(Quanlynhanuoc.vn) – Công tác phòng, chống rửa tiền luôn là một trong những mục tiêu quan trọng của mỗi quốc gia trong thời đại hội nhập quốc tế. Tại Việt Nam, công tác này luôn được Đảng, Nhà nước đặc biệt quan tâm. Ngày 15/11/2022, Luật Phòng, chống rửa tiền đã được Quốc hội biểu quyết thông qua tại kỳ họp thứ 4 Quốc hội khóa XV có hiệu lực từ ngày 01/3/2023) trên cơ sở kế thừa, phát triển Luật Phòng, chống rửa tiền năm 2012 và có nhiều điểm mới đáng chú ý.
Công tác phòng, chống rửa tiền (PCRT) luôn được Đảng, Nhà nước ta đặc biệt quan tâm. Những năm qua, nhiều văn bản quy phạm pháp luật về công tác PCRT được ban hành, như: Luật PCRT năm 2012; Nghị định số 116/2013/NĐ-CP ngày 04/10/2013 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật PCRT; Quyết định số 20/2013/QĐ-TTg ngày 18/4/2013 của Thủ tướng Chính phủ quy định mức giá trị của giao dịch có giá trị lớn phải báo cáo; Nghị định số 87/2019/NĐ-CP ngày 14/11/2019 của Chính phủ sửa đổi Nghị định 116/2013/NĐ-CP hướng dẫn Luật PCRT; Nghị định số 143/2021/NĐ-CP ngày 31/12/2021 của Chính phủ sửa đổi Nghị định số 88/2019/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng…
Việc Luật PCRT năm 2012 ra đời đã điều chỉnh kịp thời những quan hệ xã hội phát sinh trong lĩnh vực này, tạo ra những bước tiến đáng kể về hành lang pháp lý trong công tác PCRT, tài trợ khủng bố. Tuy nhiên, quá trình triển khai thực hiện Luật PCRT năm 2012 và các văn bản hướng dẫn thi hành vẫn còn bất cập trong quá trình thực thi; đã bộc lộ những hạn chế, thiếu những quy định cụ thể để phù hợp với yêu cầu của chuẩn mực quốc tế… do đó, cần sớm được sửa đổi, bổ sung. Ngày 15/11/2022, Luật PCRT năm 2022 đã được Quốc hội biểu quyết thông qua tại kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XV trêncơ sở kế thừa, phát triển Luật PCRT 2012.
Luật PCRT năm 2022 có một số quy định mới so với Luật PCRT năm 2012. Cụ thể:
Giảm 1 chương, tăng 16 điều so với Luật PCRT năm 2012
Luật PCRT năm 2012 có bố cục gồm 5 chương với 50 điều. Luật PCRT năm 2022 đã giảm 1 chương, tăng 16 điều so với Luật PCRT năm 2012. Cụ thể: Chương I. Những quy định chung (Điều 1- 8); Chương II. Biện pháp phòng, chống rửa tiền (Điều 9 – 46); Chương III. Trách nhiệm của các cơ quan nhà nước trong phòng, chống rửa tiền (Điều 47 – 63); Chương IV. Điều khoản thi hành (Điều 64 – 66).
Các tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán là đối tượng báo cáo
Theo đó, Điều 4 Luật PCRT năm 2022 đã kế thừa quy định về đối tượng báo cáo tại Luật PCRTnăm 2012 và sửa đổi, bổ sung một số nội dung về đối tượng báo cáo. Đối tượng báo cáo là tổ chức tài chính được cấp giấy phép thực hiện một hoặc một số hoạt động, như: nhận tiền gửi; cho vay; cho thuê tài chính; dịch vụ thanh toán; dịch vụ trung gian thanh toán; phát hành công cụ chuyển nhượng, thẻ ngân hàng, lệnh chuyển tiền; bảo lãnh ngân hàng, cam kết tài chính…
Cùng với đó, sửa đổi, bổ sung tên gọi một số hoạt động của đối tượng báo cáo (các hoạt động trong lĩnh vực chứng khoán; bảo hiểm; kinh doanh bất động sản, kinh doanh trò chơi có thưởng; kinh doanh kim khí quý, đá quý; kinh doanh dịch vụ kế toán; cung cấp dịch vụ công chứng; cung cấp dịch vụ pháp lý của luật sư, tổ chức hành nghề luật sư… phù hợp với quy định pháp luật hiện hành và làmrõ khái niệm theo khuyến nghị của tổ chức quốc tế; bổ sung đối tượng báo cáo là các tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán trên cơ sở luật hóa quy định về đối tượng này tại Nghị định số 116/2013/NĐ-CP (đã được sửa đổi, bổ sung). Bên cạnh đó, để bảo đảm bao quát được các hoạt động phát sinh trong tương lai, Luật PCRT năm 2022 giao cho Chính phủ quy định hoạt động mới phát sinh có rủi ro về rửa tiền của đối tượng báo cáo chưa được quy định tại Luật sau khi được sự đồng ý của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Quy định có đi có lại trong việc trao đổi, cung cấp, chuyển giao thông tin trong hợp tác quốc tế về PCRT
Được quy định tại Điều 6 Luật PCRT năm 2022 kế thừa từ quy định tại Luật PCRT năm 2012 và luật hóa các quy định tại Nghị định số 116/2013/NĐ-CP (đã được sửa đổi, bổ sung). Bên cạnh đó, để đáp ứng thực tiễn, Luật bổ sung nguyên tắc có đi có lại trong việc trao đổi, cung cấp, chuyển giao thông tin trong trường hợp giữa Việt Nam và nước ngoài chưa ký kết hoặc tham gia điều ước quốc tế, thỏa thuận quốc tế.
