Đổi mới bộ máy chính quyền đô thị ở các thành phố trực thuộc trung ương hiện nay

(Quanlynhanuoc.vn) – Cải cách chính quyền địa phương (CQĐP) theo hướng tinh gọn, khoa học và hiệu lực, hiệu quả đòi hỏi phải nghiên cứu từng bước trong cải cách tổ chức bộ máy hành chính nhà nước, đặc biệt là đối với các cấp chính quyền thành phố trực thuộc trung ương nhằm bảo đảm tính kế thừa, giữ được ổn định vềmô hình tổ chức chính quyền quận, huyện, thị xã.

 

CQĐT các thành phố trực thuộc trung ương phải có mô hình riêng, đáp ứng đòi hỏi đặc thù quản lý của từng đô thị, trong đó có thành phố Hà Nội.

Trong bài viết này, tác giả phân tích những thách thức và đề xuất những yêu cầu đổi mới tổ chức bộ máy chính quyền các thành phố nói chung và chính quyền đô thị (CQĐT) tại các thành phố trực thuộc trung ương nói riêng khi chuẩn bị cho việc triển khai thực hiện thí điểm mô hình CQĐP theo hướng tinh gọn, khoa học và hiệu quả.

Mục tiêu, yêu cầu đặt ra đối với tổ chức bộ máy chính quyền đô thịở Việt Nam

Để cụ thể hóa thực hiện Nghị quyết Đại hội XII của Đảng, Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII)đã ban hành Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”, trong đó có nhiệm vụ trọng tâm là:“Tiếp tục sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện thể chế xây dựng CQĐP theo hướng phân định rõ hơn tổ chức bộ máy CQĐT, nông thôn, hải đảo, đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt, chủ động thí điểm ở những nơi có đủ điều kiện,…”. Do vậy, đổi mới, kiện toàn CQĐT và hệ thống quản lý cho phù hợp với các đặc trưng của đô thị và thí điểm mô hình tổ chức CQĐT cũng là đòi hỏi cấp bách, tất yếu trong quá trình triển khai Nghị quyết 18-NQ/TW.

Luật Tổ chức CQĐP năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2019) và các văn bản hướng dẫn thực hiện bước đầu đã có sự điều chỉnh về tổ chức bộ máy của CQĐP tại đô thị so với CQĐP tại nông thôn theo tinh thần Nghị quyết 18-NQ/TW. Luật sửa đổi đã cho phép Quốc hội quyết định ở các đơn vị hành chính là quận và phường có thể tổ chức mô hình CQĐT không phải là cấp CQĐP gồm Hội đồng nhân dân (HĐND) và Uỷ ban nhân dân (UBND), từ đó làm căn cứ pháp lý cho việc xây dựng mô hình tổ chức CQĐT 2 cấp, CQĐT 1 cấp như trong các Đề án thí điểm mô hình CQĐT của TP. Hồ Chí Minh, Hà Nội và Đà Nẵng mới được phê duyệt gần đây. TP. Hải Phòng, Cần Thơ cũng là hai thành phố trực thuộc trung ương, nhưng chưa có đủ điều kiện xây dựng mô hình thí điểm CQĐT.

Hiến pháp năm 2013 quy định: “cấp CQĐP gồm có Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân được tổ chức phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo, đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt do luật định” (khoản 2 Điều 111). Như vậy, nói đến CQĐT là nói đến chính quyền tại các thành phố trực thuộc trung ươngthành phố thuộc tỉnh, thị xã, thị trấn bao gồm cả HĐND và UBND.

Về mặt lý thuyết, tổ chức CQĐT nước ta được tổ chức và hoạt động bởi Hiến pháp, Luật Tổ chức CQĐP, Luật Thủ đô, Luật Quy hoạch đô thị, Luật Đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt,… Song trên thực tế, CQĐT ở những thành phố trực thuộc trung ương là những thành phố lớn, có những đặc thù riêng đòi hỏi phải đi trước một bước trong việc cải cách tổ chức bộ máy làm thí điểm cho mô hình CQĐT tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả.

