ThS. Huỳnh Minh Hậu
Trường Đại học Tài chính – Marketing
ThS. Đinh Văn Quyên
Trường Đại học Công thương Thành phố Hồ Chí Minh
(Quanlynhanuoc.vn) – Chủ nghĩa cá nhân là một trong những nguy cơ lớn đe dọa đến vai trò lãnh đạo của Đảng, cũng là thách thức đối với chế độ. Do đó, ngay từ giai đoạn đầu sự nghiệp cách mạng, Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã xem chủ nghĩa cá nhân là “giặc nội xâm”, một nguy cơ làm suy thoái phẩm chất, đạo đức của cán bộ, đảng viên. Hiện nay, trước yêu cầu công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, việc phòng, chống chủ nghĩa cá nhân càng trở nên cấp thiết nhằm bảo vệ Đảng từ sớm, từ xa, bảo đảm cho Đảng luôn trong sạch, vững mạnh, toàn diện.
Từ khóa: Phòng, chống chủ nghĩa cá nhân; bảo vệ Đảng; xây dựng Đảng; chỉnh đốn Đảng; từ sớm, từ xa.
1. Đặt vấn đề
Chủ nghĩa cá nhân là một trong những nguy cơ tiềm ẩn làm suy yếu Đảng, ảnh hưởng đến sự đoàn kết, thống nhất trong nội bộ và làm giảm sút niềm tin của Nhân dân đối với Đảng. Trước những tác động tiêu cực của quá trình mở cửa, hội nhập và phát triển nền kinh tế thị trường đã tạo ra mảnh đất cho chủ nghĩa cá nhân có điều kiện sinh sôi, nảy nở, gây ra những tác hại không nhỏ đối với Đảng, chế độ xã hội chủ nghĩa. Phòng, chống chủ nghĩa cá nhân là đấu tranh với kẻ thù ẩn mình, giấu mặt, cuộc chiến trong chính bản thân mỗi cán bộ, đảng viên. Đồng thời, đây là vấn đề vừa cấp bách, vừa lâu dài, vô cùng khó khăn, phức tạp. Chính vì vậy, nâng cao chất lượng phòng, chống chủ nghĩa cá nhân là nhiệm vụ quan trọng nhằm bảo đảm cho đội ngũ cán bộ, đảng viên luôn luôn giữ được uy tín, phẩm chất, đạo đức lối sống góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của cấp uỷ, tổ chức đảng các cấp góp phần bảo vệ Đảng từ sớm, từ xa.
2. Nhận diện chủ nghĩa cá nhân
Nghiên cứu về chủ nghĩa cá nhân với tư cách là một phạm trù triết học – đạo đức học, các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác – Lênin cho rằng, chủ nghĩa cá nhân thuộc hình thái ý thức xã hội, phản ánh tồn tại xã hội tương ứng. Chủ nghĩa cá nhân là khuynh hướng cá nhân cực đoan, luôn tách rời, tuyệt đối hóa lợi ích cá nhân trong mối quan hệ với lợi ích tập thể, cộng đồng, xã hội. Chủ nghĩa cá nhân nảy sinh trong điều kiện xã hội phân chia giai cấp gắn liền với quan niệm muốn giải quyết các mối tương quan đó theo hướng ngày càng đề cao quá mức vị trí, vai trò và lợi ích cá nhân, hạ thấp, xem nhẹ vai trò và lợi ích cộng đồng, xã hội. Chủ nghĩa cá nhân được biểu hiện qua các khuynh hướng: chủ nghĩa cơ hội, bè phái, cục bộ, phe cánh, nhóm lợi ích… Theo V.I.Lênin những người theo chủ nghĩa cơ hội trong phong trào cộng sản và công nhân quốc tế “dễ dàng thừa nhận mọi công thức và rời bỏ mọi công thức cũng dễ dàng như thế”1.
