Trung tá Nguyễn Hiền Nhân
Hệ 5, Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Cán bộ chủ chốt cấp xã là lực lượng nòng cốt trong việc củng cố hệ thống chính trị cơ sở và tổ chức thực hiện đường lối của Đảng. Thời gian qua, thành phố Cần Thơ đã quan tâm xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã trong bối cảnh nhiều thời cơ và thách thức đan xen. Nội dung bài viết khái quát thực trạng công tác xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở thành phố Cần Thơ giai đoạn 2020 – 2025; đồng thời, rút ra những bài học kinh nghiệm có giá trị thực tiễn trong thực hiện công tác cán bộ ở giai đoạn tiếp theo.
Từ khóa: Công tác cán bộ; bài học kinh nghiệm; xây dựng đội ngũ; cán bộ chủ chốt cấp xã; thành phố Cần Thơ.
1. Đặt vấn đề
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định: “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc”1. Theo đó, công tác xây dựng đội ngũ cán bộ luôn là vấn đề có ý nghĩa chiến lược, quyết định đến sự thành bại của cách mạng. Trải qua các thời kỳ lịch sử, Đảng luôn quan tâm đặc biệt đến công tác cán bộ, coi đó là “khâu then chốt của then chốt”. Văn kiện Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh: “Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức có đủ phẩm chất, năng lực, uy tín, phục vụ Nhân dân và sự phát triển của đất nước”2. Đối với cấp cơ sở, đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng, là cầu nối trực tiếp giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân, trực tiếp triển khai đường lối, chính sách vào thực tiễn. Vì vậy, việc xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã vững mạnh là yêu cầu khách quan, cấp bách, góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của hệ thống chính trị ở cơ sở.
Thành phố Cần Thơ thuộc vùng đồng bằng sông Cửu Long, có vị trí chiến lược quan trọng về chính trị, kinh tế, văn hóa, quốc phòng – an ninh trong khu vực. Thời gian qua, tỉnh đứng trước nhiều thời cơ trong bối cảnh hội nhập quốc tế, chuyển đổi số và phát triển nông nghiệp công nghệ cao; đồng thời cũng đối mặt với thách thức, như: biến đổi khí hậu, hạn hán, xâm nhập mặn, đời sống nhân dân, nhất là đồng bào dân tộc còn nhiều khó khăn. Trong bối cảnh đó, đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã có vai trò then chốt trong tổ chức, vận động Nhân dân thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, góp phần phát triển kinh tế – xã hội, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
2. Thực trạng công tác xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở thành phố Cần Thơ giai đoạn 2020 – 2025
Theo Nghị quyết số 202/2025/QH15 ngày 12/6/2025 của Quốc hội về sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, thành phố Cần Thơ mới được hình thành trên cơ sở hợp nhất toàn bộ diện tích tự nhiên và quy mô dân số của thành phố Cần Thơ, tỉnh Hậu Giang và tỉnh Sóc Trăng. Sau khi sắp xếp, thành phố Cần Thơ mới có diện tích tự nhiên 6.360,83 km², dân số khoảng 4,2 triệu người, giáp các tỉnh An Giang, Đồng Tháp, Cà Mau, Vĩnh Long và Biển Đông. Đến nay, thành phố có 103 đơn vị cấp xã (gồm 31 phường và 72 xã). Trong đó, có 59/72 xã đạt chuẩn nông thôn mới, 13/59 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao và 2/13 xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu3. Đây là sự nỗ lực và quyết tâm của các cấp chính quyền, đặc biệt là chính quyền cơ sở, luôn bám sát thực tiễn và huy động nhiều nguồn lực để chăm lo, nâng cao đời sống Nhân dân.
a. Những kết quả đạt được
Một là, công tác lãnh đạo chỉ đạo. Thực hiện Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 19/5/2018 Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII) về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ, Ban Thường vụ Thành ủy đã ban hành nhiều nghị quyết, chỉ thị, kế hoạch nhằm tăng cường công tác xây dựng, kiện toàn đội ngũ cán bộ các cấp. Đặc biệt, Đề án số 03-ĐA/UBND ngày 05/4/2024 về nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức xã, phường, thị trấn trên địa bàn thành phố Cần Thơ giai đoạn 2024 – 2030 xác định rõ, một trong năm nhiệm vụ trọng tâm là: “Xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức tốt, tác phong, lối sống lãnh mạnh, có khả năng triển khai và tổ chức thực hiện tốt chủ trương, nghị quyết, chỉ thị của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước”4.
