(Quanlynhannuoc.vn) – Phổ biến, giáo dục pháp luật cho sinh viên trong các cơ sở giáo dục đại học là một trong những nhiệm vụ chính trị quan trọng của nhà trường, là yêu cầu bắt buộc đối với mỗi ngành đào tạo, giúp cho sinh viên hiểu và tuân thủ đúng các quy định của pháp luật. Để nâng cao hiệu quả của nhiệm vụ này, nhà trường cần thay đổi tư duy giáo dục theo hướng kết hợp hài hòa giữa tri thức khoa học và kiến thức xã hội; có sự phối hợp giữa nhà trường với các cơ quan nhà nước và toàn xã hội. Đây là điều kiện bảo đảm nhiệm vụ được thực hiện đúng vai trò và góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nước ta.
Hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) cho người dân nói chung và sinh viên nói riêng những năm qua đã được Đảng, Nhà nước quan tâm và ban hành nhiều văn bản, như: Chỉ thị số 32-CT/TW ngày 09/12/2003 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác PBGDPL, nâng cao ý thức pháp luật của cán bộ, nhân dân; Luật PBGDPL năm 2012; Quyết định số 705/QĐ-TTg ngày 25/5/2017 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành Chương trình PBGDPL giai đoạn 2017 – 2021; Quyết định số 1928/QĐ-TTg ngày 20/11/2009 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án “Nâng cao chất lượng công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trong nhà trường”; Quyết định số 3957/QĐ-BGDĐT ngày 28/9/2017 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc ban hành Kế hoạch tiếp tục triển khai thực hiện Đề án “Nâng cao chất lượng công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trong nhà trường đến năm 2021”. Theo đó, công tác PBGDPL cho sinh viên được coi là trách nhiệm của các cơ sở giáo dục đại học, trong đó có Trường Đại học Tân Trào.
Một số hạn chế trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật
Trường Đại học Tân Trào tiền thân là Trường Sơ cấp sư phạm. Năm 2011, Trường đào tạo đa ngành, đa lĩnh vực, như: sư phạm, y dược, nông lâm nghiệp, kinh tế. Hiện nay, Trường có 8 khoa, bộ môn, 8 phòng chức năng, 5 trung tâm trực thuộc, 1 trường phổ thông liên cấp (Trường Phổ thông Tuyên Quang) và 1 phòng khám đa khoa1.
Những năm qua, Trường Đại học Tân Trào đã ban hành kế hoạch tiếp tục triển khai thực hiện Đề án “Nâng cao chất lượng công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trong nhà trường”, trong đó Bộ môn Lý luận Chính trị chịu trách nhiệm giảng dạy môn Pháp luật theo nội dung các bộ luật đã được Quốc hội thông qua; đổi mới phương pháp nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy các học phần pháp luật. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác PBGDPL của Trường còn gặp những hạn chế và khó khăn, cụ thể:
Một là, về kế hoạch PBGDPL. Phòng Thanh tra – Pháp chế là đơn vị được giao nhiệm vụ xây dựng kế hoạch và phối hợp với các đơn vị thực hiện PBGDPL trong trường. Hằng năm, Phòng Thanh tra – Pháp chế xây dựng kế hoạch PBGDPL chung cho toàn trường, tuy nhiên chưa thực sự phát huy được vai trò, trách nhiệm trong việc phối hợp với Bộ môn Lý luận Chính trị trong công tác PBGDPL cho sinh viên.
Hai là, về chương trình đào tạo. Hiện nay, học phần Pháp luật đại cương (PLĐC) được đưa vào khung chương trình đào tạo tất cả các ngành học của Trường. Tuy nhiên, với mỗi ngành khác nhau thì học phần PLĐC giảng dạy vào các kỳ khác nhau, như: Khoa Giáo dục Mầm non học vào kỳ 1 của năm thứ 3, Khoa Kinh tế và Quản trị kinh doanh học vào kỳ 2 của năm thứ 1, Khoa Giáo dục Tiểu học học vào kỳ 1 của năm thứ 4. Như vậy, việc sắp xếp môn học đại cương vào các kỳ học cuối là không phù hợp.
Nhìn chung, chương trình học đã đầy đủ, logic những kiến thức chung về pháp luật, giáo dục, phổ biến một số ngành luật liên quan trực tiếp đến đời sống hằng ngày, như: Bộ luật Dân sự năm 2015, Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015, Luật Lao động năm 2019, Bộ luật Hình sự năm 2015, Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2021, Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 sửa đổi, bổ sung năm 2020, Luật Tố tụng hành chính năm 2015, Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018. Tuy nhiên, thời lượng còn chưa phù hợp nên giảng viên chỉ có thể truyền tải được những nội dung cơ bản của ngành Luật mà chưa có thời gian để tuyên truyền các văn bản dưới luật, chưa đề cập sâu cách giải quyết các tình huống xảy ra trong thực tế.