Kế thừa những quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, trong tác phẩm “Sửa đổi lối làm việc”, Chủ tịch Hồ Chí Minh so sánh “chủ nghĩa cá nhân là một thứ vi trùng rất độc”2, “là bệnh chính, bệnh mẹ, do đó, mà sinh ra nhiều chứng bệnh khác”3, “là kẻ địch nguy hiểm của chủ nghĩa xã hội”4. Người quan niệm: “Chủ nghĩa cá nhân, đặt lợi ích riêng của mình, của gia đình mình lên trên, lên trước lợi ích chung của dân tộc”5, “là so bì đãi ngộ: lương thấp, cao, quần áo đẹp, xấu, là uể oải, muốn nghỉ ngơi, hưởng thụ, an nhàn”6 và “Chủ nghĩa cá nhân là việc gì cũng chỉ lo cho lợi ích riêng của mình, không quan tâm đến lợi ích chung của tập thể. Miễn là mình béo, mặc thiên hạ gầy”7.
Chủ nghĩa cá nhân trong đội ngũ cán bộ, đảng viên thể hiện qua nhiều hành vi tiêu cực. Trong tác phẩm “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân” (ngày 03/02/1969), Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ 10 loại bệnh nảy sinh từ chủ nghĩa cá nhân mà bất kỳ người cách mạng nào cũng phải phòng tránh. Các căn bệnh đó là: bệnh quan liêu; bệnh tham lam; bệnh lười biếng; bệnh kiêu ngạo; bệnh hiếu danh; bệnh “hữu danh vô thực”; bệnh cận thị (biểu hiện là chỉ để ý đến cái nhỏ, vụn vặt, không thấy cái lớn, cái quan trọng); bệnh tỵ nạnh; bệnh xu nịnh, a dua và bệnh kéo bè, kéo cánh.
Quán triệt sâu sắc và vận dụng sáng tạo lý luận chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, từ thực tiễn hơn 95 năm xây dựng, trưởng thành và phát triển, nhận thức của Đảng ta về chủ nghĩa cá nhân ngày càng đầy đủ, sâu sắc hơn. Đảng chỉ rõ: “Nguyên nhân sâu xa, chủ yếu của tình trạng suy thoái ở một bộ phận cán bộ, đảng viên trước hết là do bản thân những cán bộ, đảng viên đó thiếu tu dưỡng, rèn luyện; lập trường tư tưởng không vững vàng, hoang mang, dao động trước những tác động từ bên ngoài; sa vào chủ nghĩa cá nhân ích kỷ, hẹp hòi, bị cám dỗ bởi các lợi ích vật chất, không làm tròn trách nhiệm, bổn phận của mình trước Đảng, trước dân”8.
Như vậy, dù xét theo góc độ nào thì chủ nghĩa cá nhân cũng được dùng để chỉ những người luôn đề cao, tuyệt đối hóa lợi ích cá nhân, khát vọng cá nhân, tất cả mọi suy nghĩ, việc làm của họ đều vì quyền và lợi ích của cá nhân mình, gia đình mình, nhóm lợi ích mình; đặt lợi ích của cá nhân lên trên, lên trước lợi ích của tập thể, của cách mạng, của dân tộc. Chủ nghĩa cá nhân là tư tưởng và hành động nhằm mục đích tối thượng vụ lợi cá nhân, tôn thờ “cái tôi”, coi nhẹ cái “chúng ta, làm tổn hại lợi ích của Đảng, Nhân dân”.
Chủ nghĩa cá nhân biểu hiện qua thái độ lười học tập lý luận chính trị; ít quan tâm hoặc thờ ơ việc vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; chấp hành không nghiêm Cương lĩnh, nghị quyết, chỉ thị, quy định, nguyên tắc tổ chức, lãnh đạo và sinh hoạt của Đảng; dễ thoái hóa, biến chất, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”; thấy đúng không bảo vệ, thấy sai không đấu tranh; thiếu tích cực, kiên quyết đấu tranh với các biểu hiện tiêu cực, hành vi sai trái trong cơ quan, đơn vị và những hoạt động chống phá cách mạng của các thế lực thù địch.