Quá trình hội nhập quốc tế và quá trình đô thị hóa của nước ta đã và đang diễn ra nhanh chóng, khu vực nông thôn đang đô thị hóa tốc độ nhanh như vũ bão dẫn đến sự khác biệt về hoạt động kinh tế, văn hóa – xã hội, an ninh, quốc phòng giữa đô thị và nông thôn. Đô thị ngày càng được mở rộng và nhiều đô thị mới hình thành trong đơn vị hành chính đô thị (thị trấn trong huyện) và đô thị trong đơn vị hành chính nông thôn (thị xã, thành phố thuộc tỉnh), nhiều đô thị mang đặc điểm của nông thôn (huyện, xã) chiếm tỷ trọng lớn về diện tích tự nhiên và dân số.

Bên cạnh đó, khu vực đô thị hóa lại có xu hướng ngày càng mở rộng so với phần đã đô thị hóa, đến mức phải mở rộng địa giới hành chính, chuyển cả huyện thành thị xã hoặc chuyển các xã lân cận thành phường để đưa vào khu vực nội thành, nội thị. Đặc điểm này quy định tính chất quản lý nhà nước ở đô thị đa dạng và phức tạp hơn rất nhiều so với chính quyền nông thôn, đòi hỏi nâng cao năng lực thực thi của các chủ thể quản lý tại CQĐP một cách nhanh nhạy, năng động, sáng tạo, có hiệu lực và hiệu quả để kịp thời giải quyết những vấn đề phát sinh ngày càng nhiều ở những đô thị lớn, như vấn đề tạo công ăn việc làm, dịch vụ hạ tầng điện, nước, nhà ở, giao thông, an ninh đô thị,…

Trong bối cảnh CQĐP Việt Nam như vậy, trên cơ sở Nghị quyết 18-NQ/TW, tuân thủ chặt chẽ Hiến pháp, pháp luật và các hướng dẫn của Chính phủ, thì việc việc tổ chức bộ máy CQĐT hiện nay phải bảo đảm những mục tiêu sau:

(1) Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước của chính quyền các cấp của thành phố và chất lượng, hiệu quả cung ứng dịch vụ công trên địa bàn thành phố; phù hợp với đặc điểm, tính chất của đô thị và khu vực nông thôn đang đô thị hóa; đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế;

(2) Nâng cao tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của CQĐT; huy động cao nhất mọi nguồn lực cho sự phát triển bền vững, thúc đẩy việc hình thành đô thị văn minh, hiện đại;

(3) Nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị, giữ vững vai trò lãnh đạo của cấp ủy Đảng, phát huy vai trò, trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị – xã hội, bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân, xây dựng các đô thị văn minh, hiện đại.

Yêu cầu đặt ra đối với đổi mới tổ chức bộ máy CQĐT ở Việt Nam trong bối cảnh hiện nay, cụ thể như sau:

Cơ cấu tổ chức của bộ máy quản lý phải phù hợp với quy mô, tính chất, đặc điểm của đối tượng quản lý là các đô thị lớn hoặc cực lớn. Những đặc điểm về kinh tế – xã hội (KTXH) và cộng đồng dân cư đô thị đông đúc và phức tạp đòi hỏi phải có một mô hình tổ chức CQĐT thích hợp mà đặc trưng nổi bật của mô hình đó là ở chỗ không nên và không cần phân chia ra thành nhiều cấp chính quyền khác nhau trong phạm vi một đô thị, tức là chỉ cần 1-2 cấp chính quyền đầy đủ cả HĐND và UBND

– Hoạt động quản lý của CQĐT phải có tính tập trung thống nhất cao, có sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành, các cấp, các cơ quan khác nhau, có sự chỉ đạo thường xuyên và sử dụng triệt để các tiềm năng vật chất, tinh thần của các lực lượng trong thành phố, có sự phân công, quyền hạn, nhiệm vụ, trách nhiệm, phương tiện hợp lý, rõ ràng giữa các cấp chính quyền.