Hai là, công tác quy hoạch cán bộ chủ chốt cấp xã được thực hiện dân chủ, đúng nguyên tắc trong bối cảnh tổ chức bộ máy mới sau sắp xếp hành chính, với mục tiêu vừa ổn định đội ngũ, vừa tạo nguồn kế thừa có năng lực. Tổng số biên chế công chức được cấp thẩm quyền giao toàn thành phố là: 9.951 người, trong đó, cấp tỉnh: 4.018 người, cấp xã: 5.933 người. Tổng số công chức thành phố hiện có sau sắp xếp là 7.120 người, trong đó, cấp tỉnh: 2.590 người, cấp xã: 4.530 người5. Lựa chọn và bố trí cán bộ lãnh đạo có năng lực, kinh nghiệm, có bản lĩnh đổi mới và sẵn sàng đảm nhận chức vụ lãnh đạo cấp xã mới, đồng thời, rà soát những trường hợp không đáp ứng để điều chỉnh hợp lý. Từ đó cho thấy, thành phố Cần Thơ đã chủ động trong quy hoạch, rà soát, bổ sung cán bộ chủ chốt cấp xã, nhằm bảo đảm sự ổn định và phát triển bền vững cho hệ thống chính quyền cấp cơ sở.
Ba là, trên cơ sở các quy định, chủ trương, chính sách của Trung ương, Thành ủy và Ban Thường vụ Thành ủy luôn quan tâm chỉ đạo công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã; gắn kết chặt chẽ đào tạo với sử dụng và quản lý cán bộ. Theo Đề án “Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức xã, phường, thị trấn giai đoạn 2024 – 2030” do thành phố Cần Thơ ban hành, đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp xã (lãnh đạo chủ chốt cấp xã) hiện nay có 100% đạt trình độ đại học trở lên; 100% có trình độ lý luận chính trị trung cấp trở lên và 100% đã qua bồi dưỡng ngạch chuyên viên trở lên. Ngoài ra, tỷ lệ cán bộ chủ chốt cấp xã có trình độ sau đại học là 11,65%6. Từ đầu năm 2025, có 211 cán bộ, công chức đăng ký về công tác ở xã, phường (đã phân công 27 người vào vị trí phù hợp) nhằm tăng cường năng lực cho cấp xã7. Theo đó, thành phố Cần Thơ đã thực hiện tốt chủ trương đào tạo gắn với sử dụng, bảo đảm đội ngũ cán bộ cấp xã có đủ kiến thức, kỹ năng và năng lực để đáp ứng vị trí lãnh đạo và quản lý tại cơ sở.
Bốn là, chú trọng thực hiện tốt các chính sách đối với cán bộ chủ chốt cấp xã, nhất là chính sách về tiền lương, nghỉ hưu sau khi sắp xếp, sáp nhập đơn vị hành chính. Thành phố Cần Thơ đã ban hành Nghị quyết số 19/2024/NQ-HĐND ngày 12/12/2024 quy định chính sách hỗ trợ đối với cán bộ chủ chốt cấp xã dôi dư trong giai đoạn 2023 – 2025. Theo đó, cán bộ chủ chốt cấp xã nghỉ trước thời hạn trong vòng 12 tháng kể từ khi nghị quyết sắp xếp có hiệu lực thì sẽ được hỗ trợ bằng ½ tháng tiền lương và phụ cấp hiện hưởng cho mỗi tháng nghỉ trước so với thời điểm kết thúc nhiệm kỳ; nghỉ sau 12 tháng sẽ được hỗ trợ bằng ¼ tháng tiền lương và phụ cấp cho mỗi tháng nghỉ trước so với thời điểm kết thúc lộ trình sắp xếp8. Qua đó, thể hiện rõ sự quan tâm, trách nhiệm của chính quyền thành phố Cần Thơ trong việc bảo đảm quyền lợi hợp pháp và ổn định cuộc sống cho cán bộ chủ chốt cấp xã khi phải thực hiện tinh giản, sắp xếp lại bộ máy hành chính cấp cơ sở.
