(Quanlynhanuoc.vn) – Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, đảng viên nâng cao trình độ lý luận chính trị là một trong những khâu có ý nghĩa mang tính quyết định đối với việc nâng cao chất lượng đào tạo cho đội ngũ cán bộ, đảng viên ở hệ thống trường Đảng hiện nay. Bài viết tập trung nghiên cứu về mô hình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, đảng viên ở hệ thống trường Đảng của Việt Nam, đặc điểm của mô hình này, từ đó đề xuất giải pháp nhằm đổi mới, nâng cao hiệu quả mô hình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, đảng viên ở hệ thống trường Đảng hiện nay.
Đặc điểm của mô hình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, đảng viên ở hệ thống trường Đảng
Thực tiễn cách mạng nước ta đã chứng minh, đội ngũ cán bộ, đảng viên (CBĐV) được đào tạo, bồi dưỡng (ĐTBD) lý luận chính trị (LLCT) đã có sự trưởng thành hơn về nhận thức lý luận, thực tiễn, có bản lĩnh chính trị vững vàng, trung thành và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, kiên định mục tiêu và lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, có năng lực, phẩm chất đạo đức, chuyên môn, nghiệp vụ đáp ứng yêu cầu của thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới.
Nhiệm vụ trọng tâm của hệ thống trường Đảng là đào tạo LLCT cho CBĐV, qua đó làm cho toàn Đảng thống nhất mục tiêu, lý tưởng, cương lĩnh và đường lối, khắc phục những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống của mỗi CBĐV, khắc phục chủ nghĩa cá nhân, xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo có sự kiên định về lập trường, có năng lực tổ chức, tập hợp, động viên, giáo dục và thuyết phục quần chúng, có năng lực tổ chức hoạt động thực tiễn.
ĐTBD cho CBĐV LLCT, chuyên môn, nghiệp vụ là vấn đề cấp bách, đặc biệt là đào tạo LLCT thuộc về nguyên tắc xây dựng Đảng, bắt buộc phải thực hiện nhằm không ngừng nâng cao phẩm chất, năng lực, giác ngộ chính trị, góp phần làm cho Đảng trong sạch, vững mạnh.
Hiện nay, hệ thống trường Đảng của nước ta bao gồm: Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh (gồm có 5 học viện và phân viện trực thuộc); các trường chính trị tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; trung tâm bồi dưỡng chính trị ở các huyện tương ứng với các cấp ĐTBD LLCT bao gồm sơ cấp, trung cấp và cao cấp LLCT. Bên cạnh đó, còn có các viện và trung tâm nghiên cứu, các văn phòng, ban và các vụ phục vụ cho quá trình ĐTBD CBĐV trong cả nước và học viên người nước ngoài đến tham gia học tập, nghiên cứu.
Nhiệm vụ quan trọng của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh và các trường chính trị cấp tỉnh, các trung tâm bồi dưỡng chính trị cấp huyện được gọi chung là hệ thống trường Đảng của nước ta thực hiện nhiệm vụ ĐTBD CBĐV của Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị – xã hội. Tập trung ĐTBD cán bộ lãnh đạo, quản lý trung cao cấp của hệ thống chính trị, lãnh đạo chủ chốt các đơn vị sự nghiệp công lập và doanh nghiệp nhà nước về chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; những quan điểm, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước; những vấn đề lý luận và thực tiễn trong nước và trên thế giới; khoa học chính trị, lãnh đạo, quản lý. Đào tạo cao cấp LLCT cho cán bộ lãnh đạo, quản lý đương chức và trong quy hoạch… của hệ thống chính trị.
Ngoài những nhiệm vụ trên, từ năm 2013, Học viện được Bộ Chính trị giao thêm nhiệm vụ phối hợp với Ban Tổ chức Trung ương giảng dạy các lớp bồi dưỡng dự nguồn cán bộ cao cấp của Trung ương; phối hợp với các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương giảng dạy các lớp cán bộ nguồn lãnh đạo, quản lý của các tỉnh, thành phố nhiệm kỳ 2015 – 2020; tổ chức các lớp bồi dưỡng bí thư cấp ủy cấp huyện, các lớp bồi dưỡng cập nhật kiến thức đối với cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh thuộc diện Ban Thường vụ tỉnh ủy, thành ủy quản lý theo Quyết định số 164-QĐ/TW ngày 01/02/2013 của Bộ Chính trị (khóa XI). Bên cạnh đó, nhiệm vụ nghiên cứu khoa học được Bộ Chính trị quy định tại Quyết định số 224-QĐ/TW ngày 06/01/2014 của Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng về chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh.