– CQĐT các thành phố trực thuộc trung ương phải có mô hình riêng, đáp ứng đòi hỏi đặc thù quản lý của từng đô thị, trong đó cơ cấu tổ chức bộ máy chính quyền của các loại đô thị xuất phát từ thực tế khách quan của từng loại đó.

– Tổ chức bộ máy chính quyền thành phố cần tăng cường hoàn thiện bộ phận tham mưu, giúp việc, đặc biệt ở các lĩnh vực công – thương nghiệp, quản lý thị trường, du lịch, bảo vệ trật tự trị an, xây dựng kết cấu hạ tầng cảnh quan môi trường đô thị.

– Trong hoạt động, thực hiện phân cấp quản lý theo chuyên môn hẹp từng vấn đề cụ thể cho cấp dưới, thực hiện kiểm tra thường xuyên. Đội ngũ cán bộ quản lý của CQĐT phải được chuyên môn hóa có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cao, am hiểu về hành chính, về đô thị và quản lý đô thị.

Tổ chức thí điểm mô hình chính quyền đô thị tại các thành phố trực thuộc trung ương ở Việt Nam hiện nay

Theo quy định của Luật hiện hành, mô hình tổ chức CQĐP ở nước ta tổ chức thành 3 cấp chính quyền (tỉnh, huyện, xã). Chính quyền ở địa bàn đô thị cơ bản được tổ chức và thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn tương tự như chính quyền ở địa bàn nông thôn cùng cấp, tuy có thêm một số nhiệm vụ, quyền hạn quản lý trên địa bàn đô thị. Những vấn đề cấp thiết của những đô thị lớn, như vấn đề quy hoạch, kiến trúc, xây dựng hạ tầng đô thị, xử lý ô nhiễm môi trường, chống ùn tắc giao thông, quản lý dân cư và trật tự an toàn xã hội chưa được giải quyết kịp thời. Vì vậy, thí điểm mô hình tổ chức CQĐT là cần thiết và tạo điều kiện để nâng cao năng lực quản lý, phối hợp các ngành, các cấp trong việc quản lý các đô thị ngày càng có nhiều biến động về các đặc điểm tự nhiên cũng như về tốc độ phát triển KTXH như hiện nay.

Đô thị ở nước ta được chia thành 6 loại: đặc biệt, loại I, II, III, IV, V. Các đô thị trực thuộc trung ương như: Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh là 2 đô thị đặc biệt; Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ là những đô thị loại 1, các đô thị trực thuộc trung ương đều có những đặc điểm chung sau:

(1) Tập trung dân cư, mật độ dân số cao, có tỷ lệ dân nhập cư cao gồm nhiều thành phần có phong tục, tập quán, lối sống khác nhau, tham gia các hoạt động KTXH đa dạng; mặt bằng dân trí của dân cư đô thị nhìn chung cao hơn nông thôn.

(2) Kinh tế ở đô thị chủ yếu là phi nông nghiệp, khu vực công nghiệp và dịch vụ chiếm tỷ trọng cao, phát triển thành các trung tâm thương mại, tài chính và các dịch vụ khoa học, đào tạo nguồn nhân lực.

(3) Các đô thị có hạ tầng kỹ thuật và xã hội phát triển tạo thành những mạng lưới bệnh viện, trường học được bao phủ các quận, phường; dịch vụ công được cung cấp tốt hơn các vùng nông thôn.

(4) Mức sống của người dân đô thị cao hơn nông thôn, tiếp cận các dịch vụ công, an sinh xã hội tốt hơn.

(5) Việc phân chia địa giới hành chính trong nội bộ đô thị chỉ có ý nghĩa hành chính thuần túy, không mang nhiều tính chất KTXH, khác với các vùng nông thôn, địa giới hành chính là địa giới hành chính – lãnh thổ, mọi hoạt động KTXH chủ yếu diễn ra trong phạm vi địa giới hành chính – lãnh thổ đó.

