Nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức người dân tộc thiểu số

(Quanlynhanuoc.vn) Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức là một trong những nội dung trọng tâm của Chương trình tổng thể cải cách hành chính. Cụ thể là thước đo kết quả của cải cách hành chính được thể hiện qua phương thức, cách thức, kết quả giải quyết công việc đối với công dân, tổ chức. Năng lực của mỗi cán bộ, công chức sẽ hợp thành năng lực của nền công vụ. vậy, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức là nội dung quan trọng để nâng cao chất lượng cán bộ, công chức, nhất là cán bộ, công chức là người dân tộc thiểu số.
Ảnh minh họa (baoquangnam.vn).

Đào tạo, bồi dưỡng (ĐTBD) cán bộ, công chức (CBCC) là quá trình tổ chức cho đội ngũ CBCC học tập nhằm trang bị, cập nhật, nâng cao kiến thức, kỹ năng, thái độ làm việc giúp họ thực hiện tốt nhiệm vụ được giao. Chú trọng đến ĐTBD CBCC người DTTS đang là yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh hội nhập quốc tế, cách mạng công nghiệp 4.0, xây dựng chính phủ điện tử, chính phủ số trong giai đoạn hiện nay.

Trong thực tế, đội ngũ CBCC người DTTS đã góp phần quan trọng trong việc thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, duy trì ổn định quốc phòng, an ninh, trật tự trên địa bàn miền núi, vùng biên giới. Do đó, xây dựng, phát triển đội ngũ CBCC là người DTTS luôn được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước thể hiện trong hệ thống các văn bản pháp luật.

Nghị quyết số 24-NQ/TW ngày 12/3/2003 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa IX) về công tác dân tộc nhấn mạnh yêu cầu xây dựng đội ngũ CBCC người DTTS tại chỗ có phẩm chất và năng lực đáp ứng được yêu cầu của địa phương; thực hiện tốt công tác quy hoạch, ĐTBD, sử dụng CBCC là người DTTS cho từng vùng.

Đại hội XII của Đảng đã xác định: “Tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách bảo đảm các dân tộc bình đẳng, tôn trọng, đoàn kết, giải quyết hài hòa quan hệ giữa các dân tộc giúp cùng nhau phát triển, tạo chuyển biến rõ rệt trong phát triển kinh tế, văn hóa – xã hội vùng có đồng bào dân tộc thiểu số, nhất là các vùng Tây Bắc, Tây Nguyên, Tây Nam Bộ và Duyên hải miền Trung”1. Quyết định số 402/QĐ-TTg ngày 14/3/2016 của Thủ tướng Chính phủ về Đề án phát triển đội ngũ CBCC, viên chức người DTTS trong thời kỳ mới nhằm hoàn thiện hệ thống thể chế, chính sách về tuyển dụng, sử dụng và quản lý đội ngũ CBCC, viên chức người DTTS, xây dựng, phát triển đội ngũ CBCC, viên chức người DTTS có bản lĩnh chính trị vững vàng, có phẩm chất, đạo đức, có trình độ năng lực nghiệp vụ góp phần củng cố, nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong quản lý nhà nước.

Nghị quyết số 52/NQ-CP ngày 15/6/2016 của Chính phủ về đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực các DTTS giai đoạn 2016 – 2020, định hướng đến năm 2030 với mục tiêu nâng cao, phát triển toàn diện nguồn nhân lực các DTTS về thể lực, trí lực và tác phong, kỷ luật, kỹ năng nghề nghiệp, cơ cấu hợp lý…; xây dựng đội ngũ trí thức, doanh nhân, CBCC là người DTTS và lao động trực tiếp có chất lượng nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội, giảm nghèo bền vững, bảo đảm quốc phòng, an ninh quốc gia và vùng đồng bào DTTS; Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 19/5/2018, Hội nghị Trung ương 7 (khóa XII) về xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp nhấn mạnh: “Cấp ủy các cấp và người đứng đầu phải có kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng, sắp xếp, bố trí, tạo điều kiện, cơ hội phát triển cho cán bộ, công chức trẻ, cán bộ, công chức nữ, cán bộ, công chức là người dân tộc thiểu số”.

Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng đã chỉ rõ: “Chú trọng cơ cấu hợp lý, sớm phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ trẻ, nữ, người dân tộc, thiểu số ở các cấp, nhất là ở cơ sở”2. Đây là chủ trương lớn của Đảng, không chỉ chú trọng đến ĐTBD mà còn chú trọng đến cơ cấu hợp lý cán bộ người DTTS. Do đó, CBCC được cử đi ĐTBD lý luận chính trị ở tất cả các cấp học tại các trường chính trị, ĐTBD kiến thức quản lý nhà nước (chương trình chuyên viên, chuyên viên chính, chuyên viên cao cấp); bồi dưỡng cập nhật kiến thức, kỹ năng về tin học, ngoại ngữ.

Mặt khác, CBCC người DTTS được tham gia ĐTBD ở nước ngoài theo các chương trình đào tạo của địa phương, cơ quan, ban, bộ, ngành đã có nhiều CBCC nữ, trẻ người DTTS được cử tuyển đi học chuyên môn, nghề nghiệp ở các trường nội trú, đại học, cao đẳng… Nhờ đó, đội ngũ CBCC người DTTS được tăng cường cả về số lượng và chất lượng, từng bước đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới.

Tuy nhiên, công tác ĐTBD CBCC người DTTS thời gian qua vẫn còn nhiều hạn chế về quy mô, cơ cấu đào tạo, khả năng tiếp cận tri thức, kỹ năng, cụ thể là:

Theo quy định tại Nghị định số 89/2021/NĐ-CP ngày 18/10/2021 của Chính phủ, sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 101/2017/NĐ-CP ngày 01/9/2017 của Chính phủ về ĐTBD CBCC, viên chức,chưa có quy định chương trình ĐTBD đặc thù cho CBCC người DTTS. Hiện nay mới chỉ có chương trình bồi dưỡng kiến thức dân tộc cho CBCC, viên chức trong giai đoạn 2016 – 2020 và định hướng đến năm 2025 theo đề án bồi dưỡng kiến thức dân tộc cho CBCC, viên chức giai đoạn 2018 – 2025. Vì vậy, công tác ĐTBD chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, đơn cử: trong hơn 15.700 CBCC cấp xã toàn khu vực Tây Nguyên có gần 26% CBCC người DTTS, trong đó gần 3.000 CBCC chưa đạt chuẩn chuyên môn (chiếm 19%); hơn 5.250 CBCC chưa đạt chuẩn về lý luận chính trị (chiếm 34%)3. ĐTBD CBCC vùng DTTS chưa thực sự hợp lý về cơ cấu, trình độ, phân bổ vùng, miền, cụ thể: (1) Trình độ trung học phổ thông: Tây Bắc: 88,3%, miền Trung và Tây Nguyên: 73,9%, Nam Bộ: 71,9%; (2) Trình độ trung cấp, sơ cấp có tỷ lệ tương ứng là 28,5 – 49,9 – 24,2; (3) Đại học, sau đại học, cao đẳng: 63,5 – 45,7 – 60,3; (4) Trình độ lý luận chính trị sơ cấp, trung cấp: 35,7 – 31,3 – 35,4; (5) Trình độ lý luận chính trị cao cấp, đại học: 25,4 – 68,7 – 54,6; (6) Quản lý nhà nước bậc sơ cấp, trung cấp: 53,9 – 18,6 – 42,4; (7) Quản lý nhà nước bậc đại học: 7,2 – 0,3 – 0,5.

Công tác tạo nguồn CBCC là người DTTS còn yếu, mối liên kết giữa quy hoạch với ĐTBD thiếu chặt chẽ, chưa thực sự đồng bộ gây lãng phí nguồn lực. Chương trình cử tuyển, đào tạo học sinh, sinh viên người DTTS ở các trường nội trú dân tộc là cách thức tạo nguồn từ xa, nhưng việc triển khai chưa thực sự đồng bộ, thiếu nhất quán về quy chế tuyển chọn, bố trí, sử dụng khi tốt nghiệp. Đặc biệt, việc sử dụng bố trí cán bộ người DTTS, nhất là CBCC trẻ, nữ giới càng khó hơn vì bị ràng buộc các quy định về biên chế. Bên cạnh đó, chính sách ưu tiên về điểm trong thi tuyển, xét tuyển đầu vào hay điểm học tập cho các thí sinh, học viên là cán bộ người DTTS có ưu điểm là tạo cơ hội thuận lợi cho họ được học tập, nhưng cũng có hạn chế là không khuyến khích được tinh thần nỗ lực vươn lên, vô hình chung tạo tâm lý trông chờ, ỷ lại. Cùng với đó, chính sách đãi ngộ đối với cán bộ DTTS còn bất cập, chưa đủ mạnh để khuyến khích họ vượt qua những khó khăn, rào cản tích cực học tập, nâng cao trình độ.