Quy mô ĐTBD các hệ lớp của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, các trường chính trị tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và các trung tâm bồi dưỡng chính trị ở các huyện rất lớn và không ngừng được mở rộng, từng bước đáp ứng nhu cầu công tác ĐTBD cán bộ trung cấp, cao cấp cho Đảng, Nhà nước trong tình hình mới.
Các trường chính trị ở các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã phối hợp chặt chẽ với các sở, ban, ngành mở các lớp ĐTBD CBĐV với số lượng lớn. Căn cứ vào điều kiện, kinh nghiệm, các trường đã cụ thể hóa hệ thống các quy chế quản lý đào tạo để tổ chức quản lý tốt các khâu trong quá trình học tập của học viên. Nhiều trường đã quy định những nội dung bắt buộc để học viên tự nghiên cứu, phát huy tính tích cực, chủ động của người học trong quá trình học tập. Việc tổ chức thi, kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học viên được đổi mới theo hướng ra đề thi, kiểm tra với nội dung tổng hợp, đòi hỏi học viên phải biết liên hệ, vận dụng kiến thức để giải đáp vấn đề thực tiễn đặt ra. Hầu hết các trường chính trị tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương hiện nay đã thực hiện tốt việc sáp nhập các khoa phòng, tinh gọn bộ máy, đầu tư xây dựng mới, nâng cấp, bổ sung các trang thiết bị hiện đại.
Có nhiều chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước và cấp ủy các cấp chú trọng đến công tác ĐTBD, như: Nghị quyết số 32-NQ/TW ngày 26/5/2014 của Bộ Chính trị về tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng công tác ĐTBD LLCT cho cán bộ lãnh đạo, quản lý đã đưa ra mục tiêu cụ thể là phải tạo ra sự chuyển biến mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả của công tác ĐTBD LLCT, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp có đủ phẩm chất chính trị, đạo đức và năng lực, phong cách làm việc hiệu quả, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Đào tạo LLCT là loại hình đào tạo đặc thù và có đặc điểm riêng rất khác biệt so với các loại hình đào tạo khác. Đối tượng đào tạo là những cán bộ đang giữ các chức vụ hoặc cán bộ nguồn trong hệ thống chính trị; là các cán bộ có chức vụ, có quyền hạn; có trình độ chuyên môn và kinh nghiệm thực tiễn phong phú; có độ tuổi khá cao và có trình độ không đồng đều trong một lớp, một khóa; thời gian mở lớp không cố định; công tác đào tạo LLCT gắn với công tác quy hoạch và sử dụng cán bộ.
Nội dung, chương trình ĐTBD được quan tâm, đổi mới, hoàn thiện theo hướng tiến bộ, hiện đại và chủ động hội nhập quốc tế. Nội dung chương trình đào tạo được thể hiện trên các khối kiến thức và các học phần khác nhau phù hợp với những nội dung giảng dạy, học tập và nghiên cứu đáp ứng yêu cầu ĐTBD cho toàn hệ thống học viện, các trường chính trị tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Tuy nhiên, cũng có những khối kiến thức mở phụ thuộc vào điều kiện đặc thù của các khu vực và tình hình cụ thể. Mỗi khối kiến thức được chia ra thành các môn học hoặc chuyên đề, phương thức đào tạo theo niên chế là chính, dưới hình thức tập trung và không tập trung. Ngoài ra, trong các trường hợp cụ thể, có thể xem xét để đào tạo hình thức tích lũy các chứng chỉ theo khối kiến thức.