Việc phân loại và phân cấp đô thị đặc biệt, đô thị lớn là rất phức tạp, do đó cần phải có cơ chế riêng trong quản lý và có những cơ chế, chính sách đặc thù phát triển của thành phố. TP. Hồ Chí Minh và Hà Nội hiện là trung tâm của cả nước về phát triển các ngành dịch vụ cao cấp như tài chính – ngân hàng, siêu thị, trung tâm thương mại, giáo dục đại học và nghiên cứu khoa học. TP. Hồ Chí Minh lại là đô thị đứng đầu trong cả nước về quy mô dân số, mật độ dân cư và đóng góp GDP lớn nhất cho ngân sách quốc gia. TP. Hồ Chí Minh đã có hai lần trình đề án này vào năm 2007 và năm 2014 và Đề án đã được Bộ Chính trị thông qua, sẽ triển khai từ tháng 7/2021.

Hà Nội đã xây dựng:”Đề án thí điểm quản lý theo mô hình CQĐT tại Hà Nội” và được Bộ Chính trị thông qua vào tháng 4/2019 (Kết luận số 46-KL/TW ngày 19/4/2019 của Bộ Chính trị về Đề án thí điểm quản lý theo mô hình CQĐT tại Hà Nội). Đề án CQĐT Hà Nội sẽ được áp dụng trong phạm vi cấp quận, có những nội dung quan trọng, mới, làm thí điểm chưa có trong quy định luật, pháp lệnh, văn bản Chính phủ hiện hành.

Đà Nẵng là đô thị loại 1 trực thuộc trung ương tuy có quy mô nhỏ với 8 quận, huyện (bao gồm huyện Hoàng Sa) và 56 phường, xã. Tổng dân số thành phố hơn 1,13 triệu người (theo số liệu Tổng điều tra dân số và nhà ở trên địa bàn thành phố Đà Nẵng, ngày 01/4/2019) nhưng những năm trở lại đây, với thành công trong việc gia tăng đầu tư phát triển và trình độ nguồn nhân lực cao, Đà Nẵng cũng đã xây dựng mô hình thí điểm tổ chức CQĐP tương tự với quy định về thí điểm CQĐT Thành phố Hà Nội tại Nghị quyết số 97/2019/QH14 ngày 27/11/2019 của Quốc hội. Trong Đề án thí điểm, Đà Nẵng tiến tới xây dựng mô hình 1 cấp chính quyền ở đô thị (cấp chính quyền đầy đủ) và 2 cấp hành chính quận, phường (không tổ chức HĐND).

Hiện nay, Đà Nẵng đã được thông qua dự thảo Nghị quyết về thí điểm tổ chức mô hình CQĐT và một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Đà Nẵng. Việc thí điểm tổ chức mô hình CQĐT ở Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh hay Đà Nẵng đều bảo đảm cơ sở chính trị – pháp lý, phù hợp với Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị Trung ương 6 (khóa XII), Nghị quyết số 43 ngày 24/01/2019 của Bộ Chính trị, Hiến pháp năm 2013, Luật Tổ chức CQĐP, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Việc triển khai thực hiện Đề án là những vấn đề lớn, quan trọng, mang tính chính trị – xã hội sâu sắc, cần được nghiên cứu một cách thận trọng, kỹ lưỡng, đang và sẽ định hình rõ hơn trong thời gian tới đây.

Những thách thức trong việc thí điểm tổ chức chính quyền đô thị tại các thành phố trực thuộc trung ương hiện nay

Sau một thời gian 10 tỉnh, thành phố thí điểm không tổ chức HĐND cấp quận, phường (từ năm 2009 – năm 2016), chínhquyền ở những nơi thí điểm đã rút ra những bài học về tổ chức và hoạt động của CQĐP (đặc biệt đối với chủ thể UBND cấp tỉnh) buộc phải tinh gọn hơn về bộ máy tổ chức và nhân sự; đồng thời, phải nâng cao năng lực và tầm nhìn để có thể quản lý và bao quát với tất cả lĩnh vực của đời sống KTXH.