Về đạo đức, lối sống biểu hiện ở sự thiếu nỗ lực, cố gắng tu dưỡng, rèn luyện theo các chuẩn mực đạo đức cách mạng; hạ thấp và không đáp ứng đầy đủ chuẩn mực về cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; đề cao giá trị vật chất, coi trọng địa vị, danh lợi, đồng tiền; ham hưởng thụ, lười cống hiến; thói xu nịnh, thực dụng, ích kỷ, cơ hội, chạy theo lợi ích cá nhân, lối sống vì vật chất.
Về chức trách, nhiệm vụ không làm tròn bổn phận, chức trách của người cán bộ, đảng viên; luôn muốn công việc nhẹ nhàng, thu nhập cao; việc khó khăn thì đùn đẩy người khác; không tận tâm, tận lực trong công tác, làm việc cầm chừng, thoái thác nhiệm vụ; đặt việc tư lên trên hết, trước hết, xem nhẹ việc công; thích nghe thành tích, giấu diếm, bao che và không trung thực về những khuyết điểm, sai phạm, tiếp thu ý kiến phê bình thiếu chân thành.
Về đoàn kết, ý thức tổ chức kỷ luật biểu hiện ở đoàn kết xuôi chiều, “lợi ích nhóm”, dân chủ hình thức; ý thức chấp hành Hiến pháp và pháp luật hạn chế, dễ vướng vào vòng lao lý; đặc biệt vi phạm kỷ luật, Điều lệ Đảng và quy định những điều đảng viên không được làm.
3. Một số giải pháp
Trong suốt tiến trình lịch sử từ khi Đảng ta ra đời đến nay, đội ngũ cán bộ, đảng viên luôn là lực lượng tiên phong, gương mẫu, dẫn dắt, động viên quần chúng nhân dân đấu tranh giành chính quyền, giành độc lập dân tộc, thống nhất non sông, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Vì thế, Nhân dân luôn yêu quý cán bộ, đảng viên và giành trọn niềm tin cho Đảng. Tuy nhiên, chủ nghĩa cá nhân đã trở thành mối nguy tiềm tàng ảnh hưởng tiêu cực đến vai trò lãnh đạo, uy tín của Đảng.
Cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh: “Đảng phải thường xuyên đổi mới, chỉnh đốn, chống chủ nghĩa cá nhân, chống sự suy thoái, hư hỏng trong Đảng”9. Chống chủ nghĩa cá nhân không chỉ là cuộc chiến đấu với “giặc nội xâm” của cán bộ, đảng viên mà quan trọng hơn là để xây dựng cấp ủy, tổ chức đảng ngày càng trong sạch vững mạnh, bảo đảm cho Đảng ngày càng “đạo đức, văn minh”, xứng đáng với sự kỳ vọng của Nhân dân. Trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc việc đề ra các giải pháp đồng bộ, hiệu quả nhằm ngăn chặn chủ nghĩa cá nhân là nhiệm vụ cấp thiết, quan trọng để bảo vệ Đảng từ sớm, từ xa.
Một là, tăng cường giáo dục, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho đội ngũ cán bộ, đảng viên.
Đẩy mạnh giáo dục lý tưởng, đạo đức cách mạng được xem là “liều vắc-xin” ngừa vi trùng độc hại – chủ nghĩa cá nhân hữu hiệu. Theo đó, cấp ủy, tổ chức đảng cần thường xuyên làm tốt công tác giáo dục cho cán bộ, đảng viên nhận thức sâu sắc về nguồn gốc, bản chất, tác hại của chủ nghĩa cá nhân. Để thực hiện tốt yêu cầu này, các cấp ủy, tổ chức đảng cần tổ chức tốt các hoạt động, tuyên truyền, giáo dục, quán triệt làm cho mọi cá nhân nhận thức đầy đủ, sâu sắc vị trí, vai trò, chức trách, nhiệm vụ; nhận diện đúng những biểu hiện, tính chất nguy hại của chủ nghĩa cá nhân đối với bản thân và đối với tập thể và xã hội. Đồng thời, phải quán triệt, định hướng cho cán bộ, đảng viên nắm biết vận dụng đúng đắn, sáng tạo những quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, nghị quyết, chỉ thị của các cấp ủy đảng về phòng, chống chủ nghĩa cá nhân vào thực tiễn hoạt động.