Ba là, về phương pháp giảng dạy. Giảng viên đã vận dụng đưa ra những tình huống pháp luật cụ thể trong cuộc sống hằng ngày nhằm tăng cường tính tích cực, sáng tạo của sinh viên trong học tập, tạo hứng thú và nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật. Tuy nhiên, nội dung, phương pháp còn hạn chế, chưa kết hợp hài hòa giữa kiến thức pháp luật với việc hình thành kỹ năng, hành vi và thói quen tuân thủ pháp luật của sinh viên. Đặc biệt, còn thiếu phương thức hướng dẫn sinh viên rèn luyện, tu dưỡng nhân cách theo những chuẩn mực đạo đức, pháp luật.
Bốn là, về nguồn lực phục vụ công tác PBGDPL. Đội ngũ giảng viên. Bộ môn Lý luận chính trị có 100% giảng viên có trình độ thạc sỹ, 5 tiến sỹ, trong đó giảng viên chuyên ngành Luật và chuyên ngành gần là 2 người2. Như vậy, số lượng giảng viên được đào tạo chuẩn về kiến thức PLĐC còn quá ít, chưa đáp ứng được yêu cầu của công việc. Bên cạnh đó, hằng năm, đội ngũ giảng viên này chưa được tham gia tập huấn kiến thức pháp luật, kỹ năng PBGDPL nên việc cập nhật nội dung chương trình giảng dạy còn thụ động, tính chuyên nghiệp trong công tác PBGDPL chưa cao.
Hiện nay, Nhà trường đã được đầu tư xây dựng cơ sở vật chất khang trang, hiện đại, tuy nhiên, cơ sở vật chất, phương tiện làm việc dành cho công tác PBGDPL chưa đáp ứng được yêu cầu. Cụ thể: hệ thống mạng intenet để trình chiếu video về các hành vi tuân thủ và không tuân thủ pháp luật để sinh viên cùng thảo luận, xử lý tình huống tạo hứng thú cho sinh viên còn hạn chế; phương tiện đi lại để tổ chức tham dự một phiên tòa thực tế chưa có… cần được bổ sung, đầu tư để bài giảng được trực quan, sinh động. Mặc dù sự đầu tư này không lớn nhưng chỉ thực hiện được khi có sự quan tâm từ lãnh đạo nhà trường.
Năm là, nhận thức của sinh viên. Đa số sinh viên đều cho rằng, việc học tập kiến thức pháp luật là cần thiết, giúp các em hiểu rõ những nội dung cơ bản của pháp luật để áp dụng trong đời sống hằng ngày. Một số sinh viên đã có ý thức tự tìm hiểu, tự nghiên cứu về pháp luật để giải quyết các tình huống pháp luật, nhưng tư duy còn thiếu logic, chưa chặt chẽ. Bên cạnh đó, phương pháp học tập của một số sinh viên còn thụ động, thiếu linh hoạt trong việc xử lý các tình huống khi giảng viên yêu cầu.
Sáu là, về công tác thi, kiểm tra. Trong chương trình chi tiết học phần PLĐC của Trường Đại học Tân Trào, hình thức thi, kiểm tra được đánh giá theo hình thức tự luận, đây là hình thức truyền thống, được áp dụng trong các nhà trường. Hình thức này đo lường được kết quả học tập của sinh viên ở mức độ áp dụng, vận dụng lý thuyết để giải quyết bài tập tình huống, tuy nhiên, không đánh giá được đầy đủ hết nội dung yêu cầu do số lượng câu hỏi còn ít.
Một số giải pháp nâng cao chất lượng công tác phổ biến, giáo dục pháp luật
Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện hệ thống các văn bản của trường về công tác PBGDPL cho sinh viên trong giảng dạy học phần PLĐC.
Để thực hiện tốt hơn nữa công tác PBGDPL cho sinh viên, cần tiếp tục đưa chương trình PLĐC là môn học bắt buộc trong tất cả các ngành đào tạo của Trường theo Chỉ thị số 32-CT/TW, các văn bản chỉ đạo của Đảng và Nhà nước về công tác PBGDPL nhằm nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của công tác PBGDPL. Rà soát chương trình đào tạo, đưa học phần PLĐC vào khối kiến thức đại cương, giảng dạy vào kỳ 2, 3 của ngành đào tạo. Căn cứ vào kế hoạch PBGDPL hằng năm, Phòng Thanh tra – Pháp chế phối hợp chặt chẽ với Bộ môn Lý luận Chính trị xây dựng kế hoạch ngoại khóa, tổ chức cho sinh viên tham quan, quan sát công tác xét xử vụ án của Tòa án liên quan đến kiến thức pháp luật hình sự, dân sự, hành chính, lao động, giúp sinh viên hiểu rõ thêm các kiến thức về pháp luật.