b. Những tồn tại, hạn chế
Bên cạnh những ưu điểm, còn một số hạn chế trong công tác lãnh đạo xây dựng đội ngũ các bộ chủ chốt cấp xã, như: Năng lực chuyên môn, kỹ năng công vụ, thái độ phục vụ Nhân dân ở một số cán bộ, công chức cấp cơ sở còn có những hạn chế nhất định, bằng cấp và năng lực công vụ chưa tương xứng với nhau. Mặt khác, yêu cầu thực hiện nhiệm vụ chuyển đổi số, xây dựng chính quyền điện tử, chính quyền số đang được đẩy mạnh trong toàn hệ thống chính trị; yêu cầu ngày càng cao của người dân về dân chủ cơ sở, về sự thuận tiện, nhanh gọn trong thực hiện các thủ tục, chế độ, chính sách… đòi hỏi năng lực công vụ của đội ngũ cán bộ, công chức nói chung và của cán bộ, công chức cấp cơ sở nói riêng cũng cần được nâng cao hơn nữa để đáp ứng những yêu cầu trên.
Cùng với đó, một số thách thức từ thực tiễn đời sống xã hội cũng đặt ra nhiều vấn đề cần đến năng lực giải quyết, đổi mới, sáng tạo của đội ngũ cán bộ, công chức cấp cơ sở, như: tỷ lệ thất nghiệp trong lực lượng lao động nông thôn có chiều hướng gia tăng do tỷ lệ đã qua đào tạo thấp, kỹ năng làm việc chuyên nghiệp còn hạn chế, tỷ lệ thanh niên trong độ tuổi lao động di cư đến các tỉnh, thành đông.
3. Một số bài học kinh nghiệm
Thứ nhất, xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã phải gắn với đặc thù của địa phương.
Thành phố Cần Thơ là địa bàn có đông đồng bào Khmer sinh sống, đời sống nhân dân còn nhiều khó khăn, mặt bằng dân trí chưa đồng đều, nên yêu cầu đặt ra đối với công tác cán bộ không chỉ dừng ở tiêu chuẩn chung mà còn phải tính đến yếu tố văn hóa, xã hội đặc thù. Việc lựa chọn, đào tạo và sử dụng cán bộ là người dân tộc thiểu số, am hiểu phong tục, tập quán và ngôn ngữ của cộng đồng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Đây không chỉ là giải pháp để nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành mà còn là cơ sở để củng cố niềm tin của đồng bào đối với sự lãnh đạo của Đảng, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Thực tiễn tại thành phố Cần Thơ cho thấy, nơi nào có đội ngũ cán bộ chủ chốt là người dân tộc thiểu số phát huy tốt vai trò, nơi đó công tác vận động quần chúng, triển khai chính sách và phát triển kinh tế – xã hội đạt kết quả tích cực hơn. Do đó, gắn xây dựng đội ngũ cán bộ với đặc thù địa phương là một trong những bài học kinh nghiệm có giá trị lâu dài và cần tiếp tục được phát huy trong giai đoạn tiếp theo.
Thứ hai, coi trọng công tác đào tạo, bồi dưỡng, gắn lý luận với thực tiễn.