Luật PCRT năm 2022 đánh giá quốc gia về rửa tiền theo hướng phân loại khách hàng theo mức độ rủi ro thấp, trung bình, cao
Điều 7 Luật PCRT năm 2022 đã bổ sung quy định về việc đánh giá, cập nhật rủi ro quốc gia về rửa tiền. Theo đó, định kỳ 5 năm, Ngân hàng Nhà nước chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan thực hiện đánh giá rủi ro quốc gia về rửa tiền, trình Chính phủ phê duyệt. Các bộ, ngành liên quan có trách nhiệm thực hiện cập nhật rủi ro về rửa tiền dựa trên việc triển khai kế hoạch thực hiện sau đánh giá hoặc khi có các rủi ro phát sinh thuộc phạm vi quản lý của bộ, ngành gửi Ngân hàng Nhà nước tổng hợp trình Chính phủ phê duyệt. Đồng thời, Luật giao Chính phủ quy định chi tiết về nguyên tắc, tiêu chí, phương pháp đánh giá rủi ro quốc gia về rửa tiền.
Quy định trách nhiệm đánh giá rủi ro về rửa tiền của đối tượng báo cáo, đối tượng báo cáo phải đánh giá rủi ro về rửa tiền; xây dựng quy trình quản lý rủi ro về rửa tiền, trong đó có nội dung về việc phân loại khách hàng theo mức độ rủi ro thấp, trung bình, cao và các biện pháp áp dụng tương ứng với các mức độ rủi ro về rửa tiền. Luật giao Thống đốc Ngân hàng Nhà nước quy định tiêu chí, phương pháp đánh giá rủi ro về rửa tiền của đối tượng báo cáo.
Thông tin nhận biết khách hàng được bổ sung rõ ràng, cụ thể
Điều 10 quy định về nhận biết khách hàng, Luật PCRT năm 2022 quy định cụ thể hơn về thông tin nhận biết khách hàng; bổ sung quy định đối tượng báo cáo có thể khai thác thông tin trong các cơ sở dữ liệu quốc gia theo quy định pháp luật để đối chiếu, xác minh thông tin do khách hàng cung cấp; sửa đổi các quy định về nhận biết khách hàng thông qua bên thứ ba trên cơ sở hoạt động kinh doanh qua giới thiệu quy định tại Luật PCRT năm 2012 và quy định xác minh thông tin nhận biết khách hàng thông qua việc thuê tổ chức khác.
Đối với cá nhân nước ngoài có ảnh hưởng chính trị, Luật PCRT năm 2022 bổ sung quy định về cá nhân nước ngoài có ảnh hưởng chính trị của tổ chức quốc tế, quy định rõ hơn trách nhiệm của đối tượng báo cáo phải thực hiện các biện pháp thích hợp để xác minh nguồn gốc tài sản của khách hàng chủ sở hữu hưởng lợi và thực hiện giám sát mối quan hệ kinh doanh trong suốt quá trình giao dịch với khách hàng này. Luật PCRT năm 2022 quy định đối tượng báo cáo phải ban hành chính sách, quy định để nhận diện, đánh giá mức độ rủi ro về rửa tiền trước khi cung cấp sản phẩm, dịch vụ mới và sản phẩm, dịch vụ hiện có áp dụng công nghệ đổi mới và áp dụng các biện pháp để giảm thiểu rủi ro về rửa tiền.
Quy định đối tượng báo cáo khi thiết lập quan hệ với ngân hàng đối tác
Quy định về minh bạch thông tin của pháp nhân, thỏa thuận pháp lý, tổ chức phi lợi nhuận, Luật PCRT năm 2022 kế thừa và quy định cụ thể hơn một số yêu cầu thu thập, cập nhật, lưu trữ, thông tin của đối tượng báo cáo, cá nhân, tổ chức có liên quan; quy định trách nhiệm cung cấp các thông tin này cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Về quan hệ ngân hàng đại lý, Luật PCRT năm 2022 sửa đổi, làm rõ hơn quy định đối tượng báo cáo khi thiết lập quan hệ với ngân hàng đối tác để cung cấp dịch vụ ngân hàng, thanh toán và các dịch vụ khác cho ngân hàng đối tác phải thu nhập thông tin về ngân hàng đối tác, đánh giá việc thực hiện các biện pháp về phòng, chống rửa tiền, hiểu rõ về trách nhiệm phòng, chống rửa tiền của ngân hàng đối tác trong quan hệ đại lý.