Những thách thức trong việc xây dựng mô hình CQĐT ở thành phố trực thuộc trung ương đã đặt ra nhiều vấn đề cần phải nghiên cứu, triển khai và rút kinh nghiệm từ thực tiễn. Từ việc thông qua một mô hình mới cho tới việc vận hành mô hình đó với những thay đổi lớn về chức năng, nhiệm vụ, sự phân công, phối hợp cùng với sự thay đổi về thể chế, pháp luật về tổ chức bộ máy và nhân sự đang là những vấn đề trước mắt mà các chính quyền phải đối mặt. Còn phức tạp, khó khăn hơn nữa khi để làm cho bộ máy tinh gọn thì việc giải quyết chế độ cho những cán bộ lãnh đạo, công chức dôi dư liên quan đến vấn đề con người hết sức phức tạp, không thể giải quyết ngay một sớm một chiều.

Tuy nhiên, các đô thị ở Việt Nam nói chung cũng như đô thị thành phố trực thuộc trung ương vẫn phải giải quyết bài toán mấu chốt là làm thế nào để tăng hiệu quả quản lý và thực hiện phân công, phân cấp gắn với trách nhiệm và thẩm quyền. Đây đang là đòi hỏi cấp bách, nhất là đối với các đô thị trực thuộc trung ương ở nước ta từ khi được thông qua Đề án thí điểm tổ chức CQĐT.

Việc phân cấp giữa Trung ương (Chính phủ và các bộ) với chính quyền thành phố trực thuộc trung ương (nhất là đối với hai đô thị loại đặc biệt) chưa đủ mạnh, còn chậm và nhiều vướng mắc, chưa thực sự bảo đảm quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm, phát huy các tiềm năng, năng lực, sáng tạo và thế mạnh của các đô thị lớn trong việc thu hút đầu tư, phát triển KTXH.

Mô hình CQĐT 3 cấp (thành phố, quận, huyện) cũng bộc lộ nhiều nhược điểm cần tính đến tinh giản biên chế và giảm cấp chính quyền nhưng phải có lộ trình và cần thí điểm rút kinh nghiệm. Thực tế cho thấy, bộ máy chính quyền trung gian ở đô thị còn mang nặng tính hình thức, thường chỉ là cấp “kính chuyển” và “đề nghị” cấp trên. Bộ máy chính quyền cấp phường, cấp quận không thể quyết định được mục tiêu, nhiệm vụ, kế hoạch phát triển KTXH trên địa bàn, mà điều đó phụ thuộc vào quy hoạch và phương hướng phát triển KTXH chung của cả đô thị (thành phố, thị xã).

Các cấp CQĐP được Chính phủ giao quyền ra quyết định cho cơ quan dân cử địa phương nhiều hơn, song địa phương vẫn chưa thực sự có sự phối hợp tốt giữa các cấp, các ngành, nhiều địa phương còn thiếu chặt chẽ, làm không đúng nguyên tắc kết hợp quản lý theo ngành và quản lý theo lãnh thổ.

Định hướng và đề xuất tiếp tục đổi mới chính quyền đô thị các thành phố trực thuộc trung ương trong thời gian tới

Định hướng chung

– Các mô hình thí điểm đối với các đô thị này cần phải được tiếp tục nghiên cứu, thể chế hóa để triển khai một cách bài bản, đặt trong một kế hoạch tổng thể gắn với một giai đoạn nhất định của đô thị để có thực tiễn xây dựng mô hình CQĐT với những cơ chế, chính sách đặc thù chung cho tất cả các thành phố lớn.