Cán bộ chủ chốt cấp xã không chỉ đòi hỏi trình độ chuyên môn vững vàng mà còn phải có bản lĩnh chính trị, kỹ năng lãnh đạo, quản lý, kỹ năng dân vận và khả năng xử lý linh hoạt các tình huống nảy sinh trong đời sống xã hội ở cơ sở. Phải thường xuyên quan tâm mở các lớp đào tạo, bồi dưỡng, cử cán bộ trẻ đi học sau đại học để góp phần nâng cao trình độ, mở rộng hiểu biết cho đội ngũ cán bộ. Theo đó, nội dung, chương trình đào tạo cần thiết thực, sát với yêu cầu công việc, tránh nặng về lý thuyết hoặc trùng lặp. Đặc biệt, trong bối cảnh chuyển đổi số, hội nhập quốc tế và yêu cầu quản lý ngày càng cao, cán bộ cơ sở cần bổ sung kiến thức về kinh tế số, quản lý nhà nước, pháp luật đất đai, kỹ năng tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo… Chỉ khi công tác đào tạo gắn với thực tiễn, cán bộ chủ chốt cấp xã mới có thể vận dụng linh hoạt, sáng tạo, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
Thứ ba, quy hoạch, bố trí, sử dụng cán bộ phải công khai, minh bạch, dựa trên năng lực, phẩm chất và sự tín nhiệm của Nhân dân.
Đây là bài học quan trọng để bảo đảm tính khách quan, công bằng trong công tác cán bộ, đồng thời, tạo động lực phấn đấu cho đội ngũ. Quá trình thực hiện cho thấy, những địa phương làm tốt khâu quy hoạch, lựa chọn được cán bộ “có tâm, có tầm” thì hiệu quả lãnh đạo, chỉ đạo được nâng lên rõ rệt, tạo được sự đồng thuận và tin tưởng của quần chúng. Do đó, trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã phải kiên quyết khắc phục những biểu hiện tiêu cực, như: “cục bộ địa phương”, “chạy chức, chạy quyền”… làm suy giảm niềm tin của Nhân dân và ảnh hưởng đến uy tín của Đảng. Cùng với đó, cần có cơ chế, chính sách khuyến khích, thu hút, đồng thời tạo môi trường thuận lợi để cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ người dân tộc thiểu số có cơ hội phát huy năng lực, khẳng định vai trò, đóng góp vào sự phát triển chung. Quy hoạch cán bộ khoa học, sử dụng cán bộ hợp lý chính là chìa khóa để xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã vững mạnh, đáp ứng yêu cầu trong giai đoạn mới.
Thứ tư, tăng cường kiểm tra, giám sát, phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chứcđoàn thể trong công tác cán bộ.
Giám sát không chỉ nhằm phát hiện, xử lý kịp thời sai phạm mà còn là biện pháp quan trọng để phòng ngừa, ngăn chặn từ sớm, từ xa những biểu hiện tiêu cực trong thực thi nhiệm vụ. Đây cũng là cơ sở để bảo đảm tính công khai, minh bạch, góp phần củng cố niềm tin của Nhân dân đối với đội ngũ cán bộ. Phải coi giám sát như một khâu then chốt trong quản lý cán bộ, gắn với việc giữ gìn kỷ luật, kỷ cương và nâng cao trách nhiệm nêu gương của người đứng đầu. Đồng thời, cần mở rộng cơ chế tiếp nhận phản ánh của Nhân dân, phát huy dân chủ ở cơ sở, tạo điều kiện để Nhân dân và các đoàn thể tham gia trực tiếp vào quá trình theo dõi, đánh giá cán bộ. Khi kiểm tra, giám sát được thực hiện thường xuyên, khách quan và công bằng, đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã sẽ có thêm động lực rèn luyện, giữ gìn phẩm chất, nâng cao năng lực, qua đó bảo đảm sự trong sạch, vững mạnh của hệ thống chính trị cơ sở.
Thứ năm, chú trọng rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống của cán bộ.
