốt” không chỉ là cơ sở để chúng ta hiểu thêm về những giá trị trong tư tưởng của Người mà còn là cơ sở, định hướng quan trọng góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác bồi dưỡng đội ngũ giảng viên trong các nhà trường quân đội, xây dựng đội ngũ giảng viên có đủ phẩm chất, năng lực, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới.
2. Một số nội dung vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về “học tập suốt đời” nâng cao hiệu quả công tác bồi dưỡng đội ngũ giảng viên
Tư tưởng Hồ Chí Minh về tự học, học tập suốt đời có ý nghĩa quan trọng, là kim chỉ nam định hướng toàn diện cho quá trình học tập của mỗi người cũng như cho công tác giáo dục, đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ cán bộ cho cách mạng của Đảng. Tư tưởng về học tập suốt đời, “lấy tự học làm cốt” có ý nghĩa bao quát, thể hiện toàn diện từ quan niệm, vai trò, mục đích, động cơ và phương pháp, cách thức học tập suốt đời, “lấy tự học làm cốt”.
Một là, quan niệm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về học tập suốt đời.
Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, học tập là một quá trình tiếp thu tri thức nhân loại, do đó, bên cạnh việc học tại trường, lớp thì học tập suốt đời có ý nghĩ vô cùng quan trọng, cần thiết và thường xuyên đối với mỗi người, nhất là đối với mỗi cán bộ cách mạng. Người luôn nhắc nhở mọi người phải xem “học hỏi là một việc phải tiếp tục suốt đời”3, phải xác định: “Học hành là vô cùng. Học càng nhiều, biết càng nhiều càng tốt”4 và “không ai có thể tự cho mình đã biết đủ rồi, biết hết rồi”5, bởi vì, nếu thỏa mãn, dừng lại, không chịu học tập để không ngừng tiến bộ sẽ trở nên lạc hậu, không theo kịp Nhân dân, không theo kịp cách mạng. Vì vậy, Người luôn xác định: “chúng ta phải học và hoạt động cách mạng suốt đời. Còn sống thì còn phải học”6.
Về “tự học”, người quan niệm: tự học là “tự động học tập”7 và quá trình học tập phải “lấy tự học làm cốt”. Điều đó có nghĩa là việc tự học là vấn đề cốt lõi của quá trình học tập, tự học phải do bản thân mình quyết định. Chỉ khi nào mỗi người ý thức sâu sắc yêu cầu, nhiệm vụ của bản thân, phát huy tính tự giác, tự chủ học tập, không phải đợi sự nhắc nhở, giao nhiệm vụ của tổ chức hay người khác, biết chuyển quá trình học tập thành nhu cầu tự thân để tiến hành tự học thì khi đó mới được gọi là “tự học”. Vì thế, Người luôn nhắc nhở: “Tự động là không phải tựa vào ai, là tự mình biết xoay xở, tự mình biết thực hành công tác theo nhiều hình thức mới mẻ, phong phú”8, bởi vì, theo Người tự học và học tập suốt đời là cách tốt nhất để mỗi người làm giàu trí tuệ và nhân cách của mình để ngày càng tiến bộ, để phụng sự Tổ quốc và Nhân dân được tốt hơn.
Hai là, mục đích và động cơ học tập suốt đời.
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, để thực hiện tốt việc học tập suốt đời, “lấy tự học làm cốt”8 đòi hỏi mỗi người phải xác định đúng mục đích, động cơ học tập. Học tập suốt đời, “lấy tự học làm cốt” không phải vì bằng cấp, danh thơm tiếng tốt, tiền tài địa vị để đỗ đạt làm quan và nhũng nhiễu dân mà “học để làm việc, làm người, làm cán bộ. Học để phụng sự đoàn thể, giai cấp và Nhân dân, Tổ quốc và nhân loại”9, học cốt để biết đạo lý làm người, để giúp dân. Vì vậy, để thực hiện học tập suốt đời, “lấy tự học làm cốt”, Người luôn nhắc nhở phải “tự nguyện, tự giác, xem công tác học tập cũng là một nhiệm vụ mà người cán bộ cách mạng phải hoàn thành cho được, do đó cần tích cực, tự động hoàn thành kế hoạch học tập, nêu cao tinh thần chịu khó, cố gắng, không lùi bước trước bất kỳ khó khăn nào trong việc học tập”10.
Ba là, về phương châm và phương pháp học tập suốt đời.
Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhắc nhở học tập suốt đời, “lấy tự học làm cốt” là việc làm quan trọng, cần thiết và thường xuyên đối với mỗi người theo phương châm: “Học hành là vô cùng. Học càng nhiều, biết càng nhiều càng tốt”11, “phải thực hiện lời dạy của Lênin là học, học nữa, học mãi. Học phải đi đôi với hành. Học để hành càng ngày càng tốt hơn”12. Theo Người, “thế giới ngày ngày đổi mới, nhân dân ta ngày càng tiến bộ, cho nên chúng ta phải tiếp tục học và hành để tiến bộ kịp nhân dân”13, “nếu không chịu khó học thì không tiến bộ được. Không tiến bộ là thoái bộ. Xã hội càng đi tới, công việc càng nhiều, máy móc càng tinh xảo. Mình mà không chịu học thì lạc hậu, mà lạc hậu là bị đào thải, tự mình đào thải mình”14. Vì thế, quá trình học tập, tự học và học tập suốt đời cần phải nghiêm túc, không bỏ bê, không ngắt quãng, không nên được chăng hay chớ.
Về phương pháp học tập, tự học và học tập suốt đời, Người đặc biệt nhấn mạnh việc học tập, tự học, học suốt đời phải gắn với thực tiễn cách mạng, phải được thực tiễn kiểm tra, đánh giá, “suốt đời phải gắn liền lý luận với công tác thực tế”, phải có thái độ đúng và phương pháp đúng. Theo Người, “phương châm, phương pháp học tập là lý luận liên hệ với thực tế”15. Chính phương châm, phương pháp này đã được Người áp dụng trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, bản thân Người là tấm gương mẫu mực về quá trình tự học và học tập suốt đời.
3. Một số giải pháp
Hiện nay, nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc có những bước phát triển mới, Quân đội được xây dựng theo hướng cách mạng, chính quy, tinh nhuệ từng bước hiện đại, một số quân chủng, binh chủng, lực lượng tiến thẳng lên hiện đại, đã và đang đặt ra yêu cầu ngày càng cao cho công tác giáo dục và đào tạo của các nhà trường Quân đội. Trong đó, bồi dưỡng nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên đóng vai trò then chốt, quyết định chất lượng, hiệu quả giáo dục và đào tạo của các Nhà trường quân đội. Để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác bồi dưỡng đội ngũ giảng viên ở các nhà trường Quân đội thì việc vận dụng có hiệu quả tư tưởng của Người về học tập suốt đời, “lấy tự học làm cốt” là giải pháp có tính nền tảng và chiến lược.
Thứ nhất, nâng cao nhận thức, thái độ, trách nhiệm cho mỗi giảng viên.
Nâng cao nhận thức, thái độ, trách nhiệm cho mỗi giảng viên không chỉ là yêu cầu khách quan mà còn là giải pháp mang tính then chốt, quyết định đến chất lượng vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về học tập suốt đời, “lấy tự học làm cốt” vào nâng cao hiệu quả công tác bồi dưỡng đội ngũ giảng viên ở các nhà trường Quân đội, bởi vì mọi hoạt động của con người đều bắt đầu từ nhận thức, chỉ khi nào nhận thức đúng mới có cơ sở hình thành thái độ, trách nhiệm đúng cho mỗi người trong hoạt động, như Chủ tịch Hồ Chí Minh từng dạy: “Tư tưởng đúng thì hành động mới khỏi sai lạc và mới làm tròn nhiệm vụ cách mạng được”16.
Để nâng cao nhận thức, thái độ, trách nhiệm cho đội ngũ giảng viên cần tập trung bồi dưỡng, nâng cao nhận thức giá trị về tư tưởng học tập suốt đời, “lấy tự học làm cốt”, để họ hiểu rằng, việc học tập suốt đời không chỉ giúp họ nâng cao trình độ chuyên môn mà còn là cơ sở để mỗi cán bộ, giảng viên phát triển toàn diện phẩm chất, năng lực đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Khuyến khích mỗi giảng viên hình thành thái độ tự học chủ động, chuyển hóa quá trình học tập thành quá trình tự học tập, quá trình bồi dưỡng thành quá trình tự bồi dưỡng, xác định học tập suốt đời, “lấy tự học làm cốt” là trách nhiệm đạo đức của mỗi người giảng viên trong các nhà trường quân đội.
Thứ hai, xây dựng môi trường tự học, học tập liên tục, học tập suốt đời cho đội ngũ giảng viên ở các nhà trường quân đội.
Để vận dụng có hiệu quả tư tưởng Hồ Chí Minh về học tập suốt đời, “lấy tự học làm cốt” vào nâng cao chất lượng công tác bồi dưỡng giảng viên ở các nhà trường quân đội đòi hỏi các nhà trường quân đội phải có sự quan tâm đặc biệt trong xây dựng, phát triển môi trường sư phạm mang tính dân chủ, đòi hỏi cao, khuyến khích tối đa tính tích cực, tự giác của mỗi cán bộ, giảng viên.