– Đề án thí điểm mô hình CQĐT tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng nhằm tinh gọn bộ máy, thực hiện kiêm nhiệm chức danh để thu gọn đầu mối, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động được Bộ Chính trị phê duyệt chủ trương sẽ thí điểm thực hiện từ tháng 7/2021. Còn các thành phố Hải Phòng, Cần Thơ cũng đang trong quá trình sắp xếp tinh gọn bộ máy CQĐP quận, huyện để chuẩn bị cho việc xây dựng đề án thí điểm chính quyền cấp thành phố. Do vậy, việc thúc đẩy mô hình CQĐT ở các thành phố trực thuộc trung ương như hiện nay phải luôn được sự chỉ đạo sát sao của Thủ tướng Chính phủ và sự quan tâm của các bộ, ngành.

– Chính phủ đẩy mạnh phân cấp, giao quyền cho thành phố chủ động thực hiện các nhiệm vụ. Do mỗi thành phố lại có những điểm đặc thù, Chính phủ cần cân nhắc để cho cơ chế đặc thù đối với một số thành phố đặc biệt như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng, tránh tình trạng xác định cơ chế chung cho tất cả các thành phố để bảo đảm sự bình đẳng và phát triển đồng đều giữa các CQĐT khác nhau.

Những đề xuất cụ thể

Thứ nhất, Quốc hội và Chính phủ cần khẩn trương rà soát, hoàn thiện, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của bộ máy chính quyền và của mỗi cấp hành chính theo mô hình CQĐT phù hợp với Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức CQĐP (sửa đổi 2019). Quy định chi tiết hơn về bộ máy CQĐT của thành phố trực thuộc trung ương (thành phố – quận – phường) khác với bộ máy chính quyền nông thôn (tỉnh-huyện – xã); luật hóa vào Hiến pháp Luật Tổ chức CQĐP các hoạt động của UBND thành phố và cấp quận

Thứ hai, UBND thành phố nghiên cứu giao Sở Nội vụ là đầu mối tham mưu UBND thành phố làm việc với Bộ Nội vụ xây dựng dự thảo nghị định của Chính phủ quy định về tổ chức, hoạt động, chế độ trách nhiệm của UBND, chủ tịch UBND phường; tham mưu về tuyển dụng, sử dụng, quản lý công chức phường khi thực hiện thí điểm quản lý theo mô hình CQĐT.

UBND thành phố giao Sở Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, là đầu mối tham mưu báo cáo để UBND thành phố đề xuất Chính phủ xây dựng dự thảo nghị quyết của Quốc hội quy định phân cấp, phân quyền, ủy quyền về một số cơ chế, chính sách đặc thù về kinh tế, tài chính, ngân sách, đất đai… đối với các thành phố. Đồng thời, đề nghị tham mưu cho UBND thành phố phối hợp với các bộ, ngành có liên quan, các Ủy ban của Quốc hội để thực hiện trình tự, thủ tục thẩm định, trình Quốc hội xem xét, ban hành nghị quyết.

Bên cạnh đó, khi không tổ chức HĐND quận, phường thì phải nghiên cứu bổ sung thêm nhiệm vụ, quyền hạn cho HĐND thành phố từ một số nhiệm vụ, quyền hạn từ HĐND quận, phường. Vì vậy, cần nhanh chóng điều chỉnh về cơ cấu tổ chức, nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND, UBND quận, huyện, thị xã và ủy ban hành chính phường cho phù hợp với đặc điểm của quản lý của CQĐT trong khu vực các quận của thành phố.

Thứ ba, cần trao quyền tự chủ mạnh hơn nữa cho các đô thị, thành phố trực thuộc trung ương trong thu hút các nguồn lực cho phát triển. Các thành phố trực thuộc trung ương cần được trao quyền trong quyết định đầu tư, tài chính đô thị (tạo nguồn thu cho phát triển hạ tầng, phát triển đô thị), quản lý sử dụng đất đô thị có hiệu quả…).

Về tổ chức, nhân sự, giao cho UBND tự chủ, rà soát, điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ, phân công trách nhiệm giữa các cấp chính quyền. Quy định số lượng các phòng, tiêu chí thành lập phòng đặc thù và giao quyền cho UBND quận, huyện, thị xã quyết định số lượng phòng nhằm tinh gọn bộ máy, phù hợp với đặc điểm địa phương. Tổ chức lại cơ quan hành chính phường theo thiết chế ủy ban hành chính là một cấp hành chính, trực thuộc UBND quận.