Đội ngũ giảng viên từng bước được tăng cường, trẻ hóa tạo ra những thuận lợi cho đổi mới phương pháp giảng dạy theo hướng chủ động, tích cực. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, các trường chính trị tỉnh luôn xác định rõ, đội ngũ giảng viên là nhân tố quyết định bảo đảm cả về quy mô, cơ cấu các loại hệ lớp và chất lượng của quá trình đào tạo. Ưu tiên phát triển đội ngũ giảng viên, nhất là giảng viên kế cận, đưa đi đào tạo ở nước ngoài, trong nước, luân chuyển đi nghiên cứu thực tế… rèn luyện chuyên môn, bản lĩnh chính trị, giúp cho giảng viên trưởng thành nhanh chóng về mọi mặt. Đồng thời, chú trọng đến chương trình nghiên cứu khoa học đáp ứng những yêu cầu mới của thời kỳ 4.0, phục vụ tốt hơn cho công tác giảng dạy.
Những bất cập trong đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, đảng viên
Trước những thuận lợi và những kết quả nêu trên thì chất lượng ĐTBD đội ngũ CBĐV trong hệ thống trường Đảng còn nhiều bất cập. Việc bảo đảm mục tiêu đào tạo có mặt còn hạn chế dù đã được quán triệt ngay từ khi bắt đầu các khóa học, tuy nhiên trên thực tế có không ít CBĐV xác định chưa đúng mục tiêu ĐTBD LLCT để phục vụ công tác tốt hơn mà coi đó là để hoàn thiện bằng cấp, chứng chỉ để hoàn thiện tiêu chuẩn chức danh, chưa thấy rõ được, nhận thức đúng đắn được vinh dự vẻ vang và nhiệm vụ cao cả của học viên trường Đảng. Có tâm lý ngại học tập LLCT.
Nội dung chương trình, phương thức và phương pháp đào tạo, giảng dạy chưa thực sự đổi mới, còn trùng lặp về nội dung ở các hệ, các bậc đào tạo, phần liên hệ thực tiễn và cập nhật kiến thức mới còn hạn chế. Phương thức đào tạo chưa thật đa dạng trong khi đối tượng đào tạo LLCT rất khác nhau, đặc biệt là trong điều kiện mở rộng quy mô như hiện nay. Phương pháp đào tạo nhìn chung vẫn còn hạn chế, theo nếp cũ, các phương pháp giảng dạy chưa có sự phong phú, đa dạng trong bài giảng. Một số giảng viên trẻ còn thiếu kiến thức thực tế, cần phải bổ sung trong quá trình nghiên cứu, giảng dạy cho phù hợp với điều kiện thực tiễn hiện nay.
Công tác quản lý đào tạo còn một số hạn chế bất cập trong mô hình, thể chế và phương thức quản lý. Công tác lãnh đạo, chỉ đạo của Trung ương có lúc chưa kịp thời; công tác hướng dẫn, tham mưu, quản lý ĐTBD có thời gian còn lúng túng; quy mô ĐTBD chưa hợp lý; công tác phân cấp đào tạo của hệ thống trường Đảng còn nhiều bất cập; công tác quản lý học viên thiếu linh hoạt và phối hợp chưa đồng bộ, nhất là từ các cơ sở quản lý đào tạo.
Đội ngũ giảng viên còn có những bất cập so với yêu cầu giảng dạy LLCT trong thời kỳ mới. Còn hạn chế về số lượng, cơ cấu, chuyên môn, nghiệp vụ, năng lực hoạt động thực tiễn, có một bộ phận còn thiếu gương mẫu làm cho chất lượng dạy và học chưa bảo đảm yêu cầu, ảnh hưởng tới công tác đào tạo LLCT. Vẫn có sự thiếu hụt cán bộ nghiên cứu, giảng dạy đầu ngành, các chuyên gia trong các lĩnh vực, giảng viên đi thực tế nghiên cứu chưa được thường xuyên.
Cơ sở vật chất còn thiếu thốn, gây ra những khó khăn nhất định trong công tác ĐTBD và nghiên cứu khoa học của giảng viên và học viên.
Giải pháp đổi mới, nâng cao hiệu quả mô hình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, đảng viên ở hệ thống trường Đảng
Cần phải tăng cường công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho CBĐV để nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của công tác đào tạo cán bộ trong tình hình mới. Tiếp tục đổi mới nhận thức, nâng cao hiệu quả của công tác tuyên truyền, chú trọng hơn nữa đến công tác đào tạo LLCT trong các trường Đảng góp phần nâng cao năng lực hoạt động thực tiễn, rèn luyện phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống của người cán bộ. Có sự điều chỉnh nội dung chương trình, phương thức, phương pháp và thời gian ĐTBD phù hợp với từng chức danh cán bộ.