Các nhà trường quân đội cần phát triển hệ thống chương trình bồi dưỡng giảng viên, tạo điều kiện để đội ngũ giảng viên được tiếp cận cơ hội học tập và được học tập mọi lúc, mọi nơi thông qua việc cung cấp các chương trình bồi dưỡng chuyên môn liên tục từ các khóa ngắn hạn, đào tạo chuyên sâu đến các chương trình tập huấn, bồi dưỡng,… Đồng thời, cần tạo cơ hội cho giảng viên tham gia nghiên cứu khoa học, các hội thảo khoa học, học thuật, xây dựng các câu lạc bộ nghiên cứu, diễn đàn học thuật,… để giảng viên có cơ hội giao lưu, học tập, chia sẻ kinh nghiệm, kiến thức về các vấn đề nghiên cứu, từ đó thúc đẩy mỗi giảng viên ở các nhà trường quân đội tích cực tự học, học tập liên tục, học tập suốt đời.
Thứ ba, khuyến khích đổi mới, sáng tạo và chuyển đổi số trong bồi dưỡng đội ngũ giảng viên ở các nhà trường quân đội.
Hiện nay, đổi mới, sáng tạo và chuyển đổi số trong giáo dục là yêu cầu khách quan, tất yếu, trở thành “đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển”17. Một mặt, tạo điều kiện thuận lợi, thúc đẩy quá trình tự học, học tập suốt đời mà không bị giới hạn về không gian và thời gian học tập. Mặt khác, đổi mới, sáng tạo và chuyển đổi số đặt ra yêu cầu khách quan, thúc đẩy mỗi giảng viên các nhà trường quân đội phải không ngừng tự học, học tập liên tục, học tập suốt đời để không bị lạc hậu trước sự phát triển mạnh mẽ của khoa học quân sự, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu nhiệm vụ trong bối cảnh mới. Cần khuyến khích đội ngũ giảng viên không ngừng đổi mới, sáng tạo, ứng dụng công nghệ vào công tác giảng dạy và nghiên cứu khoa học, giúp giảng viên cải thiện kỹ năng sư phạm, tiếp cận kiến thức một cách trực quan và sinh động.
Thứ tư, phát huy vai trò tự giác, gương mẫu của đội ngũ giảng viên ở các nhà trường quân đội.
Các nhà trường quân đội cần xây dựng được văn hóa học tập, tự học và học tập suốt đời ở mỗi giảng viên để họ nhận thức đúng về vai trò, trách nhiệm của mình không chỉ là người truyền đạt tri thức mà còn là tấm gương sáng về đạo đức, lối sống và tình thần học tập. Mỗi giảng viên cần xây dựng kế hoạch học tập cá nhân, gắn với chuyên môn, nhiệm vụ được giao, từ đó chủ động tự học, tự bồi dưỡng kiến thức lý luận, thực tiễn, kỹ năng sư phạm, công nghệ thông tin,… kiên quyết đấu tranh với tư tưởng lười học, ngại học… từ đó nâng cao chất lượng, hiệu quả tự học, học tập suốt đời.
Thứ năm, xây dựng cơ chế, chính sách hỗ trợ và khuyễn khích tự học, học tập suốt đời.
Tập trung xây dựng thống tiêu chí đánh giá, ghi nhận kết quả tự học, học tập suốt đời, đưa kết quả tự học vào tiêu chí thi đua, đánh giá chất lượng giảng viên, xét nâng lương, bổ nhiệm, thăng quân hàm. Có chính sách khen thưởng, hỗ trợ tài chính cho giảng viên tích cực học tập, nghiên cứu, tạo điều kiện để những giảng viên tự học tốt được ưu tiên tham gia lớp đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ. Bên cạnh đó, các nhà trường quân đội cần đầu tư thư viện điện tử, học liệu số, nền tảng học trực tuyến để giảng viên dễ dàng tiếp cận tri thức mới trên cơ sở xây dựng và hoàn thiện hệ thống bảo đảm an ninh, an toàn trên thông tin mạng,…
4. Kết luận
Tư tưởng Hồ Chí Minh về học tập suốt đời, “lấy tự học làm cốt” là cơ sở, nền tảng quan trọng định hướng cho công tác bồi dưỡng đội ngũ giảng viên ở các nhà trường quân đội đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về học tập suốt đời, “lấy tự học làm cốt” vào nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác bồi dưỡng giảng viên không chỉ là yêu cầu trước mắt mà còn là giải pháp cơ bản, lâu dài để xây dựng đội ngũ nhà giáo quân đội “vừa hồng, vừa chuyên”, đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại và yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
Chú thích:
1, 17. Ban Chấp hành trung ương (2024). Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
2. Quân ủy Trung ương (2022). Nghị quyết số 1657-NQ/QUTW về đổi mới công tác giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng Quân đội trong tình hình mới.
3, 13. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 10. H.NXB. Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 377, 377.
4, 5, 6, 8, 9, 11, 15. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 5. H. NXB. Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 349, 349, 312, 312, 312, 349, 116.
7, 12. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 15. H. NXB. Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 113, 113.
10. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 11. H. NXB. Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 98.
14. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 12. H. NXB. Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 333.
16. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 6. H. NXB. Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 360.