Thứ tư, đối với việc nâng cao năng lực giám sát UBND thành phố, bên cạnh việc thực hiện cơ cấu tổ chức UBND thành phố đúng theo quy định của Luật thì HĐND thành phố vẫn phải có cơ chế rõ ràng, khẳng định vai trò giám sát đối với quận, phườngđặc biệt phải nâng cao hơn nữa tiếng nói của đại biểu Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội; Thường trực HĐND thành phố, các ban, tổ đại biểu, đại biểu HĐND thành phố. Khi các Đề án thí điểm CQĐT tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng bắt đầu được thực hiện thì càng phải nâng cao vai trò lãnh đạo toàn diện của cấp ủy như việc kiểm tra, giám sát của cấp ủy và ủy ban kiểm tra cấp ủy; đồng thời, nâng cao chất lượng giám sát, phản biện của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị – xã hội để hoạt động của hệ thống chính trị mới thông suốt, bảo đảm thực hiện tốt các nhiệm vụ phát triển kinh tế – xã hội gắn với quốc phòng, an ninh của địa phương.

Thứ năm, thực hiện chế độ bầu cử trực tiếp đối với chức danh chủ tịch UBND thành phố, bên cạnh đó, không nên quy định chủ tịch UBND đồng thời là thành viên của HĐND thành phố để nâng cao hiệu quả giám sát của HĐND. Hoạt động giám sát sẽ thực sự phát huy hiệu quả khi được tách rời khỏi hoạt động hành pháp của cơ quan hành chính nhà nước (ở đây là UBND thành phố)

Thứ sáu, cần đẩy mạnh xây dựng chính quyền điện tử, xây dựng thành phố thông minh theo khung kiến trúc CQĐT được phê duyệt theo chỉ đạo của Chính phủ. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và sử dụng công nghệ thông minh, kết nối và vận hành thông suốt các phần mềm quản lý tác nghiệp để từng bước mở rộng việc cung cấp các loại hình dịch vụ công. Việc điều hành, tác nghiệp của các cơ quan, đơn vị có được thông suốt là nhờ hệ thống thông tin này. Cổng thông tin điện tử mỗi ngành, mỗi cấp sẽ là cầu nối quan hệ giữa Nhà nước và công dân, giúp điều hành tốt hơn giữa các đơn vị trong thành phố và giữa thành phố với Trung ương và các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.

Tài liệu tham khảo:
1. Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017, Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả.
2. Luật Tổ chức CQĐP năm 2015 (sửa đổi 2019).
3. Kết luận số 46- KL/TW ngày 19/4/2019 của Bộ Chính trị về Đề án thí điểm quản lý theo mô hình chính quyền đô thị tại thành phố Hà Nội.
4. Phan Trung Tuấn. Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới cơ cấu tổ chức và hoạt động của chính quyền đô thị. Thông tin Nghiên cứu khoa học, số 2, tháng 6/2018.
5. Chính quyền đô thị: tinh gọn để nâng cao chất lượng cán bộ thực thi. http://dangcongsan.vn, truy cập lần cuối ngày 29/5/2020.
6. Quốc hội thống nhất thực hiện mô hình chính quyền một cấp tại Đà Nẵng. https://dantri.com.vn, truy cập lần cuối ngày 29/5/2020.
7. Mô hình chính quyền đô thị và cơ chế chính sách đặc thù của Đà Nẵng có gì đặc biệt. https://www.tienphong.vn, truy cập lần cuối ngày 30/5/2020.
8. Báo cáo chính quyền đô thị tại Việt Nam: Nghiên cứu tình huống từ Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng. https://asiafoundation.org, truy cập lần cuối ngày 05/6/2020.
ThS. Đoàn Thị Bích Hạnh
Học viện Hành chính Quốc gia