Yêu cầu ĐTBD tập trung ở các cơ sở ĐTBD của Đảng mà trọng tâm là hệ thống trường Đảng được tổ chức thành một hệ thống hoàn chỉnh, hợp lý và có sự thống nhất trong cả nước, có sự phân công, phân cấp theo thứ bậc, trình độ cụ thể, không có sự chồng chéo, lẫn lộn về chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn; mục tiêu đào tạo… phù hợp và phản ánh được đầy đủ đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước.
Cần tiếp tục nghiên cứu, đổi mới nội dung chương trình ĐTBD nói chung và nội dung đào tạo trung cấp, cao cấp LLCT nói riêng cho cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp phải xuất phát và phục vụ nhu cầu xây dựng đội ngũ CBĐV theo hướng hiện đại, thiết thực, sát hợp với từng đối tượng, từng loại chức danh cán bộ trong thời kỳ mới.
Phân định rõ các loại đối tượng đào tạo để có thể xây dựng khung chương trình, nội dung cụ thể phù hợp với từng loại hình đào tạo và đối tượng đào tạo. Cần quán triệt quan điểm: lấy tiêu chuẩn chức danh cán bộ trong từng thời kỳ và nhu cầu thực tiễn làm căn cứ; nội dung và thời gian đào tạo phải thiết thực, phù hợp với đối tượng đào tạo.
Đổi mới nội dung, chương trình đào tạo cao cấp, trung cấp LLCT cho CBĐV cần đáp ứng yêu cầu về phẩm chất, năng lực công tác và khả năng phát triển của đội ngũ lãnh đạo, quản lý các cấp. Cần bảo đảm tính toàn diện, hiện đại nhưng có trọng tâm, trọng điểm, bám sát chuyên môn của đội ngũ CBĐV.
Đổi mới phương pháp giảng dạy và học tập theo hướng nghiên cứu, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học trên cơ sở lấy người học làm trung tâm. Trong giảng dạy có thể sử dụng nhiều phương pháp, cả những phương pháp truyền thống và phương pháp hiện đại. Song, việc lựa chọn phương pháp nào, các phương pháp nào để kết hợp với nhau thì lại tùy thuộc không chỉ vào chuyên đề giảng dạy mà còn tùy thuộc vào đối tượng người học. Các môn LLCT được sử dụng trong các trường Đảng là một môn khoa học đặc thù, mang tầm khái quát và tính trừu tượng cao. Chính vì vậy, để có được hiệu quả cao nhất trong giảng dạy và học tập môn học này thì cần phải sử dụng những phương pháp giảng dạy phù hợp mới có thể bảo đảm được tính hiệu quả của bài giảng và việc tiếp thu kiến thức của người học.
Hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách về đào tạo LLCT theo tiêu chuẩn chức danh cán bộ, bảo đảm sử dụng có hiệu quả ngân sách nhà nước. Cần tiến hành rà soát, bổ sung và hoàn thiện hệ thống các quy chế, quy định về quản lý đào tạo tại các cơ sở ĐTBD; quy chế phối hợp giữa địa phương, đơn vị cử cán bộ đi đào tạo và cơ sở đào tạo; quy chế phối hợp trong công tác nghiên cứu, tham mưu, hướng dẫn, kiểm tra, quản lý và thực hiện kế hoạch đào tạo.
Lãnh đạo, chỉ đạo và quản lý đào tạo thống nhất, đồng bộ hệ thống các cơ quan quản lý đào tạo từ Học viện đến các trung tâm bồi dưỡng chính trị cấp huyện.
Đổi mới tổ chức bộ máy và nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên của hệ thống cơ sở đào tạo trung cấp, cao cấp LLCT. Cần quan tâm đến công tác tuyển dụng, ĐTBD giảng viên; đẩy mạnh công tác nghiên cứu khoa học của giảng viên, đồng thời có chính sách sử dụng hiệu quả đội ngũ cán bộ.