Thứ hai, đổi mới, nâng cao chất lượng phương pháp giảng dạy và thi, kiểm tra đánh giá học phần PLĐC.
Về phương pháp giảng dạy, các giảng viên cần đa dạng hơn nữa phương pháp giảng dạy để phù hợp với đối tượng và môn học. Đổi mới phương pháp PBGDPL nhằm hướng tới rèn luyện cho sinh viên kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức pháp luật vào giải quyết các sự việc, tình huống pháp luật cụ thể diễn ra trong cuộc sống. Tổ chức các câu lạc bộ pháp luật, tuyên truyền pháp luật bằng những hình thức hấp dẫn sinh viên tham gia, tổ chức phiên tòa giả định… Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin để cung cấp các hình ảnh, sự việc, con người thật, liên quan đến bài giảng. Ngoài ra, giảng viên có thể sử dụng các phần mềm hỗ trợ học tập, như: Quizizz để giao bài tập về nhà, tạo nhóm chơi trắc nghiệm để củng cố kiến thức cũng như tạo hứng thú cho sinh viên…
Về công tác thi, kiểm tra, đánh giá, đổi mới công tác tổ chức thi, kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên không chỉ bao hàm mục đích tạo ra động cơ học tập và định hướng phát triển của sinh viên mà còn nâng cao chất lượng giảng dạy của giảng viên. Việc đổi mới hình thức thi, kiểm tra, đánh giá phải bám sát vào tiêu chuẩn đầu ra của học phần và ngành đào tạo, bảo đảm chính xác, khách quan, khoa học nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực.
Thứ ba, nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên .
Để công tác PBGDPL ngày càng quy mô, bài bản và chất lượng cao, trước hết, phải xây dựng đội ngũ giảng viên có trình độ chuyên môn và am hiểu về pháp luật. Hằng năm, cử giảng viên tham gia tập huấn các lớp bồi dưỡng, bổ sung nâng cao kiến thức, nghiệp vụ PBGDPL qua các chương trình đào tạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo; mời các báo cáo viên đến thuyết trình về kiến thức pháp luật cho giảng viên, sinh viên; tổ chức thi giảng viên dạy giỏi, sinh viên học giỏi môn PLĐC nhằm khuyến khích giáo viên, sinh viên trong công tác giảng dạy và học tập; thường xuyên cập nhật thông tin pháp luật thông qua các kênh, như: phát thanh, truyền hình, hội thảo, sách, báo, internet…
Thứ tư, nâng cao hiệu quả tự học, tự nghiên cứu pháp luật của sinh viên.
Năng lực tự học, tự nghiên cứu là khả năng chủ thể tự mình đánh giá, định hướng, sửa chữa những yếu điểm để hoàn thiện mình theo tiêu chuẩn của nghề nghiệp tương lai. Được rèn luyện năng lực này, người học sẽ biết tự tìm kiếm, khai thác hiệu quả nguồn tài liệu phục vụ quá trình tự học, tự nghiên cứu. Vì vậy, mỗi sinh viên cần xác định đúng mục tiêu, động cơ học tập; xây dựng kế hoạch học tập cho từng thời điểm, từng giai đoạn phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh của mình; phát huy năng lực tiếp nhận, xử lý, tổng hợp thông tin phục vụ học tập. Bên cạnh đó, sinh viên cần được trang bị và thực hành tốt các phương pháp học tập, như: tìm đọc tài liệu, nghe giảng, sơ đồ hóa kiến thức, học với giáo trình, học với phương tiện dạy học, học thông qua xê-mi-na, học nhóm, học thông qua nghiên cứu khoa học, học khi đi thực tập, thực tế;… Điều này đòi hỏi sự hỗ trợ từ phía giảng viên và nhà trường.
Thứ năm, bảo đảm điều kiện về kinh phí, phương tiện, cơ sở vật chất.
Trường Đại học Tân Trào là một trường đại học địa phương, công tác PBGDPL cho sinh viên nhà trường cũng là một phần trong chương trình PBGDPL của tỉnh Tuyên Quang. Để nâng cao chất lượng PBGDPL cho sinh viên và thực hiện đổi mới phương pháp dạy học đối với học phần PLĐC, hằng năm, Trường cần lập dự toán kinh phí dành cho hoạt động tuyên truyền, PBGDPL từ nguồn kinh phí hoạt động thường xuyên, bảo đảm đáp ứng kịp thời, đầy đủ về kinh phí, cơ sở vật chất, phương tiện cho hoạt động này. Ngoài ra, cần huy động các nguồn lực khác từ xã hội để phục vụ cho việc học tập của sinh viên, như: xây dựng tủ sách pháp luật, tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về pháp luật, thành lập các câu lạc bộ pháp luật, tổ chức các buổi tham quan thực tế…