Hai là, tăng cường trách nhiệm nêu gương của cán bộ lãnh đạo, quản lý trong phòng, chống chủ nghĩa cá nhân.
Tiếp tục quán triệt và thực hiện tốt phương châm “trên làm gương mẫu mực, dưới tích cực làm theo”, “chức vụ càng cao càng phải mẫu mực trên các mặt”. Phát huy vai trò nêu gương của cán bộ chủ trì các cấp là vô cùng quan trọng, tác động trực tiếp đến hiệu quả thực hiện. Người đứng đầu cơ quan, đơn vị phải xác định nêu gương vừa là đạo lý, vừa là trách nhiệm, nhiệm vụ thường xuyên, “như rửa mặt hằng ngày”, phải được thể hiện trong công tác cũng như trong cuộc sống.
Ba là, phát huy tính tích cực, tự giác của đội ngũ đảng viên tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng, phòng, chống chủ nghĩa cá nhân hiện nay.
Đây là giải pháp rất quan trọng, có ý nghĩa quyết định trực tiếp đến chất lượng, hiệu quả phòng, chống chủ nghĩa cá nhân. “Với trách nhiệm và lương tâm của người cộng sản, chúng ta ra sức rèn luyện nâng cao đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân”10. Quá trình tích cực, tự giác tu dưỡng, rèn luyện sẽ giúp mỗi người củng cố, nâng cao tri thức và khắc phục những hạn chế, khuyết điểm, hình thành động lực mạnh mẽ thôi thúc bản thân vượt qua mọi khó khăn, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ. Một khi thiếu tích cực, tự giác tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng dễ dẫn tới sự suy thoái về đạo đức, lối sống thì tất yếu sa vào chủ nghĩa cá nhân.
Bốn là, đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám sát, đánh giá việc tự giác, tự tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng của đội ngũ cán bộ, đảng viên.
Việc xác định nội dung kiểm tra, giám sát, đánh giá kết quả tự giác tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng của đội ngũ cán bộ, đảng viên phải dựa vào ý thức chấp hành đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật Nhà nước và mức độ hoàn thành nhiệm vụ theo chức trách, nhiệm vụ của từng đảng viên. Trong chỉ đạo thực hiện kiểm tra, giám sát, đánh giá kết quả tự tu dưỡng, rèn luyện của đội ngũ cán bộ, đảng viên phải chỉ rõ ưu, khuyết điểm, nguyên nhân khách quan và chủ quan, đề ra phương hướng, biện pháp khắc phục tồn tại khuyết điểm và quy định cụ thể mốc thời gian để từng đảng viên sửa chữa khuyết điểm.
Bên cạnh đó, phải kiên quyết chấn chỉnh, phê bình, xử lý nghiêm những cán bộ, đảng viên vi phạm phẩm chất đạo đức, lối sống. Huy động sự tham gia tích cực của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị – xã hội, báo chí, Nhân dân trong phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Cần minh bạch hóa tài sản, thu nhập của cán bộ, kết hợp với phản biện xã hội và truyền thông, phải có quy trình tố cáo rõ ràng, bảo vệ người dám đấu tranh với tiêu cực; kết hợp hài hòa giữa khen thưởng và kỷ luật. Những cá nhân gương mẫu cần được tuyên dương kịp thời, tạo động lực thi đua. Ngược lại, xử lý nghiêm minh các vi phạm dù nhỏ nhất để giữ vững kỷ cương.
Năm là, quan tâm, bảo đảm lợi ích chính đáng cho đội ngũ cán bộ, đảng viên.