Về giám sát một số giao dịch đặc biệt, kế thừa quy định tại Luật PCRT năm 2012 về các giao dịch đặc biệt mà đối tượng báo cáo phải giám sát, đồng thời, bổ sung quy định đối tượng báo cáo phải áp dụng các biện pháp tăng cường; kiểm tra thông tin và mục đích của giao dịch, trường hợp có nghi ngờ, phải xem xét báo cáo giao dịch đáng ngờ và có thể từ chối giao dịch đó.
Quy định một số dấu hiệu đáng ngờ trong lĩnh vực chứng khoán, bảo hiểm nhân thọ (Điều 30, 31)
Đối với trách nhiệm xây dựng quy định nội bộ và báo cáo, cung cấp, lưu trữ thông tin, hồ sơ về PCRT, Luật PCRT năm 2022 làm rõ hơn yêu cầu về quy định nội bộ của các đối tượng báo cáo; giảm bớt yêu cầu về quy định nội bộ cho đối tượng báo cáo là cá nhân, doanh nghiệp siêu nhỏ.
Luật PCRT năm 2022 sửa đổi một số dấu hiệu đáng ngờ trong lĩnh vực chứng khoán, như: khách hàng yêu cầu mua một hợp đồng bảo hiểm có giá trị lớn bất thường hoặc yêu cầu thanh toán trọn gói phí bảo hiểm một lần đối với sản phẩm bảo hiểm không áp dụng hình thức thanh toán trọn gói, trong khi những hợp đồng bảo hiểm hiện tại của khách hàng chỉ có giá trị nhỏ và thanh toán định kỳ; hạn báo cáo, khắc phục những vướng mắc trong quá trình thực hiện. Dấu hiệu đáng ngờ trong lĩnh vực chứng khoán: giao dịch mua, bán chứng khoán có dấu hiệu bất thường trong một ngày hoặc một số ngày do một tổ chức hoặc một cá nhân thực hiện; công ty chứng khoán chuyển tiền không phù hợp với hoạt động kinh doanh chứng khoán; khách hàng thường xuyên bán tất cả cổ phiếu trong danh mục đầu tư và đề nghị công ty chứng khoán ký ủy nhiệm chi để khách hàng rút tiền mặt từ ngân hàng thương mại…
Quy định cụ thể về lưu trữ, bảo mật thông tin, hồ sơ, tài liệu, báo cáo, phù hợp với pháp luật hiện hành và thực tiễn hoạt đông của đối tượng báo cáo.
Luật PCRT năm 2022 quy định cụ thể hơn về việc trao đổi, cung cấp, chuyển giao thông tin phòng, chống rửa tiền
Luật PCRT năm 2022 sửa đổi, bổ sung quy định cụ thể hơn về việc trao đổi, cung cấp, chuyển giao thông tin phòng, chống rửa tiền với cơ quan có thẩm quyền trong nước, cơ quan có thẩm quyền nước ngoài; (Điều 41) quy định việc thu thập, xử lý và phân tích thông tin về phòng, chống rửa tiền; (Điều 42) quy định việc trao đổi, cung cấp, chuyển giao thông tin về phòng, chống rửa tiền với cơ quan có thẩm quyền trong nước; (Điều 43) về trao đổi, cung cấp, chuyển giao thông tin về phòng, chống rửa tiền với cơ quan có thẩm quyền nước ngoài… Về áp dụng các biện pháp tạm thời, Luật quy định rõ hơn các trường hợp thực hiện trì hoãn giao dịch; luật hóa quy định về việc miễn trách nhiệm của đối tượng báo cáo tại Nghị định số 116/2013/NĐ-CP (đã được sửa đổi, bổ sung), bổ sung quy định về thời điểm thực hiện biện pháp trì hoãn giao dịch bảo đảm tính kịp thời, phù hợp khuyến nghị của tổ chức quốc tế.
Luật PCRT năm 2022 quy định bổ sung trách nhiệm của bộ, ngành trong việc thực hiện đánh giá, cập nhật rủi ro quốc gia về rửa tiền; sửa đổi trách nhiệm cụ thể một số bộ, ngành, bảo đảm phù hợp với chức năng quản lý nhà nước của các bộ, ngành và tính thống nhất với quy định pháp luật liên quan.
Về điều khoản thi hành, Luật sửa đổi, bổ sung khoản 1 Điều 49 Luật Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Điều 34, 35 Luật Phòng, chống khủng bố và bổ sung quy định về áp dụng quy định của Luật PCRT trong phòng, chống tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, tạo cơ sở để thực hiện các yêu cầu về nâng cao tính độc lập của đơn vị PCRT và đáp ứng khuyến nghị của tổ chức quốc tế.