Trước những yêu cầu phát triển đất nước và vùng DTTS trong bối cảnh mới, công tác ĐTBD nguồn nhân lực và xây dựng đội ngũ CBCC người DTTS đáp ứng yêu cầu tình hình mới cần:

Thứ nhất, cần có quy định về chương trình ĐTBD theo ngạch, chức danh hay vị trí việc làm dành riêng cho CBCC vùng DTTS theo hướng phải bảo đảm tính đặc thù, nhưng không được cách biệt với công tác ĐTBD cán bộ nói chung. Từ đó, các cơ quan, tổ chức, đơn vị có thẩm quyền xây dựng chương trình, tài liệu triển khai các khóa ĐTBD đáp ứng yêu cầu chất lượng CBCC theo những đặc thù về văn hóa; cần xây dựng khung chương trình đào tạo riêng dành cho cán bộ người DTTS, nội dung đào tạo gắn với đặc thù của đối tượng, khắc phục hạn chế, phát huy điểm mạnh của đội ngũ cán bộ người DTTS.

Cấu trúc chương trình cần linh hoạt, bao gồm phần chung thống nhất trong cả nước và phần riêng đặc thù cho từng nhóm đối tượng CBCC dân tộc khác nhau. Cần lựa chọn xây dựng một số nội dung phù hợp với nhu cầu riêng đối với từng nhóm dân tộc, vị trí việc làm và tiêu chuẩn chức danh.

Thứ hai, xây dựng kế hoạch chi tiết ĐTBD CBCC người DTTS theo lộ trình, nhiệm kỳ, bảo đảm tính liên tục, kế thừa các thế hệ cán bộ trong hệ thống chính trị các cấp. Đa dạng hóa nguồn CBCC người DTTS, gồm: thanh niên học sinh, sinh viên, cán bộ trẻ, nữ giới. Triển khai tốt các chính sách về thu hút tạo nguồn CBCC người DTTS, nâng cao tỷ lệ cán bộ người DTTS giữ chức danh lãnh đạo, quản lý trong hệ thống chính trị ở trung ương và địa phương.

Thứ ba, tăng cường năng lực ĐTBD của các cơ sở đào tạo. Đầu tư mở rộng, nâng cấp các cơ sở sẵn có (trường nội trú, dạy nghề, cao đẳng, đại học, trung tâm bồi dưỡng chính trị, trường chính trị tỉnh, thành phố…), cơ sở đào tạo gắn với đặc thù các vùng Tây Bắc, Tây Nguyên, Tây Nam Bộ và duyên hải miền Trung. Đầu tư đồng bộ trường, lớp, chỗ ăn, ở nội trú cho học viên, giảng viên; cơ sở vật chất phục vụ dạy – học, rèn luyện thể chất, sinh hoạt văn hóa cộng đồng.

Thứ tư, nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên và đổi mới phương pháp giảng dạy. Các phương pháp truyền đạt cần kết hợp nội dung mới, hiện đại với những nét văn hóa đặc trưng của người DTTS. ĐTBD phải gắn với thực hành, tập huấn kỹ năng giải quyết vấn đề, xử lý tình huống.

Tăng cường kiểm tra, giám sát công tác ĐTBD nhằm bảo đảm các mục tiêu, đối tượng, điều kiện, tiêu chuẩn đáp ứng hiệu quả, kịp thời, hạn chế tính hình thức, phô trương thành tích không thực chất, gây lãng phí ngân sách nhà nước. Hoàn thiện hoạt động ĐTBD cho CBCC người DTTS góp phần xây dựng lòng tin, sự bình đẳng giữa các dân tộc vì mục tiêu phát triển đất nước.

Chú thích:
1. Đảng Cộng sản Việt Nam. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII. H. NXB Chính trị quốc gia – Sự thật, 2016, tr. 164.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập II. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2021.
3. Đào Thị Ái Thi. Nghiên cứu các giải pháp nâng cao năng lực cán bộ vùng dân tộc thiểu số đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Đề tài cấp quốc gia (2017 – 2019).
Tài liệu tham khảo:
1. Đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ dân tộc thiểu số phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa. https://lyluanchinhtrivatruyenthong.vn, ngày 13/4/2021.
2. Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức người dân tộc thiểu số đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của hệ thống chính trị. http://dttg.ubdt.gov.vn, ngày 17/9/2021.
TS. Lê Cẩm Hà
Học viện Hành chính Quốc gia