Cần xây dựng chính sách đãi ngộ công bằng, minh bạch, phù hợp với điều kiện kinh tế – xã hội. Khi cán bộ, đảng viên được hưởng mức lương đủ sống, cùng phúc lợi xã hội sẽ giảm bớt áp lực mưu sinh, tập trung cống hiến cho Đảng, Tổ quốc, Nhân dân. Bên cạnh đó, thực hiện nghiêm túc cơ chế đề bạt, bổ nhiệm dựa trên phẩm chất, năng lực, thành tích thực tế của cá nhân. Chú trọng công tác đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng ứng xử giúp cán bộ, đảng viên tự tin, vững vàng trước thách thức. Xây dựng môi trường làm việc nhân văn, nơi cán bộ, đảng viên được lắng nghe, chia sẻ. Các tổ chức đảng cần thường xuyên tổ chức đối thoại, nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của đảng viên, kịp thời tháo gỡ khó khăn từ công việc đến đời tư.
4. Kết luận
Chủ nghĩa cá nhân với những biểu hiện sai trái là mối nguy lớn, tiềm ẩn, trở ngại lâu dài, làm giảm sút năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của cấp ủy, tổ chức Đảng. Bảo vệ Đảng từ sớm, từ xa phải nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân. Vì thế, phòng, chống chủ nghĩa cá nhân trong đội ngũ cán bộ, đảng viên không chỉ là trách nhiệm của mỗi cá nhân cán bộ, đảng viên mà còn là nhiệm vụ chung của toàn Đảng, toàn dân. Việc thực hiện đồng bộ các giải pháp trên sẽ góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên trong sạch, vững mạnh, bảo vệ Đảng từ sớm, từ xa, giữ vững niềm tin của Nhân dân đối với Đảng và chế độ.
Chú thích:
1. V.I.Lênin toàn tập (1980). Tập 6. NXB Tiến bộ, Mát-xcơ-va, tr. 239.
2. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 5. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 295.
3, 5. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 8. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 156, 156.
4, 7. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 13. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 66, 90.
6. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 11. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 249.
8. Ban Chấp hành Trung ương Đảng (2016). Nghị quyết số 04/NQ-TW ngày 30/10/2016 Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII) về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.
9, 10. Nguyễn Phú Trọng (2023). Kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, góp phần xây dựng Đảng và Nhà nước ta ngày càng trong sạch, vững mạnh. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 9, 236.
Tài liệu tham khảo:
1. Điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam (2011). H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật.
2. Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng dưới góc độ chống chủ nghĩa cá nhân nhìn từ cuộc đấu tranh trong chính bản thân mỗi cán bộ, đảng viên. https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/dau-tranh-phan-bac-cac-luan-dieu-sai-trai-thu-dich/chi-tiet/-/asset_publisher/YqSB2JpnYto9/content/bao-ve-nen-tang-tu-tuong-cua-dang-duoi-goc-do-chong-chu-nghia-ca-nhan-nhin-tu-cuoc-dau-tranh-trong-chinh-ban-than-moi-can-bo-dang-vien
3. Đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân trong cán bộ, đảng viên qua tác phẩm “Sửa đổi lối làm việc”. https://tcnn.vn/news/detail/57943/Dau-tranh-chong-chu-nghia-ca-nhan-trong-can-bo-dang-vien-qua-tac-pham-%E2%80%9CSua-doi-loi-lam-viec%E2%80%9D.html
4. “Sa vào chủ nghĩa cá nhân” – sự suy thoái rất nguy hại đối với cán bộ, đảng viên. https://m.tapchiqptd.vn/vi/phong-chong-dbhb-tu-dien-bien-tu-chuyen-hoa/sa-vao-chu-nghia-ca-nhan-su-suy-thoai-rat-nguy-hai-doi-voi-can-bo-dang-vien-18550.html
5. Rèn luyện bản lĩnh chính trị cho cán bộ, đảng viên theo tư tưởng, phong cách Hồ Chí Minh, phòng, chống suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/chinh-tri-xay-dung-dang/-/2018/839802/view_content
6. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng phát biểu tại Hội nghị tổng kết 10 năm công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực giai đoạn 2012 – 2022, ngày 30/6/2022. https://thanhtra.gov.vn/xem-chi-tiet/-/asset_publisher/Content/hoi-nghi-toan-quoc-tong-ket-10-nam-cong-tac-phong-chong-tham-nhung?6504661