Đối với cán bộ chủ chốt cấp xã, đạo đức là nền tảng tạo nên uy tín, sức thuyết phục và niềm tin trong Nhân dân, bởi họ trực tiếp gắn bó với dân, gần dân và là những người đại diện rõ nét nhất cho bộ mặt chính quyền ở cơ sở. Trong điều kiện hiện nay, khi yêu cầu về công khai, minh bạch, dân chủ ngày càng cao, mọi hành vi, cử chỉ, lời nói của cán bộ đều có tác động trực tiếp, thậm chí tức thì, đến đời sống tinh thần, lòng tin của quần chúng. Do đó, việc rèn luyện đạo đức, lối sống trong sạch, giản dị, gương mẫu, nói đi đôi với làm, kiên quyết chống xa hoa, vụ lợi, lợi ích nhóm phải được xác định là nhiệm vụ thường xuyên, liên tục và có hệ thống. Cùng với đó, cần coi trọng phát huy trách nhiệm nêu gương của người đứng đầu, bởi uy tín và sự liêm chính của họ có sức lan tỏa mạnh mẽ, góp phần hình thành văn hóa chính trị lành mạnh trong cả tập thể.
4. Kết luận
Xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở thành phố Cần Thơ có ý nghĩa chiến lược đối với việc củng cố hệ thống chính trị cơ sở và bảo đảm sự phát triển bền vững của địa phương. Theo đó, công tác cán bộ chỉ thực sự hiệu quả khi được đặt trong mối quan hệ chặt chẽ với đặc điểm dân cư, văn hóa và yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội của từng địa bàn. Đặc biệt, sự thống nhất giữa phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống với năng lực chuyên môn và uy tín xã hội của cán bộ là yếu tố quyết định bảo đảm niềm tin của Nhân dân, duy trì ổn định chính trị và tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước ở cơ sở. Những gợi mở từ thực tiễn thành phố Cần Thơ không chỉ mang giá trị riêng cho địa phương mà còn có ý nghĩa trong hoạch định chính sách cán bộ ở nhiều tỉnh, thành phố khác, phù hợp với định hướng chung của Đảng về xây dựng đội ngũ cán bộ trong giai đoạn mới.
Chú thích:
1. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 5. H. NXB Chính trị quốc gia – Sự thật, tr. 309.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 178.
3. Cần Thơ đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới sau sáp nhập. https://nhandan.vn/can-tho-day-manh-xay-dung-nong-thon-moi-sau-sap-nhap-post903983.html
4. UBND thành phố Cần Thơ (2024). Đề án số 03/ĐA-UBND ngày 05/4/2024 về nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức xã, phường, thị trấn trên địa bàn thành phố Cần Thơ giai đoạn 2024 – 2030.
5. Sau sắp xếp, thành phố Cần Thơ có 7.120 công chức. https://doanhnghieptiepthi.vn/sau-sap-xep-thanh-pho-can-tho-co-7120-cong-chuc-161250729222815736.html
6. Một số cách làm hiệu quả trong công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ tại TP Cần Thơ. https://baocantho.com.vn/mot-so-cach-lam-hieu-qua-trong-cong-tac-dao-tao-boi-duong-can-bo-tai-tp-can-tho-a161829.html
7. Chủ tịch Cần Thơ họp với 103 xã, phường tháo gỡ khó khăn, vướng mắc sau sắp xếp. https://baochinhphu.vn/chu-tich-can-tho-hop-voi-103-xa-phuong-thao-go-kho-khan-vuong-mac-sau-sap-xep-102250725171430224.html
8. HĐND thành phố Cần Thơ (2024). Nghị quyết số 19/2024/NQ-HĐND ngày 12/12/2024 về việc ban hành chính sách hỗ trợ đối với cán bộ, công chức, viên chức, người lao động dôi dư của cơ quan, tổ chức do sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã giai đoạn 2023 – 2025.
Tài liệu tham khảo:
1. Ban Chấp hành Trung ương Đảng (2017). Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả.
2. Ban Chấp hành Trung ương Đảng (2017). Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 19/5/2018 về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ.
3. Xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp có đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ ngày càng cao của Thủ đô. https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/chinh-tri-xay-dung-dang/-/2018/862502/xay-dung-doi-ngu-can-bo–cac-cap-co-du-pham-chat%2C-nang-luc-va-uy-tin%2C-dap-ung-yeu-cau%2C-nhiem-vu-ngay-cang-cao-cua-thu-do.aspx
